Каспий теңізінің экологиясы мен құқықтық мәртебесі

Кіріспе
Каспий теңізіне жалпы сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
Негізгі бөлім
I.Каспий экологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
а) Теңіздің жануарлар дүниесі мен өсімдіктер әлемі. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
ә) Атмосфераның ластануы. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
II. Каспий теңізінің қоршаған ортасын қорғау. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 8
III. Каспий теңізінің құқықтық мәртебесі. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
а) Ресей Федерациясының позициясы. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
Пайдаланған әдебиеттер тізімі. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 14

Каспий теңізі ескі тарихи атаулары: Каспи, Гиркан, Хвалын, Хазар, - Еуразия құрылығының орталығында, мұхитттардан алыста, оқшау жатқан тұйық су алабы. Дүние жүзіндегі ең ірі тұйық су айдыны, үлкендігіне қарап теңіз деп атайды. Ауданы 376 000 км шаршы шақырым. Меридиан бағытында 1200 км- ге созылған, орташа ені 300 км. Жағалау сызығының ұзындығы 7000 км, оның Қазақстанға тиесілі ұзындығы 2340 км (солт. жағалауының басым бөлігі және шығыс жағалауының солт. жартысы), қалғаны Ресей , Азербайжан, Түркіменстан және Иран жерімен шектеседі. Беті мұхит деңгейінен 28 м төменде жатыр. Ең терең жері 1025 м, орташа тереңдігі 180 м. Ірі шығанақтары: Маңғыстау, Қазақ, Қарабұғазкөл, т.б. 50- ге тарта аралдар бар (ірілері: Құлалы, Шешен, Артем, т.б.). Ірі түбектері Маңғыстау, Апшерон, Аграхан, Краснаводск, Шелекен. Ойпатты тегі жағалау басым. Каспий теңізіне 130- дай өзен құяды. Ағын су көлемінің 80%- ін Еділ, 5% жуығын Жайық өзені берсе, Терек, Сулак, Самур өзендері 5% тен астам, Кура өзені 6% –ін береді. Иран мен Кавказдың кіші өзендері 4% – ке жуығын береді.

1. Ерджанов Т. К. Международно – правовой статус Внутриконтинентальных государств. Алматы «Данекер», 2003, стр. 146-156.
2. Салимгерей А. А., Ерджанов Т. К., Сарсембаев М. А. Морское право и внутриконтинентальные государства. Алматы, 2000, стр. 92-112.
3. Қазақстан Ұлттық Энциклопедиясы, 4-ші том, Алматы 2003.
4. Қоршаған ортаны экологиялық қорғау 2005- 2007 жылғы бағдарламасы.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Философия және саясаттану факультеті

Р е ф е р а т

Тақырыбы: Каспий теңізінің экологиясы мен құқықтық мәртебесі.

Орындаған:
Тобы:
Қабылдаған:

Алматы 2007 жыл

Ж о с п а р

Кіріспе
Каспий теңізіне жалпы сипаттама ----------------------------------- ---------
-------------- 3
Негізгі бөлім
I.Каспий экологиясы ----------------------------------- ---------------------
------------------- 5
а) Теңіздің жануарлар дүниесі мен өсімдіктер әлемі. ------------------------
----------- 5
ә) Атмосфераның ластануы. ----------------------------------- ---------------
----------------7
II. Каспий теңізінің қоршаған ортасын қорғау. ------------------------------
------------ 8
III. Каспий теңізінің құқықтық мәртебесі. --------------------------------
--------------- 8
а) Ресей Федерациясының позициясы. ----------------------------------- ------
---------- 12
Қорытынды ----------------------------------- -------------------------------
----------------- 13
Пайдаланған әдебиеттер тізімі. ----------------------------------- ----------
------------- 14

Каспий теңізі ескі тарихи атаулары: Каспи, Гиркан, Хвалын, Хазар, - Еуразия
құрылығының орталығында, мұхитттардан алыста, оқшау жатқан тұйық су алабы.
Дүние жүзіндегі ең ірі тұйық су айдыны, үлкендігіне қарап теңіз деп атайды.
Ауданы 376 000 км шаршы шақырым. Меридиан бағытында 1200 км- ге созылған,
орташа ені 300 км. Жағалау сызығының ұзындығы 7000 км, оның Қазақстанға
тиесілі ұзындығы 2340 км (солт. жағалауының басым бөлігі және шығыс
жағалауының солт. жартысы), қалғаны Ресей , Азербайжан, Түркіменстан және
Иран жерімен шектеседі. Беті мұхит деңгейінен 28 м төменде жатыр. Ең терең
жері 1025 м, орташа тереңдігі 180 м. Ірі шығанақтары: Маңғыстау, Қазақ,
Қарабұғазкөл, т.б. 50- ге тарта аралдар бар (ірілері: Құлалы, Шешен, Артем,
т.б.). Ірі түбектері Маңғыстау, Апшерон, Аграхан, Краснаводск, Шелекен.
Ойпатты тегі жағалау басым. Каспий теңізіне 130- дай өзен құяды. Ағын су
көлемінің 80%- ін Еділ, 5% жуығын Жайық өзені берсе, Терек, Сулак, Самур
өзендері 5% тен астам, Кура өзені 6% –ін береді. Иран мен Кавказдың кіші
өзендері 4% – ке жуығын береді.
Теңізден бекіре тұқымдастары, майшабақ, табан, торта, көксерке, сазан,
килька көптеп ауланады. Каспий теңізі қара уылдырық өндірілетін су
айдындары арасында дуние жүзі бойынша алдыңғы орындардың бірінде. Итбалық
аулау ертеден жолға қойылған. Каспий өңірінде көптеген Еуразия халықтарының
этникалық және мәдени бастауының маңызды бір ошағы саналады, яғни тарихи-
мәдени өлке болып табылады.

Каспий экологиясы – Каспий теңізінде мұнай газ өңдеу кешендерінің дамуына
байланысты Қазақстанның батыс өңірінде қалыптасқан табиғи, әлеуметтік,
экономикалық және экологиялық жағдай. Каспий теңізі морфологиялық жағдайына
байланысты Солтүстік Каспий, Орталық Каспий болып бөлінеді. Теіздің
қазақстандық бөлігі – солтүстік шығыс жағалауы Атырау және Маңғыстау
облыстарының аумағында. Солтүстік Каспий теңіздің басқа бөліктерінен
өзінің алып жатқан географиялық орны, теңіз түбінің құрылымы, тұздылық және
температуралық режимі, су теңгермесі (балансы) және т.б. бойынша
ерекшеленеді. Оңтүстік және Орталық Каспийге қарғанда таяздау, Солтүстік
Каспий бөлігінің аумағы 80 мың шаршы шақырым.Оған келіп құятын өзендердің
жылдық су ағымының жиынтығы – жалпы Каспийге құятын барлық өзен сулары
ағымының 88% – ін құрайды.
Теңіздің жануарлар дүниесі мен өсімдіктер әлемі. Мұнда 2000 жуық жануарлар
түрі (оның ішінде омыртқасыздар – 1069, омыртқалылар- 415, паразит
жануарлар - 325) тіршілік етеді. Каспий теңізінің балық қоры 2,9 млн.
тонна болса, оның 40% –і Солтүстік Каспий бөлігінің үлесіне тиеді. Бұл
ежелден балық ауланатын маңызды су айдыны. Бекіре тәрізділердің дүниежүзі
өнімінің 90% –і осында ауланады. Соңғы кездері балықтардың уылдырық шашатын
жерлеріне жетуге кедергі келтіретін өзендерге салынған бөгеттер, судың
радияциялық және химиялық жолмен ластануы және браконерліктің етек алуы
бекіренің қорын азайтуда. Сондай- ақ, мұнда қортпа, пілмайдың жылдан –жылға
саны кеміп бара жатыр. Каспий миногасы, Еділ майшабағы, Каспий албырты,
ақбалық, күтім – Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген.
Солтүстік – Шығыс Каспий аумағында құстардың 278 түрі мекендейді. Соның
ішінде Қазақстанның және Ресейдің Қызыл кітабына енгізілген өте сирек
кездесетін қалбағай, қарабай, сары құтан, бұйра бірқазан, т.б. бар. Ал
Каспий итбалығы – тек қана каспий теңізінде тіршілік ететін сүтқоректі.
1920 ж 1 млн-нан астам итбалықтың 120 мыңы ауланған болса, 1980 жылдың
аяғында 360- 450 мыңға дейін азайған итбалықтың – 27 мыңы, 1990 ж – 13,8
мыңы, 1996 – 8 мыңы ауланған. 2000 жылы сәуірде індеттен олардың 15 мыңы
қырылды. Каспий

итбалығының жаппай қырылуы – Каспийдің солтүстік бөлігіндегі
гидрометеорологиялық және экологиялық жағдайлардың нашарлауынан теңіз
жануарларынң иммунитетінің төмендеуін көрсетеді.
Каспий ойпатында өсімдіктің 88 тұқымдас, 371 туысқа бірігетін 945 түрі
өседі.Соның ішінде 357 түрі жоғары сатыдағы өсімдіктерге жатады, 6 түрі
–Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген.
Солтүстік Каспий жағалауының әсем табиғатына, оның экологиялық жағдайына
атмосфераның, топырақ жамылғысының, судың ластануы үлкен қауіп төндіруде.
Атмосфераның ластануына мұнай – газ өндіретін және қайта өңдейтін
кәсіпорындар әсер етуде. Мыс: 1998 жылы Атырау облысы бойынша атмосфераға
135,1 мың тонна зиянды заттар ішінде 132,8 мың тонна газ тәрізді заттар,
2,3 мың тонна қатты заттар шығарылған. Мұнай кәсіпшілігінің ең басты
экологиялық проблемасы – ілеспе газдың іске жарату. Қазір жылына 800 млн
куб газ ауада жанады. Солтүстік Каспий жағалауының мұнай өнімдері
қалдықтарымен ластанған аумағы 194 мың га жерді алып жатса, төгілген
мұнайдың мөлшері 1 млн тоннадан асады (2001). Теңіз деңгейінің
көтерілуіне және мұнайдың теңізге төгілуіне байланысты теңіз суының
құрамында мұнай өнімдерінің қалдықтары, фенол, хлорлы органикалық
пестицидтер, аммонийлы азот, ауыр металдардың мөлшері рұқсат етілген шектен
бірнеше есе жоғары екені анықталған. Судағы мұнай өнімдерінің ең жоғарғы
концентрациясы мамыр – шілде айларында байқалады. Теңіз жағалауының мұнай
және мұнай өнімдерімен, улы газдармен ластануы планктондармен теңіз суында
тіршілік ететін жануарлар мен өсімдіктердің жаппай жойылуына әкелуде.
Теңіз суын ең қауіпті ластаушы заттың бірі – ыдырамайтын ауыр металдар
(мыс, барий). Судағы мыс пен мырыштың мөлшері 20 мкгл рұқсат етілген
шектен 2 есе артық , ал барийдікі – 50 мкгл , бұл- 5 есе артық. Каспий
жағалауы аймағының ластануы онда тіршілік ететін организмдерге ғана емес,
жергілікті тұрғындардың денсаулығына үлкен қауіп төндіруде. Сондықтан,
Каспий теңізі жағалауындағы 5 мемлекет Әзірбайжан, Иран, Түркіменстан және
Қазақстан Дүниежүзілік банкпен, БҰҰ - ның Адамды қоршаған орта жөніндегі
бағдарламасымен бірлесе отырып, Каспий экологиясының бағдарламасын (КЭП)
жасап, оны іске асыруда. Бұл бағдарламаның негізгі мақсаты – экологиялық
тұрақтылықты дамыту және Каспий аймағының табиғи ресурстарын тиімді
басқаруды қамтамасыз ету. КЭП- тің негізгі бағыттары: теңіз деңгейінің
өзгерісі жағдайында жергілікті тұрғындардың тұрмысы мен шаруашылық
жұмыстарының тұрақтылығын қамтамасыз ету. Каспий теңізі мен оның
биоресурстарын ластанудан арылтып, қоршаған орта жағдайын жақсарту;
теңіздің экожүйесін сауықтырып, қалпына келтіру және оның биологиялық алуан
түрлілігін сақтау; аймақта экологиялық қауіпсіздікті және қоршаған ортаның
қалыпты жағдайын сақтап, ондағы тұрақты тіршіліктің дамуын қамтамасыз ету.
Каспий теңізінің қоршаған ортасын қорғау. Каспий теңізінің биоресурстарын
қорғау жөніндегі нормативтік – құқықтық кесімдерді, оның ішінде, мұнай
операцияларын жүргізу кезінде және мұнайдың апатты төгілуі нәтижесінде
барлық қорларына келтірілген залалды айқындау жөніндегі, сондай- ақ су
бетіне жайылған мұнай өнімдерінің көлемін айқындау жөніндегі әдістемелік
нұсқамаларды әзірлеу аймақтың бірінші кезектегі табиғат қорғау іс- шарасы
ретінде қаралады.
Теңіз деңгейінің көтерілуімен байланысты Солтүстік – Батыс Каспий маңы
аумағының экологиялық жай – күйін бағалау және болжау гидродинамикалық және
субалансы моделдерінің негізінде көмірсутегі шикізатының кен орындарын
жедел барлауды ескере отырып, Атырау облысының шегіндегі Каспий теңізі
жағалауының қазіргі заманғы экологиялық жағдайын зерттеуді қамтиды.
Каспий теңізінің құқықтық мәртебесі. Географиялық қолайсыз жағдайдағы
мемлекеттер категориясына Қазақстан Республикасын да енгізу үшін нақты
заңды негіздер бар. Негізіне, мұндай қорытындыға Каспийді тұйық теңіз деп
мойындау әкеліп отыр. БҰҰ- ның теңіздік құқық Конвенциясының 122 статьясына
сәйкес 1982 жылы тұйық теңіз шығанақты бассейн немесе теңіз, яғни екі не
одан да көп мемлекеттермен қоршалған дегенді білдіретін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.