Тәңірге құлшылдық немесе біздің ата-бабаларымыз неліктен тәңірге сиынды
Біздердің көпшілігіміз жаңа туған айды көрген аталарымыз бен әжелеріміздің екі қолын кеудесіне басып, үш рет қайталап, оған сәлем беріп жатқанына талай рет назар аударған болармыз, сірә. Сондағы айтар сөздері былайша:
Бісмілла!
Ай көрдік, аман көрдік,
Ескі айда есірке, жаңа айда жарылқа! - деп, басталады да:
"Құдай, өзің жарылқай гөр, жақсылығыңды аяма! Аллау акпар!"- дегенді қосып қояды да, өз істерімен одан әрі айналыса береді. Біздерге алыс уақыт тереңінен жеткен "сәлем беру" әдеттен тыс көрініс болса да, оның астарында және осылайша айту әдет-ғұрпында терең, өзінің ұзақ тарихы бар мән жатыр.
Бісмілла!
Ай көрдік, аман көрдік,
Ескі айда есірке, жаңа айда жарылқа! - деп, басталады да:
"Құдай, өзің жарылқай гөр, жақсылығыңды аяма! Аллау акпар!"- дегенді қосып қояды да, өз істерімен одан әрі айналыса береді. Біздерге алыс уақыт тереңінен жеткен "сәлем беру" әдеттен тыс көрініс болса да, оның астарында және осылайша айту әдет-ғұрпында терең, өзінің ұзақ тарихы бар мән жатыр.
Тәңірге құлшылдық немесе біздің ата-бабаларымыз неліктен тәңірге сиынды
Біздердің көпшілігіміз жаңа туған айды көрген аталарымыз бен әжелеріміздің
екі қолын кеудесіне басып, үш рет қайталап, оған сәлем беріп жатқанына
талай рет назар аударған болармыз, сірә. Сондағы айтар сөздері былайша:
Бісмілла!
Ай көрдік, аман көрдік,
Ескі айда есірке, жаңа айда жарылқа! - деп, басталады да:
"Құдай, өзің жарылқай гөр, жақсылығыңды аяма! Аллау акпар!"- дегенді қосып
қояды да, өз істерімен одан әрі айналыса береді. Біздерге алыс уақыт
тереңінен жеткен "сәлем беру" әдеттен тыс көрініс болса да, оның астарында
және осылайша айту әдет-ғұрпында терең, өзінің ұзақ тарихы бар мән жатыр.
Бұл сәлемдесуге кемінде үш-төрт мың жыл. Ертедегі сақтар, ғұндар, үйсіндер,
қаңлылар, көк түріктер, түркештер, ұйғырлар, қарлұқтар бір дінге, бір
құдайға - Тәңірге (Аспанға) табынды.Тек ұйғырлар аз ғана уақыт аралығында
ерте христиандықтың бір түрі манихейлікті ұстанды, кейінірек Тәңірге
табынуға қайта оралды. Ежелгі уақыттардан түріктер тәңірге табынушылар еді.
Тәңірге табынушылықта көк аспан, ашық күн, жарық ай ең қасиетті, құдыретті
деп есептеледі. Аспан немесе Күн-Тәңір барлық мәндінің бәрінің жаратушысы,
құдыретті иесі деп саналады, ал мемлекетті басқарушы, қаған - елдегі жоғары
лауазымды адамға аспан құрметтеген (Тәңірқұты) құдырет ретінде табынды.
Сондықтан ғұндар көсемдері туралы: "Ол аспан мен жерден, күн мен айдан
жаралған оны таққа отырғызды, ол ғұндардың (Тәңірқұты) ұлы, әрі құдыретті
басқарушысы,-делінген" ( "Хан әулетінің кітабы", 96 "А"). ‡йсіндерде
көсемдерін Күнби деп атады, мұнда құдырет немесе аспандық мән бар. Таста
қашалған ерте түрік жазуларының біздерге жеткен Орхон-Енисей
ескерткіштерінде бұл туралы былай деп жазылады: "Жоғарыда аспан пайда
болғанда, төменде қара жер көрінді, ал олардың арасында адамзат балалары
туындады". Бұл жазулардан таққа ие болу, басқарушы мен халықтың әл-ауқаты
Тәңірге деген сенімге сүйенеді деген айқын аңғарылады және де дін мен
мемлекеттік саясат қол ұстасып, ажырамай жүрді, екеуі бірге ел мен халықты
басқарудың құралы болды. Билеушілердің өздері де, алдымен Тәңірдің
(Аспанның) қолдауының, құдырет күшінің арқасында, содан кейін жеке
артықшылықтары мен сәттіліктің нәтижесінде олар таққа отырдық, қаған
атандық және халықты биледік деп санады. Сондықтан да біздердің ата-
бабаларымыз Аспан мен Тәңірді қасиеттеп, тең мәнді тұлғалар санады, сонымен
бірге жерлік бастау мен құнарлылықты кейіптеуші ұмай жері ерекше
қастерленді және сулар, таулар солардың атымен аталғанын байқауға болады. .
Ғұндар мен үйсіндер биік, құдыретті тауларды мекендеді, Чиляншан деп
аталатын етектері де Тәңір тауларына лайық делінді. Тянь-Шань, Тәңір
таулары деген қытай атаулары ғұндардан қалған атаулар, өйткені Тянь
дегеніңіз Тәңір деген сөз.
Біздер, қазақ халқы, үшін де аспан құдайдай қасиетті. Аспан - оның көктігі
мен тазалығы - жастық пен көктемнің, берекенің, тәуелсіздік пен
бостандықтың белгісі. Тәуелсіз және егеменді Қазақстанның туы мен басқа да
мемлекеттік рәміздерінің көкшіл, аспан түстес болуы кездейсоқ емес, бұл
ғасырлар тереңінен келе жатқан дәстүр, оған мың-мыңдаған жыл.
Біздердің әкелеріміз, аталарымыз және бабаларымыз өмірінің көпшілік бөлігін
ат үстінде, биік көк аспан астында өткізді, олар жылқы тұяғының дүбірі
арқылы жерге құлақ түрді. Тамағын төрт аяқты малдан алды, ал жүрегі мен
жанын аспан толықтырды, шексіз аспан әлемі олардың рухани азығы болды, кең
дала көлемімен аспанға теңелді, сондай-ақ биікке, аспанға ұмтылған
таулардың биік төбелері аспанға сәйкестенді.
Табиғаттың кез-келген құбылысына ат берген ертедегі малшылар ең алдымен
оның ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Біздердің көпшілігіміз жаңа туған айды көрген аталарымыз бен әжелеріміздің
екі қолын кеудесіне басып, үш рет қайталап, оған сәлем беріп жатқанына
талай рет назар аударған болармыз, сірә. Сондағы айтар сөздері былайша:
Бісмілла!
Ай көрдік, аман көрдік,
Ескі айда есірке, жаңа айда жарылқа! - деп, басталады да:
"Құдай, өзің жарылқай гөр, жақсылығыңды аяма! Аллау акпар!"- дегенді қосып
қояды да, өз істерімен одан әрі айналыса береді. Біздерге алыс уақыт
тереңінен жеткен "сәлем беру" әдеттен тыс көрініс болса да, оның астарында
және осылайша айту әдет-ғұрпында терең, өзінің ұзақ тарихы бар мән жатыр.
Бұл сәлемдесуге кемінде үш-төрт мың жыл. Ертедегі сақтар, ғұндар, үйсіндер,
қаңлылар, көк түріктер, түркештер, ұйғырлар, қарлұқтар бір дінге, бір
құдайға - Тәңірге (Аспанға) табынды.Тек ұйғырлар аз ғана уақыт аралығында
ерте христиандықтың бір түрі манихейлікті ұстанды, кейінірек Тәңірге
табынуға қайта оралды. Ежелгі уақыттардан түріктер тәңірге табынушылар еді.
Тәңірге табынушылықта көк аспан, ашық күн, жарық ай ең қасиетті, құдыретті
деп есептеледі. Аспан немесе Күн-Тәңір барлық мәндінің бәрінің жаратушысы,
құдыретті иесі деп саналады, ал мемлекетті басқарушы, қаған - елдегі жоғары
лауазымды адамға аспан құрметтеген (Тәңірқұты) құдырет ретінде табынды.
Сондықтан ғұндар көсемдері туралы: "Ол аспан мен жерден, күн мен айдан
жаралған оны таққа отырғызды, ол ғұндардың (Тәңірқұты) ұлы, әрі құдыретті
басқарушысы,-делінген" ( "Хан әулетінің кітабы", 96 "А"). ‡йсіндерде
көсемдерін Күнби деп атады, мұнда құдырет немесе аспандық мән бар. Таста
қашалған ерте түрік жазуларының біздерге жеткен Орхон-Енисей
ескерткіштерінде бұл туралы былай деп жазылады: "Жоғарыда аспан пайда
болғанда, төменде қара жер көрінді, ал олардың арасында адамзат балалары
туындады". Бұл жазулардан таққа ие болу, басқарушы мен халықтың әл-ауқаты
Тәңірге деген сенімге сүйенеді деген айқын аңғарылады және де дін мен
мемлекеттік саясат қол ұстасып, ажырамай жүрді, екеуі бірге ел мен халықты
басқарудың құралы болды. Билеушілердің өздері де, алдымен Тәңірдің
(Аспанның) қолдауының, құдырет күшінің арқасында, содан кейін жеке
артықшылықтары мен сәттіліктің нәтижесінде олар таққа отырдық, қаған
атандық және халықты биледік деп санады. Сондықтан да біздердің ата-
бабаларымыз Аспан мен Тәңірді қасиеттеп, тең мәнді тұлғалар санады, сонымен
бірге жерлік бастау мен құнарлылықты кейіптеуші ұмай жері ерекше
қастерленді және сулар, таулар солардың атымен аталғанын байқауға болады. .
Ғұндар мен үйсіндер биік, құдыретті тауларды мекендеді, Чиляншан деп
аталатын етектері де Тәңір тауларына лайық делінді. Тянь-Шань, Тәңір
таулары деген қытай атаулары ғұндардан қалған атаулар, өйткені Тянь
дегеніңіз Тәңір деген сөз.
Біздер, қазақ халқы, үшін де аспан құдайдай қасиетті. Аспан - оның көктігі
мен тазалығы - жастық пен көктемнің, берекенің, тәуелсіздік пен
бостандықтың белгісі. Тәуелсіз және егеменді Қазақстанның туы мен басқа да
мемлекеттік рәміздерінің көкшіл, аспан түстес болуы кездейсоқ емес, бұл
ғасырлар тереңінен келе жатқан дәстүр, оған мың-мыңдаған жыл.
Біздердің әкелеріміз, аталарымыз және бабаларымыз өмірінің көпшілік бөлігін
ат үстінде, биік көк аспан астында өткізді, олар жылқы тұяғының дүбірі
арқылы жерге құлақ түрді. Тамағын төрт аяқты малдан алды, ал жүрегі мен
жанын аспан толықтырды, шексіз аспан әлемі олардың рухани азығы болды, кең
дала көлемімен аспанға теңелді, сондай-ақ биікке, аспанға ұмтылған
таулардың биік төбелері аспанға сәйкестенді.
Табиғаттың кез-келген құбылысына ат берген ертедегі малшылар ең алдымен
оның ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz