Қаржы деревативалардың нарығы
І Бөлім. Қаржылық деревативалары
1.1. Негізгі түсінігі
1.2. Сыныпталуы, функциялары
ІІ Бөлім. Мәмілелер нарығы: форвард, фьючерс, опцион, своп
1.1. Негізгі түсінігі
1.2. Сыныпталуы, функциялары
ІІ Бөлім. Мәмілелер нарығы: форвард, фьючерс, опцион, своп
Қаржы деревативаның нарықтық өндірісі – бұл жедел контракт нарығы. Тіркелген валюталық бағамның түзетулерінен кейін және пайыздық ставкаларды бақылаудан кейін ол әлемдік қаржылық нарықтың динамикалық сегменті болды. Деревативтер қаржы қаражаттарын өндірумен көрсетеді. Яғни, базистік активте негізделген, демек оларды ұсынатын. Өндіріс деревативтерінің белгілері, активтің базистің баға негізінде баға осы құралдардың анықталуы болып табылады. Қаржылық базистік актив ретінде валюталар, құнды қағаздар, несиелер, сондай-ақ басқа өндіріс құралдары шығады. Келісім шарт негізінде жатқан активті жүзеге асыру үшін белгіленген мерзім болған кезде немесе ағымдық нарықтық баға бойынша құқықтарды міндеттемелерді өтеу үшін мүмкіншілік береді.
Тақырыбы: Қаржы деревативалардың нарығы
Жоспар
І Бөлім. Қаржылық деревативалары
1.1. Негізгі түсінігі
1.2. Сыныпталуы, функциялары
ІІ Бөлім. Мәмілелер нарығы: форвард, фьючерс, опцион, своп
Қаржы деревативалардың нарығы
Қаржы деревативалары: негізгі түсінігі, сыныпталуы, функциялары.
Қаржы деревативаның нарықтық өндірісі – бұл жедел контракт нарығы.
Тіркелген валюталық бағамның түзетулерінен кейін және пайыздық ставкаларды
бақылаудан кейін ол әлемдік қаржылық нарықтың динамикалық сегменті болды.
Деревативтер қаржы қаражаттарын өндірумен көрсетеді. Яғни, базистік активте
негізделген, демек оларды ұсынатын. Өндіріс деревативтерінің белгілері,
активтің базистің баға негізінде баға осы құралдардың анықталуы болып
табылады. Қаржылық базистік актив ретінде валюталар, құнды қағаздар,
несиелер, сондай-ақ басқа өндіріс құралдары шығады. Келісім шарт негізінде
жатқан активті жүзеге асыру үшін белгіленген мерзім болған кезде немесе
ағымдық нарықтық баға бойынша құқықтарды міндеттемелерді өтеу үшін
мүмкіншілік береді.
Халықаралық валюта қорын анықтау бойынша, деривативтер – бұл қаржылық
келісімшарттар, құны олардың тауардың баға негізінде жатқан немесе құнды
қағаздармен, пайыздық деңгейімен, валюталық бағаммен анықталады.
Деривативаларды құралдар бойынша, жабылатын тәуекелдер бойынша, әдіс
бойынша және сату орны сатып алу бойынша жіктеуге болады. Тәуекелділік
бойынша қаржылық деривативалар ортасында пайыздық деривативалар (interest
rate derivatives), валюталық деривативалар (currency drivatives), акция
индексіндегі деривативалар (stock market index derivatives) (кемімелі
бойынша) неғұрлым көп тарату алды. Несие дериватива нарығы қарқынды дамуда,
яғни өзінің негізінде корпоративтік және коммерциялық заемдары, сондай-ақ
облигациялары бар.
Нақтылық деривативалар әдісі бойынша еркін саудалы деривативаларға
және (exchange – traded derivatives OTC) бөлінеді. Еркін саудалы
деривативалар стандартталған өнімдерді, ұйымдастырылған биржада сатылатын
өнімдерді шығарады. Сатып алу кезінде сату кезінде осындай келісімшарттарды
сенімді депозиттерде немесе кепілге (margin) талап етіледі.
Келісімді деривативалар ОТС 2 жақты келісім-шартты, биржадан тыс
сатылатын секторда өзімен бірге таныстырады. Нарықта деривативаларды ірі
көптеген және әртүрлі құралдарды, анағұрлым кең таралған форвардтарды,
фьючерстерді, опциондарды, своптарды, несиелік деривативаларды және басқа
да көптеген экзотикалық, кешенді өндірілген құралдарды қолданады.
Опциондар свопқа, форвардтық своптар, опциондар "байқауымен",
амортизация нотасының индексі және т.б. кең ауқымды таралым алған.
Деривативалардың әр түрлілігі тез ұлғаяды. 1995 жылы мүлікті және әр түрлі
аймақ арасындағы өмірді сақтандырғандағы сақтандыру компанияларының
тәуекелділікпен анықталатын, фьючерстік келісімшарттың сақтандыру
жағдайының индексінің негізінде пайда болған макроэкономикалық
көрсеткіштердің фьючерстік байланыста қайта өңделеді: яғни ЖІӨ , инфляция
және т.б. қозғалмайтын мүлікке фьючерстік келісімшартпен сауда жүргізуді
бастау жоспарлануда.
Биржалық нарықта фьючерстер иемденеді, ал биржалық емес саудада
–своптар, форвардтар, опциондар. Дереватива нарығының инфрақұрылымына көп
мөлшерді ұйымдар, брокерлер және дилерлік функцияларды атқаратындар енеді.
Қарыз алушылардың өндірілген құралдарды эмитеттерді қолдану
барысында келесі мәселелер туады:
❖ Қосымша шығындар, яғни премия және мүмкін залалдар түрінде;
❖ Несиелік тәуекелділік, өндірілген құралдармен ,,,,,,,,,,, бойынша
өзінің мүмкін болатын міндеттемелерін контроагентпен байланысты
болмауы;
❖ Басқару тәуекелдері бойынша арнайы бөлімшелерді мазмұндау
қажеттілігі;
❖ Несиелік рейтингі жоғары емес дереватива компания нарығындағы
мүмкіншіліктің шектелуі.
Деревативалар келесі негізгі функцияларды атқарады:
1. бағалы қағаздардың бағамы, пайыздық ставкаларды валюта бағамы
айырбасының орайлы емес ауытқулар тәуекелділігінен
сақтандыруды қамтамасыз ету.
2. жоғары табысты спекулятивті операциялар үшін шектеусіз
мүмкіндіктерді ұсынады.
3. трансакционды ұстанымдарды төмендетеді.
4. табыс көздерінің жаңа түрлерін ойлап табуға рұқсат етіледі.
Деревативаның маңызды функциясы компаниямен және басқа да
элементтермен қарыз алушылар сыртқы қаржылық ресурстарын тартуындағы
оптимизация шартын қамтамасыз ету болып табылады.
Дереватива нарығы – бұл жедел келісімшарт нарығы. Жедел келісімшарттар
ауылшаруашылығында, содан соң басқа да тауарлар XVII ғасырда пайда болып,
XIX және XIX ғғ. кең ауқымды кеңістік алды. Өндірілген өнімнің бөлігі
әртүрлі тауарларда, жалпы дереватива нарығында 1% - ға дейін төмендеді.
Дереватива нарығының пайда болуы және қаржы активтері негізінде жатқан 1970
жылы қалқымалы валюта бағамының енгізілуімен байланысты. Тіркелген валюта
бағамын жойлуы, долларға қарсы ағылшын валюта саудасының кеңейтілуі мен
пайдалануда болуына себепші болды.
1970 ж. аяғында қаржы дереватива саудасының бумы басталды. Яғни сол
кезде, өндірілген өнімдер құнды тәуекелділіктерден және жедел табысты
саудадан тиімді қорғауды қамтамасыз ету болды. Нобель сыйлығының лауреаты
Р. Мертона бағалау бойынша, қаржылық стратегия нақтылығы қаржылық
институттар деревативаларды қолданғаны үшін олар 10-20 рет арзан болды
базистік активтерді қолданғанға қарағанда.
1970 жылдың басында Чикагтік сауда биржасында арнайы бөлімшелер
құралған. Яғни, валюта саудасына арналған – халықаралық валюта нарығы,
содан соң Чикагтік, кейінірек Европалық опционды биржасы ашылған. Лондондық
опционды сауда нарығы Лондондық биржа қоры кезінде ашылған. 1979 ж. Нью-
Йорктік фьючерс биржасы пайда болды. 1982ж. Лондондық халықаралық қаржы
фьючерс биржасы, 1987ж. – Париждік опцион нарығы пайда болды. 1989ж. –
Францияда қаржылық фьючерс келісімшарт биржасы, 1990ж. жедел неміс биржасы,
1991ж. – опционды жедел Австрия биржасы пайда бола бастады.
Мәмілелер нарығы: форвард, фьючерс, опцион, своп
Форвард нарығы.
Форвардтық шарттар межбанктік саудада жүргізіледі. Келісімшарттар
стандартталмаған, биржадан тыс тұйықталады. Шарт жасасқан партнер
міндеттемесінде жауапкершілік тартылған. Форвард нарығы алдымен
хеджерленген валюта позициясында қолданылады. Форвард бағамы спот
бағамынан сол бойдағы келісімге және премияға немесе дисконтқа буындалады.
Форвард бағамы валюта санының шектеулігін иемденеді. Форвардтық бағамдар
кең қолданылатын валюталарды (доллар, евро, ағылшын фунт стерлингті,
иеананы және т.б.) пайыздық ставканың өзгеруіне тез дағдыланады. Осындай
түрлі пайыздық ставкалардағы қаржылық орталық арасында жедел келісімдер
бойынша дисконттардың немесе премияларды қамтамасыз ету тенденцияларын
иемденеді. 1998-2000 жж. форвард нарығының көрсеткіштері
1998 және
2000жж. форвард нарығы
Келісім көлемі (млрд.долл.)
Форвард нарығы
1998 2000
Валюталық форвард (своптарды 12,0 10,1
қосқанда)
Пайыздық форвардтар 5,7 6,4
Акциядағы (своптарды қосқанда) 0,15 0,33
Форвард классификациясы.
Форвардтық нарықты 3 топқа бөлуге болады:
❖ классикалық нарықтың форвард келісімшарт нарығы, басты мақсат
– базисті активтерден және хеджерлеу позициясының
қатысушыларын қамтуынан құралған.
❖ "шығару кезіндегі" нарық
❖ РЕПО нарығы
Валюталық форвард – бұл белгілі бір мерзімдегі (1-6 айдан кейін, жиі)
тіркелген бағам бойынша валютаны сату сатып алу туралы 2 жақтың
арасындағы келісімшарт.
РЕПО операциясы – бұл ақша-несие саясатын жүргізетін басты құралдардың
бірі болып табылады. Яғни, ликвидацияны басқару, коммерциялық банктер және
бағалы құнды қағаздармен қалыптастырумен байланысты актуалды мәселені
шешуге мүмкіндік береді. Шартта көрсетілген баға бойынша құнды қағаздарды
сату сатып алу және сол қағаздарды белгілі бір кезеңде қайта сату сатып
алуы туралы міндеттемелер 2 жақ арасында РЕПО шарты бойынша жасалады.
Маңызды функциясы болып РЕПО-ң құнды қағаздардың ақша қаражаттарының
кепіліндегі қысқа мерзім арақатынастан тұрады немесе керісінше ақша
қаражаттары бағалы қағаздар кепілінде болады.
Қаржылық фьючерстер
Фьючерстік келісімшарты – бұл биржада ресми түрде белгіленген, еркін
сауда биржасындағы алдын ала келісілген баға бойынша мерзімі орындалған
келісімшарттың қаржы қаражаттарының анықталған мөлшерінің келісімді
міндеттемелерді сату сатып алу болып табылады. Фьючерстер сенімділікті
кепілді, келісімшарттардың мерзімінде орындалуын, жоғары ликвидті,
қамтамасыз етеді. Қаржылық фьючерс базасы – бұл депозиттер, облигациялар,
валюталар, индекстер, акциялар болып табылады. Фьючерстер бағам айырбасын,
пайыздық ставкаларды және акция индексінің дәрежесін, яғни болашақта
трансакция болатын жағдайларды тіркейді. Фьючерс нарығында пайыздық
фьючерстің үлкен үзіндісін иемденеді. Қалған тұрақты жоғары бөлігі - 94%
2001ж. фьючерс индексі ... жалғасы
Жоспар
І Бөлім. Қаржылық деревативалары
1.1. Негізгі түсінігі
1.2. Сыныпталуы, функциялары
ІІ Бөлім. Мәмілелер нарығы: форвард, фьючерс, опцион, своп
Қаржы деревативалардың нарығы
Қаржы деревативалары: негізгі түсінігі, сыныпталуы, функциялары.
Қаржы деревативаның нарықтық өндірісі – бұл жедел контракт нарығы.
Тіркелген валюталық бағамның түзетулерінен кейін және пайыздық ставкаларды
бақылаудан кейін ол әлемдік қаржылық нарықтың динамикалық сегменті болды.
Деревативтер қаржы қаражаттарын өндірумен көрсетеді. Яғни, базистік активте
негізделген, демек оларды ұсынатын. Өндіріс деревативтерінің белгілері,
активтің базистің баға негізінде баға осы құралдардың анықталуы болып
табылады. Қаржылық базистік актив ретінде валюталар, құнды қағаздар,
несиелер, сондай-ақ басқа өндіріс құралдары шығады. Келісім шарт негізінде
жатқан активті жүзеге асыру үшін белгіленген мерзім болған кезде немесе
ағымдық нарықтық баға бойынша құқықтарды міндеттемелерді өтеу үшін
мүмкіншілік береді.
Халықаралық валюта қорын анықтау бойынша, деривативтер – бұл қаржылық
келісімшарттар, құны олардың тауардың баға негізінде жатқан немесе құнды
қағаздармен, пайыздық деңгейімен, валюталық бағаммен анықталады.
Деривативаларды құралдар бойынша, жабылатын тәуекелдер бойынша, әдіс
бойынша және сату орны сатып алу бойынша жіктеуге болады. Тәуекелділік
бойынша қаржылық деривативалар ортасында пайыздық деривативалар (interest
rate derivatives), валюталық деривативалар (currency drivatives), акция
индексіндегі деривативалар (stock market index derivatives) (кемімелі
бойынша) неғұрлым көп тарату алды. Несие дериватива нарығы қарқынды дамуда,
яғни өзінің негізінде корпоративтік және коммерциялық заемдары, сондай-ақ
облигациялары бар.
Нақтылық деривативалар әдісі бойынша еркін саудалы деривативаларға
және (exchange – traded derivatives OTC) бөлінеді. Еркін саудалы
деривативалар стандартталған өнімдерді, ұйымдастырылған биржада сатылатын
өнімдерді шығарады. Сатып алу кезінде сату кезінде осындай келісімшарттарды
сенімді депозиттерде немесе кепілге (margin) талап етіледі.
Келісімді деривативалар ОТС 2 жақты келісім-шартты, биржадан тыс
сатылатын секторда өзімен бірге таныстырады. Нарықта деривативаларды ірі
көптеген және әртүрлі құралдарды, анағұрлым кең таралған форвардтарды,
фьючерстерді, опциондарды, своптарды, несиелік деривативаларды және басқа
да көптеген экзотикалық, кешенді өндірілген құралдарды қолданады.
Опциондар свопқа, форвардтық своптар, опциондар "байқауымен",
амортизация нотасының индексі және т.б. кең ауқымды таралым алған.
Деривативалардың әр түрлілігі тез ұлғаяды. 1995 жылы мүлікті және әр түрлі
аймақ арасындағы өмірді сақтандырғандағы сақтандыру компанияларының
тәуекелділікпен анықталатын, фьючерстік келісімшарттың сақтандыру
жағдайының индексінің негізінде пайда болған макроэкономикалық
көрсеткіштердің фьючерстік байланыста қайта өңделеді: яғни ЖІӨ , инфляция
және т.б. қозғалмайтын мүлікке фьючерстік келісімшартпен сауда жүргізуді
бастау жоспарлануда.
Биржалық нарықта фьючерстер иемденеді, ал биржалық емес саудада
–своптар, форвардтар, опциондар. Дереватива нарығының инфрақұрылымына көп
мөлшерді ұйымдар, брокерлер және дилерлік функцияларды атқаратындар енеді.
Қарыз алушылардың өндірілген құралдарды эмитеттерді қолдану
барысында келесі мәселелер туады:
❖ Қосымша шығындар, яғни премия және мүмкін залалдар түрінде;
❖ Несиелік тәуекелділік, өндірілген құралдармен ,,,,,,,,,,, бойынша
өзінің мүмкін болатын міндеттемелерін контроагентпен байланысты
болмауы;
❖ Басқару тәуекелдері бойынша арнайы бөлімшелерді мазмұндау
қажеттілігі;
❖ Несиелік рейтингі жоғары емес дереватива компания нарығындағы
мүмкіншіліктің шектелуі.
Деревативалар келесі негізгі функцияларды атқарады:
1. бағалы қағаздардың бағамы, пайыздық ставкаларды валюта бағамы
айырбасының орайлы емес ауытқулар тәуекелділігінен
сақтандыруды қамтамасыз ету.
2. жоғары табысты спекулятивті операциялар үшін шектеусіз
мүмкіндіктерді ұсынады.
3. трансакционды ұстанымдарды төмендетеді.
4. табыс көздерінің жаңа түрлерін ойлап табуға рұқсат етіледі.
Деревативаның маңызды функциясы компаниямен және басқа да
элементтермен қарыз алушылар сыртқы қаржылық ресурстарын тартуындағы
оптимизация шартын қамтамасыз ету болып табылады.
Дереватива нарығы – бұл жедел келісімшарт нарығы. Жедел келісімшарттар
ауылшаруашылығында, содан соң басқа да тауарлар XVII ғасырда пайда болып,
XIX және XIX ғғ. кең ауқымды кеңістік алды. Өндірілген өнімнің бөлігі
әртүрлі тауарларда, жалпы дереватива нарығында 1% - ға дейін төмендеді.
Дереватива нарығының пайда болуы және қаржы активтері негізінде жатқан 1970
жылы қалқымалы валюта бағамының енгізілуімен байланысты. Тіркелген валюта
бағамын жойлуы, долларға қарсы ағылшын валюта саудасының кеңейтілуі мен
пайдалануда болуына себепші болды.
1970 ж. аяғында қаржы дереватива саудасының бумы басталды. Яғни сол
кезде, өндірілген өнімдер құнды тәуекелділіктерден және жедел табысты
саудадан тиімді қорғауды қамтамасыз ету болды. Нобель сыйлығының лауреаты
Р. Мертона бағалау бойынша, қаржылық стратегия нақтылығы қаржылық
институттар деревативаларды қолданғаны үшін олар 10-20 рет арзан болды
базистік активтерді қолданғанға қарағанда.
1970 жылдың басында Чикагтік сауда биржасында арнайы бөлімшелер
құралған. Яғни, валюта саудасына арналған – халықаралық валюта нарығы,
содан соң Чикагтік, кейінірек Европалық опционды биржасы ашылған. Лондондық
опционды сауда нарығы Лондондық биржа қоры кезінде ашылған. 1979 ж. Нью-
Йорктік фьючерс биржасы пайда болды. 1982ж. Лондондық халықаралық қаржы
фьючерс биржасы, 1987ж. – Париждік опцион нарығы пайда болды. 1989ж. –
Францияда қаржылық фьючерс келісімшарт биржасы, 1990ж. жедел неміс биржасы,
1991ж. – опционды жедел Австрия биржасы пайда бола бастады.
Мәмілелер нарығы: форвард, фьючерс, опцион, своп
Форвард нарығы.
Форвардтық шарттар межбанктік саудада жүргізіледі. Келісімшарттар
стандартталмаған, биржадан тыс тұйықталады. Шарт жасасқан партнер
міндеттемесінде жауапкершілік тартылған. Форвард нарығы алдымен
хеджерленген валюта позициясында қолданылады. Форвард бағамы спот
бағамынан сол бойдағы келісімге және премияға немесе дисконтқа буындалады.
Форвард бағамы валюта санының шектеулігін иемденеді. Форвардтық бағамдар
кең қолданылатын валюталарды (доллар, евро, ағылшын фунт стерлингті,
иеананы және т.б.) пайыздық ставканың өзгеруіне тез дағдыланады. Осындай
түрлі пайыздық ставкалардағы қаржылық орталық арасында жедел келісімдер
бойынша дисконттардың немесе премияларды қамтамасыз ету тенденцияларын
иемденеді. 1998-2000 жж. форвард нарығының көрсеткіштері
1998 және
2000жж. форвард нарығы
Келісім көлемі (млрд.долл.)
Форвард нарығы
1998 2000
Валюталық форвард (своптарды 12,0 10,1
қосқанда)
Пайыздық форвардтар 5,7 6,4
Акциядағы (своптарды қосқанда) 0,15 0,33
Форвард классификациясы.
Форвардтық нарықты 3 топқа бөлуге болады:
❖ классикалық нарықтың форвард келісімшарт нарығы, басты мақсат
– базисті активтерден және хеджерлеу позициясының
қатысушыларын қамтуынан құралған.
❖ "шығару кезіндегі" нарық
❖ РЕПО нарығы
Валюталық форвард – бұл белгілі бір мерзімдегі (1-6 айдан кейін, жиі)
тіркелген бағам бойынша валютаны сату сатып алу туралы 2 жақтың
арасындағы келісімшарт.
РЕПО операциясы – бұл ақша-несие саясатын жүргізетін басты құралдардың
бірі болып табылады. Яғни, ликвидацияны басқару, коммерциялық банктер және
бағалы құнды қағаздармен қалыптастырумен байланысты актуалды мәселені
шешуге мүмкіндік береді. Шартта көрсетілген баға бойынша құнды қағаздарды
сату сатып алу және сол қағаздарды белгілі бір кезеңде қайта сату сатып
алуы туралы міндеттемелер 2 жақ арасында РЕПО шарты бойынша жасалады.
Маңызды функциясы болып РЕПО-ң құнды қағаздардың ақша қаражаттарының
кепіліндегі қысқа мерзім арақатынастан тұрады немесе керісінше ақша
қаражаттары бағалы қағаздар кепілінде болады.
Қаржылық фьючерстер
Фьючерстік келісімшарты – бұл биржада ресми түрде белгіленген, еркін
сауда биржасындағы алдын ала келісілген баға бойынша мерзімі орындалған
келісімшарттың қаржы қаражаттарының анықталған мөлшерінің келісімді
міндеттемелерді сату сатып алу болып табылады. Фьючерстер сенімділікті
кепілді, келісімшарттардың мерзімінде орындалуын, жоғары ликвидті,
қамтамасыз етеді. Қаржылық фьючерс базасы – бұл депозиттер, облигациялар,
валюталар, индекстер, акциялар болып табылады. Фьючерстер бағам айырбасын,
пайыздық ставкаларды және акция индексінің дәрежесін, яғни болашақта
трансакция болатын жағдайларды тіркейді. Фьючерс нарығында пайыздық
фьючерстің үлкен үзіндісін иемденеді. Қалған тұрақты жоғары бөлігі - 94%
2001ж. фьючерс индексі ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz