1917 -1928 жылдардағы Қазақстан экономикасы
Ресейдегі 1917 жылғы революцияны және кеңес өкіметінің құрылуын еске түсіріңіздер.
Кеңес өкіметінің алғашқы экономикалық шаралары. 1917 жылғы революция карсаңьшда Ресей экономикасы әбден күйзелген еді. Ал революциялық оқиғалар, үкіметтердің ауысулары шаруашылықгы күйреуге жеткізді. Апаттық жағдайдан шығу үшін Кеңес өкіметі бүкіл шаруашылық өмірді мемлекеттендіру әдісін тандады, яғни негізгі өндіріс құрал-жабдықгары мемлекепің меншігіне айналдырылды. 1917 ж. 1 желтоқсанда Халық шаруашылығаның жоғарғы кеңесі (ХПІЖК) күрыяды. Бұл мекеменің алдьіна бүкіл халық шаруйшылығьін басқару, бағыттау, реттеу міндеті қойыяды.
Кеңес өкіметінің алғашқы экономикалық шаралары. 1917 жылғы революция карсаңьшда Ресей экономикасы әбден күйзелген еді. Ал революциялық оқиғалар, үкіметтердің ауысулары шаруашылықгы күйреуге жеткізді. Апаттық жағдайдан шығу үшін Кеңес өкіметі бүкіл шаруашылық өмірді мемлекеттендіру әдісін тандады, яғни негізгі өндіріс құрал-жабдықгары мемлекепің меншігіне айналдырылды. 1917 ж. 1 желтоқсанда Халық шаруашылығаның жоғарғы кеңесі (ХПІЖК) күрыяды. Бұл мекеменің алдьіна бүкіл халық шаруйшылығьін басқару, бағыттау, реттеу міндеті қойыяды.
1917 -1928 жылдардағы Қазақстан экономикасы.
Ресейдегі 1917 жылғы революцияны және кеңес өкіметінің құрылуын еске
түсіріңіздер.
Кеңес өкіметінің алғашқы экономикалық шаралары. 1917 жылғы революция
карсаңьшда Ресей экономикасы әбден күйзелген еді. Ал революциялық оқиғалар,
үкіметтердің ауысулары шаруашылықгы күйреуге жеткізді. Апаттық жағдайдан
шығу үшін Кеңес өкіметі бүкіл шаруашылық өмірді мемлекеттендіру әдісін
тандады, яғни негізгі өндіріс құрал-жабдықгары мемлекепің меншігіне
айналдырылды. 1917 ж. 1 желтоқсанда Халық шаруашылығаның жоғарғы кеңесі
(ХПІЖК) күрыяды. Бұл мекеменің алдьіна бүкіл халық шаруйшылығьін басқару,
бағыттау, реттеу міндеті қойыяды.
1917 жылдың қарашасынан 1918 жылдың наурызына дейін көсіпорындар,
банктер, тасымал жолдары национал изацияланды. 1918 жылдың сәуір айында
сыртқы саудаға мемлекеттік монополия енгізшді. Алайда шаруашылықты бейбіт
мақсаттарға сөйкес кайта құру, ұсыныс пен сұранысты шамаластыру, т. б.
экономикалық мәселелерді шешу қажеттілігі Кеңес өкіметінің шаруашылық
саясатына өзгеріе енгізуді талап етті. 1918 ж. көктемде Ленин өнімді өңдіру
мен белуге бақылау және есептеуді енгізу, еңбекке карай ақы төлеу,
ең6ектерін және жалпы еңбек міндеткерлігін енгізу буржуазиялық мамаңдарды
пайдалану міндеттерін қойды. "Солшыл" коммунистер бұл идеяны қолдамады,
өйткені бұл қадамдар елде ка-питализмді қалпына келтіру деп есептеді.
Сондықтан Лениннің ұсыныстарының аз бөлігі ғана қабылданды. Негізгі саясат
— меншікті мемлекеттендіру болып ала берді. 1918 ж. 28 маусымда ХКК
өнеркөсіптің барлық салаларындағы ірі кәсіпорындарды национализациялау
туралы шешім қабылдады, Жеке меншікте ұсақ кәсіпорындар мен кейбір орташа
кәсіпорындар қалды. Осылайша жаңадан ғана құрылған, нығайып үлгерме-ген
кеңес өкіметі өзінің мойнына бүкіл өнеркәсіпті қаржымен қамтамасыз ету,
ұйымдастыру және дамыту міндетін алды. Қаржы мен мамандардың болмауынан,
кеңестік қызметкерлердің білім мен тәжірибесінің
аздшынан 1918 жылдың.аяғына карай кесіпорындардың көпшілігі жабылып
кдлды. Соған орай халыктың тұрмысы да нашарлап кётгі. Ірі калаларда жұмысшы
ереуідцері де болды.
Кеңес өкіметінің экономикалық саясатының маңыз-ды бағыттарының бірі
аграрлық реформа болды. Кеңестердің II съезі қабылдаған Жер хуралы декрет
негізінен щаруаларға жерді бөліп беру туралы әсерлердің бағдарламасына
негізделген болатын. Ал большевиктер жерді национализациялауды көздейтін.
Алайда кеңес өкіметі халықтың ең көп бөлігін қүрайтьщ шару ал ар -дың
мүддесімен санаеуға мәжбүр болды. І918 ж. 19 ақпанда Бүкіл ресейлік Орталық
Атқару Комитет! (БОАК) "Жерді социализациялау туралы" заң қабылдады. Жер
туралы декрет пен осы заң бойынща бүкіл жер мемлекеттің меніцігі болып
жарияланды, ал шаруалар жерді пайдаланушы болып есептелді. Большевиктердің
түпкі мақсаты ұжымдық шаруашылықтар құру еді. Алайда кеңес өкіметінің
алғашқы жылдарында бұл мақсатты іске асыру шаруалар дың наразылығын
туғызатын болғандықтан, кеңес өкіметі жерді шаруаларға бөліп берді.
"Соғыс коммунизм!" саясаты. 1918 ж. жазда азамат соғысы қызу жүріп
жаткан кезде калаларды және майданды азық-түлікпен қамтамасыз етуде
қиыншылықтар туды. Сондықтан кеңес өкіметі жұмысшылардан карулы отрядтар
құрды, олар деревнядан күшпен азық-түлік жиңады. Азық-түлік диктатурасы
"соғыс коммунизм!" саясатына негіз салды. 1919 ж. 11 каңтарда астық пен
жерге салғырт салу туралы декрет жарияланды.
1919 ж. жекеменшік сауданациоңализацияланды. Соғыс жағдайына баиланысты
еркін саудаға тьшым салынды, салғырт барлық азық-түлікке салынатын болды.
Өнеркөсіпте басты рөлді национализацияланған кәсіпорындар атқарды.
Қорғаныс өнеркәсібі бірінші кезекте шикізатпен және жүмыс күшімен
қамтамасыз етілді. Өнеркөсіпті басқару орталықгандырылды, бүкіл жұмыс әмір-
бұйрық жүйесімен жүргізілді. Жалақы төлеуде материалдық ынталандыру мүлде
жойылды. Еңбек өнім-ділігі төмендеп кетті. Совдықган жалпыға бірдей еңбек
міндеткерлігі енгізілді. Еңбек төртібін бүзғаңдарға өкім-шілік шаралар
қодданылды.
"Соғыс коммунизм!" саясатының ең күшейген кезі 1920 жылдың аяғы — 1921
жылдың басы болды. Бұл кезде кеңес үкіметі Мемлекеттік банкті жапты, азық-
түлік, киім-кешекті тегін берді, пөтерақы мен кала көлігіне ақы төлеуді
жойды, жалақы тауарлар түрінде берілді. "Соғыс коммунизм!" саясатын кеңес
басшылары азамат соғысына байланысты туған мөжбүр жағдай деп түсіндірді.
Алайда 1919 ж. наурызда РКП(б) VIII съезінде қабылданған партияның
бағдарламасында национализациялауды толық аяқгау, саудадан - тауар
алмасуға, жеке шаруа шаруашылықтарынан — ұжымдық шаруашылықка, акдіа
қатынастарынан — ақшасыз шаруашылықгарға, нарықтық шаруашылыктан —
орталықтандырылған жоспарлы шаруашылықка өту міндеттері қойылды. Демек,
"соғыс коммунизм!" саясаты соғыс қажеттідтнен туса да^ болыпевиктердің
коммуниетік қиялдарына сай кедді. Сондықтан бұл сая-сатты коммуниетік қоғам
құру мақсатындағы алғашқы төжірибе деуге болады.
Жаңа экономикалық саясатқа көшу. Азамат соғысы, негізінен, аяқгалды,
елде тыныштық орнады. Алайда елді жайлаған аштық, токтап кдлған
кәсіпорындар, бос қалған егістіктер экономиканың күйзеліске ұшырағанын
көрсетті. Кеңес өкіметі соғыста женді, нді шаруашылықгы дамыту міндетін
іске асыруға тиісті болды. 1921 ж. наурызда партияның X съезі жаңа
экономикалық саясатка көшу туралы шешім қабылдады. Жаңа экономикалық саясат
мынадай шараларды камтыды:
• азық-түлік чгаліыртын салықпен ауыстыру;
• жалпыға бірдей еңбек міндеткерлшн жою;
• ұсақ және орташа кәсіпорындарды жеке меншікке беру;
• саудаға еркіндік беру;
• кәсіпорындарда шаруашылық есеп енгізу;
• экономикаға шет ел капиталын жұмсауға рүқсат беру;
• ауыл шаруашылығында кооперацияларды дамыту;
• еңбектің мөлшері мен сапасына орай өр түрлі жалақы телеу жүйесін
енгізу;
• пәтерге, көлік пен байланыс қызметіне ақы төлеу;
өндірісті дамытуды жоспарлай бастау. Жаңа экономикалық саясат болыпевиктер
партиясының экономика мөселелеріне көзқарасыньщ күрт өзгеруі болды.
Жаңа экономикалық саясат бірден-ақ жақсы нөтиже бере бастады. Шаруалар
белгіленген салықты қарсылықсыз төлеп жатты; қалаларда азық-түлік көбейді;
жұмысшылар кесіпорындарға келіп, жұмысқа тұрды; халық тынышталды.
1921 ж. күзде Мемлекеттік банк қайта қалпына кел-тірілді.
Кәсіпорындарды мемлекетгің қаржыландыруы қыс-қартылды; басқару аппаратының
құрамы қысқартылды. Осы шараларды іске асырғаннан кейін күн тәртібіне акдіа
реформасы қойылды. Ақша реформасы 1922—1924 ж. бірте-бірте жүргізілді.
Ірі өнеркәсіп түгелдей мемлекеттің меншігінде болды. Мұндағы нвгізгі
саясат — өндірісті ірілеңдіру, трестер куру болды. Трестер өнеркәсіптің
барлықсалаларында кұрыдды, олар өнеркәсіпті бір орталықтан басқаруға
мүмкіндік берді.
Индустриаландыру. 1924 ж. елдің экономикасын калпына келтіру аяқгадцы.
Енді экономиканы дамытудың жаңа жолдарын іздеу керек болды. Кеңес
өкіметінің бас-шылары бірінші кезекте индустриаландыруды іске аеыру қажет
деп тапты. Индустриаландырудың мақсаттары: елдің техникалық-эконймикалық
жағынан артта қалушылығын жою; елдің дүниежүзілік капиталистік
шаруашылықтан тәуелсіз болуын кдмтамасыз ету; өнеркәсіптің жаңа сала-ларын
дамыту; елдің әскери-өнеркөсіптік куатын кұшейту. БКП(б) XIV съезіңде
индуетриаландыруга бағыт алу туралы шешім қабыддады.
Индустриаландыру біркдтар дамыған елдерде барлық салаларды техникалық
жағынан жаңартуды халықгың тұр-мысын көтеру, ғылым мен мөдениетті дамытумен
ұштас-тыра жүргізу төжірибесі ретінде іске аеканын білеміз. Ал кеңес
өкіметі индустриаландыруды қоғамды қайта қүру, социализм орнату сияқты
қиялшыл мақсаттардың құралына айналдырды.
Индустриаландыруға қажетті қаржы халық шаруашылығьшьщ баска
салаларынан, соның ішінде ауыл шаруашылығынан түекен кадцетер жөне заемдар
арқылы халықгың қолындағы каржыны іске қосуда құралуға тиісті бодцы.
Иңцустраяландыру ауыр өнеркәсіптен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ресейдегі 1917 жылғы революцияны және кеңес өкіметінің құрылуын еске
түсіріңіздер.
Кеңес өкіметінің алғашқы экономикалық шаралары. 1917 жылғы революция
карсаңьшда Ресей экономикасы әбден күйзелген еді. Ал революциялық оқиғалар,
үкіметтердің ауысулары шаруашылықгы күйреуге жеткізді. Апаттық жағдайдан
шығу үшін Кеңес өкіметі бүкіл шаруашылық өмірді мемлекеттендіру әдісін
тандады, яғни негізгі өндіріс құрал-жабдықгары мемлекепің меншігіне
айналдырылды. 1917 ж. 1 желтоқсанда Халық шаруашылығаның жоғарғы кеңесі
(ХПІЖК) күрыяды. Бұл мекеменің алдьіна бүкіл халық шаруйшылығьін басқару,
бағыттау, реттеу міндеті қойыяды.
1917 жылдың қарашасынан 1918 жылдың наурызына дейін көсіпорындар,
банктер, тасымал жолдары национал изацияланды. 1918 жылдың сәуір айында
сыртқы саудаға мемлекеттік монополия енгізшді. Алайда шаруашылықты бейбіт
мақсаттарға сөйкес кайта құру, ұсыныс пен сұранысты шамаластыру, т. б.
экономикалық мәселелерді шешу қажеттілігі Кеңес өкіметінің шаруашылық
саясатына өзгеріе енгізуді талап етті. 1918 ж. көктемде Ленин өнімді өңдіру
мен белуге бақылау және есептеуді енгізу, еңбекке карай ақы төлеу,
ең6ектерін және жалпы еңбек міндеткерлігін енгізу буржуазиялық мамаңдарды
пайдалану міндеттерін қойды. "Солшыл" коммунистер бұл идеяны қолдамады,
өйткені бұл қадамдар елде ка-питализмді қалпына келтіру деп есептеді.
Сондықтан Лениннің ұсыныстарының аз бөлігі ғана қабылданды. Негізгі саясат
— меншікті мемлекеттендіру болып ала берді. 1918 ж. 28 маусымда ХКК
өнеркөсіптің барлық салаларындағы ірі кәсіпорындарды национализациялау
туралы шешім қабылдады, Жеке меншікте ұсақ кәсіпорындар мен кейбір орташа
кәсіпорындар қалды. Осылайша жаңадан ғана құрылған, нығайып үлгерме-ген
кеңес өкіметі өзінің мойнына бүкіл өнеркәсіпті қаржымен қамтамасыз ету,
ұйымдастыру және дамыту міндетін алды. Қаржы мен мамандардың болмауынан,
кеңестік қызметкерлердің білім мен тәжірибесінің
аздшынан 1918 жылдың.аяғына карай кесіпорындардың көпшілігі жабылып
кдлды. Соған орай халыктың тұрмысы да нашарлап кётгі. Ірі калаларда жұмысшы
ереуідцері де болды.
Кеңес өкіметінің экономикалық саясатының маңыз-ды бағыттарының бірі
аграрлық реформа болды. Кеңестердің II съезі қабылдаған Жер хуралы декрет
негізінен щаруаларға жерді бөліп беру туралы әсерлердің бағдарламасына
негізделген болатын. Ал большевиктер жерді национализациялауды көздейтін.
Алайда кеңес өкіметі халықтың ең көп бөлігін қүрайтьщ шару ал ар -дың
мүддесімен санаеуға мәжбүр болды. І918 ж. 19 ақпанда Бүкіл ресейлік Орталық
Атқару Комитет! (БОАК) "Жерді социализациялау туралы" заң қабылдады. Жер
туралы декрет пен осы заң бойынща бүкіл жер мемлекеттің меніцігі болып
жарияланды, ал шаруалар жерді пайдаланушы болып есептелді. Большевиктердің
түпкі мақсаты ұжымдық шаруашылықтар құру еді. Алайда кеңес өкіметінің
алғашқы жылдарында бұл мақсатты іске асыру шаруалар дың наразылығын
туғызатын болғандықтан, кеңес өкіметі жерді шаруаларға бөліп берді.
"Соғыс коммунизм!" саясаты. 1918 ж. жазда азамат соғысы қызу жүріп
жаткан кезде калаларды және майданды азық-түлікпен қамтамасыз етуде
қиыншылықтар туды. Сондықтан кеңес өкіметі жұмысшылардан карулы отрядтар
құрды, олар деревнядан күшпен азық-түлік жиңады. Азық-түлік диктатурасы
"соғыс коммунизм!" саясатына негіз салды. 1919 ж. 11 каңтарда астық пен
жерге салғырт салу туралы декрет жарияланды.
1919 ж. жекеменшік сауданациоңализацияланды. Соғыс жағдайына баиланысты
еркін саудаға тьшым салынды, салғырт барлық азық-түлікке салынатын болды.
Өнеркөсіпте басты рөлді национализацияланған кәсіпорындар атқарды.
Қорғаныс өнеркәсібі бірінші кезекте шикізатпен және жүмыс күшімен
қамтамасыз етілді. Өнеркөсіпті басқару орталықгандырылды, бүкіл жұмыс әмір-
бұйрық жүйесімен жүргізілді. Жалақы төлеуде материалдық ынталандыру мүлде
жойылды. Еңбек өнім-ділігі төмендеп кетті. Совдықган жалпыға бірдей еңбек
міндеткерлігі енгізілді. Еңбек төртібін бүзғаңдарға өкім-шілік шаралар
қодданылды.
"Соғыс коммунизм!" саясатының ең күшейген кезі 1920 жылдың аяғы — 1921
жылдың басы болды. Бұл кезде кеңес үкіметі Мемлекеттік банкті жапты, азық-
түлік, киім-кешекті тегін берді, пөтерақы мен кала көлігіне ақы төлеуді
жойды, жалақы тауарлар түрінде берілді. "Соғыс коммунизм!" саясатын кеңес
басшылары азамат соғысына байланысты туған мөжбүр жағдай деп түсіндірді.
Алайда 1919 ж. наурызда РКП(б) VIII съезінде қабылданған партияның
бағдарламасында национализациялауды толық аяқгау, саудадан - тауар
алмасуға, жеке шаруа шаруашылықтарынан — ұжымдық шаруашылықка, акдіа
қатынастарынан — ақшасыз шаруашылықгарға, нарықтық шаруашылыктан —
орталықтандырылған жоспарлы шаруашылықка өту міндеттері қойылды. Демек,
"соғыс коммунизм!" саясаты соғыс қажеттідтнен туса да^ болыпевиктердің
коммуниетік қиялдарына сай кедді. Сондықтан бұл сая-сатты коммуниетік қоғам
құру мақсатындағы алғашқы төжірибе деуге болады.
Жаңа экономикалық саясатқа көшу. Азамат соғысы, негізінен, аяқгалды,
елде тыныштық орнады. Алайда елді жайлаған аштық, токтап кдлған
кәсіпорындар, бос қалған егістіктер экономиканың күйзеліске ұшырағанын
көрсетті. Кеңес өкіметі соғыста женді, нді шаруашылықгы дамыту міндетін
іске асыруға тиісті болды. 1921 ж. наурызда партияның X съезі жаңа
экономикалық саясатка көшу туралы шешім қабылдады. Жаңа экономикалық саясат
мынадай шараларды камтыды:
• азық-түлік чгаліыртын салықпен ауыстыру;
• жалпыға бірдей еңбек міндеткерлшн жою;
• ұсақ және орташа кәсіпорындарды жеке меншікке беру;
• саудаға еркіндік беру;
• кәсіпорындарда шаруашылық есеп енгізу;
• экономикаға шет ел капиталын жұмсауға рүқсат беру;
• ауыл шаруашылығында кооперацияларды дамыту;
• еңбектің мөлшері мен сапасына орай өр түрлі жалақы телеу жүйесін
енгізу;
• пәтерге, көлік пен байланыс қызметіне ақы төлеу;
өндірісті дамытуды жоспарлай бастау. Жаңа экономикалық саясат болыпевиктер
партиясының экономика мөселелеріне көзқарасыньщ күрт өзгеруі болды.
Жаңа экономикалық саясат бірден-ақ жақсы нөтиже бере бастады. Шаруалар
белгіленген салықты қарсылықсыз төлеп жатты; қалаларда азық-түлік көбейді;
жұмысшылар кесіпорындарға келіп, жұмысқа тұрды; халық тынышталды.
1921 ж. күзде Мемлекеттік банк қайта қалпына кел-тірілді.
Кәсіпорындарды мемлекетгің қаржыландыруы қыс-қартылды; басқару аппаратының
құрамы қысқартылды. Осы шараларды іске асырғаннан кейін күн тәртібіне акдіа
реформасы қойылды. Ақша реформасы 1922—1924 ж. бірте-бірте жүргізілді.
Ірі өнеркәсіп түгелдей мемлекеттің меншігінде болды. Мұндағы нвгізгі
саясат — өндірісті ірілеңдіру, трестер куру болды. Трестер өнеркәсіптің
барлықсалаларында кұрыдды, олар өнеркәсіпті бір орталықтан басқаруға
мүмкіндік берді.
Индустриаландыру. 1924 ж. елдің экономикасын калпына келтіру аяқгадцы.
Енді экономиканы дамытудың жаңа жолдарын іздеу керек болды. Кеңес
өкіметінің бас-шылары бірінші кезекте индустриаландыруды іске аеыру қажет
деп тапты. Индустриаландырудың мақсаттары: елдің техникалық-эконймикалық
жағынан артта қалушылығын жою; елдің дүниежүзілік капиталистік
шаруашылықтан тәуелсіз болуын кдмтамасыз ету; өнеркәсіптің жаңа сала-ларын
дамыту; елдің әскери-өнеркөсіптік куатын кұшейту. БКП(б) XIV съезіңде
индуетриаландыруга бағыт алу туралы шешім қабыддады.
Индустриаландыру біркдтар дамыған елдерде барлық салаларды техникалық
жағынан жаңартуды халықгың тұр-мысын көтеру, ғылым мен мөдениетті дамытумен
ұштас-тыра жүргізу төжірибесі ретінде іске аеканын білеміз. Ал кеңес
өкіметі индустриаландыруды қоғамды қайта қүру, социализм орнату сияқты
қиялшыл мақсаттардың құралына айналдырды.
Индустриаландыруға қажетті қаржы халық шаруашылығьшьщ баска
салаларынан, соның ішінде ауыл шаруашылығынан түекен кадцетер жөне заемдар
арқылы халықгың қолындағы каржыны іске қосуда құралуға тиісті бодцы.
Иңцустраяландыру ауыр өнеркәсіптен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz