Жүйке жүйеснің вегетативті бөлігі

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

ЖҮЙКЕ ЖҮЙЕСНІҢ ВЕГЕТАТИВТІ БӨЛІГІ

Жүйке жүйесінің барлык ішкі мүшелерді, қан және сарысу тамырларын, бездерді, бірыңғай салалы және кейбір көлденең жолақты бұлшықеттерді жүйкемен жабдықтайтын бөлігі вегетативті немесе ерекше жүйке жүйесі деп аталады. Ерекше жүйкелер жүйесінің тағы бір ерекшелігі - мүшенің бұлшық еттеріне әсер еткенде оның жиырылуын тікелей күшейтпейді, бұлшықеттердің зат алмасуын арттырып, қызметін күшейтеді. Сөйтіп, ол мүшелерге қоректік (трофикалық) әсер етеді.

Ерекше жүйке жүйесі де басқа жүйке жүйесі сияқты орталық және қиян бөлімдерден құралады. Орталық бөліктері ми және жұлында жатып, онда жүйке жасушалары шоғырланады да ядро және орталық түзеді. Шеткі бөлігі бірнеше жүйке түйіннен және жүйке талшықтарынан түзіледі . Ерекше жүйке жүйесінің

қозуды тарататын нейрон денесі орталық жүйке жүйесінің ми және жұлын ішінде орналаспай, жүйкелендіретін мүшеге жақын шеткі түйіндерде жатады. Тек аралық нейрон біреу немесе бірнеше болып орталық ми және жұлын жүйкелері алдыңғы түбірінде орналасады. Оның нейрит өсінділері орталық жүйке жүйесінің бойынан шетке шығады. Сондықтан да ерекше рефлекс доғасының қозуды тарататын жолы түйінге дейін (преганглионарлы) және түйіннен кейін (постганглионарлы) болып екіге бөлінеді. Бұл да оның өзіне тән ерекшелігі болып саналады .

Ерекше жүйке жүйесінің түйінге дейінгі бөлігінің жүйке жасушалары аралық нейронға жатадьг. Оның денесі орталық жүйке түбірінің ішінде орналасады, ал өсінділері - мидың қимыл жүйкелерінің нейриттік талшығы миэлин кабықшасымен қапталған ақ түсті ол мидан шыға қозғылы түйін құрамына кіретін қозуды таратушы нейронның денесіне жалғасады.

СИМПАТИКАЛЫҚ БӨЛІГІ

Симпатикалық бөлігінің ( pars sumpatica ) морфологиялық кұрылысына келетін болсақ, оның парасимпатикалық бөлігінен бөлек екені айдан анық. Жүйке жүйесінің симпатикалық бөлімі тек жұлыннан, оның де көкірек және бел бөлімінен ғана шығады. Симпатикалық нейрондардың денесі жұлынның бүйір ашасында оның VIII мойын (С ₈ ) буынан III бел буынының (L ₃ ) аралығында жатады. Ол жасушалардың нейриттері ақ дәнекер тармағы арқылы симпатикалық түйін тізбегіне (ganglia - trunci sympatici) жалғасады. Бұл түйіндер тізбегі оң және сол жақта жұптасып, 21-ге жуық жүйке түйінінен түзіледі.

Олардың аралықтарын түйін аралық тармақтар жалғастырып тұрады. Бұл симпатикалық түйін тізбегі омыртқа жотасының оң және сол жақ бойында ми сауытының негізгі бөлігінің тұсынан бастап, кұйымшақ сүйегінің ұшына дейін созылып жатады. Симпатикалық түйін тізбегі мойын, көкірек, бел және сегізкөз бөліктеріне бөлінеді. Осы бөліктерге аттас мойын, көкірек, бел, сегізкөз және кұйымшақ түйіндерінен тұрады.

Симпатикалық түйін тізбегінің мойын бөлігі мойын омыртқаларының көлденең өсіндісінің алдында, бастың және мойынның ұзын бұлшық еттерінің үстінде шандыр қабықшамен жабылады. Бұл қалқанша және бұғанасты артерияларымен оралып қалқанша ілмегін және бұғана асты ілмектерін түзеді. Мойын бөлігі сегіз симпатикалық түйіндердің қосылуынан пайда болған үш не төрт жүйке түйінінен тұрады. Олар жоғарғы, ортаңғы, омыртқалық және төменгі мойын түйіндері деп аталады. Соңғы түйін көбінесе I көкірек түйінімен бірігіп, мойын-көкірек немесе жұлдызша түйінін түзеді. Бұл түйіндердің ішінде омыртқалық және ортаңғы түйіндер тұрақсыз болады.

Мойынның жоғарғы түйіні мойын түйіндерінің ішіндегі ең үлкені, оның ұзындығы 2 см, пішіні ұршық тәрізді, ІІ-ІІІ мойын омыртқа тұсын қамтып жатады. Бұл түйіннен өзінің айналасында орналасқан жүйкелерге, басқа түйіндерге және мүшелермен тамырларға тармақтар таралады. Мойынның жоғарғы түйіннің тармағы жұлынының І-ІV жүйкелерімен, тіласты, мойындырық, кезбе, көкеттік ішкі және сыртқы ұйқы жүйкелерімен және жүректің жүйкелерімен жалғасады. Жүрек жүйкесі көкірек тұсындағы жүрек жүйкесінің өріміне келіп жалғасады.

Мойынның ортаңғы түйіні сопақша пішінді. ол V-VІ мойын омыртқа тұсында қалқанша артериясының алдында жатады. Бұл түйіннің талшықтары ІV-VІ жұлын жүйкесіне, көкет, ұйқы, қалқанша бездерге және жүрек жүйкелеріне таралады.

Мойын-көкірек түйін немесе жұлдызша түйінінің дұрыс пішінісіз төрт бұрышты, мойынның ортаңғы түйінінен үлкен, ал мойынның жоғарғы түйінінен кіші. Ол мойынның төменгі түйінімен I көкірек түйінінің қосылысуынан пайда болған. Мойын-көкірек түйіні VII мойын омыртқа мен I қабыртқаның басқы тұсында жатады. Бұл түйіннен де VI -VШ жұлынның мойын жүйкелеріне көкеттік, кезбе жүйкеге, бұғанаасты артериясының жүйке өріміне және жүрек жүйкесіне жалғасатын жүйке шығады.

Сайып келгенде бұл мойын бөлігінің түйіндерінен шыққан симпатикалық жүйкелер мойын және бастағы қан-тамырларлы, бездерді, жұтқыншак, көмекейді жүйкелендіріп және жүрек жүйкесінің өрімі, мойын және иықтың жүйке өрімдерімен араласып кетеді. Сол өрімдер арқылы көздің қарашығын кеңейтетін бұлшықетті жүйкелермен жабдықтайды.

Симпатикалық түйін тізбегінің көкірек бөлімі І-ХІІ көкірек омыртқасының екі жанын бойлай орналасады. Бұл бөлім 10-12 көкірек түйіндерінен түзілген. Олардың пішіні үш бұрышты және жоғары түйіндері төменгіге қарағанда ірілеу болып келеді. Көкірек бөлімінің симпатикалық түйіндерінен шыққан тармақтары қолқа айналасын, жүректі, өкпені, өңешті жүйкелендіреді. Олардың V-ХІ көкірек түйіндерінен басталған ішкі мүшелердің үлкен және кіші жүйкелерінің талшықтары, көкет арқылы кұрсақ қуысына өтіп, сәулелі жүйкелердің өріміне жалғасады.

Симпатикалық түійн тізбегінің бел (құрсақ) бөлігі құрсаққа көкеттің бүйір және ортанғы етектерінің аралығымен өтіп, төменгі қуысты венаның оң жағында, қолқаның сол жағында І-V бел омыртқа тұсында орналасады. Бұл бөліктің үштен беске дейінгі симпатикалық шоғырлануынан құрсақ жүйке өрімі пайда болады.

Құрсақтық жүйке өрімі немесе сәулелі өрім ерекше жүйке жүйесіңдегі өрімдердін үлкені, сондықтан да кейде оны құрсақ миы деп те атайды. Ол екі бүйрек бездің аралығында құрсақ астылық артерияны орап жатады. Бұл өрім құрсақ, құрсақасты жүйкесі, кезбе жүйке, бел жүйкесі, көкет жүйкелерінен кұралады. Бел жүйкесінің өрімінен шыққан симпатикалық белдің ішкімүшелік жүйкелері құрсақ мүшелері, бауыр, ұйқыбез, бүйрек, бүйрекбез, ішектер, талақ және құрсақ қуысындағы қан және лимфа тамырларын жүйкелендіреді. Сондай-ақ белқұрсақ жүйке өрімдері аталық жыныс мүшесінің, жатырдың (жиырылғыштық), қуық қыспағының қызметтерін арттыратын қантамырларды жүйкемен жабдықтайды.

Симпатикалык түйін тізбектерінің сегізкөз бөлігі (§ап§ііоп §агаІі$) төрт жүп түйіннен күралады. Симпати-калык түйін тізбегі сегізкөз бөлігінен кейін төмеңдеп I қүйымшак омыртка түсында он және сол жак түйің тіз-бектері сынар түйінге (§ап§Ноп ітраг) бірігеді. Олардан сегізкөз және күйымшақ жүйке талшықтары шы-ғады. Жамбас қуысында симпати-калық түйін жүйкелерінін бірігуінен күрсақасты немесе кіндіктен төменгі жүйке өрімі (ріехи. ч һуро^аяігісиз) түзіледі. Бүл түйін күрсактьщ колка тамырының төменгі бөлігін коршап жатады. Қүрсакасты жүйке өрімінщ тармақтары бөксе артеринсынын іюкі тармағымен кабат тарқалып, кіші астаушадағы тік ішек, куык. үрык жол, куык түбі безін, шәует куығын, үңгірлі денені және жатыр, клитор, қынап, аналықбез мүшелерін жүйке-лермен жабдыктайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.