Жоғарғы оқу орындарындағы оқу процесiнде әлеуметтiк педагог тұлғасын қалыптастыру мәселелерi

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Жоғарғы оқу орындарындағы оқу процесiнде әлеуметтiк педагог тұлғасын қалыптастыру мәселелерi.

Қазiргi заманғы әлеуметтiк педагогиканың ерекшелiгi - оның гумандылық бағыттылығында, яғни, балаға деген бiрыңғай талаптармен қатар тәрбиешi мен бала арасындағы өзара құрмет, бiрiгiп қызмет ету, шығармашылықпен бiрге айналысу, достық қарым-қатынас және теңдiк. Әлеуметтiк педагогиканың қоғамдық мәнi - қиын жағдайға душар болған адамдарға - отбасына, балаларға көмек көрсету; оларға өмiрден өз орнын табуға, өз мүмкiндiктерi мен қабiлет ынтасы негiзiнде одан әрi дамуына жәрдем ету.

Әлеуметтiк-педагогикалық қызмет - баланың жасөспiрiмнiң отбасында, мектепте, қоғамда қалыпты қарым-қатынасқа түсуi үшiн өзiн-өзi үйымдастыра бiлу, психологиялық ұстамдылық, сабырлық сақтай алуы үшiн көмек көрсетуге бағытталған педагогикалық қызметтi де қамтитын әлеуметтiк жұмыс.

Әлеуметтiк педагогика саласында зерттеулер жүргiзiп жүрген маман ғалымдардың (А. В. Мудрик, Б. З. Вульфов, Л. В. Мардахаев, М. А. Галагузова, В. А. Саластенин, Ю. В. Василькова, В. Г. Бочарова және т. б. ) ойынша, әлеуметтiк педагог - бұл, ең алдымен, тұлғаны адам мен оның отбасын қамқорлыққа алатын мемлекеттiк-қоғамдық қызметтер, ұйымдар мен мекемелер арасын байланыстырушы делдал. Сонымен бiрге ол жеке, нақты адамның мүдделерiн қрғаушы. Әлеуметтiк педагогтың функцияларына қиын жағдайға тап болған балаға, жасөспiрiмге кризистен шығу жолдарын меңзеп қана қоймай оған қиын кезеңде сүйенiш бола бiлуi, құқын қорғауы, жасөспiрiмнiң iс-әрекетiн өзiн-өзi тәрбиелеуге, өздiгiнен бiлiм алуға, өз өмiрiн өз бетiмен жоспарлай алуға, жағымды жаққа қарай бұра бiлуге үйретуге, бағыттауы да жатады. Сондай-ақ, әлеуметтiк педагог бала мәселелерiн жан-жақты шешуге құзырлы түрлi мамандардың күшiн бiрiктiрумен және олардың қызметiне координация жасаумен де айналысады. Әлеуметтiк салда қызмет ететiнпедагог әлеуметтiк тәрбиенiң түрлi мәселелерге байланысты зерттеу iстерiн де ұйымдастырып, сонымен бiрге әлеуметтiк педагогтар, ұжымдар мен түрлi педагогикалық орталықтардың жұмыстарына талдау жасауға да мiндеттi. [1]

Зерттеушi ғалымдар мамандыққа тиiстi қабiлеттер ретiнде төмендегi сапаларды атайды: байқағыштық, жағдайды тез айырып жол таба бiлу, интуиция, эмпатия ( өзiн басқа адамның орнына қойып, оның сезiмдерiн, идеяларын, iстерiн түсiне бiлу қасиетi ), рефлексия және өзiн-өзi ұстай бiлу.

Бұлардан басқа әлеуметтiк педагог әлеуметтiк сферадағы барлық қызметкерлерде болуы тиiс: араласқыштық, адамдармен бiрлесе жұмыс iстеуге ұмтылушылық, өз көзқарасын қорғай алу, қайрымдылық, бiлуге құштарлық, оптимизм, жан-жалды ситутациялардан жол таба бiлу, жүйке-психикалық жағынан тұрақтылық, байыптылықты да игеру тиiс. Сөз жоқ, маманның басты кәсiби сапаларының қатарына коммуникативтiк, яғни, қарым-қатынас жасай бiлу шеберлiгi жатқызылады.

Сонымен, әлеуметтiк педагог кәсiби қызметiнiң ең негiзгi сферасы социум (тұлғаны қоршаған ең жақын орта, адамдар арасындағы қарым-қатынас сферасы) болып табылады. Социумдағы адамгершiлiк қарым-қатынастың қалыптасуы - әлеуметтiк педагогикалық қызметтiң мақсаты болып табылады. Адамгершiлiк бағыты қазiргi кездегi тұжырымдамалардағы тұлғаның әлеуметтенуiнiң ерекшеленген белгiсi болып табылады.

Әлеуметтiк - педагогикалық қызмет сферасының мұндай кең диапазоны мамандық иесiнен кәсiби-этикалық мәдениеттiң бiр бөлiгi болып табылатын жоғары педагогикалық мәдениеттi талап етедi.

Педагогикалық мәдениет - адамзатқа ұрпақ ауысуы және тұлғаның әлеуметтенуi сияқты тарихи процестi қамтамасыз етуге қажеттi адамдардың шығармашылық педагогикалық қызметiнiң құралы болып табылатын рухани және материалдық құндылықтары жинақталған жалпы адамзаттық мәдениеттiң бiр бөлiгi болып табылады.

Педагогикалық мәдениеттiң ең басты құндылығы - бала және оның бiлiм алуы, тәрбиесi, дамуы, әлеуметтiк, құқықтық тұрғыдан қорғалуы болып табылады.

Жүйе ретiндегi педагогикалық мәдениеттiң компоненттерiне:

Педагогикалық позиция және педагогикалық ойлау мәдениетi;
Кәсiби бiлiм;
Кәсiби шеберлiктер және педагогикалық iс-әрекеттiң шығармашылық сипаты;
Тұлғаның өзiндiк реттелуi және педагаогтың кәсiби мiнез-құлық мәдениетi енгiзiледi.

Әлеуметтiк педагогтың кәсiби мәдениетiнiң маңызды элементiне қоғамда коммуникацияның әлеуметтiк дағдыларының көмегiмен iске асырылатын құндылықтар мен нормалардың жиынтығы ретiнде қабылданатын коммуникативтiк мәдениетте енгiзiледi.

Ғылыми зерттеулерде әлеуметтiк педагогтың идеалды моделiн жасауға деген талпыныстар да байқалады. Мысалы, Б. П. Битинас әлеуметтiк педагогтың мынадай идеалды моделiн ұсынады. Тұлға сапалары мiнездемесiнiң бiрiншi тобына - жұмысқа тұратын тұлғаға тән, бiрақ оның кәсiби даярлығына тәуелсiз мiнез-құлық ерекшелiктерi жатқызылады. Екiншi топ - кәсiби даярлық кезiнде және кәсiби iс-әрекет барысында қалыптасқан кәсiби деңгейге тән сипаттар. Үшiншi топ - әлеуметтiк педагогқа тән таза кәсiби сапалар.

Бiрiншi топта автор - гуманизм, әлеуметтiк белсендiлiк, қарым-қатынасқа оңай түсе алушылық қасиеттерiн бөлiп көрсетедi. Дамытылуға тиiс қасиеттерге автор тұлғаның кәсiби-педагогикалық бағыттылығын (педагогикалық қызметке деген қызығушылық, оның нәтижелерiне қанағат сезiмде, тәрбиеленушiлерге олардың тұлғалық дамуына көмектоесуге дегене ұмтылыс талаптар) жатқызады. Таратып айтар болсақ, бұл - әлеуметтiк педагог жүзеге асыратын гумандық сипаттағы педаггикалық қарым-қатынастар, белгiлi бiр хобби, терең эрудиция және жалпы мәдени даярлдық. Қажеттi мiнез-құлық сапаларының үшiншi тобында Б. П. Битинас педагогтың iшкi сырттай сабырлығын, өзiне деген сенiмдiлiктi, жеке тұлғалық қасиеттерiнiң бiрқалыпытылғы мен үйлесiмдiлiгiн, кез-келген қиын жағдайлардан жол таба бiлу қабiлеттерiн, балаларға деген сыйлы көзқарас пен олардың қайталанбас ерекше тұлғалар екендiгiн түсiне бiлушiлiктi атап көрсетедi.

Сонымен, әлеуметтiк педагогқа қажеттi сапаларды былайша топтап көрсетуге болады:

Гуманистiк сапалар (қайрымдылық, альтруизм, әрдайым көмекке келуге дайындық т. б. )
Психологиялық мiнездемелер (психологиялық процестер жүруiнiң жопроцестер жүруiнiң жоғарғы деңгейi, көңiл-күйдiң психикалық тұрақтылығы, эмоциялық және ерiктiк ерекшелiктерiнiң жоғары деңгейi) ;
Психоаналитикалық сапалар (өзiн-өзi бақылау, өзiне сыни көзқарас, өзiн-өзi бағалау т. б. ) ;
Психологиялық педагогикалық сапалар (коммуникативтiк шеберлiк, эмпатия, шешендiк тiлдiлiк, артистiк дағдылар т. б. ) .

Әлеуметтiк педагогтың жеке тұлғалық қасиеттерiн анықтағаннан кейiн әлеуметтiк-педагогикалық қызметке кез-келген адамның жарамды бола бермейтiнiн түсiну қиын емес.

Әлеуметтiк педагогтың бiлiктiлiгi (компетенттiлiгi) ұғымы оның әлеуметтiк-педагогикалық қызметтi iске асырудағы теориялық және практикалық дайыныдғының бiрлiгiн, оның кәсiби жарамдылығын көрсетедi.

Әлеуметтiк педагогтың жұмысының нәтижесi мектептегi балалардың шығармашылық рухының өсу жетiстiктерiнiң кепiлi, жоспарланған тапсырмалардың орындалуы болып табылады. Әлеуметтiк педагогикалық процестердiң маңызды компонентi ретiнде, оқушының өзiнiң дамуы мен өсуiне талаптануын атауға болады. Мектептегi рухани жағыдайды дамытусыз жақсы деген әдiстердiң өзi шектеулi болып қалуы мүмкiн. Педагогикалық процестiң маңызды компонентi ретiнде оқушының дамуға және өсуге деген ұмтылысы қарастырылады. Мектеп осы тенденцияны тиiмдi ету үшiн барлық амалдарды қолданып көмек көрсетуi қажет. Мұндай жағдайларда қалыптасқан тұлға өмiрдiң iшкi және сыртқы тұтастығын жақсырақ қамти алады және оны өз ойы арқылы, сезiмi, әрекеттерi арқылы көрсетедi. Креативтi бағытта жұмыс атқаратын мектептер балалардың шығармашылық бiлiм сапасының жоғарлауына себепшi болады. Нәтижесiнде оқу тәрбие процесi гумандық бейне алады, оқулықтар оқушыларға жекешелендiрiлген сабақтарды жеңiлдетедi. Бiлiмнiң мазмұнына келетiн болсақ, онда бiртұтас мектеп мемлекеттiк ұсыныстардан бас тартпайды, брақ өзiнiң ерекше акценттерiн қояды. Оқу бағдарламасына өзектi әлеуметтiк саяси тақырыптар кiредi, онда жер бетiндегi өмiрдi сақтау, экологиялық мәселелер, адамдардың денсаулығы сияқты көптеген сұрақтар көтерiлген. Оқу процесiнiң және оқу әдiстерiнiң ұйымдастырылған формаларының қатарына авторлар жобалық оқуды енгiзедi. Жобаны жүзеге асыруда мұғалiмге көп көңiл бөлiнедi. Одан кәсiби шеберлiк, жан-жақты қабiлеттiлiк, балалардың өз жұмыстарына деген махаббаты педагогикалық такт, шыдамдылық т. б. көптеген басқа қасиеттер талап етiледi. Әлеуметтiк педагогтың функциясына сонымен қатар, мектеп және одан тыс өмiрдi ұйымдастыру, мектепте, сыныпта серiктес болу, әртүрлi мейрамдар, шығармашылық кештер, саяхаттар ұйымдастыру жұмыстары кiредi. Мектеп оқушыларымен жұмыс жасауда, олардың тұлғааралық және топаралық қатынастарының дамуы да әлеуметтiк педагогтың мiндеттерiне кiредi.

Мектеп өмiрiмен және барлық әлеуметтiк институттар, отбасы, өндiрiс, мәдени ағартушылық ұйымдарымен, қоғамдық ұйымдармен, жергiлiктi атқарушы билiкпен қарым-қатынастарын нығайту және кеңейтуге байланысты жұмыстары жүргiзiлуi тиiс. [2]

Әлеуметтiк педагогтың алдына қойған тапсырмалары, аудандар мен нақты мекемелердегi жағдайдың ерекшелiктерiн есепке алып өзiнiң жұмыс әдiстерiн жасақтайды. Әлеуметтiк педагогтың қызметiнiң мазмұнына мамандар ұсынған сипаттамалар төмендегiдей:

Әлеуметтiк педагогикалық қызметтiң мәнi, тұлғаның әлеуметтiк - психологиялық құндылықтарын кеңiстiкте жүйелi түрде зерттеу және микроортаның әлеуметтiк - педагогикалық әсерi, тұлғаның отбасы жағдайында, мектеп және мектептен тыс топтардағы өара әрекет; тұлғаның микроортадағы шығармашылық дамуы мен әлеуметтiк - тәрбиелiк және субъектаралық қарым-қатынастардың қиындықтарына байланысты мәселелер.
Жеке адамның қиындық пен дағдарыс жағдайындағы әлеуметтiк - педагогикалық көмек; микроортадағы мектеп пен отбасындағы жанжал жағдайлары; “адам - қоғам”, “адам - адам” қарым-қатынастарының шекаралық жағдайлары; “адам - табиғат” жүйесiндегi кризистiк жағыдайлар.
Көмектi қажет ететiн жеке адамның мәселелерiне, тәрбиелiк - бiлiм берудегi бiрiккен әрекеттестiктi ұйымдастыру, жеке кеңес беру; мәселеге қатысушыларға адамаралық кеңес беру; топтық терапия және жеке адамның өсуiне топтық қолдау көрсету; оқыту тренингi; микроортаның тiршiлiгiн қайта құрылымдау немесе құру.
Тұлғаның әлеуметтiк iс әрекеттер тәсiлдерi арқылы педагогикалық басқару; мақсаттары, тапсырмалар және бағдарламалар әлеуетiн бiрiгiп таңдау, жолға қою, ауытқушылықтарға профилактика жасау; мақсатқа жету құралдарын жоспарлау арқылы өмiрлiк тапсырмаларды шешу; қойылған тапсырмаларға қатысушылардың iс әрекетiн бағытап жағдай жасау; жаңа перспективаларды қолдау, анықтау және жеткен жетiстiктерге талдау жасау.
Топтық және жеке адамның шығармашылық талдауына әлеуметтiк - педагогикалық қамқорлық пен делдалдық жасау; жеке адамның қабiлеттерiне педагогикалық диагностика ( жалпы, спортық - физикалық, инетлектуалдық, техникалық, кәсiпкерлiк, экологиялық, әлеуметтiк -коммуникативтiк, көркемдiк және т. б. ) ; шығармашылық қызметке тарту; өзiн-өзi дамытуға және өзiн-өзi өзгертуге талаптандыру; шығармашылық қызметiнiң құндылықтары мен мағынасын, жеке құндылықтарды және ата-ананың талаптарына баланыс жасау. [3]

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.