Ауыл шаруашылық дақылдарының фосформен қоректендіру оптимизациясы

Кіріспе

Фосфор тыңайтқышын қолдану жоспары топырақты зерттеу нәтижесінде міндетті қосымша болып табылады.Базалық мағынада фосфор тыңайтқышының мөлшерін былай есептейді: дәнді және шөпті -35кг, бір жылдық шоптерге – 70кг, картопқа -90кг Р2О5 жылына. Бұл цифрлар топырақтың құнарлығына байланысты көбеюі немесе азаюы мүмкін.
Жылжымалы фосфорға кедей топырақтарда өнімге қосымша өнім фосфоа тыңайтқышының мөлшерінен болады. 1га 90кг д.в, орташа қамтамасыз етілген топырақтарда 30-60кг\га, ал жылжымалы фосфор көп топырақтарда фосфор тыңайтқыштары тиімсіз, фосфор тыңайтқыштарының минимальды мөлшерін,яғни өсімдікке керекті мөлшерін қолдаған дұрыс.

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Ауыл шаруашылық дақылдарының фосформен қоректендіру оптимизациясы.
1,1 фосфор тырңайтқышының қолданылуы

Фосфор тыңайтқышын қолдану жоспары топырақты зерттеу нәтижесінде
міндетті қосымша болып табылады.Базалық мағынада фосфор тыңайтқышының
мөлшерін былай есептейді: дәнді және шөпті -35кг, бір жылдық шоптерге –
70кг, картопқа -90кг Р2О5 жылына. Бұл цифрлар топырақтың құнарлығына
байланысты көбеюі немесе азаюы мүмкін.
Жылжымалы фосфорға кедей топырақтарда өнімге қосымша өнім фосфоа
тыңайтқышының мөлшерінен болады. 1га 90кг д.в, орташа қамтамасыз етілген
топырақтарда 30-60кг\га, ал жылжымалы фосфор көп топырақтарда фосфор
тыңайтқыштары тиімсіз, фосфор тыңайтқыштарының минимальды мөлшерін,яғни
өсімдікке керекті мөлшерін қолдаған дұрыс.
Фосфордың минералды құрамы суда нашар еритіндіктен, азотпен салыстрғанда
фосфор жер саты ыза суларының әсерінен көп шайылмайды. Фин зерттеулеріне
қарағанда топырақтың типіне және дақылдың түріне байланысты 1га 1-2кг Р
шайылуы мүмкін. Негізі шайылу көбнесе қардың еруімен немесе қатты жаңбырдан
болады.
Фосфордың фосфаттық органдарының қосындылары көбіреке ериді және тез
минерализацияға ұшырайды. Фосфор қосындысыныңшалғайлық суларға түсуі
суаттың эвтрофикациясының дамуына әсер етеді. Фосфордың көп жоғалуы суатқа
қарай еңіс орналасқан ашық грунтта өсетін картоп пен көкеністің аумағында
болады. Фосфорды топырақтың ішіне енгізумен салыстыра қарағанда көбінесе
үстірт енгізгенде болады.
Көпжылдық шөптің үстірттік тыңайытқышын тыңайтқыштың қорға жинау
жолымен азайтуға болады. Шөптерді егу алдында фосфордың жоғарлатылған
нормасын енгізу. Бұл жағдайда азот пен калий тыңайтқыштарының жыл сайынғы
нормасын енгізуге ғана болады. Ал фосфорды тек көктемде бірінші үстеп
қоректендіру кезінде ғана енгізеді екінші және үшінші үстеп қоректендіруде
фосфорды мүлде енгізбейді.
1.2 фосфор тыңайытқышының оңтайлы мөлшері.

Агрохимияда фосфор тыңайытқышының оптимизациясына көпк көңілбөлінеді.
Тыңайытқыштың систематикалық енгізілуінің арқасында фосформен жақсы
қамтамасыз етілген топырақтар ауыл шаруашылық дақылдарын ұзақ уақыт бойы
фосформен оптималды қоректендіре алады. Фосфор мәдени дақыладарға
экстремальды ауа райының әсерін жақсарта алады, температураның төмен не
жоғары болуына немесе құрғақшылыққа қарамастан жоғары өнім алуға болады.
Әлемдік елдердің егіншілігінде,әсіресе Еуропаның ауыспалы егістерінде
топырақтағы фосфаттың деңгейінің көтерілуі жиі фосфор тыңайытқышының көп
мөлшерін периодты түрде енгізуінен болады.Бұған мына факторлар жақсы әсерін
тигізеді: фосфордың топырақта өсімдікке қажетті формада сақталуы; топырақ
қабатында оның әлсіз миграциялануы және қоршаған ортаға жоғалмауы, әртүрлі
ауыл шаруашылық дақылдары үшін топырақтағы жылжымалы фосфордың оптималды
мазмұнын жеткілікті білу және әр топырақ типі үшін фосфаттың оптимальды
деңгейін білу. Табиғатта азотпен салыстырғанда топырақта фосфордың қоры
табиғи көздерден толып отырмайды. Сондықтан өсімдікті фосформен оптимальды
қоректендірудің негізгі жолы – минералдық және органикалық тыңаыиқыштарды
енгізу. Осымен байланысты егіншілікте фосфор балансының зерттеуіде
упращается. Дегенмен агрохимия және экология көзқарасы бойынша фосфордың
және фосфор тыңайытқышының шешілмеген кедергілері бар.
1. агроценозда және жеке дақылдарда фосфорды қолданудың төменгі
коэффициенті.
2. фосфор тыңайытқышының жоғары мөлшерін периодты енгізу немесе топырақты
фосфаттау өсімдіктің қоректенуіне қажетті басқа биогенді элементтердің
балансын бұзады.
3. топырақты, суат және грунтты суды ластайтын фосфор тыңайытқышындағы
әртүрлі элементтер қоспасының, сондай – ақ ауыр металдардың бар болуы.
Олардың бір бөлігі өсімдікке түсіп,оның өнімінің сапасын төмендетеді.
4. химиялық сіңіру нәтижесінде топырақта фосфордың иммобилизацияға
ұшырауы. Бұл процестер әсіресе карбонатты қара топырақтарда, қызыл
топырақтарда жоғары мөлшердегі аллюминий және темірдің бір жарым
тотығы қышқыл шымды- күлгінденген топырақтарда қарқынды жүреді.
5. мәдени дақылдардың қоректенуіне топырақтағы фосфаттың мобилизациясы.
Бұл егіншілік аудандарда және фосфор тыңайтқышының жоғары мөлшерін
жүйелі енгізу нәтижесінде фосфат денгейінің оптималды деңгейден асып,
көбірек қор жиналған топырақтарда маңызды орын алады және тағы басқада
мәселелер бар.
Ауыл шаруашылық дақылдарының фосформен қоректенуінің оптимизациясы
олардың нақты топырақ-климаттық жағдайындағы мамандандырылған ауыспалы
егістегі өсірілуімен аныкталады. Осымен қатар өсімдіктін азотпен қоректену
оптимизациясынын қиындықтары топырақтағы жоғары жылжымалы нитратпен
байланысты. Жоғары мөлшерлі тынайтқыштарды еңгізу жолымен қажетті фосфаттың
деңгейін жасау биогенді элементтердің қатарынан, мысалы, цинк,мыс және т.б,
байланысуына алып келеді, яғни топырақтағы қоректік элементтердін
балансының бұзылыуына және басқада элементтермен қоректену жағдайының
нашарлауына әкеледі. Бұл жағдайда өсімдіктін фосформен және басқа
элементтермен қоректенуі топырақтағы өсімдіктерге қол жетімді формасынын
мөлшерін есепке ала отырып оңтайландыру керек.
Фосфордың оптималды мөлшерін жасау және қолдану фосфор тынайтқышын
жүйелі енгізу нәтижесінде жиналған, топырақтағы фосфор мобилизациясын
кешенді агротехникалық, химиялық және биологиялық әдістермен тікелей
байланысты. Мысалы, физиологиялық қышқылды, азотты және калийлі
тынайтқаштырды микроэлементтермен біріктіре енгізгенде фосфорланған қара
топырақтарда, сұр топырақтарда және қара-қоңыр топырақтарда фосфорды нақты
түрде мобилдейді. Бұл жағдайда ұзақ уақыт бойы ауыл шаруашылық дақылдарына
фосфор тынайтқышын қолданбай-ақ жоғары өнім алуға болады. Топырақтарды
әктеуде аллюминий мен темірдің бір жарым тотығымен байланысты қышқылды
шымды-күлгін топырақтын фосфатын мобилдейді.
Топырақтағы фосфаттың жоғары мөлшері мақта, қызылша және т.б
егіншілік аудандарда және жеке шаруашылықтарында агрохимия ғылымына
тапсырма береді. Олардың мобилизациясының басқа да тиімді әдістерін
қарастыру және осы фосфорды егіншілікте зат айналымына қатыстыру.
Топырақтын фосфаттық режимін есепке ала отырып, фосфор тыңайтқышының
оптимизациясынын мәселесін шеше отырып келесі ерекшеліктерді есепке алу
маңызды.
1. Фосфор тыңайтқышының тиімділігінін объективті бағасы тек жеке
дегеніміз өнімділігінен ғана емес, сондай-ақ ауыспалы егістерге де
байланысты.
2. Топырақтың фосфатты деңгейін және фосфор тыңайтқышын бағалау әдісі
әртүрлі және топырақтағы жылжымалы фосфордың ерекшелітеріне
байланысты.
3. Бұл мәселенін барлығын бағалау үшін, осы топырақтағы бекітілген
фосфордың мөлшерін ғана есепке алу жеткіліксіз, сондай-ақ оның әлсіз
тұзды сүзіндідегі жылжымалы дәрежесін де ескеру керек.
Жеңіл құмбалшықты шымды – күлгін топырақта жыртылатын қабатта жылжымалы
фосфордың оптималды интервал мөлшері 100г топырққа 10-15мг. Мұндай
топырақтарда қажетті агротехника сақтап өсімдіктерді азотпен, калиймен
қамтамасыз етіп отырған жағдайда ауыспалы егістің орташа жылдық өнімділігі
негізгі өнімлердің дәнді бірлігімен 45 – 50ц құрайды. Топырақтағы жылдық
фосфордың мөлшері осы көрсетілген көлемнен көп болса фосфор тыңайтқышының
қайтарымы бірден төмендейді.
Орманды –сұр топырақтарда фосфаттың оптималды режимі ұсынылған
Кирсанов әдісін ұсынғанда шымды – күлгін топырақтардың режиміне ұқсас болып
келеді. Топырақтың құрамындағы жылжымалы фосфордың оптималды мөлшерінің
көлемі қара топырақтарғада қолданылады, бірақ Чириков әдісімен анықтағанда.
Бұл деңгей карбонатты қара топырақтарда және қара –қоңыр топырақтарда 100г
топырақта 3 – 4,5 мг құрайды. ﴾Мачигин әдәсі бойынша). Дәл осындай деңгей
сұр топырақтарда да оптималды болып белгіленген.
Фосфор тыңайқышының оптимизациясындатопырақтың басқада фосфатты
режимидерін анықтайтын көрсеткіштерінқолдану аса қажет.
Фосфор тыңайтқышының бидай дәнініңсапасына әсері.
Фосфор тыңайытқышы дәнді дақылдар өнімінің сапасына әртүрлі әсер етеді:
кей жағдайда олар дән сапасын жақсартады, кейде еш әсер етпейді, сондай- ақ
өнім сапасын төмендетуі де мүмкін. Мұндай әртүрлі әсер етуі, топырақтағы
және тыңайқышпен бірге енгізілген азот пен калийдің дұрыс арақатнасына
байланысты. Осы көрсеткіштерді дұрыс қолданса фосфор тыңайтқышы жақсы әсер
етеді.
Соратов атында ауыл шаруашылық институтының мәліметтері бойынша
﴾Кубанцев,1970)құрамында 2,2мг Р2О5 100г гектарына (Мачигин бойынша) қою
қара- қоңыр топырақтарда, фосфор тыңайтқышын енгізу бидай дәнінің саасын
жақсаруына әсерін тигізеді – 1000 дәннің салмағын өсірді,ақуыз,клейковин
мөлшрін жоғарлатты және шынылығын жақсартты. (19–кесте)
19-кестеде көрсетілгендей, ақуы бен клейковина мөлшеріне көбірек әсер
еткен азотты – фосфорлытуктар, сондай- ақ фосфор тыңайтқышын дробное
қолдану: Р2О сүдігер жырту астына және Р2О қатарларға қолданған нұсқалар.
Сонымен қатар тәжірибелер Р2О қатарға енгізгенде дәндегі протеин мөлшері
1,6 %, ал клейковина 4,0% артқанын көрсетті.
Ростов обылысында аграрлық аудандағы искра колхозында (Никитюк,
конобеев 1963) жүргізілген тәжірибеде күздік бидай қатарына енгізілген
суперфосфат тек өнімді ғана көбейткен жоқ, сондай – ақ дән сапасының
жақсаруына да септігін тигізді. 20- кесте
Воронеж ауылшаруашылық институтындағы Липецкая облысының (Минеев,
Гончаров,1968) қара топырақтарда жүргізілген тәжірибеде Хорьков 46 жаздық
бидайы дәннің сапасына түрлі мөлшрдегі фосфор тыңайтқышы жақсы әсерін
тигізбейді.
Миранов атындағы бидай – тұқым шаруашылығы және ғылыми- зерттеу
институтында ұзақ уақыт жүргізілген әжірибелер біржақты енгізілген фосфор
тыңайтқышы өсімдіктің азотпен қоректенуін нашарлатқанын және дән сапасын
томендеткеннін көрсетті. (21 – кесте ) ( Созинов, 1964)
21 – кестеде көрсетілгендей ұзақ уақытты біржақты фосфор және фосфорлы
– калийлі тыңайиқыштар енгізуөнім сапасынбірден төмендетті, ал азотты –
калийлі тыңайтқыштарды бірлесе енгізу бақылау арқылы салыстырғанда дән
құрамындағы протеинді 1,3 – 3,2%, клейковинаны 7,4 – 13,1%- ке жоғарлатты.
Фосфор тыңайтқышының тиімділігіне қарсы мәліметтер Ростов облысындағы
Зерноград селекция станциясындағы қара топырақтарда байқалды. Бұл станцияда
қатарға тұқыммен бірге енгізілген суперфосфат жаздық бидай дәніндегі ақуыз
мөлшерін 14,3% көбейтті, ал бақылау нұсқасында 17,2 % болды.
Ауыл шаруашылық Алтай ғылыми- зерттеу институтының тәжірибелерінде
жалғыз суперфосфат қолдану дәннің ақуыздылығы мен нанның қасиеттерін
төмендеткенін көрсетті.
В.Я.Юрьев атындағы Украин өсімдік шаруашылығы, селекция және генетика
ғылыми- зерттеу институтының деректері бойынша (Мельников,1954) Харьков
облысы жағдайында тек фосфор тыңайтқышын қолдану өнімділікті жоғарылатты,
бірақ дәннің ақуыздылығын төмендетті. Азотты фосфорлы тыңайтқыштарды
біріктіре енгізгенде Гостианум 237 жаздық бидайдың тек жоғары өнімділігін
ғана қамтамасыз еткен жоқ, сондай-ақ шикі протеиннің мөлшерін жоғарылатты
және дәннің иондық қасиеттерін жақсартты(22 кесте)
А.А Созинов және Н.И. Блохинананың (1967) мәліметтері бойынша Украинанаың
Оңтүстігінде жаздық бидайды егу кезінде қатарға бір жақты енгізілген
граннулалы суперфосфат дән сапасының төмендеуіне әкеліп соқты. Сонымен 6
тәжірибенің орта көрсеткіші бойынша бақылау нұсқасында бидай дәнінің
құрамындағы шикі клейковина мөлшері 41,9% болса, ал фосфор тыңайтқышын
енгізгенде 34,4% көрсетті.
Ақтөбе облыстық республикалық ауыл шаруашылық тәжірибе станциясының
тәжірибесінде( Цыланков1967) фосфор тыңайтқышы бидайдың түрлі сорттарының
дәнінің сапасына әлсіз әсер етті. Дегенмен фосфор тыңайтқышын азотты,
калийлі тыңайтқышын бірлесе қолдану дәндегі ақуыз мөлшерін айтарлықтай
жоғарылатты; Тек азот тыңайтқышы дәннің сапасының згеруіне әсерін тигізді.
Сонымен 1964 жылы бидайдың түрлі сорттарында дәндеріндегі ақуыздың орташа
мөлшері былай болды(%-пен) бақылауда-16,6, фосфор тыңайтқышын енгізгенде-
16,5, азотты-фосфорлы және азотты-фосфорлы-калийлі-18,0.
Келтірілген мысалдар азот, фосфор және калидің ара қатынасында және
жеткілікті мөлшерде болғанда фосфор тыңайтқышы дәннің ақуыздылығына жақсы
әсер етуі мүмкін екекнін көрсетті.
И.М. Қоданаевтің(1970) орманды сұр топырақтарда жүргізген тәжірибесінде жай
және еселенген суперфосфатты қолданғанда 3 жылда орташа көрсеткіші жаздық
бидай дәнінің сапасына және өнімділігіне әсері байқалмады (23-кесте)
23-кестенің мәліметтері бойынща дәннің физикалық қасиетінде тыңайтқыштың
түріне байланысты аз өзгеріс байқалады.
Фосфор тыңайтқышының жүгері дәнінің сапасына.
Көптеген зерттеудің нәтижесі көрсеткендей, фосфор тыңайтқышы азот
тыңайтқышы сияқты өнімділігін арттырып,ондағы ақуыз бен майдың мөлшерін
көбейтті. Дегенмен фосфордың дәндегі ақуыз мөлшеріне әсері тұрақсыздау
және сндай – ақ ол топырақтың қасиеттеріне,ондағы қор заттың арақатынасына
және енгізілген тыңайтқыштарға ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.