Әл-Фарабидің психологиялық ойлары

Жоспар

Кіріспе.

Негізгі бөлім.
1.Халықтық психологияда Әл.Фарабидің ойлары.
2.Әл.Фарабидің психологиялық ойлары.

Қорытынды.

Кіріспе.
Фарабидің адамның жан куаттарының жеке-дара өзгешеліктері туралы айтқан пікірлері де көніл қоярлыктай. Бұлар адамның жеке өмір сүру тәжірибесінен, оның дене бітімінен, өзіпдік белсенділігінен туындап жатады, яғни адам бір-бірінен тән жөнінен қандай өзгеше болса, жан жөнінең де сондай өзгеше болады, яғни жан қуаты біреуде мол, біреуде аз мөлшерде келеді, бұл жағдан оның темпераментіне де байланысты, тәнді жетілдіруге болатыны ситяқты жандыда жаттығулар арқылы жетілдіреді.
Фарабидің психологияның түрлі салалары (әлеумет, музыка, өнер, медицина, т. б.) жайлы айтқан салиқалы пікірлері, сондай-ақ психологиялық терминдердің жүйіесін жасағандығы жайлы мәселе өз алдына бір төбе.
Әл-Фараби «Қайырымды қала тұрғыдарының көз-қарастары жайлы трактатында» қала адамдарының әр түрлі топтарына жеке-жеке сипаттама беріп, бұларды қоғамдык (әлеуметтік) психологияның негізгі категориялары ретіпде ұсынып, талдау жасайды.
Адам — қоғамның ажырамас бір бөлшегі. Ол коғамнан тыс өмір сүре алмайды, өйткені белгілі бір топтық мүшесі. Адам өмір сүру үшін кептеген нәрсеге мұқтаж болады. Мұның бәрін ол жалғыз өзі жасап алмайды, сондықтан да ол басқалармен қарым-қатынасқа тусуі қажет. Адам өсіп-өне келіп, түрлі топтарға, қоғамдастыққа бірігеді. Осындай қоғамдардың бірі — толық екіншісі — толымсыз, яғни толық емес қоғам деп аталады. Толық қоғамның өзі үшке бөлінеді. Олар: үлкен, орта және кіші қоғам. Үлкен қоғам — жер бетін мекендеуші барлық адамдардың қауымдастығы. Орта қоғамға белгілі бір халық, тайпалар бірігеді. Ал кіші, шағын қоғамға жекелеген қалалардың тұрғындары, ондағы көшелер мен жеке үй тұрғындары кіреді. Мұндай қоғамның ен шағын түріне отбасы жатады.
Ғұлама қайырымды, кайырымсыз қала тұрғындарының тұрмыс-тіршілігіне талдау жасап, ондағы жекелеген топтардың әлеуметтік жағдайын, этап айтқанда, олардың нендей кәсіппен айналысатындығын, тұрмыс-салын, өмір сүру ерекшеліктерін саралайды. Сейтіп, Әл-араби әр алуан топтың өкілдігі туралы сөз қозғап, қоғамдық психологияның іргелі мәселслерін күн тәртібіне тұңғыш қоя білген Шығыс ғұламасы. Орта ғасырларда ала тұрғындары өздерінің тікелей айналысқан кәсібіне, әлеуметтік жағдайына қарай бір жерге шоғырланып, бір топтан екіншісі бөлек орналасса керек. Осынау топтардың өздеріне тән ортақ моральдық, психологиялык қасиет-сипаттары болғанға ұксайды. Мәселен, олардың әр түрлі қала тұрғындарының) бақытқа жету туралы түсініктері де түрліше. Бұған «ізгі қаланың» тұрғындары бір түрлі жолмен, ал надан қаланың тұр-ғындары басқаша жолмен жетуді кездейді. Егер ізгі қала адамдары тату-тәтті өмір сүрумен ғылым-білімді дамытып, көркею жолымен бакытқа жеткілері келсе, надан каланың адамдары бақытқа жұртты алдап, арбап, неше түрлі қулық-сұмдық істер жасап, жетуді аңсайды. «Адамдар,— деп жазды Фараби,— бақытты болу үшін біріне-бірі көмектесіп отыру мақсатымен бірлескен қала ізгі қала болады. Халқы бақытқа жету үшін өзара көмектесіп отырған қоғам да ізгі қоғам болады. Қалалардың бәрі бақытқа жету жолында біріне-бірі көмектесіп тұратын халық ізгі халық болады. Сол сияқты халықтардың бәрі бақытқа ұмтылып, біріне-бірі көмектесін отырса, бүкіл жер жүзі ізгі болар еді». Ол ізгі қаланы ауру-сырқаун жоқ адаммен салыстырады. Тән мүшелерінің бірімен-бірі тығыз байланыста болатындығы және олардың белгілі төртішідең денеден орын алатындығы сияқты ізгі каланың тұрғындары да бір-бірімен ынтымақты байланыста болады.
Ізгілік, бақыт туралы надан қала тұрғындарының бар білетіні байлық, рахаттану, құмарлыққа ерік беру, мансап пен сый-құрметке еліру. Бұлардың бәрі надан қаладағылар үшін бақыт болып есептелінеді. Фарабинпадан қала тұрғындарының дүние танымы меп әлеуметтік жағдайына, айналысатын кәсібіне, талғам-тілегіне қарай бірнеще топқа бөледі. Олар: кажеттік, айырбас, оқасыздық пен бақытсыздық, атаққұмар, биліққұмар және бетімен кеткендер. Мәселен, кажеттілік қаласы тұрғындарына, ондағы кедей шаруалар мен қала кедейлеріне жылы лебіз білдіріп, оларды феодалдар мен

Әдебиеттер.

1.Жарықбаев.Қ. Қазақ психологиясының тарихы.-Алматы,1999.
2.Әл-Фараби еңбектері.-Алматы,2004
3.Ворисов.Р.Социялная психология.-М,1991.
4.Фрейд.З.Введение психолоанализ.-М.1991. 5.Петровский.А,В,Личность –М,1989.
6.Гребеныщиков.Л Я.Основа семейной жизни.-М.1998.