Конституциялық құқық
ЖОСПАР
Кіріспе
1. Конституциялық құқық
2. Конституциялық құқықтың қайнар көздері, бастаулары
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
Кіріспе
1. Конституциялық құқық
2. Конституциялық құқықтың қайнар көздері, бастаулары
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Конституция, яки Ата Заң – қатардағы көп заңның бірі ғана емес. Қазақ мемлекеттігінің анық айғағы. Құранша қастерлей алмасақ, тәуелсіздігімізді мансұқ етіп, елдігімізді күресінге тастағанмен бірдей.
Бүгінде 16 жыл толып отырған еліміздің Ата заңы халқымыздың дербес ел болуды армандаған, мүддесін заң тілінде айшықтаған жер шарына, адамзат ғаламына Қазақстан деген мемлекет бар екенін паш еткен юридистикалық құжат. Бұл Конституцияның өзгешелігі Қазақстан Республикасының тәуелсіз дамуының мемлекеттік тұғырын, басқару тәсілін, билік тармақтарын бекітіп, “байырғы қазақ жерінде мемлекеттілік құрылғанын” жария етті.
Конституцияның асқан құндылығы бірінші рет адам жеке тұлға, құқықтық қатынас субъектісі, мемлекеттің құралтайшысы есебінде қаралуында. Күлтегіннің, “аспан мен көктің арасын тіреген” еркін түріктерінен кейін қазақ баласы мыңдаған жылдар “ханның қарашысы”, “патшаның боданы” жұмысшы немесе шаруа табының мүшесі, партия, комсомол жауынгері есебінде қарастырылды.
Жеке өз атынан мемлекет тұлғасы, тең дауысты азамат болып сөйлеу осы біздің кейінгі 10-15 жыл бағымызға бұйырыпты, бұл Ата заң бекіткен еркіндік, онда “адам оның өмірі, құқы мен бостандығы мемлекетіміздің ең қымбат қазынасы” деп көрсетілген еді. Еркіндік демекші сөз бостандығы, меншік иегері, сыртқа шығу, қалаған жерге бару т.б. өткенде арман болған құндылықтар осы Конституция жетістігі дегеніміз жөн.
1958 жылға дейін колхоз жерінен кетуге болмайтынын, паспорт берілмейтін құлдық тәртіп болғаны кейінгі жастарға белгісіз. Шет елге ілеуде біреу барып келсе бір жыл жұмақта жүріп келгендей болып жүретін жағдайдыда тез ұмыттық. Бүгін қазақтың қара баласы Оксфорд, Кембридж, Сорбонна университеттерін нағашысының үйіндей шарлап жүр. Қазақ баласының өз қатарынан кем емес, айға ұшады, сыртқа шығады, тең жүреді. Осы еркіндік біріншіден дербестігіміз, екіншіден дара Президентіміз, үшіншіден Конституциямыздың арқасы екенін осы жұрт білсе керек. Ата заңымызда “Республика өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырды” – делінген.
Демократия халық билігі, ол өз билігін еркін сайлау арқылы жүзеге асырып, өкілдерін билік орындарына сайлайды, солар арқылы мемлекет басқарылады. Конституция өте ұтымды тілде билік көзі халық екенін, тек көптің тілеуі, соның мүддесі биік екенін норма түрінде баяндайды.
Руға бөлініп, ұлт мүддесін аяққа таптап, жауапсыз, жетесіз депутат сайласақ, не айлакер әкімдердің жемі болсақ, оған Конституция емес, өзіміз кінәліміз. Құқылық санамыздың, саяси өреміздің жеткіліксіздігінен. Жүріп жатқан сайлау науқанына жұрттың саяси ынтасы, халық атынан тек Президент пен Парламент қана сөйлеу құқы бар екенін сезінген, депутаттар өз өкілі болатынын бағалағанының нысанын байқауға балады, тобырлық сана, құлдық мінез жойыла бастағанын көрсетеді.
Зайырлық нені аңғартады? Елімізде үш мыңнан аса діни конфессиялар бар. Осы жағдайда, тек зайырлы саясат дін аралық түсінбеушіліктен сақтайды. Бір діннің мүддесін қорғаған немесе оны қолдап ұлт араздығына дін соғысына ұшыратпай, ұстап отыру тек зиялы күшті мемлекет саясатының жемісі болмақ.
1. Конституциялық құқық ұғымы
Конституциямен бекітіліп, реттелетін қоғамдық қатанастар маңызды болғандықтан, конституциялық құқық, Қазақстан құқық салаларының арасында жетекші рөл атқарады. Құқық жүйесіндегі конституциялық құқықта көрсететілген мәселелер арқылы көрінеді: біріншіден, конституциялық құқық қоғам мен мемлекет құрлысының негізгі қағидаларын құқықтық формада бекітеді; екіншіден, конституциялық құқық барлық қоғамдық үрдістерді басқарудың жалпы негіздерін анықтайды; үшіншіден, конституциялық құқықтың нормалары құқықтық актілердің түрлерін, оларды қабылдайтын органдарды, актілердің заңдық күштерінің ара салмағын анықтайтындықган, конституциялық құқықтың
Конституция, яки Ата Заң – қатардағы көп заңның бірі ғана емес. Қазақ мемлекеттігінің анық айғағы. Құранша қастерлей алмасақ, тәуелсіздігімізді мансұқ етіп, елдігімізді күресінге тастағанмен бірдей.
Бүгінде 16 жыл толып отырған еліміздің Ата заңы халқымыздың дербес ел болуды армандаған, мүддесін заң тілінде айшықтаған жер шарына, адамзат ғаламына Қазақстан деген мемлекет бар екенін паш еткен юридистикалық құжат. Бұл Конституцияның өзгешелігі Қазақстан Республикасының тәуелсіз дамуының мемлекеттік тұғырын, басқару тәсілін, билік тармақтарын бекітіп, “байырғы қазақ жерінде мемлекеттілік құрылғанын” жария етті.
Конституцияның асқан құндылығы бірінші рет адам жеке тұлға, құқықтық қатынас субъектісі, мемлекеттің құралтайшысы есебінде қаралуында. Күлтегіннің, “аспан мен көктің арасын тіреген” еркін түріктерінен кейін қазақ баласы мыңдаған жылдар “ханның қарашысы”, “патшаның боданы” жұмысшы немесе шаруа табының мүшесі, партия, комсомол жауынгері есебінде қарастырылды.
Жеке өз атынан мемлекет тұлғасы, тең дауысты азамат болып сөйлеу осы біздің кейінгі 10-15 жыл бағымызға бұйырыпты, бұл Ата заң бекіткен еркіндік, онда “адам оның өмірі, құқы мен бостандығы мемлекетіміздің ең қымбат қазынасы” деп көрсетілген еді. Еркіндік демекші сөз бостандығы, меншік иегері, сыртқа шығу, қалаған жерге бару т.б. өткенде арман болған құндылықтар осы Конституция жетістігі дегеніміз жөн.
1958 жылға дейін колхоз жерінен кетуге болмайтынын, паспорт берілмейтін құлдық тәртіп болғаны кейінгі жастарға белгісіз. Шет елге ілеуде біреу барып келсе бір жыл жұмақта жүріп келгендей болып жүретін жағдайдыда тез ұмыттық. Бүгін қазақтың қара баласы Оксфорд, Кембридж, Сорбонна университеттерін нағашысының үйіндей шарлап жүр. Қазақ баласының өз қатарынан кем емес, айға ұшады, сыртқа шығады, тең жүреді. Осы еркіндік біріншіден дербестігіміз, екіншіден дара Президентіміз, үшіншіден Конституциямыздың арқасы екенін осы жұрт білсе керек. Ата заңымызда “Республика өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырды” – делінген.
Демократия халық билігі, ол өз билігін еркін сайлау арқылы жүзеге асырып, өкілдерін билік орындарына сайлайды, солар арқылы мемлекет басқарылады. Конституция өте ұтымды тілде билік көзі халық екенін, тек көптің тілеуі, соның мүддесі биік екенін норма түрінде баяндайды.
Руға бөлініп, ұлт мүддесін аяққа таптап, жауапсыз, жетесіз депутат сайласақ, не айлакер әкімдердің жемі болсақ, оған Конституция емес, өзіміз кінәліміз. Құқылық санамыздың, саяси өреміздің жеткіліксіздігінен. Жүріп жатқан сайлау науқанына жұрттың саяси ынтасы, халық атынан тек Президент пен Парламент қана сөйлеу құқы бар екенін сезінген, депутаттар өз өкілі болатынын бағалағанының нысанын байқауға балады, тобырлық сана, құлдық мінез жойыла бастағанын көрсетеді.
Зайырлық нені аңғартады? Елімізде үш мыңнан аса діни конфессиялар бар. Осы жағдайда, тек зайырлы саясат дін аралық түсінбеушіліктен сақтайды. Бір діннің мүддесін қорғаған немесе оны қолдап ұлт араздығына дін соғысына ұшыратпай, ұстап отыру тек зиялы күшті мемлекет саясатының жемісі болмақ.
1. Конституциялық құқық ұғымы
Конституциямен бекітіліп, реттелетін қоғамдық қатанастар маңызды болғандықтан, конституциялық құқық, Қазақстан құқық салаларының арасында жетекші рөл атқарады. Құқық жүйесіндегі конституциялық құқықта көрсететілген мәселелер арқылы көрінеді: біріншіден, конституциялық құқық қоғам мен мемлекет құрлысының негізгі қағидаларын құқықтық формада бекітеді; екіншіден, конституциялық құқық барлық қоғамдық үрдістерді басқарудың жалпы негіздерін анықтайды; үшіншіден, конституциялық құқықтың нормалары құқықтық актілердің түрлерін, оларды қабылдайтын органдарды, актілердің заңдық күштерінің ара салмағын анықтайтындықган, конституциялық құқықтың
Әдебиеттер тізімі:
1 Алжанбай Ш. Конституция - қоғамдағы тұрақтылық
кепілі// Заң.- 2004 - N 3 .- Б. 22 - 23
2 Амандықова С.К. Қазақстан Республикасының
конституциялық құқығы: Оқу құралы.- Астана: Фолиант,
2001.- 176 б.
3 Ашитов З.О., Ашитов Б.З. Егемен Қазақстанның құқы:
Оқу құралы.- Алматы: Жеті жарғы, 1997.- 256б.
4 Әлдибеков Ж. Конституциямыздың құқықтық мемлекетті
қалыптастырудағы рөлі// Заң.- 2003. - N8 - Б. 32-35
5 Әлсейіт А. Аңсаған Ата Заңым [Мәтін] / Әлсейіт А.//
Жалпы тарих және құқықтану мектепте=Всеобщая история и
правоведение в школе.- 2006.- N 2.- Б. 25-27
6 Ғабдуллина Қ. Ел Конституциясы- зайырлы қоғам
кепілі// Егемен Қазақстан.- 2000.- 25 тамыз.-Б2
7 Мемлекет және құқық негіздері: Оқулық / Құраст.
Е.Баянов.- А.: Жеті жарғы, 2001.- 624 б.
8 Оспанов Қ. И. Құқық негіздері [Мәтін] / Қ. И.
Оспанов.- Алматы: Жеті жарғы, 2006.- 296 б.
9 Темірғали Ж. Конституциялық құқық қалай қорғалуда//
Заң.- 1999.-15қыркүйек
10 Түсіпбеков Р. Барша заңның бастауы// Егемен
Қазақстан.- 2000.- 26 тамыз.-Б.3
1 Алжанбай Ш. Конституция - қоғамдағы тұрақтылық
кепілі// Заң.- 2004 - N 3 .- Б. 22 - 23
2 Амандықова С.К. Қазақстан Республикасының
конституциялық құқығы: Оқу құралы.- Астана: Фолиант,
2001.- 176 б.
3 Ашитов З.О., Ашитов Б.З. Егемен Қазақстанның құқы:
Оқу құралы.- Алматы: Жеті жарғы, 1997.- 256б.
4 Әлдибеков Ж. Конституциямыздың құқықтық мемлекетті
қалыптастырудағы рөлі// Заң.- 2003. - N8 - Б. 32-35
5 Әлсейіт А. Аңсаған Ата Заңым [Мәтін] / Әлсейіт А.//
Жалпы тарих және құқықтану мектепте=Всеобщая история и
правоведение в школе.- 2006.- N 2.- Б. 25-27
6 Ғабдуллина Қ. Ел Конституциясы- зайырлы қоғам
кепілі// Егемен Қазақстан.- 2000.- 25 тамыз.-Б2
7 Мемлекет және құқық негіздері: Оқулық / Құраст.
Е.Баянов.- А.: Жеті жарғы, 2001.- 624 б.
8 Оспанов Қ. И. Құқық негіздері [Мәтін] / Қ. И.
Оспанов.- Алматы: Жеті жарғы, 2006.- 296 б.
9 Темірғали Ж. Конституциялық құқық қалай қорғалуда//
Заң.- 1999.-15қыркүйек
10 Түсіпбеков Р. Барша заңның бастауы// Егемен
Қазақстан.- 2000.- 26 тамыз.-Б.3
ЖОСПАР
Кіріспе
1. Конституциялық құқық
2. Конституциялық құқықтың қайнар көздері, бастаулары
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Конституция, яки Ата Заң – қатардағы көп заңның бірі ғана емес.
Қазақ мемлекеттігінің анық айғағы. Құранша қастерлей алмасақ,
тәуелсіздігімізді мансұқ етіп, елдігімізді күресінге тастағанмен бірдей.
Бүгінде 16 жыл толып отырған еліміздің Ата заңы халқымыздың дербес
ел болуды армандаған, мүддесін заң тілінде айшықтаған жер шарына, адамзат
ғаламына Қазақстан деген мемлекет бар екенін паш еткен юридистикалық құжат.
Бұл Конституцияның өзгешелігі Қазақстан Республикасының тәуелсіз дамуының
мемлекеттік тұғырын, басқару тәсілін, билік тармақтарын бекітіп, “байырғы
қазақ жерінде мемлекеттілік құрылғанын” жария етті.
Конституцияның асқан құндылығы бірінші рет адам жеке тұлға,
құқықтық қатынас субъектісі, мемлекеттің құралтайшысы есебінде қаралуында.
Күлтегіннің, “аспан мен көктің арасын тіреген” еркін түріктерінен кейін
қазақ баласы мыңдаған жылдар “ханның қарашысы”, “патшаның боданы” жұмысшы
немесе шаруа табының мүшесі, партия, комсомол жауынгері есебінде
қарастырылды.
Жеке өз атынан мемлекет тұлғасы, тең дауысты азамат болып сөйлеу осы
біздің кейінгі 10-15 жыл бағымызға бұйырыпты, бұл Ата заң бекіткен
еркіндік, онда “адам оның өмірі, құқы мен бостандығы мемлекетіміздің ең
қымбат қазынасы” деп көрсетілген еді. Еркіндік демекші сөз бостандығы,
меншік иегері, сыртқа шығу, қалаған жерге бару т.б. өткенде арман болған
құндылықтар осы Конституция жетістігі дегеніміз жөн.
1958 жылға дейін колхоз жерінен кетуге болмайтынын, паспорт
берілмейтін құлдық тәртіп болғаны кейінгі жастарға белгісіз. Шет елге
ілеуде біреу барып келсе бір жыл жұмақта жүріп келгендей болып жүретін
жағдайдыда тез ұмыттық. Бүгін қазақтың қара баласы Оксфорд, Кембридж,
Сорбонна университеттерін нағашысының үйіндей шарлап жүр. Қазақ баласының
өз қатарынан кем емес, айға ұшады, сыртқа шығады, тең жүреді. Осы еркіндік
біріншіден дербестігіміз, екіншіден дара Президентіміз, үшіншіден
Конституциямыздың арқасы екенін осы жұрт білсе керек. Ата заңымызда
“Республика өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет
ретінде орнықтырды” – делінген.
Демократия халық билігі, ол өз билігін еркін сайлау арқылы жүзеге
асырып, өкілдерін билік орындарына сайлайды, солар арқылы мемлекет
басқарылады. Конституция өте ұтымды тілде билік көзі халық екенін, тек
көптің тілеуі, соның мүддесі биік екенін норма түрінде баяндайды.
Руға бөлініп, ұлт мүддесін аяққа таптап, жауапсыз, жетесіз депутат
сайласақ, не айлакер әкімдердің жемі болсақ, оған Конституция емес, өзіміз
кінәліміз. Құқылық санамыздың, саяси өреміздің
жеткіліксіздігінен. Жүріп жатқан сайлау науқанына жұрттың саяси ынтасы,
халық атынан тек Президент пен Парламент қана сөйлеу құқы бар екенін
сезінген, депутаттар өз өкілі болатынын бағалағанының нысанын байқауға
балады, тобырлық сана, құлдық мінез жойыла бастағанын көрсетеді.
Зайырлық нені аңғартады? Елімізде үш мыңнан аса діни конфессиялар бар. Осы
жағдайда, тек зайырлы саясат дін аралық түсінбеушіліктен сақтайды. Бір
діннің мүддесін қорғаған немесе оны қолдап ұлт араздығына дін соғысына
ұшыратпай, ұстап отыру тек зиялы күшті мемлекет саясатының жемісі болмақ.
1. Конституциялық құқық ұғымы
Конституциямен бекітіліп, реттелетін қоғамдық қатанастар маңызды
болғандықтан, конституциялық құқық, Қазақстан құқық салаларының арасында
жетекші рөл атқарады. Құқық жүйесіндегі конституциялық құқықта
көрсететілген мәселелер арқылы көрінеді: біріншіден, конституциялық құқық
қоғам мен мемлекет құрлысының негізгі қағидаларын құқықтық формада
бекітеді; екіншіден, конституциялық құқық барлық қоғамдық үрдістерді
басқарудың жалпы негіздерін анықтайды; үшіншіден, конституциялық құқықтың
нормалары құқықтық актілердің түрлерін, оларды қабылдайтын органдарды,
актілердің заңдық күштерінің ара салмағын анықтайтындықган, конституциялық
құқықтың нормалары құқық жасалу үрдісін реттейді.
Конституциялық құқық ғылымы қоғамдық ғылымдар жүйесіне жататын заң
ғылымдарының құрамдас бөлігі. Конституциялық құқық ғылым болғандықтан оның
өзіне тән оқытылатын пәні, зерттейтін объектісі, әдістері, деректік
негіздері бар. Конституциялық құқық салалық заң ғылымдарына кіреді.
Конституциялық құқық ғылымы - конституциялық құрылыстың институттарында
бекітілген мемлекеттік-құқықтық және мемлекеттік биліктің іске асырылуы
байланысты болатан - ерікті қоғамдық қатанастардың дамуы зандылықтары
жайыңдағы ғылыми білімдер жуйесі. Конституциялық құқықгың ғылыми жүйесіне:
1) конституциялық құқықтың құқық саласы екендігі жайындағы білімдер; 2)
Қазақстан Республикасы Конституциясыныңмәні, мазмұны, қүрылымы жайындағы
білімдер; 3) Қазақстан Республикасы конституциялық құрылысының негіздері
және олардың қоғамдағы үстем қатанастармен қарым-қатынасы жайлы білімдер;
4) Қазақстан Республикасы азаматының, адамның кұқықтары мен бостандықтары
туралы білімдер; 5) Қазақстан Республикасының ұлттық-мемлекеттік және
әкімшілік-аумақтық құрылымы туралы білімдер; 6) Қазақстан Республикасының
билік органдары жүйесі, жергілікті мемлекеттік басқару мен өзін-өзі басқару
туралы білімдер жатады.
Көрсетілген объектілер ғылыми зерттеудің пәні болып табылып ғылыми
әдістемелілік қағидаларға сүйеніп, тарихи, қисынды, салыстырмалы-құқықтық,
жүйелілік, статистикалық, нақты-әлеуметтік сияқты әдістердің көмегімен
оқытылады.
Теориялық қорытындылар жасай отырып, конституциялық құқық ғылымы, ғылыми
танымның негізін құрайтын барынша кең деректер жүйесіне сүйенеді. Осындай
деректердің қатарына Конституция, конституциялық және қатардағы заңдар,
Президенттің, Парламенттің, Үкіметтің, жергілікті атқару жәйе өзін-өзі
басқару органдарының нормативтік актілері жатады. Сонымен бірге
конституциялық құқықың деректері көздеріне отандық, шетел оқымыстылары
ғалымдары, зерттеушілерінің конституциялық құқық саласына байланысты жазған
еңбектері жатады.
Конституциялық құқық тұлғаның құқық мәртебесі мен Қазақстан Республикасы
мемлекеттік құрылысын реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы, құқықтың
саласы. Сондықтан мемлекеттің құрылымына, адам мен мемлекет арасындағы
қатынасқа, мемлекеттік билікті іске асыру мен ұйымдастаруға байланысты
қоғамдық қатынастар конституциялық құқықтың оқытатын пәні.
Құқықтың басқа салалары сияқты, конституциялық құқықтың өзіндік қоғамдық
қатынастарды құқықпен реттеу әдістері деп аталатан, амал-айла, тәсілдердің
жиынтағы бар. Конституциялық-құқықтық қатынастар төмендегідей әдістердің
көмегімен реттеледі: 1)міндеттеу әдісі; 2) тыйым салу әдісі; 3)рұқсат беру
әдісі; 4) мойындау әдісі.
Сонымен, конституциялық құқық дегеніміз Қазақстан Республикасы
конституциялық құрылысының, адам мен азаматтың мәртебесінің, мемлекет
құрылымының, мемлекеттік билік органдары жүйесінің, жергілікті мемлекеттік
және өзін-өзі басқарудың негіздерін реттейтін, құқық нормаларының
жиынтығынан тұратын қүқыктың бір саласы.
Қазақстан Реепубликасы Конституциясы. Конституция латыншадан аударғанда
бекіту, орнату деген мағына береді. Ежелгі Римде конегатуция деп
императорлардың шығарған актілерін атаған. Орта ғасырда әр түрлі
сословиялардын құқықтары мен еркіндіктері туралы нормативті актілер консти-
туиия делінген. Конституцияның казіргі замандағы үғымына жақын мәніндегі ен
алғашқы Конституция - 1787 жылы қабылданған АҚШ Конституциясы. Екінші
конституция 1791 жылы Францияда қабылданған. Батыс Еуропа елдерінде
конституцияның қалыптасуына XVIII-XIX ғасырлардағы буржуазиялық
революциялар тікелей әсер етті. Конституция сол кезеңде феодалдық билікті,
абсолюттік монархияны шектеудін, буржуазиянын (капиталистердің)
экономикалық-саяси үстемдігін күшейтудің, бекітудің құқықтық нормасы болып
табылды.
Конституцияның коғамдағы маңыздылығы онын атқаратын қызметтерімен тығыз
байланысты. Конституцияның негізгі міндеттері: 1) Конституцияның заңдық
қызметі құқықтың басқа салаларының негізі, құқықтың басты деректік қайнар
көзі болып табылатындығынан, нормаларының ең жоғары зандық күші барлығынан
көрінеді; 2) Конституцияның саяси қызметі қоғамнын саяси жүйесі әрекетінін
тәртібін реттеуінде; 3) Конституцияның идеологиялык әр алуаңдылықты
мойындай және бекіте отырып, идеологиялық ықпал жасаудың құралы болуы, оның
идеологиялық қызметі; 4) Конституцияның мемлекеттегі меншіктің нысанын
(формасын), әрекет етуінің тәртібін реттеуі экономикалық қызметіне жатады.
Конституцияны нормативтік қүқыктық актідердің басқа түрлерінен
ерекшелендіретін өзіңдік бірнеше заңдық қасиеттфі бар.
Біріншісі, конституцияның үстемдігі - онын жоғарғы заңдык күші. Ол
дегеніміз: Конституциянық нормалары басқа құқық салалары үшін дерек көзі;
нормативтік актілерді тек Конституцияда көрсетілген органдар ғана қабылдай
алады; нормативтік актілердің барлығы Конституция нормаларына сәйкес болуы
қажет; мемлекеттік оргаңдар, жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі
басқару органдары, лауазымды адамдар, азаматтар, бірлестіктер Конституция
нормалары мен баптарын бұзбай сақтауға міндетті. Конституцияның үстемдігі
сол Конституцияның өзімен бекітіледі.
Екіншісі, Конституцияның құрылтайлык, сипаты. Конституция мемлекеттік
құрылыс пен мемлекеттік биліктің іске асырылуының негізін құрайды,
бекітеді. Конституциянын нормалары мен баптары басқа нормативтік актілерге
қарағанда алғашкы болып табылады.
Үшіншіден, Конституцияның тура, тіке әрекеті. Бұл қасиетін төмендегідей
түсіну керек: Конституцияның нормалары заң шығару, атқару және сот билігі
үшін міндетгі болып есептеледі; Конституциянын нормалары сотта құқық
субъектілері өз кұқықтарын қорғау үшін пайдаланылуы мүмкін.
Төртіншіден, Конституцияны өзгертудің және қабылдаудың ерекше тәртібі
бар. Конституцияны қабылдау не оған толықтырулар мен өзгерістер енгізу, тек
Конституцияда бекітілген ерекше жолмен, яғни конституцияның дәрежесіндей
зандық күші бар актінің көмегімен және ол актіні қабылдауға құзыреті мен
құқы бар органнын еркімен жүзеге асырылады.
Бесіншіден, Конституция ерекше құқықтық қорғауға жатады. Конституцияны
құқықтық қорғау дегеніміз конституциялық заңдылықтың сақталу тәртібін
қамтамасыз ететін занды құралдардың жиынтығы. Конституция мен
конституциялық құрылысты қорғауда ерекше рөл, мемлекет басшысы, ең жоғарғы
лауазымды мемлекеттік қызмет, Конституцияның мызғымастығының кепілі,
Конституцияны қорғауға ант беретін Қазақстан Республикасы Президентінің
үлесіне тиеді. Сонымен бірге, Конституцияны қорғау мақсатында құқық қорғау
органдары құрылады.
Қазақстан Республикасы Конституциясының қалыптасу кезеңдері. Бірінші
кезең. Егемеңді, тәуелсіз Қазақстан Конституциясының қалыптасу тарихы
өзінің бастамасын Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы Конституциясына
өзгерістер мен толықтырулар енгізі туралы 1990 жылғы 24 сәуір занынан
алады. Аталған заң мемлекеттік басқару жүйесіне маңызды өзгеріс енгізді.
Нақты айтсақ елімізде бірінші рет Президент лауазымы енгізілді.
Конституциялық сипаттағы ең алғашкм акты 1990 жылы 25 қазанда қабылданған
Қазақ КСР-ның мемлекеттік егемендігі туралы Декларация болды.
2. Конституциялық құқықтың қайнар көздері, бастаулары
Конституциялық құқық - Қазақстан Республикасы құқық жүйесі салаларының
бірі. Ол өзінің ішкі тұтастығымен сипатталатын құқықтық нормалар жүйесін
білдіреді және басқа құқық жүйесінін нормаларынан ерекшеленеді. Ішкі
тұтастық конституциялық нормалардағы қоғамдық қатынастардың
ерекшеліктерімен белгіленетін, солар арқылы реттелетін жалпы белгілердің
болатындығын білдіреді. Конституциялық құқық нормаларымен реттелетін
қоғамдық қатынастар оның пәнін құрайды.
Конституциялық құқық пәнінің өзіндік ерекшеліктері бар. Конституциялык
құқық нормаларымен ретгелетіи қоғамдық қатынастар мемлекет және қоғам
құрылымының негізін құрайды және мемлекеттік биліктің жүзеге асуымен
тікелей байланысты жүргізіледі.
Конституциялық құқық пәнін түсіндірудің теориялық, сондай-ақ практикалық
мәні бар. Онсыз конституциялық құқықтың нормалары мен институттарына тән
мәнін дұрыс түсінуге болмайды, олардың құқықтық реттеудегі мәні мен рөлін
ашып көрсету, құқықтық жүйедегі орнын анықтау мүмкін емес. Конституциялық
құқық пәнін білмейінше оның нормаларын қолдану саласын да анықтау мүмкін
емес. Өйткені, нақты құқықтық әрекеттерді талдау кезінде, ең алдымен қай
саланың нормасын қолдану қажеттігін анықтап алу керек. Ал ол үшін,
реттеудің нысаны болып табылатын қоғамдық қатынастар сипатын белгілеу
қажет.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1. Конституциялық құқық
2. Конституциялық құқықтың қайнар көздері, бастаулары
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Конституция, яки Ата Заң – қатардағы көп заңның бірі ғана емес.
Қазақ мемлекеттігінің анық айғағы. Құранша қастерлей алмасақ,
тәуелсіздігімізді мансұқ етіп, елдігімізді күресінге тастағанмен бірдей.
Бүгінде 16 жыл толып отырған еліміздің Ата заңы халқымыздың дербес
ел болуды армандаған, мүддесін заң тілінде айшықтаған жер шарына, адамзат
ғаламына Қазақстан деген мемлекет бар екенін паш еткен юридистикалық құжат.
Бұл Конституцияның өзгешелігі Қазақстан Республикасының тәуелсіз дамуының
мемлекеттік тұғырын, басқару тәсілін, билік тармақтарын бекітіп, “байырғы
қазақ жерінде мемлекеттілік құрылғанын” жария етті.
Конституцияның асқан құндылығы бірінші рет адам жеке тұлға,
құқықтық қатынас субъектісі, мемлекеттің құралтайшысы есебінде қаралуында.
Күлтегіннің, “аспан мен көктің арасын тіреген” еркін түріктерінен кейін
қазақ баласы мыңдаған жылдар “ханның қарашысы”, “патшаның боданы” жұмысшы
немесе шаруа табының мүшесі, партия, комсомол жауынгері есебінде
қарастырылды.
Жеке өз атынан мемлекет тұлғасы, тең дауысты азамат болып сөйлеу осы
біздің кейінгі 10-15 жыл бағымызға бұйырыпты, бұл Ата заң бекіткен
еркіндік, онда “адам оның өмірі, құқы мен бостандығы мемлекетіміздің ең
қымбат қазынасы” деп көрсетілген еді. Еркіндік демекші сөз бостандығы,
меншік иегері, сыртқа шығу, қалаған жерге бару т.б. өткенде арман болған
құндылықтар осы Конституция жетістігі дегеніміз жөн.
1958 жылға дейін колхоз жерінен кетуге болмайтынын, паспорт
берілмейтін құлдық тәртіп болғаны кейінгі жастарға белгісіз. Шет елге
ілеуде біреу барып келсе бір жыл жұмақта жүріп келгендей болып жүретін
жағдайдыда тез ұмыттық. Бүгін қазақтың қара баласы Оксфорд, Кембридж,
Сорбонна университеттерін нағашысының үйіндей шарлап жүр. Қазақ баласының
өз қатарынан кем емес, айға ұшады, сыртқа шығады, тең жүреді. Осы еркіндік
біріншіден дербестігіміз, екіншіден дара Президентіміз, үшіншіден
Конституциямыздың арқасы екенін осы жұрт білсе керек. Ата заңымызда
“Республика өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет
ретінде орнықтырды” – делінген.
Демократия халық билігі, ол өз билігін еркін сайлау арқылы жүзеге
асырып, өкілдерін билік орындарына сайлайды, солар арқылы мемлекет
басқарылады. Конституция өте ұтымды тілде билік көзі халық екенін, тек
көптің тілеуі, соның мүддесі биік екенін норма түрінде баяндайды.
Руға бөлініп, ұлт мүддесін аяққа таптап, жауапсыз, жетесіз депутат
сайласақ, не айлакер әкімдердің жемі болсақ, оған Конституция емес, өзіміз
кінәліміз. Құқылық санамыздың, саяси өреміздің
жеткіліксіздігінен. Жүріп жатқан сайлау науқанына жұрттың саяси ынтасы,
халық атынан тек Президент пен Парламент қана сөйлеу құқы бар екенін
сезінген, депутаттар өз өкілі болатынын бағалағанының нысанын байқауға
балады, тобырлық сана, құлдық мінез жойыла бастағанын көрсетеді.
Зайырлық нені аңғартады? Елімізде үш мыңнан аса діни конфессиялар бар. Осы
жағдайда, тек зайырлы саясат дін аралық түсінбеушіліктен сақтайды. Бір
діннің мүддесін қорғаған немесе оны қолдап ұлт араздығына дін соғысына
ұшыратпай, ұстап отыру тек зиялы күшті мемлекет саясатының жемісі болмақ.
1. Конституциялық құқық ұғымы
Конституциямен бекітіліп, реттелетін қоғамдық қатанастар маңызды
болғандықтан, конституциялық құқық, Қазақстан құқық салаларының арасында
жетекші рөл атқарады. Құқық жүйесіндегі конституциялық құқықта
көрсететілген мәселелер арқылы көрінеді: біріншіден, конституциялық құқық
қоғам мен мемлекет құрлысының негізгі қағидаларын құқықтық формада
бекітеді; екіншіден, конституциялық құқық барлық қоғамдық үрдістерді
басқарудың жалпы негіздерін анықтайды; үшіншіден, конституциялық құқықтың
нормалары құқықтық актілердің түрлерін, оларды қабылдайтын органдарды,
актілердің заңдық күштерінің ара салмағын анықтайтындықган, конституциялық
құқықтың нормалары құқық жасалу үрдісін реттейді.
Конституциялық құқық ғылымы қоғамдық ғылымдар жүйесіне жататын заң
ғылымдарының құрамдас бөлігі. Конституциялық құқық ғылым болғандықтан оның
өзіне тән оқытылатын пәні, зерттейтін объектісі, әдістері, деректік
негіздері бар. Конституциялық құқық салалық заң ғылымдарына кіреді.
Конституциялық құқық ғылымы - конституциялық құрылыстың институттарында
бекітілген мемлекеттік-құқықтық және мемлекеттік биліктің іске асырылуы
байланысты болатан - ерікті қоғамдық қатанастардың дамуы зандылықтары
жайыңдағы ғылыми білімдер жуйесі. Конституциялық құқықгың ғылыми жүйесіне:
1) конституциялық құқықтың құқық саласы екендігі жайындағы білімдер; 2)
Қазақстан Республикасы Конституциясыныңмәні, мазмұны, қүрылымы жайындағы
білімдер; 3) Қазақстан Республикасы конституциялық құрылысының негіздері
және олардың қоғамдағы үстем қатанастармен қарым-қатынасы жайлы білімдер;
4) Қазақстан Республикасы азаматының, адамның кұқықтары мен бостандықтары
туралы білімдер; 5) Қазақстан Республикасының ұлттық-мемлекеттік және
әкімшілік-аумақтық құрылымы туралы білімдер; 6) Қазақстан Республикасының
билік органдары жүйесі, жергілікті мемлекеттік басқару мен өзін-өзі басқару
туралы білімдер жатады.
Көрсетілген объектілер ғылыми зерттеудің пәні болып табылып ғылыми
әдістемелілік қағидаларға сүйеніп, тарихи, қисынды, салыстырмалы-құқықтық,
жүйелілік, статистикалық, нақты-әлеуметтік сияқты әдістердің көмегімен
оқытылады.
Теориялық қорытындылар жасай отырып, конституциялық құқық ғылымы, ғылыми
танымның негізін құрайтын барынша кең деректер жүйесіне сүйенеді. Осындай
деректердің қатарына Конституция, конституциялық және қатардағы заңдар,
Президенттің, Парламенттің, Үкіметтің, жергілікті атқару жәйе өзін-өзі
басқару органдарының нормативтік актілері жатады. Сонымен бірге
конституциялық құқықың деректері көздеріне отандық, шетел оқымыстылары
ғалымдары, зерттеушілерінің конституциялық құқық саласына байланысты жазған
еңбектері жатады.
Конституциялық құқық тұлғаның құқық мәртебесі мен Қазақстан Республикасы
мемлекеттік құрылысын реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы, құқықтың
саласы. Сондықтан мемлекеттің құрылымына, адам мен мемлекет арасындағы
қатынасқа, мемлекеттік билікті іске асыру мен ұйымдастаруға байланысты
қоғамдық қатынастар конституциялық құқықтың оқытатын пәні.
Құқықтың басқа салалары сияқты, конституциялық құқықтың өзіндік қоғамдық
қатынастарды құқықпен реттеу әдістері деп аталатан, амал-айла, тәсілдердің
жиынтағы бар. Конституциялық-құқықтық қатынастар төмендегідей әдістердің
көмегімен реттеледі: 1)міндеттеу әдісі; 2) тыйым салу әдісі; 3)рұқсат беру
әдісі; 4) мойындау әдісі.
Сонымен, конституциялық құқық дегеніміз Қазақстан Республикасы
конституциялық құрылысының, адам мен азаматтың мәртебесінің, мемлекет
құрылымының, мемлекеттік билік органдары жүйесінің, жергілікті мемлекеттік
және өзін-өзі басқарудың негіздерін реттейтін, құқық нормаларының
жиынтығынан тұратын қүқыктың бір саласы.
Қазақстан Реепубликасы Конституциясы. Конституция латыншадан аударғанда
бекіту, орнату деген мағына береді. Ежелгі Римде конегатуция деп
императорлардың шығарған актілерін атаған. Орта ғасырда әр түрлі
сословиялардын құқықтары мен еркіндіктері туралы нормативті актілер консти-
туиия делінген. Конституцияның казіргі замандағы үғымына жақын мәніндегі ен
алғашқы Конституция - 1787 жылы қабылданған АҚШ Конституциясы. Екінші
конституция 1791 жылы Францияда қабылданған. Батыс Еуропа елдерінде
конституцияның қалыптасуына XVIII-XIX ғасырлардағы буржуазиялық
революциялар тікелей әсер етті. Конституция сол кезеңде феодалдық билікті,
абсолюттік монархияны шектеудін, буржуазиянын (капиталистердің)
экономикалық-саяси үстемдігін күшейтудің, бекітудің құқықтық нормасы болып
табылды.
Конституцияның коғамдағы маңыздылығы онын атқаратын қызметтерімен тығыз
байланысты. Конституцияның негізгі міндеттері: 1) Конституцияның заңдық
қызметі құқықтың басқа салаларының негізі, құқықтың басты деректік қайнар
көзі болып табылатындығынан, нормаларының ең жоғары зандық күші барлығынан
көрінеді; 2) Конституцияның саяси қызметі қоғамнын саяси жүйесі әрекетінін
тәртібін реттеуінде; 3) Конституцияның идеологиялык әр алуаңдылықты
мойындай және бекіте отырып, идеологиялық ықпал жасаудың құралы болуы, оның
идеологиялық қызметі; 4) Конституцияның мемлекеттегі меншіктің нысанын
(формасын), әрекет етуінің тәртібін реттеуі экономикалық қызметіне жатады.
Конституцияны нормативтік қүқыктық актідердің басқа түрлерінен
ерекшелендіретін өзіңдік бірнеше заңдық қасиеттфі бар.
Біріншісі, конституцияның үстемдігі - онын жоғарғы заңдык күші. Ол
дегеніміз: Конституциянық нормалары басқа құқық салалары үшін дерек көзі;
нормативтік актілерді тек Конституцияда көрсетілген органдар ғана қабылдай
алады; нормативтік актілердің барлығы Конституция нормаларына сәйкес болуы
қажет; мемлекеттік оргаңдар, жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі
басқару органдары, лауазымды адамдар, азаматтар, бірлестіктер Конституция
нормалары мен баптарын бұзбай сақтауға міндетті. Конституцияның үстемдігі
сол Конституцияның өзімен бекітіледі.
Екіншісі, Конституцияның құрылтайлык, сипаты. Конституция мемлекеттік
құрылыс пен мемлекеттік биліктің іске асырылуының негізін құрайды,
бекітеді. Конституциянын нормалары мен баптары басқа нормативтік актілерге
қарағанда алғашкы болып табылады.
Үшіншіден, Конституцияның тура, тіке әрекеті. Бұл қасиетін төмендегідей
түсіну керек: Конституцияның нормалары заң шығару, атқару және сот билігі
үшін міндетгі болып есептеледі; Конституциянын нормалары сотта құқық
субъектілері өз кұқықтарын қорғау үшін пайдаланылуы мүмкін.
Төртіншіден, Конституцияны өзгертудің және қабылдаудың ерекше тәртібі
бар. Конституцияны қабылдау не оған толықтырулар мен өзгерістер енгізу, тек
Конституцияда бекітілген ерекше жолмен, яғни конституцияның дәрежесіндей
зандық күші бар актінің көмегімен және ол актіні қабылдауға құзыреті мен
құқы бар органнын еркімен жүзеге асырылады.
Бесіншіден, Конституция ерекше құқықтық қорғауға жатады. Конституцияны
құқықтық қорғау дегеніміз конституциялық заңдылықтың сақталу тәртібін
қамтамасыз ететін занды құралдардың жиынтығы. Конституция мен
конституциялық құрылысты қорғауда ерекше рөл, мемлекет басшысы, ең жоғарғы
лауазымды мемлекеттік қызмет, Конституцияның мызғымастығының кепілі,
Конституцияны қорғауға ант беретін Қазақстан Республикасы Президентінің
үлесіне тиеді. Сонымен бірге, Конституцияны қорғау мақсатында құқық қорғау
органдары құрылады.
Қазақстан Республикасы Конституциясының қалыптасу кезеңдері. Бірінші
кезең. Егемеңді, тәуелсіз Қазақстан Конституциясының қалыптасу тарихы
өзінің бастамасын Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы Конституциясына
өзгерістер мен толықтырулар енгізі туралы 1990 жылғы 24 сәуір занынан
алады. Аталған заң мемлекеттік басқару жүйесіне маңызды өзгеріс енгізді.
Нақты айтсақ елімізде бірінші рет Президент лауазымы енгізілді.
Конституциялық сипаттағы ең алғашкм акты 1990 жылы 25 қазанда қабылданған
Қазақ КСР-ның мемлекеттік егемендігі туралы Декларация болды.
2. Конституциялық құқықтың қайнар көздері, бастаулары
Конституциялық құқық - Қазақстан Республикасы құқық жүйесі салаларының
бірі. Ол өзінің ішкі тұтастығымен сипатталатын құқықтық нормалар жүйесін
білдіреді және басқа құқық жүйесінін нормаларынан ерекшеленеді. Ішкі
тұтастық конституциялық нормалардағы қоғамдық қатынастардың
ерекшеліктерімен белгіленетін, солар арқылы реттелетін жалпы белгілердің
болатындығын білдіреді. Конституциялық құқық нормаларымен реттелетін
қоғамдық қатынастар оның пәнін құрайды.
Конституциялық құқық пәнінің өзіндік ерекшеліктері бар. Конституциялык
құқық нормаларымен ретгелетіи қоғамдық қатынастар мемлекет және қоғам
құрылымының негізін құрайды және мемлекеттік биліктің жүзеге асуымен
тікелей байланысты жүргізіледі.
Конституциялық құқық пәнін түсіндірудің теориялық, сондай-ақ практикалық
мәні бар. Онсыз конституциялық құқықтың нормалары мен институттарына тән
мәнін дұрыс түсінуге болмайды, олардың құқықтық реттеудегі мәні мен рөлін
ашып көрсету, құқықтық жүйедегі орнын анықтау мүмкін емес. Конституциялық
құқық пәнін білмейінше оның нормаларын қолдану саласын да анықтау мүмкін
емес. Өйткені, нақты құқықтық әрекеттерді талдау кезінде, ең алдымен қай
саланың нормасын қолдану қажеттігін анықтап алу керек. Ал ол үшін,
реттеудің нысаны болып табылатын қоғамдық қатынастар сипатын белгілеу
қажет.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz