Заңды тұлға жайлы

Кіріспе

Жеке тұлғалармен қатар, заңды тұлғаларда азаматық – құқықтық қатынастардың субъектілері бола алады (ҚР АК-ның 1-бабы),
Заңды тұлға дегеніміз – бұл мүліктік қатынастардың басқа субъектілері ұйымдастырған, құрған және құқықтар мен міндеттер берген субъект. Заңды тұлғаның құрылтайшылары (құрушылары) оны мүліктік қатынастардың субъектілері ретінде өзінен бөлу мақсатында құрады. Мүліктік азаматтық - құқықтық қатынастар үшін заңды тұлға инстиутын практикалық маңыздылығы мынада: “заңды тұлға құрылташыларының өз кәсіп керлік тәуеклін өздері үшін орынды болады деп есептейтін сомамен шектеуе мүмкімдігі бар”.
Құқықтық санат ретінде заңды тұлғаның әдебеттерді бір мағыналы анықтамасы жоқ.
Кеңес мемілекеті өмір сүріп тұрған кезеңде азаматық құқық теориясында заңды тұлғалардың мәні туралы алуан түрлі пікірлер кең таралған – ды. Негізінен алғанда, заңды тұлғалар – мемлекттік кәсіпорындар мен мекемелер зерттеу объектісі болды, мұны экономикада мемлекетік меншіктің үстемдік етіуімен түсіндіруге болатын еді.
Казіргі уақытта заңды тұлға мәні жөніндегі мәселе ғалымдардың теориялық пікірталастарында соншама кең таралмаған. Әдебеттерде кездесетін соңғы пікірлер ішінен заңды тұлғаның “мақсаттық мүлік ртіндегі” анықтамасын атап көрсетуге болады.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Заңды тұлға
1. Заңды тұлға ұғымы

Жеке тұлғалармен қатар, заңды тұлғаларда азаматық – құқықтық
қатынастардың субъектілері бола алады (ҚР АК-ның 1-бабы),
Заңды тұлға дегеніміз – бұл мүліктік қатынастардың басқа
субъектілері ұйымдастырған, құрған және құқықтар мен міндеттер берген
субъект. Заңды тұлғаның құрылтайшылары (құрушылары) оны мүліктік
қатынастардың субъектілері ретінде өзінен бөлу мақсатында құрады.
Мүліктік азаматтық - құқықтық қатынастар үшін заңды тұлға инстиутын
практикалық маңыздылығы мынада: “заңды тұлға құрылташыларының өз кәсіп
керлік тәуеклін өздері үшін орынды болады деп есептейтін сомамен
шектеуе мүмкімдігі бар”.
Құқықтық санат ретінде заңды тұлғаның әдебеттерді бір мағыналы
анықтамасы жоқ.
Кеңес мемілекеті өмір сүріп тұрған кезеңде азаматық құқық
теориясында заңды тұлғалардың мәні туралы алуан түрлі пікірлер кең
таралған – ды. Негізінен алғанда, заңды тұлғалар – мемлекттік
кәсіпорындар мен мекемелер зерттеу объектісі болды, мұны экономикада
мемлекетік меншіктің үстемдік етіуімен түсіндіруге болатын еді.
Казіргі уақытта заңды тұлға мәні жөніндегі мәселе ғалымдардың
теориялық пікірталастарында соншама кең таралмаған. Әдебеттерде
кездесетін соңғы пікірлер ішінен заңды тұлғаның “мақсаттық мүлік
ртіндегі” анықтамасын атап көрсетуге болады.
Шетелдерде заңды тұлғаға қатысты екі теория барынша кең таралған –
жалған теория және шындық теориясы, бұларға ортақ нәрсе – ұжымдық
құрылымдардың құқық субъектілігін дәлелдеу.
Заңды тұлғаның жалған теориясы герман заңгері, XIX ғ. пайда

болған құқық тарихы мектебінің басшысы К.Ф.Савиньнің есімімен
байланысты. Ол құқықтың нақ субъетісі адам және тек адам болып табылады
деп тұжырымдады. Он ың тұжырымдамасы мынаған негізделеді: заңды тұлға
дегеніміз қарапайым өтірік арқылы қолдан жасалған құқық субъектісінен
басқа ештеңе емес, құқық субъектіліктің бірден – бір мүмкін болатын
иелері – жеке тұлғалар заңды тұлғадағы құқықтық қатынастардың нақты
субъектілері болып қала береді.
Кейбір ғалымдардың пікірі бойынша, жалған теориядан туындайтын заңды
тұлға пайда болуының рұқсат ету тәртібі және арнайы құқық қабілеттілігі,
ең алдымен, мемлекеттің пайда табу мақсаттарын көздемейттін адамдар
бірлестіктеріне бақылау жүргізілуін қамтамасыз етуге бағыталған болатын.
Жалған тиория Англия мен АҚШ-та кең таралған.
Заңды тұлғаның өмір сүруін мойындау Англия мен АҚШ-та корпарация
құқығының іргелі принципі болады. XIX ғасырда жоғарғы судья Д. Маршылдың
корпарацияға берген мынадаи кең таралған анықтамасы АҚШ-тағы тиория
практикада мәлім болады: Корпарация дегеніміз – бұл көрінбейтін,
сезілмейтін және заң жүзінде ғана өмір сүретін жасанды құрлым.
Шындық тиориясы, немесе XIX ғ.герман зангері Гиркенің есімімен
байланысты органикалық тиория заңды тұлғаны мемлекетің қаупты тіршілік
етуіне қажетті құқықтың нақты өмір сүретін субъектісі ретінде, әлде бір
әлеуметтік шындық ретінде мемлекттен тәуелсіз өмір сүретін одақтас толға
ретінде қарастырды.
Шын мәнінде, Гирек де нақты одақтас тұлғаны адамға ұқсас
құрастыра отырып, Савиньи ұстанған идиалистік ұстанымды басшылыққа алды.
Органикалық тиорияның қазіргі ізбасарлары заңды тұлғаны құқық тәртібі
құқықтар мен міндеттер берген мүдделердің оқшауланған бірлігі ретінде
қарастырады.
Батыстағы құқықта заңды тұлғаны азаматтық – құқықтың
қатынастардың дербес қатысушысы ретінде әрект ететін ұйым немесе мекеме
ретінде түсінеді. Денгн мен, батыс мемлекеттердің азаматтық заңдары заңды
тұлғаға мүлде анықтама бермеуді артық көреді (ФРГ-де 1978ж.дейін заңды
тұлға деген терминінің өзі болған емес, Италияның азаматтық кодексінде
1942ж тұлғалардың дәрежелену ғана берілген), немесе заң шығарушылар
жалпылам және өте қысқаша тұжырымдамаларымен шектелді. Мәселен,
Швейцарияның 1907ж. Азаматтық заңдар жинағының 52-бабы заңды тұлғалардың
әлде бір ерекше мақсат үшін бірлескен құрлымдв дербес мекемесі бар
адамдар құрамасы ретінде анықтайды.
Заңды тұлғаның барынша толық анықтамасынЛатын Америкасыелдерінің
азаматтық кодекстерінен табуға болады.
Заңды тұлғаның дербес балансы немесе сметасы болуға тиіс.
Заңды тұлғаның белгілері. Заңды тұлғаның анықтамасынан кез келген
ұйымның заңды тұлға ретінде таныла бермейтін көреміз. Ұйым заңды тұлға
мәртебесін алу үшін мынадай белгілердің жиынтығы болу қажет:
- ұйымдық бірлік;
- мүліктік оқшауланушылық;
- дербес мүліктілік жауап кершілік;
- азаматтық айналымда өз атынан әрекет ету.
Ұйымдық бірлік. Азаматтық кодекс заңды тұлғаны ұйым ретінде анықтайды.
Индивитердің жай ғана белгілі бір мөлшерін емес, өз ара әрекеттесу мен
қызмет етудің белгілі бірережелеріне бағынған азаматтар ұжымын ұйм деп
түсінеді. Заңды тұлғаның азаматтық – құқықтық қатынастарды бір тұтас тұлға
ретіндегі сыртқы еркін білдіретін әрекетін көптеген тұлғалардан тұраты
ұжымдық құрлым – заңды тұлғаның ұйымдық бірлігі деп түсіну керек.
Заңды тұлғаның ұйымдық бірлігі құрылтай құжатарында көрсетіледі. АҚ-
ның 41-бабына сәйкес, заңды тұлғалар өз қызметін жарғының және құрылтай
шартының не жарғысының негізінде жүзеге асырады. Жарғыны кәсіпорын
құрылтайшысы (құрылтайшылары) бекітіледі, ал құрылтай шартын –
құрылтайшылар жасайды. Жарғыда заңды тұлғаны атауы, тұрғылықты жері,
нысанасы, қызмет мақсаты және басқа да қажетті мағлұттар болу тиіс. Жарғыны
болу – заңды тұлғаның – мемлек-кетік кәсіпорынның қызмет етуінің шарты (ҚР
АК –ның 103,104-баптары).
Мүліктің оқшауланушылық – заңды тұлғаның іргелі белгісі, бұдан
оның дербес мүлікттік жауапкершілігі туады. Заңды тұлғаның мүліктік
оқшауланушылық оған мүліктік бекітіліп берілуіне, бұл мүлікке билік жүргізе
алуынан көрінеді.
Заңды тұлғалардың оқшалану дәрежесі түрліше және ол осы мүлікке
меншіктің түріне (мемлекеттік, жеке) байланысты. Егер бқл мемлекеттік
кәсіпорын болса, онда мүлік оған шаруашылық жүргізу оралымды басқару
құқығымен бекітіліп беріледі және ол осы арқылы басқа кәсіпорындардың
мүлкінен оқшауланады.
Өзін - өзі өту және дербес бухгалтерлік баланыстың болуы – заңды
тұлғалардың мүліктік оқшаулануының көрінісі.
Заңды тұлғаның органдары. Заңдар немесе құрылтай құжаттары арқылы
құқықтың басқа субъектілері алдында арнайы уәкілеттсіз (сенімхатсыз) өз
атынан әрекет етуге уәкілетті заңды тұлғаның адамдары мен ұжымдық
құрылымдары заңды тұлғаның органдарына жатады.

Өкілдік
Өкілдік туралы жалпы ережелер.

Өкілдік ұғымы. Жалпы ереже бойынша, азаматтық субъектілерін басқа
тұлғалардың - өкілдіктің жәрдеміне жүгінбей – ақ мүліктік айналымға өз
бетінше қатысу мүмкіндігі болды. Солай болса да, азаматтық айналымда
өкілдік институты кеңінен қолданылады. Атап айтқанда, мысалы, заңға
байланысты, тікелей қатысуына әрекет қабілеттілігінің жоқтығы немесе зөге
де өмірлік нақты мән – жайларға байланысты өкілдік беруші адам өзінің
құқықтары мен міндеттерін жүзеге асыра алмайтын, науқастығына,
жұмысбастылығына және т.с.с. байланысты өзі қатыса алмайтын жағдайларда
өкілдіктің қажеттігі туады. Өкілдің арнайы білімін, біліктілігін немесе
тәжірибесін пайдалану үшін өкілдердің қызметіне жүгінетін бір қатар
жағдайлар бар (мысалы, бағалы қағаздар рыногнда мәмілелер жасауда өкілдік
ету және т.с.с. ).
Азаматтық құқықта бір адамның екінші адамның атынан жасаған мәмілелрі
немесе басқа да заңдық маңызы бар әрекеттері (мысалы, сотқа талап – арыс
беру немесе сот отырысына қатысу) тікелей екінші адам үшін азаматтық
құқықтар мен міндеттерді туғызатын, өзгертетін немесе тоқтататын құқықтық
қатынастар өкілдік деп аталады. Басқа адамның мүделері үшін мәміле жасайтын
адам – сенім білдіруші немесе өкілдік беруші деп, ал сенбілдірушінің
(өкілдік берушінің ) мүделері үшін өкіл мәміле жасайтын адам – үшінші жақ
деп атайды.
Өкілдікті құқықтық реттеу азаматтық құқыққа тән және көптеген айналымда
кең қолданылады, бірақ оның қолдануында кездесетін ерекшеліктерді атап
көрсету қажет. Өкілдің өзі ғана жасай алатын мәліметтерде, сондай – ақ заң
актілері бойынша өкілдің жеке қатысуы көзделген мәліметтерді жасауда не
олардың өкіл арқылы жасалуына тиым салынатын мәмілелерде өкілдік
қолданылмайды. Егер өсиет қалдырушы қандай да бір себеппен өсиетке қол қоя
алмаса, онда оған нотариустың немесе өсиеті куәландырушы адамның қатысуымен
өсиет қалдырушының қол қоя алмауының себептерін көрсете отырып, басқа
азамат қол қояды. Қол қойған адам өсиет қалдырушының өкілі емес, оның еркін
қағаз бетінде белгілі бір құралмен бейнелеуші болады.
Бірақтар мәмілелер немесе заңдық маңызы бар әрекеттер, мысалы,
некелесу, еңбек шартын жасау, өмір бойы күтіп – бағатын келісімен үйді
иеліктен шығару шартын жасау заң актілеррінде тікелей тиым салынбағанның
өзінде өзінің сипаты бойынша өкілдің өзі қатысуын талап етеді, сондықтан
оларды өкіл жасау мүмкін емес.
Өкілдің өкілдік беруші адамның мүддесіне заңдық мәмілелер жасауы
өкілдіктің елеулі қызметі болып табылады. Бұл АК – ның өкілдікке анықтама
беретін 163 – бабында тікелей баянды етілген. Заңдық маңызы бар
әрекеттерді жасау белгісі жөнінен өкілдіктің барлық өзге қатнастардан
айырмашылығы бар, өйткені оларда бір тұлға екінші тұлғаны алмастырады
(мысалы, заңды тұлғаның құқық қабілеттілігін оның органы – директор,
басқарма арқылы жүзеге асыру) немесе оған іс жүзінде көмектеседі (мысалы,
ақылы көмек көрсетеді, мердігерлік жұмыстарды жүзеге асырады, тауарларды
өткізеді немесе делдалдық қызмет көрсетеді).
Заңдық әрекеттердің жасау өкілдік берушінің еркін қайталауды ғана
емес, өзінің дербес еркін көсетуді де талап етді. Сондықтан өкілдік ұғымына
тек өзін жіберген тұлғаның еркін жеткізетін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.