Заңды түлғаның қүқық қабілеттіліп мен әрекет қабілеттіліп

Кіріспе

Занды түлға мен жеке түлғаның кабілеттілігінің айырмасы болатындығы табиғи нәрсе. Мәселен, азаматтың қүкықтары мен міндеттерін тудыратын түрмыс қатынастарының көбіне заңды тұлғалар қатыса алмайды. Оған отбасылық қатынастарға, содан туындайтын қүқықтар мен міндеттерге занды түлғалар қатыса алмайтындығы дәлел болады.
Занды түлғалардың катынасқа қатысу аясы олардың кандай мақсат үшін қүрылғандығына әрі жүзеге асыратын әрекеттерінің сипатына қарай белгіленеді. Қатысуға тиісті қатынасына қарай заңды түлға қайсыбір қүқықтарды немесе міндеттерді иеленеді. Демек, занды түлғаның қүқықтық қабілеті оған жүктелген міндеттерге қарай белгіленеді, Занды түлғаның қүқық кабілеттілігі ол қүрылған сәттен бастап пайда болып,оны тарату аяқталған кезде тоқтатылады.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

ЗАҢДЫ ТҮЛҒАНЫҢ ҚҮҚЫҚ ҚАБІЛЕТТІЛІП МЕН ӘРЕКЕТ ҚАБІЛЕТТІЛІП
1. Занды түлға мен жеке түлғаның кабілеттілігінің айырмасы болатындығы
табиғи нәрсе. Мәселен, азаматтың қүкықтары мен міндеттерін тудыратын түрмыс
қатынастарының көбіне заңды тұлғалар қатыса алмайды. Оған отбасылық
қатынастарға, содан туындайтын қүқықтар мен міндеттерге занды түлғалар
қатыса алмайтындығы дәлел болады.
Занды түлғалардың катынасқа қатысу аясы олардың кандай мақсат үшін
қүрылғандығына әрі жүзеге асыратын әрекеттерінің сипатына қарай
белгіленеді. Қатысуға тиісті қатынасына қарай заңды түлға қайсыбір
қүқықтарды немесе міндеттерді иеленеді. Демек, занды түлғаның қүқықтық
қабілеті оған жүктелген міндеттерге қарай белгіленеді, Занды түлғаның қүқық
кабілеттілігі ол қүрылған сәттен бастап пайда болып,оны тарату аяқталған
кезде тоқтатылады. Заңды тұлға заң құжаттарында тізбесі белгіленетін
жекелеген қызмет түрлерімен тек лицензия негізінде ғана айналыса алады.
Яғни, белгілі бір қызметпен айналысу үшін лицензия алу қажет болатын заңды
тұлғаның құқық қабілеттілігі, сол лицензияны алған сәттен бастап пайда
болады. Азаматтық кодекстің 35-бабының 1-тармағына сәйкес зақды тұлға
азаматтық құқыққа ие болып, өз қызметіне байланысты міндеттерді атқара
алады. Мемлекеттік кәсіпорындардан басқа коммерциялық ұйымдар заң құжаттары
немесе құрылтай құжаттары арқылы тыйым салынбайтын кез келген қызмет
түрлерін жүзеге асыру үшін азаматтық құқыққа ие бола алады және азаматтық
міндетті де атқарады.
Заң қүжаттарына сәйкес занды түлғалар белгілі бір қызмет түрін жүзеге
асыра алмауы мүмкін немесе басқа қызметпен айналысуы шектеледі.
Азаматтықкодексте арнайы қүқық қабілеттілік мәселесі де ескерілген.
Оның бәрі де жарғы мен басқа да қүрылтай қүжаттарына енгізіледі әрі олар
қызмет аясына сай келетін қүқықтар мен міндеттерді еншілей алады.
Ал коммерциялық үйымдар болса, керісінше арнайы күқық қабілеттілігіне
жатпайтын жалпы қүқық қабілеттілігіне ие болады. Мүндай үйымдар заң
актілерінде тыйым салынбаған қызметтердің кез келген түрін жүзеге асыра
алады. Демек, коммерциялық үйым өзінің жарғысында қаралмаған қызметпен
айналыса береді, ең бастысы заң оған тыйым салмайтындай болуы керек. Жалпы
қүқыққабілеттілігі принципінен коммерциялық үйымдардың езіндік
ерекшеліктері де болады. Біріншіден, мүвдай үйымдар үшін арнайы қүқық
қабілеттілігі заң қүжаттарында қарастырылуы мүмкін. Мысалы, мүндай арнайы
қүқық қабілеттілігіне банкілер, мемлекеттік кәсіпорындар ие.
Екіншіден, коммерциялық үйымдардың қүқық қабілеттілігі
қүрылтайқүжаттарында көрсетілетіндіктен ол қүрылтайшылар арқылы шектелуі
мүмкін. Мүндай шектеулер занды түлғаның айналысатын қызметі түрлері
енгізілген тізбе арқылы айқын-далады, немесе оның қандай да бір түрлерін
жүзеге асыруға тыйым салынады. Коммерциялық үйымның қүқык кабілетілігіне
болатын мүндай шектеулердің қүрылтай қүжаттарынан туындауының маңызы зор.
Азаматтық кодекстің 37-бабында айтылғандай, заңды түлға заң мен
қүрылтай қүжаттарына сәйкес жүмыс істейтін өз орган-дары арқылы азаматтық
қүқықтарға ие болып, өзіне міндеттер алады.
Занды түлғаның органы занды түлғаның үсыныстарымен есептесіп, оны
жүзеге асырады және оның өз өкілетгілігі шегін-дегі әрекеті занды түлғаның
әрекеті болып табылады. Занды түлға үшінші түлғалардың алдында заңды
түлғаның органы қүрылтай қүжаттарында белгіленген өз өкілеттілігін асыра
пай-даланып қабылдаған міндеттемелері бойынша жауап береді (АК-тің 44-
бабының 4-тармағы). Бірақ занды түлға органының жарғыдағы талапты бүзып
жасаған мәмілесін жарамсыз деп тани алады. Егер мәміле жасаған екінші жақ
мүндай қүкық бүзушылықты білсе немесе білуге тиісгі болса және оны
дәлелдесе онда мүндай мәмілені жарамсыз деп тануына болады.
Занды түлға органдарының түрі, оларды тағайындау тәртібі немесе тандау
және олардың өкілеттілігі заң және қүрылтай қүжаттары арқылы айқындалады.
Азаматтық кодекстегі 37-баптың жалпы ережесі заңды түлғалардың нақты
түрлері туралы нормалармен тәртіптеледі.
Занды түлғаның органдары алқалы немесе жеке дара болуы мүмкін.
2. Заңды түлганың атауы. Азаматтық кодекстің 38-бабының 1-тармағына
сәйкес завды түлғаның оны басқа завды түлғалардан айыруға мүмкіндік беретін
өз атауы болады. Занды түлғаның атауы оның қүқық субъектісі ретівде
дараландыру қүралы болып табылады. Коммерциялық үйым болып табылатын заңды
түлғаның атауы занды түлғаны тіркегеннен кейін оның фирмалық атауына
айналады. Занды түлға өзінің фирмалық атауымен занды түлғалардың бірыңғай
мемлекеттік тізіліміне енеді. Фирмалық атау коммерциялық үйымның тіркелуі-
мен бір мезгілде тіркелуге жатады және интеллектуалдық мен-шіккеқатысты
қүқықтың (қүқықтың ерекше объектісі ретінде), ерекше объектісі болып
табылады (АК-тің 125-бабы).
Бөтен фирмалық атауды заңсыз пайдаланатын түлға ол атауды меншіктейтін
түлғаның талабымен оны қолдануды дереу тоқтатуға және келтірілген залалдың
орнын толтыруға міндетті. Заңды түлғаның атауы оның қалай аталатынын және
үйымдық-қүқықтық нысанын көрсетуді қамтиды. Ол заңдарда көзделген қосымша
мағлүматты қамтуы мүмкін.
Заңды түлғаның атауы оның қүрылтай қүжаттарында көрсетіледі.
Азаматтық кодекстің 38-бабы занды түлғаның атауына байланысты қойылатын
талаптармен қоса оған белгілі бір дәрежеде шектеу жасайды. Айталық, завды
түлғаның атауында заң талаптарына немесе қоғамдық мораль нормаларына қайшы
келетін аттар болса, егер жеке адамдардың есімдері қатысушылардың есімімен
сәйкес келмесе не қатысушылар бүл адамдардың есімін пайдалануға олардан
(олардың мұрагерлерінен) рүксат алмаса, ондай есімдерді пайдалануға жол
берілмейді.
3. Заңды түлганың түрган жері. Занды тұлғаның тұрған жері іс жүзінде
(міндеттемені орындауда азаматтық істерді сотқа беру жәнет.б. анықтауда да)
өте маңызды. Азаматтык кодекстің 39-бабында занды тұлғаның тұрақты жұмыс
істейтін органы тұрған жер оның тұрған жері болып табылатынын және занды
тұлғаның тұрған жері оның құрылтай құжаттарында почталық толық мекен-жайы
жазылып көрсетілетіндігі қарастырылады.
4. Заңды түлганың филиалдары мен өкіпдіктері. Азаматтық кодекстің 43-
бабына сәйкес заңды тұлғаның тұрған жерінен тыс орналасқан және оның
міндеттерінің бәрін немесе бір бөлігін, соның ішінде өкілдік міндетін
жүзеге асырушы оқшау бөлімшесі филиал болып табылады. Ал заңды тұлғаның
тұрған жерінен тыс орналасқан және оның мүдделерін қорғау мен өкілдігін
жүзеге асыратын оның атынан мәмілелер мен өзге қүқықтык әрекеттер жасайтын
оқшау бөлімшесі өкілдік болып табылады. Филиалдар мен өкілдіктер занды
түлға болмайды. Бүларға өздерін қүрған занды түлғаның мүжі беріледі және
оның бекіткен ережелері негізінде жүмыс істейді. Өзгеше нысандағы заңды
түлғалардың филиалдары мен өкілдіктерінің басшыларын занды түлға уәкілдік
берген орган тағайындайды және оның сенімхаты негізінде жүмыс істейді.
Сөйтіп филиалдар мен өкілдіктер басшылары (филиал мен өкілдіктің өзі емес)
занды түлғаның өкілі ретінде әрекет етеді. Фрілиал немесе өкілдік
басшысының өкілеттілігі филиалды немесе өкілдік ережесімен емес, оған
берілген сенімхат ретінде айқындалады. Филиалдар мен өкілдіктер
басшыларының мәмілелері занды түлға атынан жасалады және ондай мәмілелерден
туындаған міндеттемелік жауапкершілікті мүліктің бәрін езінееншілейтін
заңдытүлға көтереді. Азаматтық кодекстің 42-бабының 4-тар-мағына сәйкес
филиалдар мен екілдіктер заң қүжаттарында белгіленген тәртіппен тіркеледі
және оларды қүрған занды түлғаның жарғысында керсетілуге тиіс.
Филиалдар мен өкілдіктердің қүқықтык ережесінде айтар-лықтай
айырмашылық жоқ. Бірақ, егер филиал занды түлғаның міндетінің барлығын не
бөлігін, оның ішінде екілдіктің де міндетін жүзеге асыратын болса, онда
өкілдік езін күрған заңды түлғаның мүдделерін қорғауға тиісті және оның
атынан мәмілелер мен басқа да қүқықтық әрекеттер жасай алады.
5. Заңды тулгаларды қайта қүру жәие тарату. К.айта күру дегеніміз
занды түлғаның қүқықтары мен міндеттерінін мирас-корлыққа өтуіне байланысты
токтатылу тәсілі болып табылады. Қайта күрудың бес түрі бар (АК-тің 45-
бабы): қосу, біріктіру, бөлу, бөліп шығару, өзгерту. Зандарда қайта қүрудың
басқа да нысандары көзделуі мүмкін. Қайта қүру ерікті түрде немесе
ықтиярсыз жүргізілуі мүмкін. Ерікті қайта күру занды түлғаның мүлік меншік
иесінің немесе қүрылтай күжат-тары бойынша қайта қүруға өкілеттігі бар
занды түлғаның органының шешімі бойынша жүзеге асырылады. Бірак мынадай
жәйтті ескеру керек, яғни занды түлғаның жекелеген түрлері үшін
қүжаттарының императивті (бүйрық) нормасы занды түлғаның нақты органдарының
қүзыретіне қатысты келіп, оны қайта қүруға байланысты қабылдаған шешімге
сәйкес болады. Азаматтық кодекстің 79-бабына сәйкес қатысушылардың жал-пы
жиналысының айрықша қүзыретіне жауапкершілігі шектеулі серіктестікті қайта
қүру немесе тарату туралы мәселені шешу жатады. Тиісінше занды түлғаны
қайта күру оның мүлкінің меншік иесінің (уәкілетті органның) немесе заң
құжаттарымен уәкілдік ететін органның шешімімен, немесе құрылтай қүжатымен
немесе завда қаралған жағдайларда сот органдарының шешімімен жүзеге
асырылады. Занды түлғаны қайта қүру жөніндегі шешім әдетте оның жоғары
органымен кабылданады. Мысалы, Ресейдің Азаматтық кодексінде занда қаралған
ретте, заңды түлғаны қайта қүру қүзыреті мемлекеттік органның келісімімен
жүргізіледі. Аталған норма бәрінен бүрын монополияға қарсы заңның
ережелерін басшылыққа алады.
Ықтиярсыз қайта қүру заң қүжаттарында көзделген реттер-де сот
органдарының шешімі бойынша жүзеге асырылуы мүмкін (АК-тің 45-бабының 3-
тармағы). Сөйтіп, Азаматтық кодекс занды түлғаларды ықтиярсыз таратуды сот
тәртібімен ғана реттейді.
Ықтиярсыз тарату тәртібі Азаматтық кодекстің 45-бабының 3-тармағында
айқывдалған, енді оны сезбе-сез келтіре кетелік: Егер заңды түлғаның
мүлкін меншіктенуші, ол уәкілдік бер-ген орган, қүрылтайшылар немесе занды
түлғаның қүрылтай қүжаттарында қайта қүруға уәкілдік берілген органы заңды
түлғаны қайта күруды сот органының шешімінде белгіленген мерзімде жүзеге
асырмаса, сот заңды түлғаның баскарушысын тағайьшдайды және оған осы занды
түлғаны қайта қүруды жүзе-ге асыруды тапсырады. Басқарушы тағайындалған
кезден бас-тап занды түлғаның ісін басқару женіндегі өкілеттік соған
ауысады. Басқарушы сотта занды түлғаның атынан әрекет етеді, бөлу балансын
жасайды және оны занды түлғаны қайта қүру нәтижесінде туындайтын қүрылтай
қүжаттарымен бірге соттың бекітуіне береді. Аталған құжаттарды соттың
бекітуі жаңадан пайда болған занды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу үшін негіз
болады".
Заңды тұлға, біріктіру нысанасында кайта құрылатын реттерді
қоспағанда, жаңадан пайда болған заңды тұлғалар тіркелген кезден бастап
қайта құрылған деп есептеледі.
Заңды тұлғаны оған екінші ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.