Антропогендік фактор



Экологиялық фактор – тірі ағзаға әсер ететін ортаның элементтері, ағза бейімделушілік реакциялар, не адаптациялар арқылы жауап беретін қоршаған ортаның кез келген элементі немесе жағдайы. Кез келген ағзаға қоршаған ортада көптеген экологиялық факторлар әсер етеді. Дәстүрлі жіктеу бойынша оларды абиотикалық, биотикалық, антропогендік деп бөледі. Соның ішінде біздің айтайын деп отырғанымыз антропогендік фактор.
Антропогендік фактор – адам қызметінің қоршаған ортаға тигіззетін әсерінің жиынтығы (зиянды заттарды атмосфераға шығарылуы, топырақ қабатының бұзылуы, табиғи ландшафттардың бұзылуы және т.б.), адамның шаруашылық қызметін қарекетінен тікелей ненсе жанама түрде туындайтын фактор. Жанама әсер – биосфераның басқа компоненттерде экологиялық тепе – теңдіктің бұзылу салдарынан атмосфераның жағдайына әсердің тиюі. Бұған ормандар, жойылған алқаптар, жыртылған егістік жерлер, ұйымдастырылған үлкен су қоймалары, өзгертілген өзен ағыстары, мелиоративтік жұмыстар, пайдалы кен қазбаларын ашық әдіспен жаппай алынуы жатады. Ал тікелей әсерге мысал ретінде өндірістен шығатын тастанды заттектерді: күлді, металл оксидтері мен тұздары, күкірттің газды қосылыстарын, аммиакты, көмір сутектерін, радиоактивті газдарды, шаңдарды, озонды, сутекті қосылыстарды және тозаңды келтіруге болады.

Қазақстан Республикасының Білім Министрлігі
Алматы Технологиялық Университеті

Тақырыбы: Антропогендік фактор

Орындаған: ____________________

Тексерген: _____________________

Алматы 2007 жыл

Экологиялық фактор – тірі ағзаға әсер ететін ортаның элементтері, ағза
бейімделушілік реакциялар, не адаптациялар арқылы жауап беретін қоршаған
ортаның кез келген элементі немесе жағдайы. Кез келген ағзаға қоршаған
ортада көптеген экологиялық факторлар әсер етеді. Дәстүрлі жіктеу бойынша
оларды абиотикалық, биотикалық, антропогендік деп бөледі. Соның ішінде
біздің айтайын деп отырғанымыз антропогендік фактор.
Антропогендік фактор – адам қызметінің қоршаған ортаға тигіззетін әсерінің
жиынтығы (зиянды заттарды атмосфераға шығарылуы, топырақ қабатының бұзылуы,
табиғи ландшафттардың бұзылуы және т.б.), адамның шаруашылық қызметін
қарекетінен тікелей ненсе жанама түрде туындайтын фактор. Жанама әсер –
биосфераның басқа компоненттерде экологиялық тепе – теңдіктің бұзылу
салдарынан атмосфераның жағдайына әсердің тиюі. Бұған ормандар, жойылған
алқаптар, жыртылған егістік жерлер, ұйымдастырылған үлкен су қоймалары,
өзгертілген өзен ағыстары, мелиоративтік жұмыстар, пайдалы кен қазбаларын
ашық әдіспен жаппай алынуы жатады. Ал тікелей әсерге мысал ретінде
өндірістен шығатын тастанды заттектерді: күлді, металл оксидтері мен
тұздары, күкірттің газды қосылыстарын, аммиакты, көмір сутектерін,
радиоактивті газдарды, шаңдарды, озонды, сутекті қосылыстарды және тозаңды
келтіруге болады.
Адамның шаруашылық іс - әрекеті салдарынан қоршаған ортаның кейбір
жерлерінің өзгергені соншалық, табиғи құрауыштарының байланысы басқа болып,
бұрынғы кешендерімен салыстырғанда жаңа кешендер қалыптасады.
Дүние жүзіндегі шөлдердің шығу тегі негізінде антропогендік болып
саналады. Қазіргі уақытта шөл аумағы 10 млн. Шаршы км – ге жетті, бұл бүкіл
құрлық аумағының 7 % - на жуық. Көптеген жер көлемінің өзгеруі
шаруашылықтың, мыс, егіс алқаптарының тым үлкен болуы, олардың дұрыс
күтілмеуі, қорғаныш орман- тоғай белдеулері мен ықтырма белдеулердің
болмауы, құрылыс салу, пайдалы қазбалар өндіру кезінде үстінгі қабаттың
жалаңаштануы, малдың тым көп жайылуы тағы да басқа жұмыстардың дұрыс
жүргізілмеуі салдарынан орын алды.
Қазіргі кезде антропогендік факторлар әсерінің артуынан күрделі
экологиялық проблемалар: көшетхана эффектісі, қышқыл жаңбыр,
ормансыздандыру, ядролық қыс, озон қабатының жұқаруы мен тесілуі,
шөлейттену т.б. туындады. Антропогендік факторға өнеркәсіп
индустриясының барлық салалары, көлік, ауыл шаруашылығы, орман
шаруашылығы, энергетика, атом қаруын сынау, мұнай, газ, тау – кен
өндіріс салалары т.б. жатады.
Жоғарыда антропогендік факторларды кең ауқымды мағынада қарастырсақ, енді
адам - өндіріс объектісі – қоршаған орта жүйесіндегі оның бір негізгі
бөлігінің бірі болып саналатын антропогендік өндіріс факторларға тоқталған
жөн. Антропогендік өндірістік фактор дегеніміз тікелей өндіріс процесіне
қатысатын қызметкерлердің ден – саулығын өте – мөте қолайсыз зардаптарға
ұшырататын және белгілі өндіріс процесінің нәтижесінде қоршаған ортаны
антропогендік өзгерістерге итеруге қабілеті бар фактор. Антропогендік
өндірістік фактор әртүрлі нышанмен топтастырылады. Өзінің табиғатына
байланысты антропогендік өндірістік факторлар физикалық, химиялық,
биологиядық, психофизиологиялық болып бөлінеді. Антропогендік өндірістік
фактор тигізетін әсеріне байланысты мынадай түрлерге бөлуге болады:
- зиянды әсерлері белгілі жағдайларда өндіріс қызметшілерін ауыртатын
немесе олардың жұмысқа қабілеттілігін төмендететін антропогендік
өндірістік факторлар (шу, діріл, электромагниттік өрістер,
зиянды заттектердің шығарымдылары)
- қауіпті - әсерлері белгілі жағдайларда өндірісте жэұмыс
істейтіндерді жарақаттандыратын немесе басқа да денсаулықтың күрт
төмендеуіне апаратын антропогендік өндірістік факторлар (электр
тогы, белгілі деңгейдегі газ түріндегі хлордың мөлшері, шу,
діріл)
- ерекше қауіпті – белгілі жағдайда өнеркәсіптік апаттар туғызатын,
яғни өнеркәсіптік кәсіп орындардың өзіне тиісті энергия қорының
талқандататын түрі мен мөлшерінің бөлінуі, сонымен қатар кейбір
шикізат түрлері, аралық өнімдер, кәсіпорынның негізгі өнімдері,
өндіріс қалдықтары, өнеркәсіп алаңында орнатылған технологиялық
құрал ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Антропогендік факторлардың климатқа әсері
БИОТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ АНТРОПОГЕНДІК ФАКТОРЛАР
Аутэкология. Экологиялық факторлар және олардың әсер ету заңдылықтары
Табиғи орта экономикалық дамудың негізі ретінде
Негізгі абиотикалық факторлар және ағзалардың оларға бейімделуі
Биосфера- жер бетінде кездесетін барлық тірі ағзалардың және заттардың жиынтығын ең ірісі
Антропогендік стрессордың әсері
Адамның табиғатпен байланысы
Геоэкология және ландшафттық экология
Экологиялық факторлар туралы ақпарат
Пәндер