Жүйке жүйеснің вегетативті бөлігі
Жүйке жүйесінің барлык ішкі мүшелерді, қан және сарысу тамырларын, бездерді, бірыңғай салалы және кейбір көлденең жолақты бұлшықеттерді жүйкемен жабдықтайтын бөлігі вегетативті немесе ерекше жүйке жүйесі деп аталады. Ерекше жүйкелер жүйесінің тағы бір ерекшелігі — мүшенің бұлшық еттеріне әсер еткенде оның жиырылуын тікелей күшейтпейді, бұлшықеттердің зат алмасуын арттырып, қызметін күшейтеді. Сөйтіп, ол мүшелерге қоректік (трофикалық) әсер етеді.
Ерекше жүйке жүйесі де басқа жүйке жүйесі сияқты орталық және қиян бөлімдерден құралады. Орталық бөліктері ми және жұлында жатып, онда жүйке жасушалары шоғырланады да ядро және орталық түзеді. Шеткі бөлігі бірнеше жүйке түйіннен және жүйке талшықтарынан түзіледі.
Ерекше жүйке жүйесі де басқа жүйке жүйесі сияқты орталық және қиян бөлімдерден құралады. Орталық бөліктері ми және жұлында жатып, онда жүйке жасушалары шоғырланады да ядро және орталық түзеді. Шеткі бөлігі бірнеше жүйке түйіннен және жүйке талшықтарынан түзіледі.
ЖҮЙКЕ ЖҮЙЕСНІҢ ВЕГЕТАТИВТІ БӨЛІГІ
Жүйке жүйесінің барлык ішкі мүшелерді, қан және сарысу тамырларын,
бездерді, бірыңғай салалы және кейбір көлденең жолақты бұлшықеттерді
жүйкемен жабдықтайтын бөлігі вегетативті немесе ерекше жүйке жүйесі деп
аталады. Ерекше жүйкелер жүйесінің тағы бір ерекшелігі — мүшенің бұлшық
еттеріне әсер еткенде оның жиырылуын тікелей күшейтпейді, бұлшықеттердің
зат алмасуын арттырып, қызметін күшейтеді. Сөйтіп, ол мүшелерге қоректік
(трофикалық) әсер етеді.
Ерекше жүйке жүйесі де басқа жүйке жүйесі сияқты орталық және қиян
бөлімдерден құралады. Орталық бөліктері ми және жұлында жатып, онда жүйке
жасушалары шоғырланады да ядро және орталық түзеді. Шеткі бөлігі бірнеше
жүйке түйіннен және жүйке талшықтарынан түзіледі. Ерекше жүйке жүйесінің
қозуды тарататын нейрон денесі орталық жүйке жүйесінің ми және жұлын ішінде
орналаспай, жүйкелендіретін мүшеге жақын шеткі түйіндерде жатады. Тек
аралық нейрон біреу немесе бірнеше болып орталық ми және жұлын жүйкелері
алдыңғы түбірінде орналасады. Оның нейрит өсінділері орталық жүйке
жүйесінің бойынан шетке шығады. Сондықтан да ерекше рефлекс доғасының
қозуды тарататын жолы түйінге дейін (преганглионарлы) және түйіннен кейін
(постганглионарлы) болып екіге бөлінеді. Бұл да оның өзіне тән ерекшелігі
болып саналады.
Ерекше жүйке жүйесінің түйінге дейінгі бөлігінің жүйке жасушалары аралық
нейронға жатадьг. Оның денесі орталық жүйке түбірінің ішінде орналасады, ал
өсінділері — мидың қимыл жүйкелерінің нейриттік талшығы миэлин кабықшасымен
қапталған ақ түсті ол мидан шыға қозғылы түйін құрамына кіретін қозуды
таратушы нейронның денесіне жалғасады.
СИМПАТИКАЛЫҚ БӨЛІГІ
Симпатикалық бөлігінің (pars sumpatica) морфологиялық кұрылысына келетін
болсақ, оның парасимпатикалық бөлігінен бөлек екені айдан анық. Жүйке
жүйесінің симпатикалық бөлімі тек жұлыннан, оның де көкірек және бел
бөлімінен ғана шығады. Симпатикалық нейрондардың денесі жұлынның бүйір
ашасында оның VIII мойын (С8) буынан III бел буынының (L3) аралығында
жатады. Ол жасушалардың нейриттері ақ дәнекер тармағы арқылы симпатикалық
түйін тізбегіне (ganglia – trunci sympatici) жалғасады. Бұл түйіндер
тізбегі оң және сол жақта жұптасып, 21-ге жуық жүйке түйінінен түзіледі.
Олардың аралықтарын түйін аралық тармақтар жалғастырып тұрады. Бұл
симпатикалық түйін тізбегі омыртқа жотасының оң және сол жақ бойында ми
сауытының негізгі бөлігінің тұсынан бастап, кұйымшақ сүйегінің ұшына дейін
созылып жатады. Симпатикалық түйін тізбегі мойын, көкірек, бел және
сегізкөз бөліктеріне бөлінеді. Осы бөліктерге аттас мойын, көкірек, бел,
сегізкөз және кұйымшақ түйіндерінен тұрады.
Симпатикалық түйін тізбегінің мойын бөлігі мойын омыртқаларының көлденең
өсіндісінің алдында, бастың және мойынның ұзын бұлшық еттерінің үстінде
шандыр қабықшамен жабылады. Бұл қалқанша және бұғанасты артерияларымен
оралып қалқанша ілмегін және бұғана асты ілмектерін түзеді. Мойын бөлігі
сегіз симпатикалық түйіндердің қосылуынан пайда болған үш не төрт жүйке
түйінінен тұрады. Олар жоғарғы, ортаңғы, омыртқалық және төменгі мойын
түйіндері деп аталады. Соңғы түйін көбінесе I көкірек түйінімен бірігіп,
мойын-көкірек немесе жұлдызша түйінін түзеді. Бұл түйіндердің ішінде
омыртқалық және ортаңғы түйіндер тұрақсыз болады.
Мойынның жоғарғы түйіні мойын түйіндерінің ішіндегі ең үлкені, оның
ұзындығы 2 см, пішіні ұршық тәрізді, ІІ-ІІІ мойын омыртқа тұсын қамтып
жатады. Бұл түйіннен өзінің айналасында орналасқан жүйкелерге, басқа
түйіндерге және мүшелермен тамырларға тармақтар таралады. Мойынның жоғарғы
түйіннің тармағы жұлынының І-ІV жүйкелерімен, тіласты, мойындырық, кезбе,
көкеттік ішкі және сыртқы ұйқы жүйкелерімен және жүректің жүйкелерімен
жалғасады. Жүрек жүйкесі көкірек тұсындағы жүрек жүйкесінің өріміне келіп
жалғасады.
Мойынның ортаңғы түйіні сопақша пішінді. ол V-VІ мойын омыртқа тұсында
қалқанша артериясының алдында жатады. Бұл түйіннің талшықтары ІV-VІ жұлын
жүйкесіне, көкет, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жүйке жүйесінің барлык ішкі мүшелерді, қан және сарысу тамырларын,
бездерді, бірыңғай салалы және кейбір көлденең жолақты бұлшықеттерді
жүйкемен жабдықтайтын бөлігі вегетативті немесе ерекше жүйке жүйесі деп
аталады. Ерекше жүйкелер жүйесінің тағы бір ерекшелігі — мүшенің бұлшық
еттеріне әсер еткенде оның жиырылуын тікелей күшейтпейді, бұлшықеттердің
зат алмасуын арттырып, қызметін күшейтеді. Сөйтіп, ол мүшелерге қоректік
(трофикалық) әсер етеді.
Ерекше жүйке жүйесі де басқа жүйке жүйесі сияқты орталық және қиян
бөлімдерден құралады. Орталық бөліктері ми және жұлында жатып, онда жүйке
жасушалары шоғырланады да ядро және орталық түзеді. Шеткі бөлігі бірнеше
жүйке түйіннен және жүйке талшықтарынан түзіледі. Ерекше жүйке жүйесінің
қозуды тарататын нейрон денесі орталық жүйке жүйесінің ми және жұлын ішінде
орналаспай, жүйкелендіретін мүшеге жақын шеткі түйіндерде жатады. Тек
аралық нейрон біреу немесе бірнеше болып орталық ми және жұлын жүйкелері
алдыңғы түбірінде орналасады. Оның нейрит өсінділері орталық жүйке
жүйесінің бойынан шетке шығады. Сондықтан да ерекше рефлекс доғасының
қозуды тарататын жолы түйінге дейін (преганглионарлы) және түйіннен кейін
(постганглионарлы) болып екіге бөлінеді. Бұл да оның өзіне тән ерекшелігі
болып саналады.
Ерекше жүйке жүйесінің түйінге дейінгі бөлігінің жүйке жасушалары аралық
нейронға жатадьг. Оның денесі орталық жүйке түбірінің ішінде орналасады, ал
өсінділері — мидың қимыл жүйкелерінің нейриттік талшығы миэлин кабықшасымен
қапталған ақ түсті ол мидан шыға қозғылы түйін құрамына кіретін қозуды
таратушы нейронның денесіне жалғасады.
СИМПАТИКАЛЫҚ БӨЛІГІ
Симпатикалық бөлігінің (pars sumpatica) морфологиялық кұрылысына келетін
болсақ, оның парасимпатикалық бөлігінен бөлек екені айдан анық. Жүйке
жүйесінің симпатикалық бөлімі тек жұлыннан, оның де көкірек және бел
бөлімінен ғана шығады. Симпатикалық нейрондардың денесі жұлынның бүйір
ашасында оның VIII мойын (С8) буынан III бел буынының (L3) аралығында
жатады. Ол жасушалардың нейриттері ақ дәнекер тармағы арқылы симпатикалық
түйін тізбегіне (ganglia – trunci sympatici) жалғасады. Бұл түйіндер
тізбегі оң және сол жақта жұптасып, 21-ге жуық жүйке түйінінен түзіледі.
Олардың аралықтарын түйін аралық тармақтар жалғастырып тұрады. Бұл
симпатикалық түйін тізбегі омыртқа жотасының оң және сол жақ бойында ми
сауытының негізгі бөлігінің тұсынан бастап, кұйымшақ сүйегінің ұшына дейін
созылып жатады. Симпатикалық түйін тізбегі мойын, көкірек, бел және
сегізкөз бөліктеріне бөлінеді. Осы бөліктерге аттас мойын, көкірек, бел,
сегізкөз және кұйымшақ түйіндерінен тұрады.
Симпатикалық түйін тізбегінің мойын бөлігі мойын омыртқаларының көлденең
өсіндісінің алдында, бастың және мойынның ұзын бұлшық еттерінің үстінде
шандыр қабықшамен жабылады. Бұл қалқанша және бұғанасты артерияларымен
оралып қалқанша ілмегін және бұғана асты ілмектерін түзеді. Мойын бөлігі
сегіз симпатикалық түйіндердің қосылуынан пайда болған үш не төрт жүйке
түйінінен тұрады. Олар жоғарғы, ортаңғы, омыртқалық және төменгі мойын
түйіндері деп аталады. Соңғы түйін көбінесе I көкірек түйінімен бірігіп,
мойын-көкірек немесе жұлдызша түйінін түзеді. Бұл түйіндердің ішінде
омыртқалық және ортаңғы түйіндер тұрақсыз болады.
Мойынның жоғарғы түйіні мойын түйіндерінің ішіндегі ең үлкені, оның
ұзындығы 2 см, пішіні ұршық тәрізді, ІІ-ІІІ мойын омыртқа тұсын қамтып
жатады. Бұл түйіннен өзінің айналасында орналасқан жүйкелерге, басқа
түйіндерге және мүшелермен тамырларға тармақтар таралады. Мойынның жоғарғы
түйіннің тармағы жұлынының І-ІV жүйкелерімен, тіласты, мойындырық, кезбе,
көкеттік ішкі және сыртқы ұйқы жүйкелерімен және жүректің жүйкелерімен
жалғасады. Жүрек жүйкесі көкірек тұсындағы жүрек жүйкесінің өріміне келіп
жалғасады.
Мойынның ортаңғы түйіні сопақша пішінді. ол V-VІ мойын омыртқа тұсында
қалқанша артериясының алдында жатады. Бұл түйіннің талшықтары ІV-VІ жұлын
жүйкесіне, көкет, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz