Белоктар туралы

Кіріспе

Белоктар, яғни протеиндер ауыр молекулалы, құрамында азоты бар органикалық қосылыстар. Белоктар организм құрамының ең маңызды бөлігі. Олар барлық өсімдік пен жануарлар клеткаларының протоплазмасында және ядросында болады.
Тіршіліктің негізгі нышаны – белоктар. Белок жоқ жерде тіршілік те жоқ. Бұдан 100 жылдан бұрын Ф.Энгельс «тіршілік дегеніміз – белокты дененің өмір сүру әдісі», деген екен, Сол әлі күнге дейін күшін жойған жоқ.
Белок деген атау алдымен жұмыртқаның ақ затына «Eiwais» берілген, Ол қыздырғанда ерімейтін ақ затқа айналады. Кейіннен дәл сондай заттар өсімдіктерден және жануарлар организмінен де бөліп алынады.
1839 жылы голландия ғалымы Мульдер белоктарды «протеин» деп атауды ұсынады. Белоктар бұлшық еттердің, қанның, сүттің, жұмыртқаның, өсімдіктердің, жүннің, жібектің және шашатың құрамына кіреді.

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Белоктар

Белоктар, яғни протеиндер ауыр молекулалы, құрамында азоты бар
органикалық қосылыстар. Белоктар организм құрамының ең маңызды бөлігі. Олар
барлық өсімдік пен жануарлар клеткаларының протоплазмасында және ядросында
болады.
Тіршіліктің негізгі нышаны – белоктар. Белок жоқ жерде тіршілік те
жоқ. Бұдан 100 жылдан бұрын Ф.Энгельс тіршілік дегеніміз – белокты дененің
өмір сүру әдісі, деген екен, Сол әлі күнге дейін күшін жойған жоқ.
Белок деген атау алдымен жұмыртқаның ақ затына Eiwais берілген, Ол
қыздырғанда ерімейтін ақ затқа айналады. Кейіннен дәл сондай заттар
өсімдіктерден және жануарлар организмінен де бөліп алынады.
1839 жылы голландия ғалымы Мульдер белоктарды протеин деп атауды
ұсынады. Белоктар бұлшық еттердің, қанның, сүттің, жұмыртқаның,
өсімдіктердің, жүннің, жібектің және шашатың құрамына кіреді.
Белоктардың химиялық құрамы шамамен мынадай:
C – 50 – 50% O – 19 – 24% S – 0,2 – 2,4%
H – 6,6 – 7,3% N – 15 – 17% P – 0,8%-ке дейін
Fe – 0,4%
Келтірілген мәліметтерге қарағанда белоктар негшізінен 5 элементтен тұрады
C, O, H, N, S.

Белоктарға қолданылатын түсті реакциялар

Белоктарды ашу және айқындау үшін бірнеше түсті реакциялар
қолданылады:
1. Биурет реакциясы. Егер биуретке H2N – CO – NH – CO – NH2, CuSO4
ерітіндісін және сілті қосса күлгін түс пайда болады. Осындай
реакцияны белоктарға жүргізгенде дәл сондай күлгін түс шығады.
Демек белоктарда да – CO – NH – байланысы бар.
2. Ксантопротеин реакциясы. Белоктарды концентрлі азот қышқылымен
өндегенде сары түс пайда болады, ал егер оған аммиак қосса қызғылт
сары түске айналады. Бұл реакция аромат амин қышқылдарының
нитроқосылыстар түзгенн көрсетеді.
3. Миллон реакциясы. Азот қышқылы мен сынап нитратының қоспасымен
белоктарды қыздырғанда қызыл қоңыр түс пайда болады. Бұл реакция
тирозин амин қышқылының барын көрсетеді.
4. Нингидрин реакциясы. α – амин, қышқылдарының және полипентидтерді
нингидрин ерітіндісімен қыздырғанда көк түс пайда болады. Бұл
қасиет амин қышқылдарын хроматография әдісімен анықтағанда
қолданылады.

Белоктарды анықтағанда түсті реакциялардан басқа тұндыру реакциялары
да қолданылады. Белоктарды тұнбаға түсіру үшін тұздар, қышқылдар, ауыр
металдардың тұздары және қздыруды пайдаланады.
Тұндыру екі түрлі болады. Егер тұнбаға түсірген тұздарды кетіргенде
белок қайтадан ерісе, оны қайтмды тұндыру, ал егер қайтадан ерімесе, оны
қайтымсыз тұндыру дейміз. Қайтымды тұндыру нейтралды тұздардың әсерімен
болады. Бұл әдісті белоктрды тазалау және бір-бірінен бәлу үшін
қолданылады.
Қайтымсыз тұндырғанда белоктарң структуралары өзгеріп, ерімейтін күйге
айналады. Бұл процесті денатурация дейді. Қайтымсыз тұндыру қайнату немесе
ауыр металдар тұздарының әсерінен болады.

Физикалық қасиеттері

Белоктарды ұнтақ немесе кристал күйінде бөліп алады. Олар спиртте,
Ацетонда,кейбіреуі суда ерімейді. Сұйылтылған қышқылдар мен сілтілердің
ерітіндлерінде ериді. Белоктар ерігенде, Коллоидтық ерітінді түзеді және
оптикалық пәрменді келеді.
Белоктардың молекулалық массасы өте ауыр болады. Мысалы, Қан сарысуы
альбуминінің массасы – М.М. 60.000, γ – глобулиннің массасы – М.М. 160.00.
Белоктар молекуласының түрлеріне қарай фибриллярлық және глобулярлық
болып екіге бөлінеді. Фибриллярлық белоктардың түрі жіп тәріздес болады
(эластин, коллаген және фибрион). Ал глобулярлық белоктардың түрі эллипс
немесе шар тәріздес болады. Оларға альбуминдер, глобулиндер, гемоглобиндер
жатады.
Белоктарды қышқылдармен немесе сілтілермен 100 - 105°С қыздырғанда,
олар α – амин қышқылдарына ыдырайды. Демек белоктар амин қышқылдарының
қалдықтарынан құралған. Белоктардың мұндай ыдырағанын гидролиз дейміз.
Организмде гидролизферменттердің әсерімен жүреді. Гидролиздің организмде
белоктарды сіңіру үшін маңызы өте зор.
Гидролиз мына схемамен жүреді.

Демек белоктар α – амин қышқылдарының полимері. Қазіргі кезде
белоктардың құрамында маңызды 20 амин қышқылдарының кіретіні дәлелденді.

Химиялық қасиеттері

Белоктардың амин қышқылдары тәріздес амфотерлік қасиеті бар. Белоктар
судағы ерітіндісінде ионданған түріне өтеді.

Белоктардың ерітіндісі қышқылдық ортада оң зарядталады ды, ал негіздік
ортада теріс зарядталады.

Белоктардың қышқыл – негіздік қасиеттерінң айырымы, оларды
электрофорез әдісімен бөлуге мүмкіндік береді. Белоктардың изоэлектрлік
нүктесінің нәтижесі (pH) олардың құрамындағы амин қышқылдарына байланысты.
Мысалы, желатиннің pH – 4,2, казеиндікі – 4,6 – 4,7; гемоглобандікі – 6,8.

Белоктардың құрылысы

Белоктар амин қышқылдарынан тұратынын дәлелдедік, ал олар белок
молекулаларында бір-бірімен қалай байланысқан?
Өткен ғасырдың 80 жылдары орыс биохимигі А.Я.Данилевский белок
молекуласында пептид тобы бар екендігіне нұсқаған. Ол бұл ойын биурет
реакциясына сүйене айтқан еді; H2O – CO – NH – CO – NH2, ал бұл реакцияны
белоктар да береді, демек белоктарда да ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.