Қала экологиясы туралы

Кіріспе

Ірі қалаларда халықтың санының еселеп артуы тұрмыстық-коммуналдық құрылыстар мен өнеркәсіп, зауыт, фабрикалардың салыну қажеттігін тудьтрады. Осыған байланысты мұндай қалаларда техника-лық және ақаба сулар көптеп жиналуда. Қазақстанда жыл сайын шыға-рылатын ақаба судың мөлшері 6 млрд3 деп есептеледі. Қазіргі кезде тұрмыстық ақаба суларды залалсыздандыру үлкен мәселе болып отыр. Осындай қаланың бірі - оңтүстік астана атанған Алматы қаласы.
Алматы қаласының халқы жыл сайын артып, білім, ғылым және мәдениет ошағына айналуда. Осы уақытқа дейін Алматы қаласының пайдаланылған тұрмыстық-коммуналдық суы 70 км жердегі Жаманқұм және Сорбұлақ бөгетіне жинақталып, ірі жасанды көлдерге айналған болатын.
Қалыпты экологиялық жағдай 1986 жылы бүзылды.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қала экологиясы

Ірі қалаларда халықтың санының еселеп артуы тұрмыстық-коммуналдық
құрылыстар мен өнеркәсіп, зауыт, фабрикалардың салыну қажеттігін тудьтрады.
Осыған байланысты мұндай қалаларда техника-лық және ақаба сулар көптеп
жиналуда. Қазақстанда жыл сайын шыға-рылатын ақаба судың мөлшері 6 млрд3
деп есептеледі. Қазіргі кезде тұрмыстық ақаба суларды залалсыздандыру үлкен
мәселе болып отыр. Осындай қаланың бірі - оңтүстік астана атанған Алматы
қаласы.
Алматы қаласының халқы жыл сайын артып, білім, ғылым және мәдениет
ошағына айналуда. Осы уақытқа дейін Алматы қаласының пайдаланылған
тұрмыстық-коммуналдық суы 70 км жердегі Жаманқұм және Сорбұлақ бөгетіне
жинақталып, ірі жасанды көлдерге айналған болатын.
Қалыпты экологиялық жағдай 1986 жылы бүзылды. Жылдар бойы жинақталған
ақаба су Жаманқүм жағалауын бұзьш-жарып, Қапшағай суқоймасына қарай ақты.
Бүл апатты жағдай көптеген мал басы мен құрылыстарды қиратып, шығынға
ұшыратты. Қапшағай су қоймасы ластанып, демалыс орындары уақытша қызметін
тоқтатқан болатын. Жаманқүм су жинақтау орнының жойылуы Сорбұлаққа үлкен
салмақ түсірді. Қазір Сорбұлақ суы шамадан тыс көбейіп, қауіпті деңгейге
жетті, Суды азайтатын каналдар қалыпты жұмыс істемейді. Осының салдарынан
Сорбұлақтағы су айдыны 60 км2 артып, ұзындығы - 15 км, ені - 8 км,
тереңдігі - 18 метрге тереңдеп, жинақталған судың көлемі -1 млрд м3-ға
жетіп отыр.
Жасанды көлдің жиегін бүзып кету қаупі күн өткен сайын өсе түсуде.
Кейбір болжамдар бойынша Сорбұлақ апаты болған жағдайда Іле — Балқаш алабы
бүрын-соңды болмаған апатқа ұшырап, 50000 түрғыны бар Балқаш өңірі зардап
шекпек. Іле бойындағы гидромелиорациялық станциялар, елді мекендер, егіс
алқаптары мен шұрайлы өзен бойындағы тоғайлардың ақаба су астында қалу
қауіп төнуде.
Сорбұлақ апаты әкелетін зардаптар қандай болмақ. Сорбұлақ жасанды көлі
суының құрамы өтс қауіпті. Су құрамында көп мөлшерде улы токсиндер,
фенолдар, мүнай өнімдері, нитриттер, ауыр металдар, т.б. белгісіз зиянды
химиялық заттәр жинақталған. Зиянды заттардың шскті рауалы мөлшері ссспке
алынбаған. Су құрамындағы химиялық қоспалар тіршілікке өте қауіпті диоксин
тәрізді заттарды түзуі мүмкін. Ал диоксинді екінші дүниежүзілік соғыста
улағыш қару ретінде қолданпған. Әрине, Сорбұлақ көлінде судың ездіғінен
тазалану процесі жүріп жатыр. Бірақ оның тұрақты тазалану механизміне
үздіксіз ағып келіп косылып жатқан лас сулар мүмкіндік бермей отыр.
Сорбұлақ мәселесін шешуге бола ма? Бүгінгі өмір сүріп отырған
ғасырымыз ғылым мен білімнің шарықтатау дәуірі. Адамның ақыл-ойы табиғат
апаттарының бәрін шешуге дайын. Сорбұлақ мәселесі -ғалымдарды, қоғамдық
ұйымдарды бейжай қалдырмауда. Кейбір жобалар ұсынылып та үлерді. Соның бірі
- Сорбұлақ көлінен канал арқылы суды Күрті суқоймасына жеткізу. Жол бойы
суды тазартудың лазерлік агрогидромодуль жүйесін қолданып, суды
залалсыздандыру құрылысын салу.
Екінші жоба — Сорбұлақ суын канал арқылы Күрті суқоймасыыа әкеле
отырып, оны қосымша тазартып, одан соң Іле өзеніне құю. Мұны жүзеге асыру
үшін суды қайтара тазалау жәпе жасанды биотоғандар салу, суды хлорлау
станцияларын іске қосу жүмыстары талап етілуде.
Үшінші бір топ ғалымдардың пікірі бойынша — қала суын қайта тазартудыц
жаңа тсхиологиясын қолдапа отырып, судың сапасын жақсартып, қайта
пайдалану.
Келесі бір болашағы зор бағыт Сорбұлақ суын құрылыс ағаштарын
өсіруге пайдалану. Бұл мәселе экологиялық жағынан қауіпсіз әрі
шаруашылық салалары үшін арзан ағаш материалдарын дайындаудың
көзі болмақ. Бұл салада "Мерей-Терек" ЖШС бірлестігі терек өсіруді
жоспарлап отыр. Егер де жоспарланған 400 мын га жерге терек отырғызылатын
болса онда оған жылына 30 млн м3 су жұмсалып, Сорбұлақ суының деңгейін
тұрақтапдыру жүзеғс асары сөзсіз, Ал бүл мәсклкні көкөніс пси дәпді-
дакылдар сғіп шсшуғс мүлдсм болмайды.
Қорыта айтқапда, Сорбұлақ мосслссі барлык ірі калаларға топ жагдай.
Опы шсіиу қоршаған ортаның тазалыгы мен адам баласының салауатты өмір салты
үшін ауадан қажет мәселелер. Ең бастысы өнідіріске тұрмыстық-коммуналдық
суларды тазартудың бүгіпгі күн талабына сай жаңа технологияны енгізу жолы
ғана бұл мәселені дер кезінде шешері сөзсіз.
Қалалардың саны мен олардың түрғындары тез өсуіне байланысты,
экологиялық жүйеге түсетін ауыртпалық үнемі күшейіп келеді. "urbs" латынша
қала деген сөз ертеден белгілі болғанымен, "урбанизм" немесе емес
"урбанизация" түсінігі соңғы жылдары жиі колданыла бастады.
Халықтың қалада тұруға ұмтылуы, қаладағы тұрмысты ұнатуы урбаилзация
процесінің күшеюіне алып келді. Қазақстан республикасы да дүниежүзілік
урбанизация әссрінен тысқары қалған жоқ. Әсіресе, өнеркәсіп және қатынас
кәсіпорындарын көптеп салу мен тың және тыцайған жсрлсрді игеру кезінде
калалар саны, оның ішінде ірі калалар саны тез өсті. Олардың түрғындары 45
жылда 5 еседен артық өсіп, халықтыц басым көпшілігі қалада тұратын болды.
Болжам бойынша, калалар саны жақын арада көп өзгере қоймайды, ал қаладағы
тұрғындар саны коп артуы ықтимал. Қала халқының тығыздығы, әсіресе Алматы,
Қарағанды, Шымкснт қалаларында бір шаршы километрге 200-ден аса адамнан
келіп, экологиялық жағдайдың үнсмі нашарлауына себеп болуды.
Дүние жүзінде 1850 жылы халқының саны миллионнан астам 4 қала болса,
1920 жылы олардың саны 25-ке өсті; 1950 жылы қаланың саны 90-ға, 1960 жылы
140-қа, 1970 жылы 160-қажетті.
Қазақстан Республикасы 2717 мың шаршы км аумақты иемденіп
жатыр. Қазақстанда - 14 облыс, 84 қала және 210-дай қала типтес елді
мекендер бар. Осы облысытардағы қалалардың орналасуы және
олардың сандық сипаттамасы, Ж.Әділовтың дерегі бойынша келтірілгең.
Берілген мәліметтерден байқалғандай, 1970 жылға дейін қала халқының саны
өсіп келген (қалада 50 %, ауылдық жерлерде 50 %). Одан бсрі қарай, қала
халқы екпіндеп өспегенімен, баяулап арта отырып, 1989 жылы қала-ауыл
халқының ара салмағы 57 және 43 % болған.
Қазіргі өнеркәсіп қалалары өтс күрделі әлеуметтік-экономикалық жәнес
экологиялық жүйе болып саналады. Оларда, өндірістік және опдірістік смсс
салалардың, коліктіц, тұрмыстың, мәдениеттің тұтас организмі тығыз
байланысқан. "Тұтас организм ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.