Иасауи мен Шәкәрім мұралары

Кіріспе
Қолданылған әдебиеттер

Демократиялық жолмен қол жеткен осынау тәуелсіздік баянды болуы үшін халқымыздың ғасырлар бойғы ұлт мүддесін, мемлекеттігін және рухани тәуелсіздігін қорғаған тәжірибесін парықтап зерттеу көкейкесті мақсатқа айналып отыр.
Қазақ халқы сан ғасырлық даму тарихы бар дәстүрлі мәдениеттің мұрагері. Еліміздің іргесі бекіп, шаңырағы шайқалмас мемлекеттігін нығайту үшін заман талабына сай осы асыл мұраны ел игілігіне пайдалану өзекті мәселе. Ел егемендігінің асыл мұраты, негізгі мән-маңызы рухани тәуелсіздікпен ғана толыққанды жүзеге асары анық.
Демократиялық жолмен қол жеткен осынау тәуелсіздік баянды болуы үшін халқымыздың ғасырлар бойғы ұлт мүддесін, мемлекеттігін және рухани тәуелсіздігін қорғаған тәжірибесін парықтап зерттеу көкейкесті мақсатқа айналып отыр.
Қазақ халқы сан ғасырлық даму тарихы бар дәстүрлі мәдениеттің мұрагері.

1. Ш. Құдайбердіұлы «Шығармалары». – Алматы, 1988
2. Тәжікова К. Ислам: дүниетаным, идеология, саясат. – Алматы, 1989, 79-б.
3. Иассауи Қ. Хикмет жинақ. – Алматы, Жалын, 1998. 628-б.
4. Ш.Есенов атындағы Ақтау мемлекеттік университеті «Мәдени мұралардың танымдық негіздері». – Ақтау, 2004.

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

ИАСАУИ МЕН ШӘКӘРІМ МҰРАЛАРЫ

Демократиялық жолмен қол жеткен осынау тәуелсіздік баянды болуы үшін
халқымыздың ғасырлар бойғы ұлт мүддесін, мемлекеттігін және рухани
тәуелсіздігін қорғаған тәжірибесін парықтап зерттеу көкейкесті мақсатқа
айналып отыр.
Қазақ халқы сан ғасырлық даму тарихы бар дәстүрлі мәдениеттің мұрагері.
Еліміздің іргесі бекіп, шаңырағы шайқалмас мемлекеттігін нығайту үшін заман
талабына сай осы асыл мұраны ел игілігіне пайдалану өзекті мәселе. Ел
егемендігінің асыл мұраты, негізгі мән-маңызы рухани тәуелсіздікпен ғана
толыққанды жүзеге асары анық.

Демократиялық жолмен қол жеткен осынау тәуелсіздік баянды болуы үшін
халқымыздың ғасырлар бойғы ұлт мүддесін, мемлекеттігін және рухани
тәуелсіздігін қорғаған тәжірибесін парықтап зерттеу көкейкесті мақсатқа
айналып отыр.
Қазақ халқы сан ғасырлық даму тарихы бар дәстүрлі мәдениеттің мұрагері.
Еліміздің іргесі бекіп, шаңырағы шайқалмас мемлекеттігін нығайту үшін заман
талабына сай осы асыл мұраны ел игілігіне пайдалану өзекті мәселе. Ел
егемендігінің асыл мұраты, негізгі мән-маңызы рухани тәуелсіздікпен ғана
толыққанды жүзеге асары анық.
Бүгіндегі дамушы және дамыған елдер үшін де рухани күйзеліспен ұштас
экологиялық, экономикалық дағдарыстар шешуін күтіп тұр, осындай
дағдарыстардан бірлесе шығу адамзатқа ортақ іс. Әлемдік геосаяси кеңістікте
өз орнын анықтап, белгілей бастаған жас мемлекетіміз замана сынына төтеп
беріп, өркендеуі, халықаралық қауымдастықтағы орнын белгілеуі үшін рухани
бастауларымызға назар аударуымыздың маңызы зор. Сондықтан, қазақ қауымы
өзінің рухани мұраларына бас қойып, рухани тәуелсіздікпен астас асыл,
мәңгілік мұраттар мен құндылықтар жүйесін саралауы, кемеңгер ұстаздардың
тағылымына жүгінуі заңды.
Рухани мұраларымызды зерттеп игерудің өзі осы мемлекеттік тәуелсіздіктің
арқасында туып отырған мүмкіндік. Осы рухани бастауларымыздың тағылым-
ғибратымен, сусындап қана шын мағынасындағы егемендікке, тәуелсіздіктің
баяндылығына қол жетерін айтсақ, осы екі егіз құндылықтың ажырамас бірлігі
мен маңызы көрінеді. Рухани егемендіктің үлгісін, яғни адамның рухани
кемелдігінің — инсанияттың кәмәлеттігінің үлгісін жеке тұлғалар, халқының
қалаулылары, хақтың сүйген құлдары жүзеге асырған. Осындай ерлердің
шарапатымен өшпес тағылым-ғибратымен көптеген адамдар хақиқат жолға түскен.
Қожа Ахмет Иасауи мұраларының біздің заманымызға бұзылмай жетуінің басты
себебінің бірі халқымыз оның хикметтерін киелі санап, зікір алқаларында
айтып, әрбір әрпіне де қиянат жасамай бізге жеткізген. Осы Диуани
хикметтің, яғни даналық кітабының бір аты “Дәфтер сәни”, яғни “екінші
дәптер” бұл астарлы тұспалмен ғұлама “Адамның хикмет кеудесіне” ишаралаған.
Адамның хақты тануы үшін “Құран Кәрім” бір кітап болса, Адамның өзінің
жүрек тереңіне үңіліп жеткен танымы екінші кітап, сондай-ақ, Қоршаған дүние
сырына үңіліп жаратушы иенің хикметтерін сезінуі — үшінші кітап. Алла
тағаланың адам баласын жаратудағы басты мақсаты адамның таным иесі,
хақиқатты танушы ретіндегі басты қасиетімен анықталады. Яғни “Дәфтер
сәниді” ашып, шәкірттерге дүр мен гаухар шашқан Қожа Ахмет Иасауи “өзін-өзі
тану арқылы” ашылған құдайдың хикметтерін асылдың қадірін білер
шәкірттеріне сыр қылып ұсынды.
Шәкәрім Құдайбердіұлы да өзінің сыр сөздерінде “Шынды білмек ойласаң сен
алдыменен жанды біл. Ең керекті үш сұрақпен жан құлағын қой бұрап, Келдім
қайдан, қайтсем пайдам, өлгеннен соң не болам?” — деп адамды өз жанының
тереңіне үңіліп ақиқат сырды пайымдауға шақырады.
“Жүрегіне үңіл де түбін көзде, Сонан тапқан шын асыл тастай көрме”, — дейді
Хакім Абай.
Осынау ғұламалардың рухани сабақтастығы, олардың ой-пікірінің ғажайып ішкі
үндестігі Құрани Кәрімнің бастау алып, оның терең сырлы мәнін аша түседі.
Қожа Ахмет Иасауи хикметтері бастан-аяқ құдайдың фазылынан күткен үміттен
және махаббатына лайықпын ба деп, әділінен қорыққан қаупінен тұрады. Бүкіл
хикметтерде осы хауф, рижа ерекше өрілім түзіп, Қожа Ахмет Иасауидің Хаққа
деген махаббатын паш етеді. Бұл хикметтер оқушы жүрегіне махаббат ұшқынын
салып, оның танымға құштарлығын арттырады.
“Адамның адам атына ие болуы хақты махаббатпен көксегенде ғана болады” деп
қара сөздерінде Абай да айтса, “Өмірде мақсат хақиқат соны іздеп алмақ,
нәпсіге еріп болма мат ол сені отқа салмақ” деп Шәкәрім қажы да адамның
дүниеге келудегі мақсаты хақиқатты тану деп баса айтады Шәкәрім
Құдайбердіұлы:
Менің жарым қыз емес,
Хақиқаттың шын нұры.
Оны сезер сіз емес,
Көзге таса бұл сыры.
Жасырып тұр жан өзін,
Бас көзімен қарама.
Жүрегіңнің аш көзін.
Жанның сырын арала —
деген сыр сөзінде хақиқатты махабатпен көксеуге, “ескі иманды отқа өртеп,
асыл иман табуға”, жан пидалыққа, риясыз пейілге үндейді. Бұл ғұламалардың
басты ғибраты жан-тәнімен беріліп хақты сүйіп, ақиқат танымға махаббатпен
ұмтылу.
Махаббат — адамзат жаралуының, оның рухани жетілуінің, эстетикалық
ләззаттануының, этикалық ғибраттануының негізі. Тіптен рухани кемелденудің
шыңы болып табылар — “дидар талапқа” жеткізер басты күш-қуат.
Ол құдайдың “Халық” есіміне сай жаратушылық сифатының негізгі сыры ретінде
қарастырылды. Хадисте былай делінген Пайғамбар Мұхаммед с.а.с. айтты:
“Хазірет Хақсубхана уа тағала: мен кеңістіктің бір бұрышында жасырынулы
тұрған кен қазына едім. Менің тәңірі екендігімді ешкім білмейтін, өз
құдіретімді білдіруге махаббатым ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.