Ақша қаражаттар есебі және оның эквиваленттері

Кіріспе

Қай саладағы кәсіпорындар мен ұйымдар болмасын өз қызметі барысында басқа заңды және жеке тұлғалармен қарым-қатынас жасайтындығы белгілі. Осы кездегі операциялардың барлығы дерлік ақшамен есеп айырысу арқылы жүргізіледі. Ал ақша арқылы есеп айырысу белгілі бір заңға сәйкес жүргізілуді қажет етеді. Біздің елімізде қызмет ететін кәсіпорындар мен ұйымдар ақшалармен есеп айырысу операцияларын Қазақстан Республикасының Ұлттық банк мекемесі белгілеген ережелер мен тәртіпке сәйкес жүргізіп отырады. Кәсіпорындар мен ұйымдарда ақшалар арқылы есеп айырысу операцияларының бухгалтерлік есебін жүргізгенде мыналарды басшылыққа алу керек:
• ақшалар арқылы есеп айырысу операцияларын толық және уақтылы дер кезінде есептеу;
• Кәсіпорындар мен ұйымдардағы ақшалардың түгелдігін және олардың тиімді пайдаланылуын бақылау;
• есеп айырысу, төлеу тәртібін бақылау, кәсіпорын ақшаларының кіріске алынуы мен шығыс етілуін дұрыс есептеу.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Лекция-6 Ақша қаражаттар есебі және оның эквиваленттері

1. Ақша қаражаттары мен олардың эквиваленттері жайлы түсінік.
2. Кассадағы қолма-қол ақшалар есебі.
3. Есеп айырысу шотындағы және банктегі арнайы шоттардағы ақша
қаражаттарымен есеп айырысудың есебі.
4. Ақша қаражаттарының қозғалысына ішкі бақылау.

Қай саладағы кәсіпорындар мен ұйымдар болмасын өз қызметі барысында
басқа заңды және жеке тұлғалармен қарым-қатынас жасайтындығы белгілі. Осы
кездегі операциялардың барлығы дерлік ақшамен есеп айырысу арқылы
жүргізіледі. Ал ақша арқылы есеп айырысу белгілі бір заңға сәйкес
жүргізілуді қажет етеді. Біздің елімізде қызмет ететін кәсіпорындар мен
ұйымдар ақшалармен есеп айырысу операцияларын Қазақстан Республикасының
Ұлттық банк мекемесі белгілеген ережелер мен тәртіпке сәйкес жүргізіп
отырады. Кәсіпорындар мен ұйымдарда ақшалар арқылы есеп айырысу
операцияларының бухгалтерлік есебін жүргізгенде мыналарды басшылыққа алу
керек:
• ақшалар арқылы есеп айырысу операцияларын толық және уақтылы дер
кезінде есептеу;
• Кәсіпорындар мен ұйымдардағы ақшалардың түгелдігін және олардың
тиімді пайдаланылуын бақылау;
• есеп айырысу, төлеу тәртібін бақылау, кәсіпорын ақшаларының
кіріске алынуы мен шығыс етілуін дұрыс есептеу.

Ақшалар шоттарында тек қана жедел арада міндеттемелерді өтеу үшін
төлем жасауға қабілетті активтер есептеледі. Кәсіпорындар мен ұйымдардың
ақшалары олардың кассасындағы, есеп айырысу және валюталық шоттарындағы
ақшаларынан, аккредитивтеріндегі ақшаларынан, чектеріндегі ақшаларынан,
банктердегі арнаулы шоттарындағы ақшаларынан, сондай-ақ аударылған жолдағы
ақшаларынан құралады. Кәсіпорындар мен ұйымдардың бухгалтерлік балансындағы
ақшаларының қалдығы деп аталатын бабында осы жоғарыда аталған ақшалар
шоттарындағы ақшалардың барлық қалдығының жиынтық сомасы жазылады.

Ақша баламалары (эквиваленті) – Бұл ақшаларға ұқсас, бірақ басқаша
жіктелетін активтер болып табылады. Оларға қазыналық вексельдер,
коммерциялық қағаздар және депозиттік сертификаттар жатады. Түрлі
ұсталымдар мен айыппұлдар ұйымның ақшалары қатарына жатқызылмайды.
Сондықтан да оларды (ақша баламаларын) кассадағы ақшалар шотында
есептемейді. Ақша баламаларын кәсіпорынның есеп айырысу құралдары ретінде
қарастырудың қажеттілігіде жоқ. Көп жағдайларда оларды қысқа мерзімді
инвестициялар шотында есептейді.

Кәсіпорындар мен ұйымдардың меншігіндегі пошта маркалары, алынған
векселдер, жұмысшылар мен қызметкерлерге іссапар шығындары үшін аванс
ретінде берілген сомалары, жұмысшылар мен қызметкерлердің басқадай
дебиторлық қарыздары ақшалар қатарына жатқызылмайды. Оларды бухгалтерлік
есепте дебиторлық борыштар бөлімінде есептейді.

Овердрафт дегеніміз кәсіпорынның иелігіндегі, яғни активті шоттың
қалдығындағы сомадан артық сомада төлем төлеу нәтижесінде пайда болған
кредиттік қалдық. Бұл сома қысқа мерзімді міндеттеме болып табылады және
кредиторлық борыш ретінде есептеледі. Овердрафт кәсіпорындар мен ұйымдардың
банк мекемесі арқылы басқаларға төленген қаржысы (сомасы) есеп айырысу
шотындағы қалдық сомадан артық болған уақытта ғана пайда болады. Егер
овердрафт үлкен болатын болса, онда бұл сома кәсіпорынның балансында немесе
өз алдына жасалған түсіндірмелі құжатында бөлек көрсетілуі тиіс.

1. Кассадағы қолма-қол ақшалар есебі.

Кәсіпорындар мен ұйымдардың кассасы жұмысшы-қызметкерлерге
есептелінген еңбекақы бойынша есеп айырысу үшін, күнделікті көлік
құралдарына қажетті шығындарды төлеп отыру үшін, кеңсе тауарларын сатып алу
үшін, сондай-ақ ұйымның хат және басқа да құжаттарды пошта арқылы жөнелтуі
үшін есеп айырысуға арналған.
Касса – бұл ақша сақталуын қамтамасыз ететін арнайы жабдықталған
бөлме. Операция жүргізілетін уақытта есіктер ішкі жағынан жабылады, сейфтің
және темір шкафтың кілттері кассирде сақталады, ал кілттердің көшірмелері
мөрленген пакетте кәсіпорын басшысында болады. Қабылданған құндылықтардың
сақталуы үшін материалдық толық жауапкершілік көтеретін кассир кассалық
операцияларды жүргізеді. Кассирді жүмысқа тағайындау туралы бұйрық
шыққаннан кейін басшы оны кассалық операцияларды жүргізу тәртібімен
таныстыруға міндетті және толық жеке жауапкершілік жайлы шарт жасасады.
Кәсіпорындар мен ұйымдар өздерінің есеп айырысу шотынан нақты
ақшаны сол есеп айырысу шоты ашылған банк мекемесі берген чек кітапшасы
арқылы ғана ала алады. Банк мекемесінен нақты ақша алу үшін кәсіпорынның
касса қызметкері чек кітапшасындағы парақты толтырады. Бұл чек парағын
толтыру барысында чекке банк мекемесінен алынғалы отырған, яғни
кәсіпорынның жұмсауға тиісті нақты ақшаларының сомасы және бұл соманың
қандай мақсатқа жұмсалатындығы жазылып көрсетілуі тиіс. Толтырылған чекке
кәсіпорынның бас бухгалтері және басшысы қол қойып, осы ұйымның мөр таңбасы
басылады. Барлық толтыруға тиісті ақпараттар толтырылмағанша, чекке қол
қоюға болмайды. Сонымен қатар чекке лауазымды адамдардың, яғни қол қойюға
тиісті адамдардың қолы қойылмаса, мөр басуға рұқсат етілмейді.
Кассаға ақша қабылдау кассаның кіріс ордерлері бойынша жүзеге
асырылады. Кассир кассалық кіріс ету ордерін толтырып, содан соң оны
кассалық кітапқа жазады. Кассаға ақша салған жеке немесе заңды тұлғаларға
бас бухгалтер мен кассир қол қойған ақшаны қабылдағаны туралы түбіртек
беріледі (квитанция). Нақты ақшаны кассаға қабылдау барысында толтырылатын
кассалық кіріс ету ордеріне ұйымның аты, ақша төлеуші заңды немесе жеке
тұлғаның аты-жөні, қандай мақсатқа және не үшін ақша төлеп жатқандығы, сол
ақшаның төленген уақыты жазылып, кассир мен бас бухгалтердің қолдары
қойылуы қажет. Төлемдерге ақшаны қабылдаған кезде кассир Төлем таңбаларын
анықтау тәртібін басшылыққа алуға міндетті. Кассаға қабылданған теңге
сомасы жазумен жазылып, тиын сандармен жазылады.
Кассадан ақша беру кассаның шығыс ордерімен немесе басшы мен бас
бухгалтер қол қойған тиісінше рәсімделген төлем тізімдемелерімен ақша
беруге жазылған өтінішпен, шоттармен және басқа да құжаттармен рәсімделеді.
Егер касса шығыс ордеріне қоса тіркелген құжаттарда субъект басшысының
рұқсат берілген қолы болса, ордерге оның қол қоюы міндетті емес. Жекелеген
адамға кассаның шығыс ордері бойынша ақша берген кезде кассир алушының
төлқұжатын немесе жеке басының куәлігін көрсетуді талап етеді. Оның атауы
мен нөмірін, оны кімнің және қашан бергенін ордерде көрсетеді. Алушы касса
ордеріне қол қояды және алған сомасын: теңгені – жазумен, тиынды –
сандармен көрсетеді.
Кассалық кіріс ету және шығыс ету ордерлері бухгалтерия
қызметкерлерімен анық етіп толтырылуы қажет. Бұл өқұжаттарды өзгертуге
олардағы олардағы сандармен әріптерді түзетуге, өшіруге ешқандай рұқсат
етілмейді.
Касса ордерлері бойынша ақшаны қабылдау мен беру тек олардың
рәсімдеген күнінде ғана жүгізіледі. Ордерді алған кассир басшы мен бас
бухгалтердің қолдарын; олардың дұрыс рәсімделуін; ордерлерде көрсетілген
қосымшалардың болуын тексеруге міндетті. Операциялар жүргізіліп болғаннан
кейін ордерге кассир қол қояды, ал оған тіркелген қосымша құжаттарға штамп
басылады немесе жазумен: күнін, айы мен жылын көрсете отырып Алынды
немесе Төленді деп белгі соғады.
Касса операцияларының есебі кассалық кітапқа тіркеліп отырылуы
тиіс. Бұл кітапты касса қызметкері жүргізеді. Кассалық кітаптың беттері
нөмірленіп және оған жіп өткізіліп, кәсіпорын басшысы мен бас бухгалтері
қолдарын қойып, куәландыруы керек. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.