Топырақты өңдеудің міндеттері
Топырақты өңдеудің алдына мынандай негізгі міндеттері қойылады:
1. Ауыл шаруашылық дақылдарын қолайлы факторлармен (су, ауа, жылу, қоректік заттар) қамтамасыз ету үшін топырақтың өңделетін қабатында оптимальды түйіршіктер, қолайлы құрылым дайындау.
2. Арам шөптерді жою немесе басып тастау.
3. Егінжай топырағына өсімдіктер мен жәндіктер қалдықтарын,
органикалық, минералдық тыңайтқыштарды, химиялық мелиоранттарды, улы химикаттарды енгізу.
4. Жауын-шашын аз түсетін аймақтарда ылғалды жинап, оны
сақтау, ал ылғалы мол аймақтарда керісінше жағдайда егінжай топырағынан артық ылғалды құрғату.
5. Топырақ қабатындағы микробиологиялық жұмыстарға қарқынды әсер ету арқылы қоректік заттарды жинау, сақтау және сіңіруін жақсарту.
6. Ауылшаруашылық дақылдарының зиянкестері мен ауру қоздырғыштарын жою, немесе басып тастау.
7. Қолайлы тереңдікке мәдени дақылдардың тұқымдарын себу
үшін жағдай жасау.
8. Топырақтың бөткі қабатының су эрозиясы мен дефляцияға тұрақтылығын арттыру үшін қолайлы шара қолдану.
1. Ауыл шаруашылық дақылдарын қолайлы факторлармен (су, ауа, жылу, қоректік заттар) қамтамасыз ету үшін топырақтың өңделетін қабатында оптимальды түйіршіктер, қолайлы құрылым дайындау.
2. Арам шөптерді жою немесе басып тастау.
3. Егінжай топырағына өсімдіктер мен жәндіктер қалдықтарын,
органикалық, минералдық тыңайтқыштарды, химиялық мелиоранттарды, улы химикаттарды енгізу.
4. Жауын-шашын аз түсетін аймақтарда ылғалды жинап, оны
сақтау, ал ылғалы мол аймақтарда керісінше жағдайда егінжай топырағынан артық ылғалды құрғату.
5. Топырақ қабатындағы микробиологиялық жұмыстарға қарқынды әсер ету арқылы қоректік заттарды жинау, сақтау және сіңіруін жақсарту.
6. Ауылшаруашылық дақылдарының зиянкестері мен ауру қоздырғыштарын жою, немесе басып тастау.
7. Қолайлы тереңдікке мәдени дақылдардың тұқымдарын себу
үшін жағдай жасау.
8. Топырақтың бөткі қабатының су эрозиясы мен дефляцияға тұрақтылығын арттыру үшін қолайлы шара қолдану.
Топырақты өңдеудің міндеттері
Топырақты өңдеудің алдына мынандай негізгі міндеттері қойылады:
1. Ауыл шаруашылық дақылдарын қолайлы факторлармен (су, ауа, жылу,
қоректік заттар) қамтамасыз ету үшін топырақтың өңделетін қабатында
оптимальды түйіршіктер, қолайлы құрылым дайындау.
2. Арам шөптерді жою немесе басып тастау.
3. Егінжай топырағына өсімдіктер мен жәндіктер қалдықтарын,
органикалық, минералдық тыңайтқыштарды, химиялық мелиоранттарды, улы
химикаттарды енгізу.
4. Жауын-шашын аз түсетін аймақтарда ылғалды жинап, оны
сақтау, ал ылғалы мол аймақтарда керісінше жағдайда егінжай топырағынан
артық ылғалды құрғату.
5. Топырақ қабатындағы микробиологиялық жұмыстарға қарқынды әсер ету
арқылы қоректік заттарды жинау, сақтау және сіңіруін жақсарту.
6. Ауылшаруашылық дақылдарының зиянкестері мен ауру қоздырғыштарын
жою, немесе басып тастау.
7. Қолайлы тереңдікке мәдени дақылдардың тұқымдарын себу
үшін жағдай жасау.
8. Топырақтың бөткі қабатының су эрозиясы мен дефляцияға тұрақтылығын
арттыру үшін қолайлы шара қолдану.
9. Шымтопырақты, тың, тыңайтылған егінжайдағы, болмаса қыртысты
топырақта өскен көпжылдық шөптөр тамыр жүйесінің тіршілігін жою.
Топырақ өңдегенде жүретін технологиялық процестер. Топырақ өңдеу тұтас
жүйелі технологиялың процесс, мұндағы негізгі операциялар: қопсыту, немесе
майдалау, жыртылған топырақ қабатын аудару, араластыру-, тілгілеу,
тегістеу, тығыздау, арамшөп тамырларын қырқу және топырақ бетіне шығару,
егін аңызын сақтау.
Топырақты қопсыту. Топырақ көптеген себептердің әсерінен шөгіп
нығыздалады. Топырақтың жыртылған қабатының құрылымы жақсы болса, жәй
шөгеді жөве аз нығыздалады. Қопсыту арқылы топырақтың өңдейтін қабаты
түйіртпекті жұмсақтық жағдайға келтіріледі. Бұл операцияның салдарынан,
жалпы, әсіресе, капиллярлық емес қуыстылық көбейеді, топырақтың су және ауа
өткізгіштігі артады, топырақ қабатындағы аэробты микроорганизмдердің
тіршілік белсенділігі өседі
Топырақ қабаты қопсытылып, әрі үгітілгенде оның құрылымы майда жұмсақ
түйіршіктерге айналып, өсімдік тамырына ауаның, ылғалдың және қоректік
заттардың еніп, олардың жиналуына сақталуына ең қолайлы жағдайлар
жасалынады. Сазды және құрылымы нашар топырақтарды мол ылғалды немесе
кеуіп, құрғаған күйінде өңдегенде, олар кесекті түйіршіктерге нашар
бөлінеді, олай болмауы үшін топырақты ұсақтау шараларын ойластыру керек.
Топырақтың құрамды жағдайына, өңдеудің негізгі мақсатына және әрбір
дақылдарды егудің талабына сай оларды қопсыту әр түрлі тереңдікке ең беткі
қабаттан бастап, жыртылған тереңдіктен төменгі қабаттарға дейін
жүргізіледі. Егінжай топырағын жыртып -қоасьітуға, дискілер жәнө фрезалар
қолданылады.
Топырақты аудару дегеніміз оның жыртылатын қабатының бетін теменгі
жағына, астыңғы қабатын бетіне шығару болып табылады. Бұл технологиялық
процесте органикалық, минералдық тыңайтқыштарды, гипс, өсімдіктер мен
жәндіктер қалдықтары, сондай-ақ топырақтың жоғарғы ңабатында, аңызда,
арамшөптерде болатын эиянкестер мен есімдік ауруларын қоздырғыштар
топыраққа енгізіліп тұншықтырылады.
Аудару операциясы арқылы топырақтың құнарлы қабаты қалыңдатылады,
өйткені оның төменгі құнарсыз деңгейі үстіне шығарылып, құнарлы қабатпен
араластырылады. Көбіне топырақтың жақсы құрылымы оның төменгі қабатында
пайда болады. Топырақтың төменгі жақсы құрылымын үстіне шығару арқылы су
мен ауаның топырақтың төменгі қабатына сіңуіне қолайлы жағдай жасалады.
Кейбір жағдайларда топырақ қабатын аудару, арамшөп тамырларын топырақ
бетіне шығару арқылы олардың мұнан кейін жойылуын көздеу мақсатында
жүргізіледі.
Микробиологиялық алмасу әдетте топырақтың беткі қабатында көбірек
болады. Соның нәтижесінде мұнда өсімдіктің қоректік заттарының жинақталуына
қолайлы жағдай жасалады.
Топырақ қабатын аудару арқылы оның бетіндегі қоректік заттар
тереңдетіліп, микроорганизмдер біркелкі болып өңделетін топырақ қабатының
құрамы біртекті болуына мүмкіндік туады. Топырақты аударуға плугтер мен
сыдыра жыртқыштар қолданылады.
Топырақ қабатын аударудың пайдалылығына қарамастан оны әр кезде және
барлық жерде бірдей қолдана бермейді.
Құрғақшылық аудандарда топырақ қабатын аудару, оның кеуіп кетуін
күшейтеді. Мұнан басқа, аңыз бен өсімдік қалдықтарын топыпақ қабатына
араластырғанда, су әрозиясы мен дефляцияның (дефляция - топырақтың желмен
жылжып көшуін білдіреді және бұл құбылыс - топырақ түйіршіктерінің
бұзылуын, көшуін түгел қамтиды) пайда болу қаупін өсіреді, қысқы ылғалдың
жиналу жағдайын нашарлатады.
Араластыру. Өңделетін топырақ қабаттарын араластыру - оның бөлшектерін
өзара алмастырып, өңделетін қабатты біркелкілі түрге келтіреді. Ол
топырақты фрезермен, дискілі құралмен және шолақ түренсіз плугтермен,
кесілген дискілі ауыр тырмамен өңдегенде іске асырылады.
Тегістеу. Топырақтың бетін тегістеу - дақылдар тұқымдарын біркелкі
тереңдікке енгізудің негізгі шарты. Тегістелмеген топырақта тұқым әр түрлі
тереңдікке түседі де бір мезгілде өнбейді. Топырақ бетін тегістеу,
кесектерді жою, топырақ қабатындағы ылғалдың жиналуына мүмкіндік туғызады.
Танап топырағының беткейі толқын тәріздес, жалпы немесе кесекті
болуынан ылғал тегістелген топырақтың беткейіне қарағанда тез буланғыш
келеді.
Егістік танап топырағын тегістеу тырмалармен (тісті, шанышпалы),
культиватормен, тегістегіш сүйретпемен және катокпен жүргізіледі.
Нығыздау технологиялық операциясы - топырақтың тоң кесегі мен борпыстығын
жою үшін қажет.
Нығыздау себілген тұқымдардың топырақпен жанасуын жақсартады, яғни
себілген тұқымның өсіп шығуына қолайлы жағдай жа-сайды. Нығыздау топырақтың
жалпы және капиллярлы емес түтіктерінің санын азайтады, топырақтың төменгі
қабатынан ылғалдың көтерілуіне қолайлы жағдай жасайды. Сонымен бірге
топырақты нығыздау оның өңделетін қабаты тұқым себер кезде шамадан тыс
қопсытылған болса, кейін топырақ шөккенде, өсімдіктің тамыр жүйесіне зақым
келмеуі үшін де қажет.
Нығыздауды, механикалық құрамы ауыр, жақсы құрылымы бар топырақтар
бәрінен де жиі қажет етеді. Өйткені олар терең өңделгеннен кейін, ұзақ
уақыт бойы бориыс күйінде болуға бейім келеді.
Нығыздалған топырақ қабатынан ылғалдың буланып ұщуының көбеюі, оның
тиімді қасиетін төмендетеді. Топырақ бетіндегі ылғалдың буға айналуын
азайту үшін, катокпен тығыздап тегістеген соң топырақ бетін жеңіл тісті
тырмалармен аздап қопсыту керек.
Нығыздау операциясы қопсыту операциясындай, топырақтың жырлтылатын
қабатын қолайлы құрылымға келтіруге арналады.
Арамшөптердің тамырын қырқу. Бұл операция топырақты аудару, араластыру
және қопсыту әрекеттерімен жалғастырыла жүргізіледі. Мұнысыз көп жылдық,
атпа тамырлы арамшөптерді әлсірету іс жүзінде мүмкін емес.
Пішіндеу. Бұл қажеттігіне қарай топырақтың жоғарғы бетін белгілі бір
қалыпты түрге, пішінге келтіру қажет болған жағдайда жүргізіледі. Бұл
әсіресе жүйек, жол, ойық, ұялар, шағын келтабан дайындауда өте қажет.
Егінжай бетіне белгілі бір пішін беруден ылғал бөгеледі немесе бұрып жіберу
реттеледі, топырақтың эрозияға төзімділігі артады, себілген немесе еңделген
топырақтың қабаттарының жылуды, ауаны қабылдау қасиеттері жақсарады.
Топырақ бетіне берілетін бір пішін, осы мақсат үшін қайта жабдықталған,
борозда жасағышпен, бөгет жасағышпен (шағын көлтабан жасайтын) қамтамасыз
етілген арнайы плугпен өңдегенде ғана пайда болады. Бұлардан басқа да
құралдар бар. Оған пискілі ұя қазғыштар, эрозияға қарсы қолданатын катоктар
жатады.
Егін аңызын сақтау. Мұндай технологиялық операцияның қажеттілігі
далалы құрғақ аймақтарда эрозия құбылысының пайда болуымен байланысты болып
отыр. Бұндай жағдайда егіншілікті ойдағыдай жүргізу, тек қана өңдеудің
топырақ бетінде егіс аңызын және басқа өсімдік қалдықтарын сақтау ғана
мүмкін болатын тәсілін пайдаланғанда іске асады. Топырақты дефляциядан
қорғау гектарына 0,5-тен 2,24 тоннаға дейін дәнді дақылдардың сабак,
қалдықтарын немесе бір шаршы метрге 100... 300 дана түбірде тұрған
сабақтардың болуын талап етеді.
Егінжай топырағының бетіне аңыз сабақтарын сақтауды, жазық тілгіш
тәрізді ңүралдармен (культиваторлы - жазықтілгіш, терең қопсытқыш
жазықтілгіш, шанышпалы тырмамен, аңыздық сеялка-культиватормен) өңдеуге
болады.
Топырақ өңдеу тәсілдері
Жер жырту топырақты негізгі өңдеудің басты тәсілі. Ол топырақ
өңдеудің ең ертеден келе жатқан тәсілдерінің бірі болып есептеледі. Жерді
жыртқанда беткі қыртысы аударылып астына түседі. Егер қыртыс 180°
аударылса, оны қабатты (шымды) аудару деп атайды, ал қыртыстар біріне-бірі
45°-та сүйеніп, аударылу 135° болса, онда оны қыртысты айыру дейді.
Жерді плугпен жыртады. Олар қайырмаларының түрлеріне қарай винтті
(бұрандалы) цилиндрлі, жартылай винтті және мәдени болып төртке бөлінеді.
Топырақтың қыртысының жақсы аударылуы, үгітілуі, қопсуы плугтың
ңайырмасының түрі цилиндр тәрізді болса, қайырмаларының түрлеріне
байланысты. Мысалы плугтың қайырмасының түрі цилиндр тәрізді болса, топырақ
жақсы үғіліп араласқанмен нашар аударылады. Жартылай винтті плугпен жерді
жыртқанда топырақ жақсы үгітіледі, бірақ нашар аударылады, ал винтті
қайырмалы плугпен жер жыртқанда керісінше топырақ жақсы аударылып, нашар
үгітіледі.
Мәдөңи қайырмасы бар плуг топырақты жақсы аударады және жақсы үгітеді.
Жерді жыртқанда ол жақсы аударылу, үгітілу және қопсу үшін плугтер шым
аударғышпен (шолақ түренмен) қамтамасыз етіледі. Шым аударғышты негізгі
корпустың алдына орнатады. Шымаударғыштың топырақ қабатына ену тереңдігі 10-
12 см болады. Топырақтың жырту тереңдігі 18-20 см-ден 35-40 см-ге дейін
өзгеруі мүмкін. Жырту тереңдігі 20 см-ге дейін болса, онда оны таяз жырту
дейді, ал одан көп болған жағдайда терең жырту деп атайды. Неғұрлым топырақ
тереңге жыртылса, солғұрлым оның су, ауа, жылу-коректік заттар тәртіптері
жақсарады.
Жерді жырту үшін кеп корпусты әр түрлі маркалы плугтар аспалы ПЛН-3-
35, ПЛН-5-35, жартылай аспалы ПЛН-6-35, ПТК-7-35, ПТК-9-35 топырақ
тереңдеткіші, аспалы ПН-4-35А, жартылай аспалы ПЛП-6-35-7, тіркемелі П-3-
300, П-5-35П, ойық корпусты, аспалы ПВН-4-35, ПВН-4-35, жартылай аспалы ПЛП-
6-35-6, тіркемелі П-3-30-К, ПВ-5-35 қолданылады. Ауыл шаруашылығында жер
жыртудың үш тәсілі қолданылады: загонды, фигуралап және тегістеп жырту.
Осылардың ішіндегі ең көп тарағаны загонды жырту тәсілі. Жалпы жүмысқа
арналған плугтармен өңдегенде танаптың топырағы ішке не сыртқа қарай
аударылады да, тұқым себуге немесе егіс алдындағы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Топырақты өңдеудің алдына мынандай негізгі міндеттері қойылады:
1. Ауыл шаруашылық дақылдарын қолайлы факторлармен (су, ауа, жылу,
қоректік заттар) қамтамасыз ету үшін топырақтың өңделетін қабатында
оптимальды түйіршіктер, қолайлы құрылым дайындау.
2. Арам шөптерді жою немесе басып тастау.
3. Егінжай топырағына өсімдіктер мен жәндіктер қалдықтарын,
органикалық, минералдық тыңайтқыштарды, химиялық мелиоранттарды, улы
химикаттарды енгізу.
4. Жауын-шашын аз түсетін аймақтарда ылғалды жинап, оны
сақтау, ал ылғалы мол аймақтарда керісінше жағдайда егінжай топырағынан
артық ылғалды құрғату.
5. Топырақ қабатындағы микробиологиялық жұмыстарға қарқынды әсер ету
арқылы қоректік заттарды жинау, сақтау және сіңіруін жақсарту.
6. Ауылшаруашылық дақылдарының зиянкестері мен ауру қоздырғыштарын
жою, немесе басып тастау.
7. Қолайлы тереңдікке мәдени дақылдардың тұқымдарын себу
үшін жағдай жасау.
8. Топырақтың бөткі қабатының су эрозиясы мен дефляцияға тұрақтылығын
арттыру үшін қолайлы шара қолдану.
9. Шымтопырақты, тың, тыңайтылған егінжайдағы, болмаса қыртысты
топырақта өскен көпжылдық шөптөр тамыр жүйесінің тіршілігін жою.
Топырақ өңдегенде жүретін технологиялық процестер. Топырақ өңдеу тұтас
жүйелі технологиялың процесс, мұндағы негізгі операциялар: қопсыту, немесе
майдалау, жыртылған топырақ қабатын аудару, араластыру-, тілгілеу,
тегістеу, тығыздау, арамшөп тамырларын қырқу және топырақ бетіне шығару,
егін аңызын сақтау.
Топырақты қопсыту. Топырақ көптеген себептердің әсерінен шөгіп
нығыздалады. Топырақтың жыртылған қабатының құрылымы жақсы болса, жәй
шөгеді жөве аз нығыздалады. Қопсыту арқылы топырақтың өңдейтін қабаты
түйіртпекті жұмсақтық жағдайға келтіріледі. Бұл операцияның салдарынан,
жалпы, әсіресе, капиллярлық емес қуыстылық көбейеді, топырақтың су және ауа
өткізгіштігі артады, топырақ қабатындағы аэробты микроорганизмдердің
тіршілік белсенділігі өседі
Топырақ қабаты қопсытылып, әрі үгітілгенде оның құрылымы майда жұмсақ
түйіршіктерге айналып, өсімдік тамырына ауаның, ылғалдың және қоректік
заттардың еніп, олардың жиналуына сақталуына ең қолайлы жағдайлар
жасалынады. Сазды және құрылымы нашар топырақтарды мол ылғалды немесе
кеуіп, құрғаған күйінде өңдегенде, олар кесекті түйіршіктерге нашар
бөлінеді, олай болмауы үшін топырақты ұсақтау шараларын ойластыру керек.
Топырақтың құрамды жағдайына, өңдеудің негізгі мақсатына және әрбір
дақылдарды егудің талабына сай оларды қопсыту әр түрлі тереңдікке ең беткі
қабаттан бастап, жыртылған тереңдіктен төменгі қабаттарға дейін
жүргізіледі. Егінжай топырағын жыртып -қоасьітуға, дискілер жәнө фрезалар
қолданылады.
Топырақты аудару дегеніміз оның жыртылатын қабатының бетін теменгі
жағына, астыңғы қабатын бетіне шығару болып табылады. Бұл технологиялық
процесте органикалық, минералдық тыңайтқыштарды, гипс, өсімдіктер мен
жәндіктер қалдықтары, сондай-ақ топырақтың жоғарғы ңабатында, аңызда,
арамшөптерде болатын эиянкестер мен есімдік ауруларын қоздырғыштар
топыраққа енгізіліп тұншықтырылады.
Аудару операциясы арқылы топырақтың құнарлы қабаты қалыңдатылады,
өйткені оның төменгі құнарсыз деңгейі үстіне шығарылып, құнарлы қабатпен
араластырылады. Көбіне топырақтың жақсы құрылымы оның төменгі қабатында
пайда болады. Топырақтың төменгі жақсы құрылымын үстіне шығару арқылы су
мен ауаның топырақтың төменгі қабатына сіңуіне қолайлы жағдай жасалады.
Кейбір жағдайларда топырақ қабатын аудару, арамшөп тамырларын топырақ
бетіне шығару арқылы олардың мұнан кейін жойылуын көздеу мақсатында
жүргізіледі.
Микробиологиялық алмасу әдетте топырақтың беткі қабатында көбірек
болады. Соның нәтижесінде мұнда өсімдіктің қоректік заттарының жинақталуына
қолайлы жағдай жасалады.
Топырақ қабатын аудару арқылы оның бетіндегі қоректік заттар
тереңдетіліп, микроорганизмдер біркелкі болып өңделетін топырақ қабатының
құрамы біртекті болуына мүмкіндік туады. Топырақты аударуға плугтер мен
сыдыра жыртқыштар қолданылады.
Топырақ қабатын аударудың пайдалылығына қарамастан оны әр кезде және
барлық жерде бірдей қолдана бермейді.
Құрғақшылық аудандарда топырақ қабатын аудару, оның кеуіп кетуін
күшейтеді. Мұнан басқа, аңыз бен өсімдік қалдықтарын топыпақ қабатына
араластырғанда, су әрозиясы мен дефляцияның (дефляция - топырақтың желмен
жылжып көшуін білдіреді және бұл құбылыс - топырақ түйіршіктерінің
бұзылуын, көшуін түгел қамтиды) пайда болу қаупін өсіреді, қысқы ылғалдың
жиналу жағдайын нашарлатады.
Араластыру. Өңделетін топырақ қабаттарын араластыру - оның бөлшектерін
өзара алмастырып, өңделетін қабатты біркелкілі түрге келтіреді. Ол
топырақты фрезермен, дискілі құралмен және шолақ түренсіз плугтермен,
кесілген дискілі ауыр тырмамен өңдегенде іске асырылады.
Тегістеу. Топырақтың бетін тегістеу - дақылдар тұқымдарын біркелкі
тереңдікке енгізудің негізгі шарты. Тегістелмеген топырақта тұқым әр түрлі
тереңдікке түседі де бір мезгілде өнбейді. Топырақ бетін тегістеу,
кесектерді жою, топырақ қабатындағы ылғалдың жиналуына мүмкіндік туғызады.
Танап топырағының беткейі толқын тәріздес, жалпы немесе кесекті
болуынан ылғал тегістелген топырақтың беткейіне қарағанда тез буланғыш
келеді.
Егістік танап топырағын тегістеу тырмалармен (тісті, шанышпалы),
культиватормен, тегістегіш сүйретпемен және катокпен жүргізіледі.
Нығыздау технологиялық операциясы - топырақтың тоң кесегі мен борпыстығын
жою үшін қажет.
Нығыздау себілген тұқымдардың топырақпен жанасуын жақсартады, яғни
себілген тұқымның өсіп шығуына қолайлы жағдай жа-сайды. Нығыздау топырақтың
жалпы және капиллярлы емес түтіктерінің санын азайтады, топырақтың төменгі
қабатынан ылғалдың көтерілуіне қолайлы жағдай жасайды. Сонымен бірге
топырақты нығыздау оның өңделетін қабаты тұқым себер кезде шамадан тыс
қопсытылған болса, кейін топырақ шөккенде, өсімдіктің тамыр жүйесіне зақым
келмеуі үшін де қажет.
Нығыздауды, механикалық құрамы ауыр, жақсы құрылымы бар топырақтар
бәрінен де жиі қажет етеді. Өйткені олар терең өңделгеннен кейін, ұзақ
уақыт бойы бориыс күйінде болуға бейім келеді.
Нығыздалған топырақ қабатынан ылғалдың буланып ұщуының көбеюі, оның
тиімді қасиетін төмендетеді. Топырақ бетіндегі ылғалдың буға айналуын
азайту үшін, катокпен тығыздап тегістеген соң топырақ бетін жеңіл тісті
тырмалармен аздап қопсыту керек.
Нығыздау операциясы қопсыту операциясындай, топырақтың жырлтылатын
қабатын қолайлы құрылымға келтіруге арналады.
Арамшөптердің тамырын қырқу. Бұл операция топырақты аудару, араластыру
және қопсыту әрекеттерімен жалғастырыла жүргізіледі. Мұнысыз көп жылдық,
атпа тамырлы арамшөптерді әлсірету іс жүзінде мүмкін емес.
Пішіндеу. Бұл қажеттігіне қарай топырақтың жоғарғы бетін белгілі бір
қалыпты түрге, пішінге келтіру қажет болған жағдайда жүргізіледі. Бұл
әсіресе жүйек, жол, ойық, ұялар, шағын келтабан дайындауда өте қажет.
Егінжай бетіне белгілі бір пішін беруден ылғал бөгеледі немесе бұрып жіберу
реттеледі, топырақтың эрозияға төзімділігі артады, себілген немесе еңделген
топырақтың қабаттарының жылуды, ауаны қабылдау қасиеттері жақсарады.
Топырақ бетіне берілетін бір пішін, осы мақсат үшін қайта жабдықталған,
борозда жасағышпен, бөгет жасағышпен (шағын көлтабан жасайтын) қамтамасыз
етілген арнайы плугпен өңдегенде ғана пайда болады. Бұлардан басқа да
құралдар бар. Оған пискілі ұя қазғыштар, эрозияға қарсы қолданатын катоктар
жатады.
Егін аңызын сақтау. Мұндай технологиялық операцияның қажеттілігі
далалы құрғақ аймақтарда эрозия құбылысының пайда болуымен байланысты болып
отыр. Бұндай жағдайда егіншілікті ойдағыдай жүргізу, тек қана өңдеудің
топырақ бетінде егіс аңызын және басқа өсімдік қалдықтарын сақтау ғана
мүмкін болатын тәсілін пайдаланғанда іске асады. Топырақты дефляциядан
қорғау гектарына 0,5-тен 2,24 тоннаға дейін дәнді дақылдардың сабак,
қалдықтарын немесе бір шаршы метрге 100... 300 дана түбірде тұрған
сабақтардың болуын талап етеді.
Егінжай топырағының бетіне аңыз сабақтарын сақтауды, жазық тілгіш
тәрізді ңүралдармен (культиваторлы - жазықтілгіш, терең қопсытқыш
жазықтілгіш, шанышпалы тырмамен, аңыздық сеялка-культиватормен) өңдеуге
болады.
Топырақ өңдеу тәсілдері
Жер жырту топырақты негізгі өңдеудің басты тәсілі. Ол топырақ
өңдеудің ең ертеден келе жатқан тәсілдерінің бірі болып есептеледі. Жерді
жыртқанда беткі қыртысы аударылып астына түседі. Егер қыртыс 180°
аударылса, оны қабатты (шымды) аудару деп атайды, ал қыртыстар біріне-бірі
45°-та сүйеніп, аударылу 135° болса, онда оны қыртысты айыру дейді.
Жерді плугпен жыртады. Олар қайырмаларының түрлеріне қарай винтті
(бұрандалы) цилиндрлі, жартылай винтті және мәдени болып төртке бөлінеді.
Топырақтың қыртысының жақсы аударылуы, үгітілуі, қопсуы плугтың
ңайырмасының түрі цилиндр тәрізді болса, қайырмаларының түрлеріне
байланысты. Мысалы плугтың қайырмасының түрі цилиндр тәрізді болса, топырақ
жақсы үғіліп араласқанмен нашар аударылады. Жартылай винтті плугпен жерді
жыртқанда топырақ жақсы үгітіледі, бірақ нашар аударылады, ал винтті
қайырмалы плугпен жер жыртқанда керісінше топырақ жақсы аударылып, нашар
үгітіледі.
Мәдөңи қайырмасы бар плуг топырақты жақсы аударады және жақсы үгітеді.
Жерді жыртқанда ол жақсы аударылу, үгітілу және қопсу үшін плугтер шым
аударғышпен (шолақ түренмен) қамтамасыз етіледі. Шым аударғышты негізгі
корпустың алдына орнатады. Шымаударғыштың топырақ қабатына ену тереңдігі 10-
12 см болады. Топырақтың жырту тереңдігі 18-20 см-ден 35-40 см-ге дейін
өзгеруі мүмкін. Жырту тереңдігі 20 см-ге дейін болса, онда оны таяз жырту
дейді, ал одан көп болған жағдайда терең жырту деп атайды. Неғұрлым топырақ
тереңге жыртылса, солғұрлым оның су, ауа, жылу-коректік заттар тәртіптері
жақсарады.
Жерді жырту үшін кеп корпусты әр түрлі маркалы плугтар аспалы ПЛН-3-
35, ПЛН-5-35, жартылай аспалы ПЛН-6-35, ПТК-7-35, ПТК-9-35 топырақ
тереңдеткіші, аспалы ПН-4-35А, жартылай аспалы ПЛП-6-35-7, тіркемелі П-3-
300, П-5-35П, ойық корпусты, аспалы ПВН-4-35, ПВН-4-35, жартылай аспалы ПЛП-
6-35-6, тіркемелі П-3-30-К, ПВ-5-35 қолданылады. Ауыл шаруашылығында жер
жыртудың үш тәсілі қолданылады: загонды, фигуралап және тегістеп жырту.
Осылардың ішіндегі ең көп тарағаны загонды жырту тәсілі. Жалпы жүмысқа
арналған плугтармен өңдегенде танаптың топырағы ішке не сыртқа қарай
аударылады да, тұқым себуге немесе егіс алдындағы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz