Вирустардың морфологиясы және биохимиясы
Морфологиялық сипаты бойынша вирустардың едәуір айырмашылығы бар екі пішінін (формасын) ажыратады: жасушадан тыс орналасқанын-вирион, жасушаішілігін-вирус, деп атайды. Вирустардың мөлшері 25нм-ден 350-400нм-ге дейін болады (нанометр-1нм=10-9 метр). Мөлшерін және массасын жанама әдістермен-ультрацентрифугалау, ультрасүзу және микрофотографиялау тәсілдерімен анықтайды. Ірі вириондарды сәулелі микроскопта көруге болады (шешек ауру кезіндегі Пашен денешіктері).
Вирустардың морфологиясы жақсы зерттелген және оларды жіктеу (классификациялау) кезінде ескеріледі. Вирионның негізгі компоненті-ақуыздық қабаты (капсид), оның ішінде нуклеин қышқылы болады. Капсидпен қоршалған нуклеин қышқылын нуклеокапсид дейді.
Вирустардың морфологиясы жақсы зерттелген және оларды жіктеу (классификациялау) кезінде ескеріледі. Вирионның негізгі компоненті-ақуыздық қабаты (капсид), оның ішінде нуклеин қышқылы болады. Капсидпен қоршалған нуклеин қышқылын нуклеокапсид дейді.
Вирустардың морфологиясы және биохимиясы.
Морфологиялық сипаты бойынша вирустардың едәуір айырмашылығы бар екі пішінін (формасын) ажыратады: жасушадан тыс орналасқанын-вирион, жасушаішілігін-вирус, деп атайды. Вирустардың мөлшері 25нм-ден 350-400нм-ге дейін болады (нанометр-1нм=10-9 метр). Мөлшерін және массасын жанама әдістермен-ультрацентрифугалау, ультрасүзу және микрофотографиялау тәсілдерімен анықтайды. Ірі вириондарды сәулелі микроскопта көруге болады (шешек ауру кезіндегі Пашен денешіктері).
Вирустардың морфологиясы жақсы зерттелген және оларды жіктеу (классификациялау) кезінде ескеріледі. Вирионның негізгі компоненті-ақуыздық қабаты (капсид), оның ішінде нуклеин қышқылы болады. Капсидпен қоршалған нуклеин қышқылын нуклеокапсид дейді.
Капсидтер ақуыздық суббірліктерден (копсомерлерден) құралған. Әрбір копсомер-ақуыздардың бір немесе бірнеше түрлерінен тұратын тиісті молекулалық салмағы (массасы) бар ақуыз молекуласы, мысалы:темекі теңбілі (мозаика) вирусының 2130біркелкі капсомерлері бар. Капсид жүрекшені (core) қоршап тұрады. Көптеген вирустарда нуклеин қышқылдарынан басқа арнайы ферменттері болады. Ақуыздар мен ферменттердің құрамы әртүрлі болуы мүмкін: ұшық вирусында-32 ақуыз, шешек вирусында-12 фермент, құрамында 1-2 ферменттері бар вирустар кездеседі. Ферменттер вирустардың репродукциялануы кезінде маңызды рөл атқарады.
Вирустарды құрамы бойынша бірнеше симметриялық типтерге бөледі:
-Симметрияның спиральдық типі (рабдовирустар, грип және парагрип вирустары, коронавирустар):
-Квазисфералық- куб типтес немесе икосаэдральды тип;
-Аралас симметриялық тип (Т-жұпты бактериофактар-басы көп қырлы, ал құйрықшасы спираль тәріздес).
Симетриялық типі тек қана нуклеокапсидпен байланысты, суперкапсид бұл кезде есепке алынбайды. Мысалы, грипп вирусы сыртынан қарағанда сфера пішіндес, ал нуклеокапсидінің симметриясы спираль типтес.
Көптеген вирустардың суперкапсиді (пеплос) болады- олар күрделі құрылымды вирустардың сыртқы қосымша қабаты. Суперкапсидтің құрылымдық элементтері- тікенекшелер немесе пепломерлер. Грипп вирусында олардың 2 типі бар: гемагглютенин және нейроминидаза; парагрипп вирусында екі комплекс-гемагглютининмен бірге нейромидаза және қосылу ақуызы деп аталатын компонент; АиВ-да-гликопротеид (др 120).Адамдар үшін потогенді вирустардың көпшілігі-күрделі құрылымдылар. Егер вирустың суперкапсиді болмаса- қарапайым құрылымды вирустар деп аталады.
Күрделі құрылымды вирустардың көпшілігінде суперкапсид-ол ие жасушасының өзгерісіне ұшыраған (модифицирленген) ЦПМ-ы. Модификация ЦПМ учаскесіне вирус тікенекшелерінің тіркелуі нәтижесінде іске асады. Бұл заңдылыққа поксвирустарының (шешек вирустары т.ж.б.) суперкапсиді жатпайды, олардың суперкапсиді вирусспецификалық, яғни суперкапсид синтездеуге жауапты меншікті гендері бар. Егер де бір вирусты әртүрлі жасушаларда дақылдандырса, биохимиялық құрамы бойынша айырмашылығы бар суперкапсид пайда болады. Тікенекшелер (ШНПЫ) сезімтал жасушалардың беткейлеріне жабыстырғыш ақуыз рөлін атқарады. Егер оларды майеріткіштермен немесе детергенттермен кетірсе, вирустың инфекциялық белсенділігі толық жойылады.
Вирустардың биохимиясы да толық зерттелген. Вирион құрамына кіреді: ақуыздар-70-80%; нуклеин қышқылдары-4-6%(РНҚ), 20-30% (ДНҚ-ы вирустарда); липидтер және көмірсулар шамалы мөлшерде болады.
Вирустық ақуыздар-полипиптидтер, олар кәдімгі сол айналымды (левогращающих) амин қышқылдары, тек қана реттілігі бойынша айырмашылығы бар.
Қалыпты ақуыздарға қарағанда вирустық ақуыздардың протеазаның әсеріне сезімталдығы өзгерген. Вирустардың ақуыздыры әртүрлі факторлардың (нуклеазаның ультракүлгін сәуленің, иондаушы сәулеленудің т.б.) әсеріне қарсы қорғаныс функциясын атқарады. Вирус ақуыздарынан жоғары, бірақ абсолютті емес төзімділігі бар, өйткені репродукциялануы кезінде вирусқа шешіну қажет (геномның босануы). Бұл кезде ақуыздардың протеазаларға сезімталдығы өзгеруі. Сезімтал жасушаға вирус енгеннен кейін ақуызы өзгереді және протеазалардың әсеріне жылдам гидролизденеді.
Вирустың ақуыздары құрылымдық (структурные) және құрылымдық емес (неструктурные) деп бәлінеді. Құрылымдық ақуыздар суперкапсид жіне капсид ақуыздарын түзеді. Құрылымдық емес ақуыздар вирус бөлшектерінің құрамына енбейді, жұқтырылған жасушада вирустың репродукциялануы кезінде табылады. Олар реттеушілік функциясын атқаратын ферменттер (регуляторлық ферменттер жіне ақуыздар), және де вирустық құрылымдық ақуыздардың ізашары (предмествонник) болуы мүмкін. Адамдарға қарағанда вирус ақуыздарының аминқышқылдық реттілігі (поледеательность) басқаша, сондықтан оларды жасуша ішінде анықтауға болады. Вирустық ақуыздардың синтезделуі жасушалар рибосомасында жалпы заңдылықтарға сәйкес жүреді және иРНҚ-мен реттеледі, ол вирустық нуклеин қышқылының матрицасында пайда болады. Вирустардың ақуыздарының атқаратын функциялары:
1. Қорғаныстық-вирустық нуклеин қышқылын УКС (УФО), химиялық факторлардың, нуклеазаның әсерінен колеңкелейді. ИИ-осының арқасында вирустар мыңдаған жылдар тіршілігін сақтап келеді.
2. Адрестік (бағытты әсер ету) функциясы-кез-келген емес, өзіне қажетті сезімтал жасушаға ғана енуі. Үш өлшемдік (трехмерная) құрылымның комплементарлық принципі бойынша іске асады. Жасуша беткейінде вирионның жабыстырушы ақуызына комплементорлы рецепторлар болуы қажет, осындай жағдайда ғана вирустың керекті жасушаға адсорбциялануы жүреді.
Жасушалық рецепторлардың табиғаты әртүрлі болуы мүмкін. Вирустардың әрқайсы үшін тиісті сезімтал жасушалар болады:грипп вирусы үшін-құрамында сиал және нейроамин қышқылы бар мұрын және жұтқыншақтың артқы қабырғасының жалпылдақ эпителиі; АИВ (ВИЧ)үшін сезімтал жасушалардың 5типі (Тх макрофагтар, альвеолярлық макрофагтар, нейрондар және нейроглиялар жасушалары, тік ішек шырысының жасушалары;құтыру вирусы үшін-теріасты майшелінің (клечаткасының) фиброблоктары, бас миының нейронlары.
Жасушалық рецепторлардың саны бірдей емес, кейбір вирустар үшін бір жасушаның беткейінде 104-105-ке дейін рецепторлар болады. Күрделіқұрамды вирустарда адрестік функцияны суперкапсид орындайды, ал қарапайым құрамдыларда-капсидтің бір ақуызы. Егер ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Морфологиялық сипаты бойынша вирустардың едәуір айырмашылығы бар екі пішінін (формасын) ажыратады: жасушадан тыс орналасқанын-вирион, жасушаішілігін-вирус, деп атайды. Вирустардың мөлшері 25нм-ден 350-400нм-ге дейін болады (нанометр-1нм=10-9 метр). Мөлшерін және массасын жанама әдістермен-ультрацентрифугалау, ультрасүзу және микрофотографиялау тәсілдерімен анықтайды. Ірі вириондарды сәулелі микроскопта көруге болады (шешек ауру кезіндегі Пашен денешіктері).
Вирустардың морфологиясы жақсы зерттелген және оларды жіктеу (классификациялау) кезінде ескеріледі. Вирионның негізгі компоненті-ақуыздық қабаты (капсид), оның ішінде нуклеин қышқылы болады. Капсидпен қоршалған нуклеин қышқылын нуклеокапсид дейді.
Капсидтер ақуыздық суббірліктерден (копсомерлерден) құралған. Әрбір копсомер-ақуыздардың бір немесе бірнеше түрлерінен тұратын тиісті молекулалық салмағы (массасы) бар ақуыз молекуласы, мысалы:темекі теңбілі (мозаика) вирусының 2130біркелкі капсомерлері бар. Капсид жүрекшені (core) қоршап тұрады. Көптеген вирустарда нуклеин қышқылдарынан басқа арнайы ферменттері болады. Ақуыздар мен ферменттердің құрамы әртүрлі болуы мүмкін: ұшық вирусында-32 ақуыз, шешек вирусында-12 фермент, құрамында 1-2 ферменттері бар вирустар кездеседі. Ферменттер вирустардың репродукциялануы кезінде маңызды рөл атқарады.
Вирустарды құрамы бойынша бірнеше симметриялық типтерге бөледі:
-Симметрияның спиральдық типі (рабдовирустар, грип және парагрип вирустары, коронавирустар):
-Квазисфералық- куб типтес немесе икосаэдральды тип;
-Аралас симметриялық тип (Т-жұпты бактериофактар-басы көп қырлы, ал құйрықшасы спираль тәріздес).
Симетриялық типі тек қана нуклеокапсидпен байланысты, суперкапсид бұл кезде есепке алынбайды. Мысалы, грипп вирусы сыртынан қарағанда сфера пішіндес, ал нуклеокапсидінің симметриясы спираль типтес.
Көптеген вирустардың суперкапсиді (пеплос) болады- олар күрделі құрылымды вирустардың сыртқы қосымша қабаты. Суперкапсидтің құрылымдық элементтері- тікенекшелер немесе пепломерлер. Грипп вирусында олардың 2 типі бар: гемагглютенин және нейроминидаза; парагрипп вирусында екі комплекс-гемагглютининмен бірге нейромидаза және қосылу ақуызы деп аталатын компонент; АиВ-да-гликопротеид (др 120).Адамдар үшін потогенді вирустардың көпшілігі-күрделі құрылымдылар. Егер вирустың суперкапсиді болмаса- қарапайым құрылымды вирустар деп аталады.
Күрделі құрылымды вирустардың көпшілігінде суперкапсид-ол ие жасушасының өзгерісіне ұшыраған (модифицирленген) ЦПМ-ы. Модификация ЦПМ учаскесіне вирус тікенекшелерінің тіркелуі нәтижесінде іске асады. Бұл заңдылыққа поксвирустарының (шешек вирустары т.ж.б.) суперкапсиді жатпайды, олардың суперкапсиді вирусспецификалық, яғни суперкапсид синтездеуге жауапты меншікті гендері бар. Егер де бір вирусты әртүрлі жасушаларда дақылдандырса, биохимиялық құрамы бойынша айырмашылығы бар суперкапсид пайда болады. Тікенекшелер (ШНПЫ) сезімтал жасушалардың беткейлеріне жабыстырғыш ақуыз рөлін атқарады. Егер оларды майеріткіштермен немесе детергенттермен кетірсе, вирустың инфекциялық белсенділігі толық жойылады.
Вирустардың биохимиясы да толық зерттелген. Вирион құрамына кіреді: ақуыздар-70-80%; нуклеин қышқылдары-4-6%(РНҚ), 20-30% (ДНҚ-ы вирустарда); липидтер және көмірсулар шамалы мөлшерде болады.
Вирустық ақуыздар-полипиптидтер, олар кәдімгі сол айналымды (левогращающих) амин қышқылдары, тек қана реттілігі бойынша айырмашылығы бар.
Қалыпты ақуыздарға қарағанда вирустық ақуыздардың протеазаның әсеріне сезімталдығы өзгерген. Вирустардың ақуыздыры әртүрлі факторлардың (нуклеазаның ультракүлгін сәуленің, иондаушы сәулеленудің т.б.) әсеріне қарсы қорғаныс функциясын атқарады. Вирус ақуыздарынан жоғары, бірақ абсолютті емес төзімділігі бар, өйткені репродукциялануы кезінде вирусқа шешіну қажет (геномның босануы). Бұл кезде ақуыздардың протеазаларға сезімталдығы өзгеруі. Сезімтал жасушаға вирус енгеннен кейін ақуызы өзгереді және протеазалардың әсеріне жылдам гидролизденеді.
Вирустың ақуыздары құрылымдық (структурные) және құрылымдық емес (неструктурные) деп бәлінеді. Құрылымдық ақуыздар суперкапсид жіне капсид ақуыздарын түзеді. Құрылымдық емес ақуыздар вирус бөлшектерінің құрамына енбейді, жұқтырылған жасушада вирустың репродукциялануы кезінде табылады. Олар реттеушілік функциясын атқаратын ферменттер (регуляторлық ферменттер жіне ақуыздар), және де вирустық құрылымдық ақуыздардың ізашары (предмествонник) болуы мүмкін. Адамдарға қарағанда вирус ақуыздарының аминқышқылдық реттілігі (поледеательность) басқаша, сондықтан оларды жасуша ішінде анықтауға болады. Вирустық ақуыздардың синтезделуі жасушалар рибосомасында жалпы заңдылықтарға сәйкес жүреді және иРНҚ-мен реттеледі, ол вирустық нуклеин қышқылының матрицасында пайда болады. Вирустардың ақуыздарының атқаратын функциялары:
1. Қорғаныстық-вирустық нуклеин қышқылын УКС (УФО), химиялық факторлардың, нуклеазаның әсерінен колеңкелейді. ИИ-осының арқасында вирустар мыңдаған жылдар тіршілігін сақтап келеді.
2. Адрестік (бағытты әсер ету) функциясы-кез-келген емес, өзіне қажетті сезімтал жасушаға ғана енуі. Үш өлшемдік (трехмерная) құрылымның комплементарлық принципі бойынша іске асады. Жасуша беткейінде вирионның жабыстырушы ақуызына комплементорлы рецепторлар болуы қажет, осындай жағдайда ғана вирустың керекті жасушаға адсорбциялануы жүреді.
Жасушалық рецепторлардың табиғаты әртүрлі болуы мүмкін. Вирустардың әрқайсы үшін тиісті сезімтал жасушалар болады:грипп вирусы үшін-құрамында сиал және нейроамин қышқылы бар мұрын және жұтқыншақтың артқы қабырғасының жалпылдақ эпителиі; АИВ (ВИЧ)үшін сезімтал жасушалардың 5типі (Тх макрофагтар, альвеолярлық макрофагтар, нейрондар және нейроглиялар жасушалары, тік ішек шырысының жасушалары;құтыру вирусы үшін-теріасты майшелінің (клечаткасының) фиброблоктары, бас миының нейронlары.
Жасушалық рецепторлардың саны бірдей емес, кейбір вирустар үшін бір жасушаның беткейінде 104-105-ке дейін рецепторлар болады. Күрделіқұрамды вирустарда адрестік функцияны суперкапсид орындайды, ал қарапайым құрамдыларда-капсидтің бір ақуызы. Егер ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz