Мұхиттар

Кіріспе

Дүниежүзілік мұхиттың жалпы ауданы - 361 млн км,Мұхит суының басты қасиеті-температурасы мен тұздылығы.Терендеген сайын мұхит суының
температурасы төмендей түседі: 3000-4000 м,аралығында +2°-0°.
Дүниежүзілік мұхит суының құрамы: суда еритін тұздар, газдар, органикалык және ерімейтін т.б. заттар.1 литр мұхит суындағы тұздың мөлшері судың тұздылығы деп аталады. Ол промилле арқылы өлшенеді.
Мұхит суының орташа тұздылығы-35 0/о.Дүниежүзілік мұхиттағы ең жоғарғы тұздылық. Қызыл теңізде, 41"/ю.Мұхит суынын беткі температурасы полюстерге қарай төмендей түседі.Дүниежүзілік мұхит мұздықтары бір жылдық, көп жылдык, қалкыма (айсберг)
больш бөлінеді.

Пән: География
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

МҰХИТТАР
Дүниежүзілік мұхит
Дүниежүзілік мұхиттың жалпы ауданы - 361 млн км,Мұхит суының басты
қасиеті-температурасы мен тұздылығы.Терендеген сайын мұхит суының
температурасы төмендей түседі: 3000-4000 м,аралығында +2°-0°.
Дүниежүзілік мұхит суының құрамы: суда еритін тұздар, газдар,
органикалык және ерімейтін т.б. заттар.1 литр мұхит суындағы тұздың
мөлшері судың тұздылығы деп аталады. Ол промилле арқылы өлшенеді.
Мұхит суының орташа тұздылығы-35 0о.Дүниежүзілік мұхиттағы ең
жоғарғы тұздылық. Қызыл теңізде, 41"ю.Мұхит суынын беткі
температурасы полюстерге қарай төмендей түседі.Дүниежүзілік мұхит
мұздықтары бір жылдық, көп жылдык, қалкыма (айсберг)
больш бөлінеді.
Мұхит пен материк арасындагы өзара байланыс - муссондар болып
табылады.Мұхиттың белгілі бір бөліктерін ашып жатқан зор көлемді суды - су
массалары деп атайды. Су массалары: экваторлық, тропиктік, қоңыржай,
полярлық болып бөлінеді. Мұхит пен материк арасындағы жылу мен ылғал
айналасында беткі ағыстар пайда болады.
Мұхиттык ағыстар: Солтүстік пассат ағысы, Гольфетрим,-Солтүстік Атлант
ағысы, Канар суық ағысы. Бразилия ағысы, Батыс желдер ағысы, Бенгал ағысы.
Мұхиттағы тіршілік
Мұхиттағы тіршілік аймақтарына судың беткі қабаты мен оны құрайтын су
массасы және мұхит түбі жатады. Мұхиттағы тіршілік географиялық ендікке
байланысты таралады.
Табиғаты
Мұхиттық аралдардың көбі вулкандық және маржан аралдарына жатады.
Жанартаулық аралдардың ең ірісі — Гавай аралдары.Жаңа Зеландия -
геосинклинальдық арал.Жана Гвинея, Жаңа Каледония - материктік
аралдар.Мұхиттық аралдарда ауа температурасы жыл бойы жоғары, ылғал бір
қалыпты түседі. Тропиктерінде тайфундар соғады.Аралда жыртқыштар мен улы
жыландар кездеспейді.Аралдар тобы - атоллдар, жанартаулық аралдар,
материктік аралдар, маржан рифтері.
Өсімдіктері: саго, пандан, какос пальмасы, казуарина, эвкалипт,
акация.
Жануарлары: кенгурулар түрлері, кускус, калталы борсық, ехидна,
қазуар, какаду, кесірткелер, жұмсак кұстары, тасбақалар.
Халқы мен елдері
Мұхит аралдарын қоныстанған халықтар негізінен оңтүстік Шығыс Азиядан
келгендер.
Халқы: байырғы тұрғындар мен аралас халықтар.
Жаңа Гвинея мен оған таяу аралдарда папуастар тұрады.Жаңа Зеландияда -
маори халкы тұрады.
Тынық мұхит
Географиялық орны
Тынық мұхиты - дүние жүзіндегі ең үлкен, ең ежелгі мұхит. Негізі Батыс
жарты шарда, экватордың екі жағында орналасқан.Ауданы - 178,6 млн.
км!Батысынан шығыска қарай - 19 мың. км-ге жетеді.Солтүстіктен оңтүстікке
дейін - 16 мын км.Суынын көлемі 710 млн км.Ен терең жері - Мариана
шұңғымасы. (Тынық мұхитында 10 мыңнан астам Арал бар.
Мұхиттағы орташа терендік 4 мың метрге жуық.Орташа температурасы +19°
С.
Зерттелуі.
1519-1522 ж.ж. Ф. Магеллан мен С. Элькано Тынық мұхитты ашты.
1648 ж. Семен Дежнев XVII г. А. Тасман мен Д. Кук ХІХг. "Витязь",
"Челенджер" ғылыми зерттеу кемелері жинақтаған мәліметтер.
1943 ж. Жак Ив Кусто зерттеулері.
Жер бедері
Тынық мұхит тақтасында орналасқан мұхит табанында шұнғымалар, арал
доғалары кездеседі: "Отты шенбер" - аралдар доғасы. Тынық мұхиттын
шығысында Шығыс Тынық мұхит су асты жотасы орналасқан.Тынық мұхиттағы ен
үлкен жанартаулар тобы - Гавай аралдары.
Климаты
Тынық мұхит полярлық белдеуден басқаларынын бәрін қамтиды. Мұхиттың
солтүстігі оңтүстігінен жылырақ келеді. Орталық бөлігінде пассаттар, батыс
бөлігінде мусссондар соғады. Мұхиттың батыс бөлігінде кейде тропиктік
жойқын дауылдар — тайфундар (күшті жел) соғады. Су бетінің жылдық орташа
температурасы: -1° - тан +29" С, тропиктік аудандарда +19° С. Экватор
бойында жылдык жауын-шашын мөлшері 2000 мм.
Өсімдіктер мен жануарлар дүниесі
Мұхиттағы тіршілік дүниесінін басқалардан айырмашылығы - өте ежелгі
және алып түрлері көп кездеседі: Балықтардың ежелгі түрлері, теңіз
кірпілері, семсерқұйрык, теңіз мысығы, теңіз кұндызы, теңіз қабыланы, ірі
жыртқыш балықтар, ұшкыш балықтар, акуланың түрлері, тридакна, кашалот т.б.
Аустралия жағалауындағы қайрандарда ірі маржандык рифтер кездеседі.
Өсімдіктерінен балдырлар мен теңіз орамжапырақтары және т. б.
Атлант мухиты
Атлант мұхитының көп бөлігі батыс жартышарда орналасқан, Америка,
Еуропа, Африка, Антарктида жағалауларымси шектеледі, солтүстіктен
оңтүстікке қарай созылыңқы, солтүстік бөлікте кеңейеді, ал экваторлық
ендікте тарылады. Ауданы бойынша тынық мұхиттан кейінгі екінші мұхит.
Солтүстік жартышарда оның жағалау сызығы аралдар, бұғаздармен көп
тілімденген. Материкке жақын мұхитта аралдар ішкі және шеткі теңіздер көп.
Орташа тереңдігі-З000м. Максимальды-9207м. (Пуэрто-Рико шұңғымасы).
Бүкіл мұхиттың түбімен Орта-Атлант тау жотасы созылған, онын үстіңгі
бөлігінде 30-дан 6 км-ге дейін маржан аңғарлары орналасқан. Екі жағында,
қазаншұңқырлар жатыр. Пайдалы қазбалар: мұнай. газ, фосфориттер. қалайы,
алмаз, темір марганецті концентрациялар және т.б.Мұхит жердің барлық
климаттық белдеуінде орналасқан. Басым бөлігі 40!С және 42°С арасында,
субтропикалық, тропикалық, субэкваторлық және мұхиттың оңтүстік бөлігінің
экваторлық климатына тән.
Аса қатаң климат - мұхиттың онтүстік бөлігінде. Атмосфералық
циркуляцияның әрекеті пассаттарды экеледі, коныржай ендікте - батыс желдері
соғады.
Атлант мұхитының солтүстіктен оңтүстікке қарай созылуы ендікке
қарағанда, бойлық бойы су ағынына тән. Сондықтан, Атлант мұхитындағы суық
және жылы сулар басқа мұхиттарға қарағанда, бір ендіктен екіншіге белсенді
ауысады. Атлант мұхитында 2 айналым тәрізді су беткейінің қозғалысы
қалыптасады.Онтүстікке қарағанда мұхиттың солтүстік
жартысы жылырақ, температурадағы айырмашылық + 6°С-ге барады. Тынық мұхитқа
қарағанда су бетінің орташа температурасы біршама төмен (+16,5°С) салқындау
жерін мұзды мұхит және Антарктиданың суы мен мұздықтары тигізеді.Судың
тұздылығы жоғары, 37,5%-ға дейін,яғни, ылғалдық салыстырмалы мөлшері көрші
материкке кетеді де жылына орташа жауын-шашын мөлшері-790 мм; булану жылына-
1040мм. Мұ-хитқа көп өзендер құяды. Қыста коңыржай белдеудегі
жағалауларда,
субполярлық шығанақтар мен теңіздерде мұздар түзіледі. Мұхиттың
ерекшелігі - онда айсбергтер мен жүзбелі теңіз мұздары көп, олардың көбі
солтүстік мұзды мұхиттан және Антартктида жағалауынан бөлінеді.
Геологиялық жағынан мұхит жас. Организмдердің таралуына су мен ағынның
тікелей ауысуы әсер етеді. Солтүстікте жылы ағыспен бірге төменгі ендіктегі
көптеген организмдер қосылады. Атлант мұхиты аудан бірлігінле ең өнімді,
бірақ онын кейбір аудандарында биологиялық ресурстары азайған,
Үнді мұхиты
Үнді мұхиты Оңтүстік жарты шарда орналасқан және де толығымен шығыста,
Африка, Еуразия, Аустралия, Антарктида жағалауларымен шектелген. Жағалау
сызығы аз тілімденген. Мұхитта 8 теңіз, үлкен шығанақтар бар. Аралдар аз.
Ірі аралдар материктерге жақын орналасқан.
Мұхиттың орташа терендігі шамамен 5700м, максимальды 7450м
(шұңғымасы). Жер бедерінің түбі күрделі және әрқилы. Су түбінің
көтерілуінде орта — Үнді жота жүйесі анықталады, оған көлденең бұзылымдар,
рифтілер жер сілкіну және су асты жанартаулар тән. Тау жоталары арасында
көптеген қазаншұңқырлар жатыр. Шельф аз дамыған.Пайдалы қазбалар: мұнай,
табиғи газ, темір арганикты конкреция, қалайы кені, алтын, росфорит.
Мұхиттың көп бөлігі экваторлык, субэкваторлық және тропикалык климат
белдеулерінде жатыр. Климаттың ерекшелігі — солтүстік бөлігіндегі муссондар
қалдыққа әсер етеді. Оңтүстіктен 10°С қарай онтүстік шығыс пассат басым,
оңтүстікке карай ;қоңыржай ендіктегі қатты желдер соғады. экваторлык
белдеуде жылдық жауын-шашын мөлшері 3000 мм-ге дейін жетеді. Аравия, Қызыл
теңіз жағалауларында, Парсы шығанағында жауын-шашын мөлшері аз.Солтүстік
бөліктегі ағынның қалыптасуына маусым бойынша, яғни жүйесінің өзгеруіне жиі
ауысапалы муссондар әсер етеді. Оңтүстік бөлікте - Дүние мұхиты ағысының
жалпы негізінде су ағыны болып отыр. (Оңтүстік пассат, Мадагаскар, Батыс -
Австралияның).
Су беткейіндегі температура шамамен -17°С, бұл оның антарктикалық
суымен бұзылуын білдіреді. Солтүстік бөлігі ең жылы, жазда парсы
шығанағындағы судың температурасы +3"С-ден + 4'С-ге дейін көтеріледі.
Оңтүстік жартышарда ендіктің нығаюына байланысты судың температурасы
төмендейді. Су бетінің тұздылығы жоғары, әсіресе Қызыл теңізде - 42 %.
Балық түрлеріне бай және әрқилы сардимелла, анчоус, скумбрия,
тунен,ютотеневые, ак каиды балықтар), кит тәрізді балықтар кездеседі.
Органикалык дүниесі
Маржан рифтері және шельефтермен бай. Шаян тәрізділер өте көп
креветка, лангустгар және т.б.).

Солтүстік Мұзды мұхит
Солтүстік Мұзды мұхит - жердегі мұхиттардын ең кішісі. Мұхит Африканың
орталығында орналасқан, барлық жағынан құрлык қоршаған, бұл оның табиғат
ерекшелігін білдіреді. Жағалау сызығы көп тілімденген. Мухитта 9 теңіз бар,
ең үлкені -Норвег тенізі, ен кішісі - Ақ Теніз. Аралдар мен архипелагтар
көп..
Басқа мұхиттармен салыстырғанда Солтүстік Мұзды мұхит онша терең емес.
Орташа тереңдігі-113 Ім, максимальды - 5449м. Ауданнын 1 бөлігін шельеф
алып жатыр. Мұхит қалаты бірнеше қазанщнкырлар және бөлінген су асты
жоталардан тұрады.Пайдалы қазбалар: мұнай, газ, калайы және ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.