Бірінші дүниежүзілік соғысты қорытындылау


Бірінші дүниежүзілік соғысты қорытындылау.
Версаль-Вашингтон жүйесі.
Париж бітім конференциясы. 1919 ж. 18 қаңтарда Парижде Антанта елдерінің конфсрешциясы шақырылды. Оған 27 ел қатысты, аэамат соғысы жүріп жатқан Ресей және жеңілген елдер қатысқан жок. Конференциядағы басты мәселе - бірінші дүинежүзілік соғысты корытындылау, Германиямен және оның одақтастарьмен бітім жасау болды. Heгізгі мәселелерді талқылауда Ұлыбританияның премьер-министрі Д. Ллойд Джордж, Францияның премьер-министрі Ж. Клемансо, АҚШ президенті В. Вильсон шешуші рөл атқарды.
Конференцияға қатысушы ipi мемлекеттердің әрқайсысының. өзіндік мақсат-мүддесі болды. AҚШ құрьлған кезінен бастап-ак Еуропа істеріне араласпау, оқшаулану саясатын ұстайтын. бipiншi дүниежүзілік соғысқа АҚШ Германияның су астындаты жаппай соғыс деген атпен сауда және жолаушы кемелерін суға батыруына наразылық ретінде катысты.
Соғыстьң соңғы жылында В. Вильсон халықаралық қатынастар жаңа қағидаларын негіздегн бағдарлама ұсынды. 1918 ж. 8 қаңтарда конгреске тапсырылған бұл құжат Вильсонның"14 пункті" деп атадады. Мұнда соғыстан кейінгі халықаралық қатынастарды реттеудің негізі ретінде құпия дипломатиядан бас тарту, сауда жоне теңізде жүзу еркіндігін, қаруларды қысқарту, езілген ұлт-тарға өзін-өзі билеу құқығын беру, әлемдік бейбітшілік пен қауіпсіздікті қорғайтын халықаралық, ұйым құру ұсынылды; мемлекеттердің шекараларын белгілеуді тұргындардьң этикалық тегі мен тарихы ескерілсін деген ой айтылды. В. Вильсонньң әділеті және демократиялық бітім жасауды көздейтіндерге неғұрлым ьңғайлы еді. Алайда Ресейдің Антанта елдерімен соғыс алдында және соғыс барысында жасаған құпия келісімдерінің жариялануы АҚШ саясаткерлерінің ашу-ызасын тугызды. Конгресс мушелері Вильсонның идеяларын қолдаудан бас тартты. Олар Антанта елдерінің арасында жер бөлісу, соғыстан пайда табу максатгары бейнеленген құпия келісімдер жасалғанын білмегені ушін Вильсонды кінәлады.
Ұлыбритания мен Франция Үштік Одақ елдерінің отарларн бөлісіп алуды көздеді. Франция Германияны қатты әлсіретуді, оған соғыс шығындарын толық, төлетуді, мүмкін болса, Германияны ұсақ мемлекеттерге бөлшектеп жіберуді мақсат тұтты. Ангглияның басты мақсаты - неміс флотын талқандау - соғыстың барысында-ақ орындалғандықтан, Англия Германияны бөлшектеуге қарсы болды. Жалпы алғанда, Англия Вильсонньң ұсыныстарыньң көпшілігін қолдады. Францияға 1871 ж. Германия тартып алған Эльзас пен Лотарингияны қайтаруды барлық ipi мемлекеттер дұрыс деп тапты. Италия Австро-Венгрияның, Жапония Германияның иеліктерінің 6ip бөігін алудан үміттенді. Версаль бітім шарты. Конференция барысындағы ұзақ айтыстардан кейін сәуір айында Германиямен жасалатын бітім мәтініне дайын болды. Германияның өкілдерін шақырып, құжатпен таныстырды, бітім мәтініне ешқандай өзгеріс, түзетулер енгізуге рұқсат берілмеді. 1919 ж. 28 маусымда Версаль сарайында Антанта елдері мен Германия арасындағы бітім шартына қол койылды. Бұл құжат Версаль бітім шарты деп аталды. Версаль бітімі 440 баптан тұрады, оларды 3 мәселе бойынша топтауға болады:
1. Германияның шекаралары белгіленді және ол отарлары мен иеліктерінен айырылды. Германияның жері 1/8-ге қысқарды: Эльзас пен Лотарингия - Францияға, Эйпен, Мальмеди, Морене - Бельгияға, Силезияның 6ip бөлігі - Чехословакияға, Данциг (Гданьск) дәлізі - Польшаға, Солтүстік Шлезвиг - Данияға беріді. Германия Мемельден (Клайпеда) бас тартты (бұл жер 1923 ж. Литваға берілді) . Германия 1914 жылдың 1 тамызына дейін Ресей құрамында болған жерлердің тәуелсіздігін мойындауға тиісті. Версаль бітім шарты Бельгияның бейтарапты-лығын және Люксембургтің Германиямен кедендік одақтан шығып, толық тәуелсіздікке ие болғанын бекітті. Саар көмip кендерін Франция пайдаланатын болды, ал бұл жердің өзі 15 жыл Ұлттар Лигасының билігінде болады, одан кешнгі тағдырын жергілікті халық плебисцит арқылы 931 шешеді. Германия барлық отарларынан бас тартады.
2. Германияға бірқатар әскери шектеуліктер қойылды. Ол epiкті жалдау негізінде жасақталатын 100 мыңдық, әскер ұстайды; жалпыға бірдей әскери міндеткерлік жойылады; cүңгyip кемелер, әскери және теңіз-әуе күштерін ұстауға тыйым салынады; Рейн облысында әскер бөлімдерін орналастыруға тыйьм салынады.
3. Германия соғыс шығындарын төлейтін болды. Репарациялардың жалпы мелшері 132 млрд. алтын марка болып белгіленді. Оның 52 пайызы - Францияға, 22 пайызы - ¥лыбританияға, 10 пайызы - Италияға, калғандары - Антантаның құрамындағы ұсақ елдерге беріледі.
Версаль шарты Сен-Жермен, Нейи, Трианон және Севр келісімдерімен 6ipre біртұтас Версаль бітім жүйесін құрайды. Сен-Жермен шарты Антанта мен Австрия арасында жасалды. Бұл Австро-Венгрия империясының ыдырауын ресми түрде бекітті. Австрияньң қарулы күштері шектелді, Триест Италияға берілді. Австрияның болашақта Германияға қосылуына тыйым салынды. Нейи бітімі Болгарияның әскерінің мөлшерін шектеді, ол төлеуге тиісті репарацияларды белгілейді, Фракияны Грецияға берді. Трианон келісімі Венгрияның әскерін шектеді; Словакия мен оңтүстік славян жерлері Венгрия кұрамынан шықты; Трапсилъвания Румыпияға берілді. Севр бітімі бойынша, Түркия Таяу Шығыстың иеліктерінен айырылды.
Ұлттар Лигасы. Париж конференциясының маңызды нәтижесі - Ұлттар Лигасының құрылуы болды. Ұлттар Лигасының жарғысьн В. Вильсон бастаған арнайы комиссия жасады. Ұлттар Лигасы әлем халықтары арасында ынтымақтастықты дамытуға, бейбітшілік пен қауіпсіздікті қамтамасыз етуге тиісті болды. Ұлттар Лигасының құрылуы халықаралық қатынастардың жаңа қағидаларының қалып-тасуына негіз салды. Жарғы бойынша, мемлекеттер арасындағы даулы мәселелерді соғысқа жүгінбей, бейбіт келіссөздер арқылы шешу белгіленді. Ұлттар Лигасының дербес қарулы күштері болған жоқ, сондықтан басқыншы мемлекеттерге қарсы дипломатиялық және экономикалық санкциялар қолданылатын болды. Лиганьң жоғарғы органдары - Жиналыс (Ассамблея) пен Кеңес (Совет) . Лигаға барлық, мемлекеттер мүше бола алады.
Антанта елдерінің Германия мен Осман имиериясыньң отарларын бөлісіп алу ниетіне орай, Ұлттар Лигасының жарғысына мандаттық жүйені бекіткен бап енгізілді. Антанта елдері жаңа отарларды билеуге белгілі бір мерзімге Ұлттар Лигасынан мандат алатын болды. Мандат бойынша бағындырылған ел дамудың белгілі 6ip дәрежесіне жеткен кезде, мандаттың күші жойылып, оған тәуелсіздік беріледі. Алайда екінші дүниежүзілік соғысқа дейін мандаттың күші жойылып, тәуелсіздік алған ел болтан жоқ.
Бірінші дүниежүзшік соғыстан кейін Еуропада бірқдтар жаңа мемлекеттер пайда болды. Польша тәуелсіздік алды және оны бұрынғы кезендерде 3 рет бөліске салғанда айырылып қалан жерлерінің біразын қайтарып алды. Габсбургтер имиериясыньң ыдырауы нәтижесінде Чехия мен Словакия тәуелсіздік алып, Чехословакия республикасы құрылды. Оңтүстік славян жерлері бірігіп, 1918 ж. Серб, хорват, сдовен корольдігін құрды (ол 1929. жылдан бастап Югославия деп аталды) . 1917-1920 жж. Ресей империясынан бөлініп шығып, Финляндия, Эстония, Литва және Латвия тәуелсіз мемлекеттерге айналды.
Вашингтон конференция. Париж бітім конференциясында Қиыр Шығыс пен Тынық мұхит ауданындағы халықаралық қатынастар мәселесі қарастырылған жоқ. Версаль бітім бойынша бұрын Германияньң ықпал аймағы болған Қытайдьң Шаньдун түбегі Жапонияға берілген еді. Бұл Қытай халқыньң ашу-ызасын туғызып, 4 мамыр қозғалысына себеп болды. Сондықтан Қытай мәселесін талқылау және ipi мемлекеттердің әскери-теңіз қарулы күштерінің арасалмағын белгілеу үшін 1921 ж. 12 қарашада Вашингтонда конференция шақырылды. Конференцияға 9 ел қатысты.
1922 жылдың, басында аяқталған конференция барысында бірқатар келісімшарттарға қол қойылды. Бес мемлекет қол қойған келісімшартта АҚШ, Ұлыбритания, Жапония, Франция жене Италияньң әскери кемелері санының арақатынасы сол ретпен 5 : 5 : 3 : 1, 75 : 1, 75 болып белгіленді) . Бұл халықаралық, қатынастар тарихындағы алғаш рет жанталаса қарулануға шек қойған келісімшарт еді. Келісім бойынша АҚШ пен Ұлыбританияның флоты теңестірілді, осылайша Ұлыбритания әлемдік мұхиттағы ең күші басым мемлекет рөлінен айырылды. 1902 ж. жасалған ағылшын-жапон одағы ыдырады, оның орнына АҚШ, Ұлыбритания, Франция және Жапонияның Тынык, мұхиттағы иеліктерін бірлесіп қорғау туралы келісім жасалды.
Конференцияда ұзақ талқыланған мәселе - Қытай мәселесі болды. Жапония ipi мемлекеттердің талабын орындап, Шаньдун түбегін Қытайға қайтарды. 9 мемлекет қол койған келісімде Кытайдын мемлекеттігін егемендігі мен тәуелсіздігін, жерінің біртұтастығын кұрметтеу кағидасы бекітілді. Келісімм бойынша, Кытай жерінде сауда және экономикалық байланыстар жасауда барлық, мемлекеттерге тең мүмкіншілік берілді, Қытай жерін ықпал аймақтарына бөлісуге тыйым салынды.
Версаль-Вашингтон жүйесінің, маңызы мен қорытындылары . Париж және Вашингтон конференцияларының шешімдері халықаралық, қатынастардың, Версаль-Вашингтон жүйесін кұрайды. Бұл жүйе 20-жылдардағы халықаралық қатынастардың тұрақты, байсалды түрде дамуын қамтамасыз етті; халықтардьң өзін-өзі билеу құқын заңдандырды; бірқатар халықтардың тәуелсіздігі мен егеменділігі мойындалды; халықаралық қауіпсіздік: пен бейбітшілікті сақтауға қызмет ететін ұйым - Ұлттар Лигасы кұрылды; алғаш рет қарулануға шек қойылды. Алайда Версаль-Вашингтон жүйесі ұзаққа барған жоқ.
Ойткені бірінші дүниежүзілік соғыстьң ауыртпалығы тұтастай жеңген елдердің мойнына түсті. Бұл елдерде соғысты бастаған билеуші топтардың өкіметтен кеткен, Германия мен Австрияның демократиялық республикаларға айналғаны ескерілмеді.
Кеңестік Ресей бұл жүйеден мұлде тысқары қалды. Әрине Антанта Ресейдің Үштік Одақпен сепараттық бітім жасағаны үшін Париж конференциясына шақырған жоқ. Алайда азамат соғысында жеңіп шығып, әбден орныққан кеңес үкіметі өзінің 1918-1922 жылдардағы халықаралық қатынастардан оқшау қалғаны үшін Антанта елдерін, Версаль-Вашингтон жүйесін ұнатпады. Кеңестік Ресей Германиямен жақындаса бастады.
Соғысушы елдердің жағдайы. Соғыстың аяқалуы.
Экономиканы соғыс мақсатына лайыктап кайта құру . Соғыстың алғашқы жылдарындағы шайқастарда әскерді қару-жарақпен, құрал-жабдықтармен, азық-түлікпен камтамасыз етудің қиыншылығы байқалды. Бүкіл экономиканы соғыс мақсатына лайықтап қайта құру қажетпен тұды. Экономикаға қатаң мемлекеттік реттеу енгізілді. Мемлекет қажетті өнімнің, мөлшерін белгілейді, өндірісті шикізатпен және жұмыс күшімен қамтамасыз етті, еңбек міндеттерін еңгізді, бағаны реттеді және тұтыну тауарларының мөлшерін белгіледі. Бірқатар елдерде азық-түлік карточкасы еңгізілді. Соғыс Ресейде, Германияда, Австро-Венгрияда хальықтың әл-ауқатын күрт нашарлатып жіберді Бұрын сыртқы азық-түлік 1шығарып келген Германияда енді карточка бойыпша беруге де азық-түлік жетіспеді. 1917 жылға қарай Германияда аштық басталды.
Соғысушы елдердің саяси жағдайы. Соғыстың алғашқы жылдарындағы соғысушы елдер халықтарының патриоттық, сезімдері енді соғыстан шаршау мен бейбтшілікті аңсау сезіміне орын берді. Германияда 1916 жылғы 1 мамыр шеруінде солшыл социал-демократтар "Соғыс тоқтатылсын!", "Үкімет орнынан алынсын!" деген ұрандар көтерді. Ал Австро-Венгрияда социал-демократ Фридрих Адлер соғысқа наразылық ретінде Министрлер кеңесінің төрағасына оқытты. 1916 ж. сәуірде Ирландияда соғысқа қарсы қарулы қозғалыс басталды. 1916 ж. Қазақстанда майданның қара жұмысына қазақтардың алу туралы патша жарлығына қарсы қарулы көтерілістер болды.
Соғысушы елдерде 1916-1917 жылдары аралығында 3 есе ocті. Ресейде 1916 жылдың күзінде ғана 273 шepeyіл болды. Жағдайы неғұрлым төмендеген елдерде саяси дағдарыс басталды. Дағдарыс 1917 ж. Ресейде, 1918 ж. Австрияда, Венгрияда, Германияда революцияларға әкеліп соқты.
... жалғасы1917 жылғы соғыс қимылдары. Үшік Одак елдері 1916 жылдың аяғына қарай шабуыл жасау мүмкіндігінен айырылып қалды. 1917 ж. шабуылды Антанта бастады. АҚШ Антанта жағында соғысқа кірісіп, оның экономикалық, финанстық және адам күші жағынан басымдылығын толық қамтамасыз етті. Одақтастар Германияға соққыны Батыс майданда беруге ұйғарды. Реймс пен Суассон аралығында өте үлкен күш топтастырылды. Шабуыл 9 сәуірде басталды. Неміс оскерлері алдын ала шегініп, "Зигфрид сызығы" деп аталған бекіністерге орналасып алып, табанды қарсылық көрсетті. Италия әскерлері 1917 ж. мамырдағы Каперетто маңындағы шабуылы сәтсіздікке ұшырады. Австро-Венгрия әскерлері Италия жеріне 100 шақырымға дейін ілгерілеп еніп кетті . Ағылшын-француз әскерлерінің көмегімен ғана Италияньң жағдайы реттелді.
Шығыс майдандағы жағдайды Ресейден революциялық оқиғалар күрт өзгерді. Уақытша үкіметтің және сарбаз депутаттары Кеңестерінің әскерді демократияландыру шаралары тәртіпті төмендетіп жіберді. Көктемге қарай май-данда соғысушы елдер әскерлерінің 6ip-6ipiмен бауырласуы басталды. Ресей әскерінің жаздағы шабуылдары қару-жарақтъң жетіспеушілігінен және әскерлердің соғысуға ынталы болмауынаң нәтижесіз аяқтады. Осыны пайда-ланып, неміс әскерлері қыркүйекте қарсы шабуылға шығып, Риганы басып алды. 1917 ж. күзде укімет басына келген большевиктер соғысты тоқтататындығын мәліметтеді. 15 қыркүйекте большивиктер Ресей Австрия және Германиямен уақытша келісім жасады, Шығыс майданда соғыс қимылдары тоқтады.
1917 жылы соғыс кимылдарыньң жалпы нәтижесі Антанта үшін тиімді болған жоқ. Ресей әскерлерінің әрекетсіздігі, олардьң қарсыластармен бауырласуы, ақыры Ресейдің Үштік Одақпен уақытша бітім жасауы Антантаньң жоспарының орындалуына кедергі болды. Алайда Үштік Одақтьң жағдайы да жақсы бола қойған жоқ. Германияның "су асты соғысы" арқылы Англияны жеңу үмті орындалмады. Ал АҚШ-тың соғысқа кіруі, Батыс майданына 2 млн. американ әскерлерінің келуі Үштік Одақ, елдерінің жағдайын әбден қиындатып жіберді.
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz