Жеке тұлғалардың азаматтық құқықтық субъектілігі

I.КІРІСПЕ
1.Азаматтық құқықтық қатынастар
II.НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1.Құқық қабілеттілік
2.Әрекет қабілеттілік
3.Азаматты хабар.ошарсыз кетті деп тану және оның салдары
4.Азаматты өлді деп жариялау және оның салдары
5.Азаматтың хал актілері
ІІІ. ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Адамдар мен олардың өздері құратын ұйымдар арасында азаматтық-құықықтық қатнастар орнығады.Адамдар мен ұйымдар өзара мәмілелер жасасып, құқық субъектісінің тұлға деп аталатын қоғамдық қасиеті ретінде
ғана құқықтық қатнастарға қатыса алады.
Қ.Р заңдары бойынша, ерекше заңдық қасиетті –азаматтық құқық субъектілікті иеленетін,яғни азаматтық құүқықтар мен міндеттерді иеленуге
және оларды жүзеге асыруға қабілетті адамдар (индивидтер)және олардың
кейбір ұйымдары (заңды тұлғалары,мемлекет,әкімшілік- аумақтық бөліністер)азаматтық құқық субъектілері немесе тұлғалар деп
танылады.Мұндай қасиеттерді иелену индивидті немесе ұйымды азаматтық
құқық субъектісіне айналдырады.

1.”ҚР-ның Азаматтық құқығы” ҚазМза 2001 Төлеуғалиев Б.И 2001
2.”Азаматтық құқық” I том Жауапты редакторлар:М.К Сулейменов Ю.Г. Бассин
3.Қазақстан Республикасының Конституциясы Алматы 2000ж.
4.Н.Дулатбеков, А.Турлаев, С. Амандықов Мемлекеттік және құқық негіздері Алматы 2001 жыл
5.Ғ.Сапарғалиев , А.Ыбырайева Мемлекет және құқық теориясы Астана 1998 жыл
6.Қ. Жоламан , А. Мұқтарова , А.Тәуекелов Мемлекет және құқық теориясы Алматы 1999 жыл
7.Ғ.Сапарғалиев Қ.Р-ның Конституциялық құқығы Алматы 1998 жыл

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жеке тұлғалардың азаматтық құқықтық субъектілігі.
Адамдар мен олардың өздері құратын ұйымдар арасында азаматтық-
құықықтық қатнастар орнығады.Адамдар мен ұйымдар өзара мәмілелер жасасып,
құқық субъектісінің тұлға деп аталатын қоғамдық қасиеті ретінде
ғана құқықтық қатнастарға қатыса алады.
Қ.Р заңдары бойынша, ерекше заңдық қасиетті –азаматтық құқық
субъектілікті иеленетін,яғни азаматтық құүқықтар мен міндеттерді иеленуге
және оларды жүзеге асыруға қабілетті адамдар (индивидтер)және олардың
кейбір ұйымдары (заңды тұлғалары,мемлекет,әкімшілік- аумақтық
бөліністер)азаматтық құқық субъектілері немесе тұлғалар деп
танылады.Мұндай қасиеттерді иелену индивидті немесе ұйымды азаматтық
құқық субъектісіне айналдырады. Мұнда әрбір адамның ,мейлі ол Қазақстан
Республикасының азаматы болсын,мейлі басқа мемлекеттің азаматы немесе
азаматтығы жоқ адам болсын,азаматтық құқық субъектілігі болады,демек ол
азаматтық құқық субъектісі деп танылады.Ал ұйым- бұл басқаша жағдай. Ол
азаматтық құқықтың субъектісі болуы да, болмауы да мүмкін немесе азаматтық
құқық субъектілігі болмауы да мүмкін.Заңды тұлғалар деп танылған
ұйымдардың,сондай-ақ мемлекет пен әкімшілік- аумақтың
бөліністердің азаматтық құқық субъектілігі бар.
Сонымен бірге, азаматтық құқық субъектісі мен оның құқық
субъектілігін шатастыруға болмайды.”Азаматтық құқық субъектісі”ұғымы
оның құқық субъектілігі ұғымынан кең болады және есімді (атауды),
тұрғылықты жерді(тұрған орнын) және басқа белгілерді қамтиды.
Азаматтық құқық субъектіліктің бастаулары экономикадық тауарлы
қатнастарға сүйенеді,ал азаматтық заңдарда “құқық субъектілігі” термині
пайдаланылмайтын болса да, көрсетілген қасиеттің өзін қолданылып жүрген
құқық бекіте түседі. Құқық субъектілігі ұғымының өзін заң ғылымы
қалыптастырған және ол ҚР Конституциясында баянды етілген.
ҚР Азаматтық кодексі азаматтық құқықтардың субъектілеріне жеке
тарау (2-тарау)арнаған, онда “құқық субъектілері”және “тұлғалар”терминдері
бір мағыналы терминдер ретінде пайдаланылады.Құқық субъектілері туралы
нормалар АК- да ғана емес, сондай- ақ басқа да заң актілерінде кездеседі.
Азаматтық құқық субъектілерінің (тұлғаларының) ішінен АК ҚР
азаматтарын және басқа жеке тұлғаларды бөліп көрсетеді, оларға осы
оқулықтың бір тарауы арналған. Тарауда азаматтық құқық субъектіліктң жалпы
ұғымдары мәселелері ең аз қажетті шамада сөз болған, ал қажетті жағдайларда
жеке және заңды тұлғалардың құқық субъектілігі мәселелері салыстырмалы
тұрғыда қарастырылады.
“жеке тұлға” жалпы ұғымы ҚР АК-ның 12- бабында тұжырымдалған.Бұл
бап жеке тұлғалар туыстық ұғымымен Қазақстан Республикасының азаматтарын,
басқа мемлекеттердің азаматтарын (шетелдіктерді),сондай- ақ азаматтығы жоқ
адамдарды біріктіреді.Қазақстан аумағында тұратын жеке тұлғалардың басым
көпшілігі оның азаматтары болғандықтан, ал АК ҚР- дың ұлттық заңы болып
табылатындықтан, ол Қазақстан азаматтарын ғана емес,жеке тұлғаларды да
белгілеу үшін кең мағынада әдетте “азамат”терминін қолданады.Егер заңдар
мен халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе, шетелдіктер мен азаматтығы жоқ
адамдар Қазақстан азаматтары үшін белгіленген құқықтар мен міндеттерді
атқаратындықтан,”азамат” терминін осылайша кең мағынада түсінуге болады.(ҚР
Конституциясының 12- бабының 4- тармағы, ҚР АК- ның 3- бабының
7—тармағы).”Азамат” ұғымы әлдеқайда кең маңызды ие болып,құқықтың барлық
салаларында қолданылғанымен,мұнда, азаматтар туралы азаматтық құқықтың
субъектілері ретінде сөздің арнайы мағынасында ғана айтылады.
Азаматтық құқық субъектілік –салалық құқық субъектіліктің бір
түрі.Бұл ұғымды талдау кезінде ,жалпы алғанда ,заңдық шындық ретінде құқық
субъектілік не үшін пайда болады және не үшін қолданылады деген сұрақ
бірден туады.Бұған берілетін ең қысқа жауап мынадай:азаматтық құқықтың
ерекше институты- құқық субъектіліктің болуы қоғамдық ағзалар-адамдарды
құқықтық қатнастарға тарту мүмкіндіктері мен шараларын (шектерін) жіктеу
қажеттігіне байланысты. Сондықтан құқық субъектілік дегеніміз адамдардың
қоғамдық , заңдық қасиеттері болып табылады.Бұлайша жіктеу құқықтың түрлі
салаларында түрлі санаттар бойынша жүргізіледі.ҚР Конституциясы адамдардың
құқық қабілеттілігін ең алдымен адам мен азаматтың құқықтарын бөлу және
айыру негізінде жіктейді.Адам құқықтарына қарағанда,азаматтың құқықтары
көлемді болады.Олар адамның бүкіл құүқықтарын,бұған қоса, ҚР азаматтарына
ғана
тән құқықтар мен міндеттерді қамтиды.(мысалы, саяси құқықтар,әскери
қызметті өтеу міндеттерді)
Азаматтық құқықта нақты құқықтар мен міндеттерді иеленудің
алғышарты- құқық субъектіліктің болуы қатысушылардың теңдігіне негізделген
тауар –ақша және өзге де қатнастарды жеке тұлғаларға, заңды тұлғаларға және
азаматтық құқықтың ерекше субъектілеріне заңдық жіктеуге байланысты, оның
үстіне, бұл қатысушылардың құқықты иелену шарасы (шегі) түрліше болады.
Азаматтық құқық субъектіліктің жалпы ұғымдарын ескермейінше,
азаматтық құқық субъектіліктің бір түрі- жеке тұлғалардың құқық
субъектілігін түсіну қиынға соғады.Бұл арада, объективті өмір сүретін
құқықтық шындық, жеке адамдардың жалпы қасиеті ретінде оны осы құқықтық
шындықтың көрінісі – құқық субъектілік ұғымымен шатастырмау керек.Нақты
өмірде құқық субъектілік деген жоқ, олардың жалпы заңдық қасиеті ретінде
жеке тұлғалардың Құқық субъектілігі бар.Бұл қасиет, кейде мұны заң
әдебиеттерінде көрсететіндей, әлде бір ойда бар, ұғымда ғана сақталатын
жинақталған тұлғаға тиісті емес,ол нақты жеке тұлғалардың жалпы қасиеті,
яғни әрбір жеке субъектіге тән жалпы қасиет болып табылады.ҚР
Конституциясының терминологиясында құқық субъектіліктің нақ әрбір тұлғаға
тиімтілігі айқын көрінеді, оның 13 – бабында әркімнің құқық субъектісі
ретінде танылуына құқықғы бар екені айтылған.
Оқу әдебиеттерін қоса алғанда, заң әдебиеттерінде нақты субъективтік
құқықтар мен міндеттер құқығын иеленудің абстрактілік алғы шарты ретінде
құқық субъектіліктің сипаттамасы кең таралған.Мұнымен бір ғана ескертпе
арқылы абстрактіні ұғымда бар нәрсе ретінде ғана емес,сондай-ақ жеке
тұлғалардың нақты, жалпы заңдық қасиеті ретінде де түсіну арқылы келісуге
болады.
Кейбір авторлар құқық субъектілігі құқықты иеленудің абстрактілік
мүмкіндігі ретінде құқық субъектісінің жеке құқықтарының жиынтығы немесе
кешені түрінде көріне алмайды деп ойлайды.Мұнымен келісуге болмайды,өйткені
құқық субъектіліктің абстрактілік сипаты мүлде оның мазмұнсыздығын
көрсетпейді. Азаматтық құқық субъектіліктің өз көлемі, өз мазмұны бар,оның
үстіне, әр түрлі тұлғаларға, атап айтқанда, жеке және заңды тұлғаларға
қатысты өзіндік ерекшеліктерге ие көлемі мен мазмұны болады.Бұған
қоса,тіпті әр түрлі жеке тұлғалар мен заңды тұлғалардың құқық
субъектілігінің көлемі мен мазмұны болады. Бұған қоса, тіпті әр түрлі жеке
тұлғалар мен заңды тұлғалардың құқық субъектілігінің көлемі мен мазмұны да
түрліше болады.АК-ның 14- бабында азаматтардың құқық субъектілігінің
негізгі мазмұны, оның құрамдас элементтері туралы айтылады.Атап айтқанда,
бұл бапта азаматтың мүлікті меншіктену, мүлікті мұраға алып,мұраға
қалдыру,республика аумағында еркін жүріп- тұру және тұрғылықты жер
таңдау,заң құжаттарында тыйым салынбаған кез келген қызметпен айналысу,
жеке өзі немесе басқа азаматтармен және заңды тұлғалармен бірігіп, заңды
тұлғалар құру, мәмілелер жасасып, міндеттемелерге қатысу, материалдық және
моральдық зиянның орнын толтырудыталап ету құқығы, басқа да мүліктік және
өзіндік құқықтары көзделген.
Өзінің заңдық табиғаты жөнінен азаматтық құқық субъектілік ерекше
субъективтік құқық- мәмілелер жасау және субъективтік құқықта мен
міндеттерді иелену құқығы болып табылады.Субъективтік құқық ретінде құқық
субъектіліктің табиғаты заңдардан, оның ішінде Конституция нормаларынан
ерекше айқын байқалады. Мәселен, Конституцияда әркімнің құқықтары туралы,
республикада кімдердің заңды түрде тұра алатыны, бұл аумақта еркін жүріп-
тұру, тұрғылықты жерін таңдау құқығы туралы, әркімнің кәсіпкерлік қызмет
еркіндігіне құқығы туралы айтылады. Конституция әркімнің құқық субъектісі
ретінде танылу құқығын баянды етіп, оның адам мен азаматтың конституциялық
құқықтарының тізбесі түріндегі негізгі мазмұнын ашып көрсетеді (ҚР
Конституциясының 13,21,26-баптары).
Белгілі бір қызмет түрімен айналысу құқығынан айыруды жазалау
шарасы ретінде көздей отырып,ҚР Қылмыстық кодексі азаматтардың құқық
субъектілгі элементтерінің бірінқұқық деп атайды.(41-бап).
Құқық субъектілікті ерекше субъективтік құқық деп танудың теориялық
қана емес, сондай- ақ практикалық маңызы бар. Атап айтқанда, оны бұлайша
тану құқық субъектілікті жүзегеасыру кезінде азаматтық құқықтарды жүзеге
асыру туралы АК-ның 8- бабының нормаларын қолдануға мүмкіндік
береді.Мәселен, құқық субъектілікті жүзеге құқықтың басқа субъектілерінің
құқықтары мен заң арқылы қорғалатын мүдделерін бұзбауы тиіс,адал, әділетті
өтуі тиіс.
Адамның заңдық қасиеті ретінде, ерекше субъективтік құқық ретінде
азаматтық құқық субъектілікті нақты субъективтік құқықтар мен міндеттерден
айыра білу керек. Өзінің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.