Өлшеу бірлігін қамтамасыз ету
Зерттеудің өзектілігі: Стандарттау мен сертификаттаумен бірге өлшеу ғылымы метрологияның мағынасы артады. Бірде бір өлшеуді қолданбайтын практикалық қызмет жоқ, материялдық және басқа да ресурстарды үнемді шешуге метрологиялық өлшем берлігін қамтамасыз ету үлкен роль атқарады.
Метрологиялық қамтамасыздандырудың дамуының негізі өлшем бірлігін қамтамасыз ету мен өлшеудің қойылған дәлдігінің бұрыннан қолданылып келе жатқан шағын қызметінен өлшеу сапасын қамтамасыз етудің жаңа ережелеріне көшу болып табылады.
Өлшем бірлігін қамтамасыз ету дегеніміз – заңды актілерге сәйкес өлшем бірлігі қалпында ұстауға бағытталған, сондай-ақ мемлекеттік стандарттар мен басқа да нормативтік құжаттармен бекітілген нормалар мен ережелер. Егер өлшем бірлігін қамтамасыз етудің ұлттық жүйесінің принциптері халықаралық ережелермен, нормалармен үйлестірілгенін ескеретін болсақ, онда калибрлеу өлшемдердің бірлігін қамтамасыз етудің әлемдік жүйесіне кіреді. Сондықтан осы курстық жұмыста мен берілген тақырыпта шектелмей, сонымен қатар калибрлеу өлшем бірлігін қамтамасыз етудің әлемдік жүйесі болғандықтан осы тақырыпты ашып жаздым.
Калибрлеу – өлшем құралдырын салыстырып тексеру әдісі, мұнда түрлі өлшемдер, олардың үйлесімі немесе түрлі комбинацидағы көп мәнді өлшемдердің шкала белгілері салыстырылады және оның нәтижесінде есептеледі.
Метрологиялық қамтамасыздандырудың дамуының негізі өлшем бірлігін қамтамасыз ету мен өлшеудің қойылған дәлдігінің бұрыннан қолданылып келе жатқан шағын қызметінен өлшеу сапасын қамтамасыз етудің жаңа ережелеріне көшу болып табылады.
Өлшем бірлігін қамтамасыз ету дегеніміз – заңды актілерге сәйкес өлшем бірлігі қалпында ұстауға бағытталған, сондай-ақ мемлекеттік стандарттар мен басқа да нормативтік құжаттармен бекітілген нормалар мен ережелер. Егер өлшем бірлігін қамтамасыз етудің ұлттық жүйесінің принциптері халықаралық ережелермен, нормалармен үйлестірілгенін ескеретін болсақ, онда калибрлеу өлшемдердің бірлігін қамтамасыз етудің әлемдік жүйесіне кіреді. Сондықтан осы курстық жұмыста мен берілген тақырыпта шектелмей, сонымен қатар калибрлеу өлшем бірлігін қамтамасыз етудің әлемдік жүйесі болғандықтан осы тақырыпты ашып жаздым.
Калибрлеу – өлшем құралдырын салыстырып тексеру әдісі, мұнда түрлі өлшемдер, олардың үйлесімі немесе түрлі комбинацидағы көп мәнді өлшемдердің шкала белгілері салыстырылады және оның нәтижесінде есептеледі.
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлгі
Д.Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік
техникалық университеті
Ақпараттық технологиялар және энергетика факультеті
Аспаптар жасау және технологиялық үдерістерді автоматтандыру кафедрасы
Техникалық реттеу пәнінен
РЕФЕРАТ
Орындаған: 14-РТКз-3д тобының студенті:
Айдарова Е.А. Тексерген:Азаматова Ж.К.
Өскемен
2015
Тақырыбы:
ӨЛШЕУ БІРЛІГІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ
Жоспар:
1. Кіріспе.
2. Өлшем бірлігі.
3. Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы заң.
4. Өзгерістер мен толықтырулар туралы тұжырымдама.
Зерттеудің өзектілігі: Стандарттау мен сертификаттаумен бірге өлшеу ғылымы метрологияның мағынасы артады. Бірде бір өлшеуді қолданбайтын практикалық қызмет жоқ, материялдық және басқа да ресурстарды үнемді шешуге метрологиялық өлшем берлігін қамтамасыз ету үлкен роль атқарады.
Метрологиялық қамтамасыздандырудың дамуының негізі өлшем бірлігін қамтамасыз ету мен өлшеудің қойылған дәлдігінің бұрыннан қолданылып келе жатқан шағын қызметінен өлшеу сапасын қамтамасыз етудің жаңа ережелеріне көшу болып табылады.
Өлшем бірлігін қамтамасыз ету дегеніміз - заңды актілерге сәйкес өлшем бірлігі қалпында ұстауға бағытталған, сондай-ақ мемлекеттік стандарттар мен басқа да нормативтік құжаттармен бекітілген нормалар мен ережелер. Егер өлшем бірлігін қамтамасыз етудің ұлттық жүйесінің принциптері халықаралық ережелермен, нормалармен үйлестірілгенін ескеретін болсақ, онда калибрлеу өлшемдердің бірлігін қамтамасыз етудің әлемдік жүйесіне кіреді. Сондықтан осы курстық жұмыста мен берілген тақырыпта шектелмей, сонымен қатар калибрлеу өлшем бірлігін қамтамасыз етудің әлемдік жүйесі болғандықтан осы тақырыпты ашып жаздым.
Калибрлеу - өлшем құралдырын салыстырып тексеру әдісі, мұнда түрлі өлшемдер, олардың үйлесімі немесе түрлі комбинацидағы көп мәнді өлшемдердің шкала белгілері салыстырылады және оның нәтижесінде есептеледі.
Калибрлеу біздің елімізде бұрынырақта болған өлшем құралдарын ведомстволық салыстырып тексеру және метрологиялық аттестацияны алмастырады (ҚР СТ 2.12-2000). Мемлекеттік метрологиялық қызметтер жасайтын тексеруге қарағанда, калибрлеуді жүргізуге жағдайы бар кез келген метрологиялық қызмет (жеке тұлға) орындай алады.
Зертеудің мақсаты: а) келешекте коммерциялық жұмысты тиімді жүргізу үшін қажетті білім, бағдар және іскерлікті қалыптастыру болып табылады;
ә) Қазақстан Республикасының эканомикасы мен халықтың құқықтарын дұрыс емес нәтижелер салдарынан сақтау;
б) өлшем бірлігін қамтамасыз етудегі мәселелерді шешу үшін, нормативтік-құқықтық, техникалық және эканомикалық жағдайларды жасау.
Зерттеудің міндеті: а) өлшем бірлігін қамтамасыз етудің нормативтік базасын құру мен жетілдіру;
ә) өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөніндегі нормативтік құжаттар стандартизация, метрология және сертификация саласындағы заңнамаға сәйкес жасалу жолдарын көрсету;
б)шама бірліктер эталонды базасын жетілдіру;
в) өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөнінде оптималды басқару принціптер мен әрекеттерін дамыту.
Өлшем бірлігі - бұл берілген ықтималдықтың бекітілген шекарасында орналасқан өлшеу қателігі және өлшеу нәтижесі мен шама бірлігінің заңды түрде берілуді сипаттайтын өлшем күйін айтамыз.
Яғни бұл өлшем бірлігін қайталап өткізуге қажетті орындалатын көп түрлі өлшемдердің барлық нәтижелерін, олар талап еткен дәлдіктін кепілі мен оның нақтылығымен қабаттас жүреді.
Өлшеу қателігі өлшеудің қатесі деп атауға бола ма? Жоқ, себебі қате деп оператормен жіберілген қатені айтады.
Өлшем бірлігін қамтамасыз ету (ӨБҚ) дегеніміз - заңды актілерге сәйкес өлшем бірлігін қалпында ұстауға бағытталған, сондай-ақ мемлекеттік стандарттар мен басқа да өлшем бірлігін қамтамасыз ететін нормативтік құжаттармен бекітілген нормалар мен ережелер.
Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің негізгі мақсаты - Қазақстан Республикасының эканомикасы мен халықтың құқықтарын дұрыс емес нәтижелер салдарынан сақтау болып табылады (Қазақстан Республикасының 4-ші бабының Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы заңының формулировкасы туралы ойлансақ, ол салдардан емес, ол дұрыс емес нәтижелерінен сақтау).
Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің басқа мақсаттары (1 Қосымша):
- қызмет пен процесстердің, мемлекеттік және импорттық өнім сапасының қауіпсіздігі;
- ғылыми жұмыстар мен іргелі зерттеулер кезіндегі өлшемдердің дұрыстығы
- материалды және энергетикалық ресурстар есебінің дұрыстығы;
- қоршаған ортаны қорғау, қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету, адамдардың еңбек және тұрмыс жағдайларының қауіпсіздігін қадағалау, диагностика мен ауруларды емдеу кездегі өлшеу нәтижелерінің дұрыстығы.
ӨБҚ - заттардың құрамы мен қасиеттері, табиғи құбылыстардың қасиеттері, қоршаған ортаның күйі мен адам денсаулығын қорғау, хабарласу құрылғылары мен көлік жұмыстарының сапасы туралы, өлшеудің дұрыс мәлімет алудың, сондай-ақ Қазақстан Республикасының эканомикасы мен халықтың құқығын дұрыс емес өлшеу нәтижелерінің салдарынан қорғау кепілі болып табылады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік қамтамасыз ету жүесі (ҚР МӨЖ) бұл - Қазақстан Республикасындағы өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөніндегі субъектілер, нормалар, құралдар мен әрекет түрлерінің мемлекеттік басқару жүесі.
Өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөніндегі әрекеттер және мемлекеттік басқару жүесін құру мен еңгізу үшін салмақты алғышарттар болды:
- біріншіден, өлшеу адам әрекетімен жасалған жаппай өнім болып табылады, және де еңбек қауіпсіздігі, қоршаған ортаны қадағалау, өнім қауіпсіздігі мен сапасын қадағалау, материалдық және энергетикалық құндылық ресурстарының есебі, ауруларды емдеу диагностикасы және т.б. қадағалау шарттары негізінде жыл сайын оларға деген сұраным өседі;
- екіншіден, өлшем адам әрекетінің ең негізгісі болып табылады, және оның сапасының талаптары (яғни дәлдікті) үздіксіз өсіп отырады;
- үшіншіден, халықаралық ынтымақтастықтың дамуы (сату, ғарышты танып білу жөнінде бағдарламаларды бірігіп зерттеу, медицина саласы, қоршаған ортаны қорғау) өлшеу нәтижелеріне өзара сенімділікті талап етеді.
Өлшеу мәліметтерінің дұрыстығы мен нақтылығын жоғарлату мәселесін метрология шешуі керек, және халық шаруашылығының барлық салаларында қолданылатын оның нәтижелерінің шешімі, мемлекеттік шешу мәселелерінің біріншісі болып қалады.
Өлшеудің мәліметі ұғымы - техникалық құралдарды қолдануымен, тәжіребиелі жолмен алынған құбылыстардың, процесстердің, өнімдердің, бұйымдардың, материалдар қасиеттерінің өлшемдік сипаттамасы туралы кез-келген мәліметті қамтиды.
Өлшеу жолымен алынған мәлімет, халық шаруашылығының барлық дерлік басқару органдарының әрекетіне негізделген. Бірақ бұл өлшем бірлігінің шарты кезіндегі өлшеу мәліметі (өлшеу нәтижесі) оның дәлдік көрсеткіш мәнінің бағалауы мен бекітілген бірлік түрінде берілсе ғана мүмкін.
Осының нәтижесінде өлшеу мәліметінің анықтау, қамтамасыз ету бірдейлігі мен дұрыстығына бағытталған метрологиялық әрекет өлшем бірлігін қамтамасыз ету ретінде анықталады.
Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүесін еңгізер алдында ҚР метрологтары өзінің әрекеттерін өлшеу құралдары мен өлшемнің бірдейлігін қамтамасыз ету жолымен жүзеге асырылған, яғни олар нормаларға сәйкес келетін, мемлекетте бекітілген бірліктер мен олардың метрологиялық сипаттамаларда барлық градуировканы иеленуді қадағалайды.
Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы Заң
2000 жылы ҚР Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы Заңы қабылданды. Оған дейін Республикада метрология саласында заңдылық нормалар болған жоқ. Заңдылық нормалар Үкіметтің қаулыларымен тағайындалатын. Ережелермен салыстырғанда Заң біршама жаңашылдықтарды (терминологиядан бастап елдегі метрологиялық қызметті лицензиялауға дейін) еңгізді. Мұнда бақылаудың мемлекеттік метрологиясы мен қадағалаудың мемлекеттік метрологиясының функциялары нақты бөлінді: калибрлеудің ережелері қаралды, өлшем құралдарының ерікті сертификатталуы еңгізілді және т.б.
Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы Заңның мақсаттары:
* өлшемнің жеткілікті дұрыс емес нәтежиелерінің жағымсыз салдарынан ҚР экономикасы мен орнатылған құқықтық тәртіпті, азаматтардың құқықтары мен заңдылық мүдделерін қорған;
* елде қолдануға рұқсат етілген бірліктерде көрсетілген, кепілдендірілген дәлдіктегі өлшем нәтежиелерін қолдану және шама бірліктерінің мемлекеттік эталонын пайдалану негізінде ғылыми-техникалық және экономикалық процестерге ықпал ету;
* халықаралық және фирмааралық байланыстардың дамуы үшін жағымды жағдайлар жасау;
* Қазақстанның мемлекеттік басқару органдарының өлшем құралдарын жасау, пайдалану, жөндеу, сату және импорттау мәселелері бойынша заңды және жеке тұлғалармен қарым-қатынасты реттеу;
* өлшемнің қазақстандық жүйесін әлемдік тәжірибеге икемдеу;
1. Қолдану саласы:
Осы ереже стандартты үлгi түпкi ұйымдарына таралады және олардың негiзгi әрекеттерiнiң бағытын, еркiн және мiндеттерiн белгiлейдi.
2. Шартты белгiлер және ықшамдалған түрлерi:
Стандартты үлгiлер -CY
Стандартты үлгiлердiң бас орталығы- СYБО
Мөлшерлi құжат - МҚ
Өндiрiстiң стандартты үлгiлерi - ӨСҮ
Өлшем орындаудың әдiсi - ӨОӘ
Осы Заң Қазақстан Республикасында өлшем бірлігін қамтамасыз етудің құқықтық, экономикалық және ұйымдық негіздерін белгілейді, мемлекеттік басқару органдарының, жеке және заңды тұлғалардың арасындағы метрологиялық қызмет саласындағы қатынастарын реттейді және азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін, әрі Қазақстан Республикасының экономикасын өлшемнің теріс нәтижелері салдарынан қорғауға бағытталған.
1-тарау. Жалпы ережелер
1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдар
Осы Заңда мынадай негiзгi ұғымдар пайдаланылады:
1) аккредиттеу - аккредиттеу жөнiндегi органның метрологиялық жұмыстар мен көрсетiлетiн қызметтердiң нақты түрлерiн жүзеге асыруға заңды тұлғаның құзыреттілігін ресми тану рәсімі;
2) заңдық метрология - метрологияның уәкiлеттi мемлекеттiк орган атқаратын қызметке жататын және өлшем бiрлiктерiне, әдiстерiне, өлшем құралдары мен өлшемдiк зертханаларына қатысты мемлекеттiк талаптары бар бөлiгi;
3) мемлекеттiк метрологиялық бақылау - уәкiлеттi органның және оның аумақтық бөлiмшелерiнiң өлшем құралдарының шығарылуын, пайдалануға берілуін, жай-күйiн және қолданылуын, өлшемдердi орындау әдiстемелерiнің қолданылуын, шама бірліктерінің эталондарын, метрологиялық қағидалар мен нормалардың сақталуын, сауда операцияларын жасаған кезде иеліктен шығарылатын тауарлар санын, сондай-ақ өлшеп орау, сату және импорттау кезiндегі кез келген орам түріндегi өлшеп оралған тауарлардың санын бақылау жөнiндегi қызметi;
4) метрологиялық бақылау - мемлекеттiк басқару органдарының, жеке және заңды тұлғалардың метрологиялық қызметтерi метрологиялық ережелер мен нормалардың сақталуын тексеру мақсатында жүзеге асыратын қызмет;
5) метрологиялық қызмет - қызметi өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етуге бағытталған субъектiлер жиынтығы;
6) өлшем - арнаулы техникалық құралдардың көмегiмен тәжiрибелiк жолмен физикалық шама мәнiн табу;
7) өлшем бiрлiгi - нәтижелерi заңдастырылған шама бiрлiктерiнде көрсетiлген және өлшем қателiгi берiлген ықтималдықпен белгiленген шектегi өлшемнiң жай-күйi;
8) өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етудiң мемлекеттiк жүйесi - өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету саласында жұмыстарды өз құзыретi шегiнде жүзеге асыратын объектiлердiң, мемлекеттiк басқару органдарының, жеке және заңды тұлғалардың жиынтығы;
9) өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етудiң мемлекеттiк жүйесiнiң тiзiлiмi - өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету саласындағы объектiлердi, жұмысқа қатысушылар мен құжаттарды тiркеудi есепке алу құжаты;
10) өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету жөнiндегi нормативтiк құжаттар - ережелер, нұсқаулар және өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету жөнiндегi жұмыстарды жүргiзу талаптары мен тәртiбiн айқындайтын өзге де нормативтiк және әдiстемелiк құжаттар;
11) өлшем бірлігін қамтамасыз ету саласындағы техникалық сарапшы - уәкілетті орган айқындайтын тәртіппен өлшем бірлігін қамтамасыз ету саласында жұмыстарды жүргізу құқығына аттестатталған жеке тұлға;
12) өлшем құралдарын метрологиялық аттестаттау - бiрен-саран данада шығарылған немесе әкелiнген өлшем құралдарының өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету жөнiндегi нормативтiк құжаттардың талаптарына сәйкестiгiн белгiлеу (растау);
13) өлшем құралдарын салыстырып тексерушi - өлшем құралдарын салыстырып тексеру жүргiзу құқығына уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен аттестатталған мемлекеттiк метрологиялық қызметтiң немесе аккредиттелген заңды тұлғалардың метрологиялық қызметтерiнiң маманы;
14) өлшем құралдарын сынау - сынау объектiлерiне түрлi сынау әсерлерiн қолдана отырып өлшем құралдарының белгiленген нормаларға сәйкестiк дәрежесiн анықтау үшiн өткiзiлетiн операциялар жиынтығы;
15) өлшем құралдарын тексеру әдiстемесi - орындалуы өлшем құралдарының белгiленген техникалық және метрологиялық талаптарға сәйкестiгiн айқындауға және растауға мүмкiндiк беретiн операциялар мен ережелердiң жиынтығы;
16) өлшем құралы - өлшем жүргiзуге арналған және нормаланған метрологиялық сипаттамалары бар техникалық құрал;
17) өлшем құралын калибрлеу - мемлекеттiк метрологиялық бақылауға жатпайтын өлшем құралының метрологиялық сипаттамаларының шын мәндерiн айқындау мақсатында осы өлшем құралының көмегiмен алынған шаманың мәнi мен эталонның көмегімен айқындалған шаманың тиiстi мәнi арасындағы арақатынасты белгiлейтiн операциялар жиынтығы;
18) өлшем құралын салыстырып тексеру - өлшем құралының белгiленген техникалық және метрологиялық талаптарға сәйкестiгiн анықтау және растау мақсатында мемлекеттiк метрологиялық қызмет немесе басқа аккредиттелген заңды тұлғалар орындайтын операциялар жиынтығы;
19) өлшемдердi орындау әдiстемесi - орындалуы өлшем жүргiзудiң осы әдiстемесiмен белгiленген дәлдiкпен өлшем нәтижелерiнiң алынуын қамтамасыз ететiн операциялар мен ережелер жиынтығы;
20) өлшемдердi орындау әдiстемесiн метрологиялық аттестаттау - өлшемдердi орындау әдiстемесiнiң оған қойылатын метрологиялық талаптарға сәйкестiгiн белгiлеу (растау);
20-1) пайдалануға беру - өлшем құралдарын арналған мақсаттарда бірінше рет қолдану;
21) салғастыру - эталондар мен өлшем құралдарының метрологиялық сипаттамаларын зерттеудiң нәтижелерiн салыстыру;
22) уәкілетті орган - техникалық реттеу және метрология саласында мемлекеттік реттеуді жүзеге асыратын мемлекеттік орган;
23) шама бiрлiгi - 1-ге тең сандық мән шартты түрде берiлген белгiленген мөлшердiң физикалық шамасы;
24) шама бiрлiгiнiң мемлекеттiк эталоны - уәкiлеттi органның шешiмiмен Қазақстан Республикасының аумағында бастапқы деп танылған шама бiрлiгiнiң эталоны;
25) шама бiрлiгiнiң эталоны - уәкiлеттi мемлекеттiк орган белгiлеген тәртiппен бекiтiлген, мөлшерiн осы шаманың басқа өлшем құралдарына беру мақсатында, шама бiрлiгiн (шама бiрлiгiнiң еселiк не үлестiк мәндерiн) жаңғыртуға және (немесе) сақтауға арналған өлшем құралы.
2-бап. Қазақстан Республикасының өлшем бірлігін
қамтамасыз ету туралы заңнамасы
Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда - ҚР 2012.07.10 № 31-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Қазақстан Республикасының өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi және осы Заң мен өзге де нормативтiк құқықтық актiлерден тұрады.
2. Егер Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шартта осы Заңдағыдан өзгеше ережелер белгiленген болса онда халықаралық шарттың ережелерi қолданылады.
3-бап. Осы Заңның қолданылу аясы
Осы Заңның күшi Қазақстан Республикасының аумағында өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етуге байланысты қызметтi жүзеге асыратын мемлекеттiк басқару органдарына, сондай-ақ жеке және заңды тұлғаларға қолданылады.
4-бап. Өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету мақсаттары
Өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етудiң негiзгi мақсаттары мыналар болып табылады:
1) Қазақстан Республикасы азаматтарының мүдделерiн және экономикасын өлшемнiң терiс нәтижелерi салдарынан қорғау;
2) отандық және импортталатын өнiмдердiң, процестердiң (жұмыстардың) және көрсетiлетiн қызметтердiң қауiпсiздiгi мен сапасын қамтамасыз ету;
3) материалдық және энергетикалық ресурстардың барлық түрлерiнiң дұрыс есебiн қамтамасыз ету;
4) iргелi зерттеулерде және ғылыми талдамаларда өлшем дұрыстығын қамтамасыз ету;
5) диагностика және сырқаттарды емдеу, адамдардың еңбек және тұрмыс жағдайларының қауiпсiздiгiн бақылау, қозғалыс қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету, қоршаған ортаны қорғау кезiнде сенiмдi өлшем нәтижелерiн қамтамасыз ету.
5-бап. Өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етудi мемлекеттiк
басқару
1. Өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету жөнiндегi қызметтi мемлекеттiк басқаруды Қазақстан Республикасының уәкiлеттi мемлекеттiк органы жүзеге асырады.
2. Уәкiлеттi орган:
1) өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету жөнiндегi мемлекеттiк саясатты әзiрлеудi және іске асыруды ұйымдастырады;
2) Қазақстан Республикасы метрологиялық қызметiнiң жұмысын үйлестiрудi жүзеге асырады;
3) мемлекеттiк шама бiрлiктерiнiң эталондарын бекiтедi;
4) метрология саласында ғылыми зерттеулер жүргiзудi ұйымдастырады;
5) шама бiрлiктерiнiң мемлекеттiк эталондарын, шама бiрлiктерiнiң эталондарын жасау, бекiту, сақтау, қолдану және салғастыру ережелерiн белгiлейдi, Қазақстан Республикасының шама бiрлiктерiнiң эталондық базасын жетiлдiредi;
5-1) Қазақстан Республикасының аумағында қолданылатын шама бiрлiктерiнiң мемлекеттiк эталондарының сыныптамасын белгiлейдi;
6) өлшем құралдарына, әдiстерiне және нәтижелерiне, өлшем құралдарын салыстырып тексеру әдiстемелерiне қойылатын жалпы метрологиялық талаптарды анықтайды;
7) өлшем құралдарын қолдану, өндiру және жөндеу тәртiбiн белгiлейдi, өлшем құралдарын салыстырып тексеру және калибрлеу нәтижелерiн салғастыруды ұйымдастырады;
8) өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етудiң мемлекеттiк жүйесiнiң тiзiлiмiн жүргiзудi ұйымдастырады;
9) мемлекеттiк метрологиялық бақылауды ұйымдастырады және өткізеді;
10) метрология жөнiндегi халықаралық және аймақтық ұйымдарда Қазақстан Республикасының атынан өкiл болады;
10-1) өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету саласындағы техникалық сарапшыларға және өлшем құралдарын салыстырып тексерушілерге аттестаттау және қайта аттестаттау жүргізу қағидаларын, сондай-ақ оларға қойылатын біліктілік талаптарын әзірлейді және бекітеді;
11) өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету саласында кадрлардың біліктілігін арттыру мен қайта даярлау тәртібін айқындайдыжәне оны ұйымдастырады;
12) өлшем құралдарының түрiн бекiту туралы сертификаттардың, өлшем құралдарын метрологиялық аттестаттау туралы сертификаттардың, өлшем құралдарын салыстырып тексеру туралы сертификаттардың нысандарын белгiлейдi;
13) салыстырып тексеру таңбаларын дайындаудың, сақтаудың және қолданудың тәртiбiн белгiлейдi;
14) техникалық құралдардың өлшем құралдарына қатыстылығын белгiлеудiң тәртiбiн айқындайды;
15) осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.
2-тарау. Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің
мемлекеттік жүйесі
6-бап. Өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етудiң мемлекеттiк
жүйесiнiң құрылымы
Өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етудiң мемлекеттiк жүйесi құрылымына:
1) ұйымдық негiздi құратын Қазақстан Республикасының метрологиялық қызметi;
2) шама бiрлiктерiнiң мемлекеттiк эталондары, шама бiрлiктерiнiң эталондары және техникалық негiздi құратын өлшем құралдары;
3) нормативтiк құқықтық актiлер мен өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету жөнiндегi талаптарды, жұмыстарды ұйымдастыру және жүргiзу тәртiбiн регламенттейтiн нормативтiк құжаттар кiредi.
7-бап. Өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етудiң мемлекеттiк
жүйесiнiң объектiлерi
Шама бiрлiктерi, шама бiрлiктерiнiң мемлекеттiк эталондары, шама бiрлiктерiнiң эталондары, өлшем құралдары, өлшем құралдарын салыстырып тексеру әдiстемелерi, өлшем құралдарына, әдiстерiне және нәтижелерiне қойылатын талаптар, өлшемдердi орындау әдiстемелерi, өлшем бiрлiктерiн қамтамасыз ету жөнiндегi мемлекеттiк басқару органдарының, жеке, заңды тұлғалардың метрологиялық қызметтерiнiң жұмысы өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етудiң мемлекеттiк жүйесiнiң объектiлерi болып табылады.
8-бап. Өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету жөнiндегi
нормативтiк құжаттар
Өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөніндегі нормативтiк құжаттар Қазақстан Республикасының техникалық реттеу саласындағы және өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету туралы заңнамасына сәйкес әзiрленедi және оларды Қазақстан Республикасының аумағында барлық жеке және заңды тұлғалар мiндеттi түрде қолдануға тиiс.
9-бап. Шама бiрлiктерi
1. Өлшемдер және салмақтар жөнiндегi бас конференция қабылдаған және Халықаралық заңдық метрология ұйымы ұсынған Халықаралық бiрлiк жүйесiнiң шама бiрлiктерiн уәкiлеттi мемлекеттiк орган белгiлеген тәртіппен Қазақстан Республикасының аумағында қолдануға жол берiледi.
Уәкiлеттi органның шешiмi бойынша Халықаралық бiрлiктер жүйесiне кiрмейтiн шама бiрлiктерiн қолдануға жол беріледі.
2. Өлшем құралдарын қоса экспортқа шығарылатын өнiмдердiң сипаттамалары мен параметрлерi тапсырыс берушi белгiлеген шама бiрлiктерiнде көрсетiлуi мүмкiн.
10-бап. Шама бiрлiктерiнiң мемлекеттiк эталондары
Қазақстан Республикасында өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етудiң мемлекеттiк жүйесiнiң техникалық негiзiн шама бiрлiктерiнiң мемлекеттiк эталондары құрады, олардың құрылуын және сақталып-ұсталуын мемлекет жүзеге асырады.
Шама бiрлiктерiнiң мемлекеттiк эталондары шама бiрлiктерiн (шама бiрлiктерiнiң еселiк не үлестiк мәндерiн) жаңғыртуға және (немесе) сақтауға арналған және мөлшерiн ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Д.Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік
техникалық университеті
Ақпараттық технологиялар және энергетика факультеті
Аспаптар жасау және технологиялық үдерістерді автоматтандыру кафедрасы
Техникалық реттеу пәнінен
РЕФЕРАТ
Орындаған: 14-РТКз-3д тобының студенті:
Айдарова Е.А. Тексерген:Азаматова Ж.К.
Өскемен
2015
Тақырыбы:
ӨЛШЕУ БІРЛІГІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ
Жоспар:
1. Кіріспе.
2. Өлшем бірлігі.
3. Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы заң.
4. Өзгерістер мен толықтырулар туралы тұжырымдама.
Зерттеудің өзектілігі: Стандарттау мен сертификаттаумен бірге өлшеу ғылымы метрологияның мағынасы артады. Бірде бір өлшеуді қолданбайтын практикалық қызмет жоқ, материялдық және басқа да ресурстарды үнемді шешуге метрологиялық өлшем берлігін қамтамасыз ету үлкен роль атқарады.
Метрологиялық қамтамасыздандырудың дамуының негізі өлшем бірлігін қамтамасыз ету мен өлшеудің қойылған дәлдігінің бұрыннан қолданылып келе жатқан шағын қызметінен өлшеу сапасын қамтамасыз етудің жаңа ережелеріне көшу болып табылады.
Өлшем бірлігін қамтамасыз ету дегеніміз - заңды актілерге сәйкес өлшем бірлігі қалпында ұстауға бағытталған, сондай-ақ мемлекеттік стандарттар мен басқа да нормативтік құжаттармен бекітілген нормалар мен ережелер. Егер өлшем бірлігін қамтамасыз етудің ұлттық жүйесінің принциптері халықаралық ережелермен, нормалармен үйлестірілгенін ескеретін болсақ, онда калибрлеу өлшемдердің бірлігін қамтамасыз етудің әлемдік жүйесіне кіреді. Сондықтан осы курстық жұмыста мен берілген тақырыпта шектелмей, сонымен қатар калибрлеу өлшем бірлігін қамтамасыз етудің әлемдік жүйесі болғандықтан осы тақырыпты ашып жаздым.
Калибрлеу - өлшем құралдырын салыстырып тексеру әдісі, мұнда түрлі өлшемдер, олардың үйлесімі немесе түрлі комбинацидағы көп мәнді өлшемдердің шкала белгілері салыстырылады және оның нәтижесінде есептеледі.
Калибрлеу біздің елімізде бұрынырақта болған өлшем құралдарын ведомстволық салыстырып тексеру және метрологиялық аттестацияны алмастырады (ҚР СТ 2.12-2000). Мемлекеттік метрологиялық қызметтер жасайтын тексеруге қарағанда, калибрлеуді жүргізуге жағдайы бар кез келген метрологиялық қызмет (жеке тұлға) орындай алады.
Зертеудің мақсаты: а) келешекте коммерциялық жұмысты тиімді жүргізу үшін қажетті білім, бағдар және іскерлікті қалыптастыру болып табылады;
ә) Қазақстан Республикасының эканомикасы мен халықтың құқықтарын дұрыс емес нәтижелер салдарынан сақтау;
б) өлшем бірлігін қамтамасыз етудегі мәселелерді шешу үшін, нормативтік-құқықтық, техникалық және эканомикалық жағдайларды жасау.
Зерттеудің міндеті: а) өлшем бірлігін қамтамасыз етудің нормативтік базасын құру мен жетілдіру;
ә) өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөніндегі нормативтік құжаттар стандартизация, метрология және сертификация саласындағы заңнамаға сәйкес жасалу жолдарын көрсету;
б)шама бірліктер эталонды базасын жетілдіру;
в) өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөнінде оптималды басқару принціптер мен әрекеттерін дамыту.
Өлшем бірлігі - бұл берілген ықтималдықтың бекітілген шекарасында орналасқан өлшеу қателігі және өлшеу нәтижесі мен шама бірлігінің заңды түрде берілуді сипаттайтын өлшем күйін айтамыз.
Яғни бұл өлшем бірлігін қайталап өткізуге қажетті орындалатын көп түрлі өлшемдердің барлық нәтижелерін, олар талап еткен дәлдіктін кепілі мен оның нақтылығымен қабаттас жүреді.
Өлшеу қателігі өлшеудің қатесі деп атауға бола ма? Жоқ, себебі қате деп оператормен жіберілген қатені айтады.
Өлшем бірлігін қамтамасыз ету (ӨБҚ) дегеніміз - заңды актілерге сәйкес өлшем бірлігін қалпында ұстауға бағытталған, сондай-ақ мемлекеттік стандарттар мен басқа да өлшем бірлігін қамтамасыз ететін нормативтік құжаттармен бекітілген нормалар мен ережелер.
Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің негізгі мақсаты - Қазақстан Республикасының эканомикасы мен халықтың құқықтарын дұрыс емес нәтижелер салдарынан сақтау болып табылады (Қазақстан Республикасының 4-ші бабының Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы заңының формулировкасы туралы ойлансақ, ол салдардан емес, ол дұрыс емес нәтижелерінен сақтау).
Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің басқа мақсаттары (1 Қосымша):
- қызмет пен процесстердің, мемлекеттік және импорттық өнім сапасының қауіпсіздігі;
- ғылыми жұмыстар мен іргелі зерттеулер кезіндегі өлшемдердің дұрыстығы
- материалды және энергетикалық ресурстар есебінің дұрыстығы;
- қоршаған ортаны қорғау, қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету, адамдардың еңбек және тұрмыс жағдайларының қауіпсіздігін қадағалау, диагностика мен ауруларды емдеу кездегі өлшеу нәтижелерінің дұрыстығы.
ӨБҚ - заттардың құрамы мен қасиеттері, табиғи құбылыстардың қасиеттері, қоршаған ортаның күйі мен адам денсаулығын қорғау, хабарласу құрылғылары мен көлік жұмыстарының сапасы туралы, өлшеудің дұрыс мәлімет алудың, сондай-ақ Қазақстан Республикасының эканомикасы мен халықтың құқығын дұрыс емес өлшеу нәтижелерінің салдарынан қорғау кепілі болып табылады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік қамтамасыз ету жүесі (ҚР МӨЖ) бұл - Қазақстан Республикасындағы өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөніндегі субъектілер, нормалар, құралдар мен әрекет түрлерінің мемлекеттік басқару жүесі.
Өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөніндегі әрекеттер және мемлекеттік басқару жүесін құру мен еңгізу үшін салмақты алғышарттар болды:
- біріншіден, өлшеу адам әрекетімен жасалған жаппай өнім болып табылады, және де еңбек қауіпсіздігі, қоршаған ортаны қадағалау, өнім қауіпсіздігі мен сапасын қадағалау, материалдық және энергетикалық құндылық ресурстарының есебі, ауруларды емдеу диагностикасы және т.б. қадағалау шарттары негізінде жыл сайын оларға деген сұраным өседі;
- екіншіден, өлшем адам әрекетінің ең негізгісі болып табылады, және оның сапасының талаптары (яғни дәлдікті) үздіксіз өсіп отырады;
- үшіншіден, халықаралық ынтымақтастықтың дамуы (сату, ғарышты танып білу жөнінде бағдарламаларды бірігіп зерттеу, медицина саласы, қоршаған ортаны қорғау) өлшеу нәтижелеріне өзара сенімділікті талап етеді.
Өлшеу мәліметтерінің дұрыстығы мен нақтылығын жоғарлату мәселесін метрология шешуі керек, және халық шаруашылығының барлық салаларында қолданылатын оның нәтижелерінің шешімі, мемлекеттік шешу мәселелерінің біріншісі болып қалады.
Өлшеудің мәліметі ұғымы - техникалық құралдарды қолдануымен, тәжіребиелі жолмен алынған құбылыстардың, процесстердің, өнімдердің, бұйымдардың, материалдар қасиеттерінің өлшемдік сипаттамасы туралы кез-келген мәліметті қамтиды.
Өлшеу жолымен алынған мәлімет, халық шаруашылығының барлық дерлік басқару органдарының әрекетіне негізделген. Бірақ бұл өлшем бірлігінің шарты кезіндегі өлшеу мәліметі (өлшеу нәтижесі) оның дәлдік көрсеткіш мәнінің бағалауы мен бекітілген бірлік түрінде берілсе ғана мүмкін.
Осының нәтижесінде өлшеу мәліметінің анықтау, қамтамасыз ету бірдейлігі мен дұрыстығына бағытталған метрологиялық әрекет өлшем бірлігін қамтамасыз ету ретінде анықталады.
Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүесін еңгізер алдында ҚР метрологтары өзінің әрекеттерін өлшеу құралдары мен өлшемнің бірдейлігін қамтамасыз ету жолымен жүзеге асырылған, яғни олар нормаларға сәйкес келетін, мемлекетте бекітілген бірліктер мен олардың метрологиялық сипаттамаларда барлық градуировканы иеленуді қадағалайды.
Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы Заң
2000 жылы ҚР Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы Заңы қабылданды. Оған дейін Республикада метрология саласында заңдылық нормалар болған жоқ. Заңдылық нормалар Үкіметтің қаулыларымен тағайындалатын. Ережелермен салыстырғанда Заң біршама жаңашылдықтарды (терминологиядан бастап елдегі метрологиялық қызметті лицензиялауға дейін) еңгізді. Мұнда бақылаудың мемлекеттік метрологиясы мен қадағалаудың мемлекеттік метрологиясының функциялары нақты бөлінді: калибрлеудің ережелері қаралды, өлшем құралдарының ерікті сертификатталуы еңгізілді және т.б.
Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы Заңның мақсаттары:
* өлшемнің жеткілікті дұрыс емес нәтежиелерінің жағымсыз салдарынан ҚР экономикасы мен орнатылған құқықтық тәртіпті, азаматтардың құқықтары мен заңдылық мүдделерін қорған;
* елде қолдануға рұқсат етілген бірліктерде көрсетілген, кепілдендірілген дәлдіктегі өлшем нәтежиелерін қолдану және шама бірліктерінің мемлекеттік эталонын пайдалану негізінде ғылыми-техникалық және экономикалық процестерге ықпал ету;
* халықаралық және фирмааралық байланыстардың дамуы үшін жағымды жағдайлар жасау;
* Қазақстанның мемлекеттік басқару органдарының өлшем құралдарын жасау, пайдалану, жөндеу, сату және импорттау мәселелері бойынша заңды және жеке тұлғалармен қарым-қатынасты реттеу;
* өлшемнің қазақстандық жүйесін әлемдік тәжірибеге икемдеу;
1. Қолдану саласы:
Осы ереже стандартты үлгi түпкi ұйымдарына таралады және олардың негiзгi әрекеттерiнiң бағытын, еркiн және мiндеттерiн белгiлейдi.
2. Шартты белгiлер және ықшамдалған түрлерi:
Стандартты үлгiлер -CY
Стандартты үлгiлердiң бас орталығы- СYБО
Мөлшерлi құжат - МҚ
Өндiрiстiң стандартты үлгiлерi - ӨСҮ
Өлшем орындаудың әдiсi - ӨОӘ
Осы Заң Қазақстан Республикасында өлшем бірлігін қамтамасыз етудің құқықтық, экономикалық және ұйымдық негіздерін белгілейді, мемлекеттік басқару органдарының, жеке және заңды тұлғалардың арасындағы метрологиялық қызмет саласындағы қатынастарын реттейді және азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін, әрі Қазақстан Республикасының экономикасын өлшемнің теріс нәтижелері салдарынан қорғауға бағытталған.
1-тарау. Жалпы ережелер
1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдар
Осы Заңда мынадай негiзгi ұғымдар пайдаланылады:
1) аккредиттеу - аккредиттеу жөнiндегi органның метрологиялық жұмыстар мен көрсетiлетiн қызметтердiң нақты түрлерiн жүзеге асыруға заңды тұлғаның құзыреттілігін ресми тану рәсімі;
2) заңдық метрология - метрологияның уәкiлеттi мемлекеттiк орган атқаратын қызметке жататын және өлшем бiрлiктерiне, әдiстерiне, өлшем құралдары мен өлшемдiк зертханаларына қатысты мемлекеттiк талаптары бар бөлiгi;
3) мемлекеттiк метрологиялық бақылау - уәкiлеттi органның және оның аумақтық бөлiмшелерiнiң өлшем құралдарының шығарылуын, пайдалануға берілуін, жай-күйiн және қолданылуын, өлшемдердi орындау әдiстемелерiнің қолданылуын, шама бірліктерінің эталондарын, метрологиялық қағидалар мен нормалардың сақталуын, сауда операцияларын жасаған кезде иеліктен шығарылатын тауарлар санын, сондай-ақ өлшеп орау, сату және импорттау кезiндегі кез келген орам түріндегi өлшеп оралған тауарлардың санын бақылау жөнiндегi қызметi;
4) метрологиялық бақылау - мемлекеттiк басқару органдарының, жеке және заңды тұлғалардың метрологиялық қызметтерi метрологиялық ережелер мен нормалардың сақталуын тексеру мақсатында жүзеге асыратын қызмет;
5) метрологиялық қызмет - қызметi өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етуге бағытталған субъектiлер жиынтығы;
6) өлшем - арнаулы техникалық құралдардың көмегiмен тәжiрибелiк жолмен физикалық шама мәнiн табу;
7) өлшем бiрлiгi - нәтижелерi заңдастырылған шама бiрлiктерiнде көрсетiлген және өлшем қателiгi берiлген ықтималдықпен белгiленген шектегi өлшемнiң жай-күйi;
8) өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етудiң мемлекеттiк жүйесi - өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету саласында жұмыстарды өз құзыретi шегiнде жүзеге асыратын объектiлердiң, мемлекеттiк басқару органдарының, жеке және заңды тұлғалардың жиынтығы;
9) өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етудiң мемлекеттiк жүйесiнiң тiзiлiмi - өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету саласындағы объектiлердi, жұмысқа қатысушылар мен құжаттарды тiркеудi есепке алу құжаты;
10) өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету жөнiндегi нормативтiк құжаттар - ережелер, нұсқаулар және өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету жөнiндегi жұмыстарды жүргiзу талаптары мен тәртiбiн айқындайтын өзге де нормативтiк және әдiстемелiк құжаттар;
11) өлшем бірлігін қамтамасыз ету саласындағы техникалық сарапшы - уәкілетті орган айқындайтын тәртіппен өлшем бірлігін қамтамасыз ету саласында жұмыстарды жүргізу құқығына аттестатталған жеке тұлға;
12) өлшем құралдарын метрологиялық аттестаттау - бiрен-саран данада шығарылған немесе әкелiнген өлшем құралдарының өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету жөнiндегi нормативтiк құжаттардың талаптарына сәйкестiгiн белгiлеу (растау);
13) өлшем құралдарын салыстырып тексерушi - өлшем құралдарын салыстырып тексеру жүргiзу құқығына уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен аттестатталған мемлекеттiк метрологиялық қызметтiң немесе аккредиттелген заңды тұлғалардың метрологиялық қызметтерiнiң маманы;
14) өлшем құралдарын сынау - сынау объектiлерiне түрлi сынау әсерлерiн қолдана отырып өлшем құралдарының белгiленген нормаларға сәйкестiк дәрежесiн анықтау үшiн өткiзiлетiн операциялар жиынтығы;
15) өлшем құралдарын тексеру әдiстемесi - орындалуы өлшем құралдарының белгiленген техникалық және метрологиялық талаптарға сәйкестiгiн айқындауға және растауға мүмкiндiк беретiн операциялар мен ережелердiң жиынтығы;
16) өлшем құралы - өлшем жүргiзуге арналған және нормаланған метрологиялық сипаттамалары бар техникалық құрал;
17) өлшем құралын калибрлеу - мемлекеттiк метрологиялық бақылауға жатпайтын өлшем құралының метрологиялық сипаттамаларының шын мәндерiн айқындау мақсатында осы өлшем құралының көмегiмен алынған шаманың мәнi мен эталонның көмегімен айқындалған шаманың тиiстi мәнi арасындағы арақатынасты белгiлейтiн операциялар жиынтығы;
18) өлшем құралын салыстырып тексеру - өлшем құралының белгiленген техникалық және метрологиялық талаптарға сәйкестiгiн анықтау және растау мақсатында мемлекеттiк метрологиялық қызмет немесе басқа аккредиттелген заңды тұлғалар орындайтын операциялар жиынтығы;
19) өлшемдердi орындау әдiстемесi - орындалуы өлшем жүргiзудiң осы әдiстемесiмен белгiленген дәлдiкпен өлшем нәтижелерiнiң алынуын қамтамасыз ететiн операциялар мен ережелер жиынтығы;
20) өлшемдердi орындау әдiстемесiн метрологиялық аттестаттау - өлшемдердi орындау әдiстемесiнiң оған қойылатын метрологиялық талаптарға сәйкестiгiн белгiлеу (растау);
20-1) пайдалануға беру - өлшем құралдарын арналған мақсаттарда бірінше рет қолдану;
21) салғастыру - эталондар мен өлшем құралдарының метрологиялық сипаттамаларын зерттеудiң нәтижелерiн салыстыру;
22) уәкілетті орган - техникалық реттеу және метрология саласында мемлекеттік реттеуді жүзеге асыратын мемлекеттік орган;
23) шама бiрлiгi - 1-ге тең сандық мән шартты түрде берiлген белгiленген мөлшердiң физикалық шамасы;
24) шама бiрлiгiнiң мемлекеттiк эталоны - уәкiлеттi органның шешiмiмен Қазақстан Республикасының аумағында бастапқы деп танылған шама бiрлiгiнiң эталоны;
25) шама бiрлiгiнiң эталоны - уәкiлеттi мемлекеттiк орган белгiлеген тәртiппен бекiтiлген, мөлшерiн осы шаманың басқа өлшем құралдарына беру мақсатында, шама бiрлiгiн (шама бiрлiгiнiң еселiк не үлестiк мәндерiн) жаңғыртуға және (немесе) сақтауға арналған өлшем құралы.
2-бап. Қазақстан Республикасының өлшем бірлігін
қамтамасыз ету туралы заңнамасы
Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда - ҚР 2012.07.10 № 31-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
1. Қазақстан Республикасының өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi және осы Заң мен өзге де нормативтiк құқықтық актiлерден тұрады.
2. Егер Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шартта осы Заңдағыдан өзгеше ережелер белгiленген болса онда халықаралық шарттың ережелерi қолданылады.
3-бап. Осы Заңның қолданылу аясы
Осы Заңның күшi Қазақстан Республикасының аумағында өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етуге байланысты қызметтi жүзеге асыратын мемлекеттiк басқару органдарына, сондай-ақ жеке және заңды тұлғаларға қолданылады.
4-бап. Өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету мақсаттары
Өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етудiң негiзгi мақсаттары мыналар болып табылады:
1) Қазақстан Республикасы азаматтарының мүдделерiн және экономикасын өлшемнiң терiс нәтижелерi салдарынан қорғау;
2) отандық және импортталатын өнiмдердiң, процестердiң (жұмыстардың) және көрсетiлетiн қызметтердiң қауiпсiздiгi мен сапасын қамтамасыз ету;
3) материалдық және энергетикалық ресурстардың барлық түрлерiнiң дұрыс есебiн қамтамасыз ету;
4) iргелi зерттеулерде және ғылыми талдамаларда өлшем дұрыстығын қамтамасыз ету;
5) диагностика және сырқаттарды емдеу, адамдардың еңбек және тұрмыс жағдайларының қауiпсiздiгiн бақылау, қозғалыс қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету, қоршаған ортаны қорғау кезiнде сенiмдi өлшем нәтижелерiн қамтамасыз ету.
5-бап. Өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етудi мемлекеттiк
басқару
1. Өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету жөнiндегi қызметтi мемлекеттiк басқаруды Қазақстан Республикасының уәкiлеттi мемлекеттiк органы жүзеге асырады.
2. Уәкiлеттi орган:
1) өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету жөнiндегi мемлекеттiк саясатты әзiрлеудi және іске асыруды ұйымдастырады;
2) Қазақстан Республикасы метрологиялық қызметiнiң жұмысын үйлестiрудi жүзеге асырады;
3) мемлекеттiк шама бiрлiктерiнiң эталондарын бекiтедi;
4) метрология саласында ғылыми зерттеулер жүргiзудi ұйымдастырады;
5) шама бiрлiктерiнiң мемлекеттiк эталондарын, шама бiрлiктерiнiң эталондарын жасау, бекiту, сақтау, қолдану және салғастыру ережелерiн белгiлейдi, Қазақстан Республикасының шама бiрлiктерiнiң эталондық базасын жетiлдiредi;
5-1) Қазақстан Республикасының аумағында қолданылатын шама бiрлiктерiнiң мемлекеттiк эталондарының сыныптамасын белгiлейдi;
6) өлшем құралдарына, әдiстерiне және нәтижелерiне, өлшем құралдарын салыстырып тексеру әдiстемелерiне қойылатын жалпы метрологиялық талаптарды анықтайды;
7) өлшем құралдарын қолдану, өндiру және жөндеу тәртiбiн белгiлейдi, өлшем құралдарын салыстырып тексеру және калибрлеу нәтижелерiн салғастыруды ұйымдастырады;
8) өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етудiң мемлекеттiк жүйесiнiң тiзiлiмiн жүргiзудi ұйымдастырады;
9) мемлекеттiк метрологиялық бақылауды ұйымдастырады және өткізеді;
10) метрология жөнiндегi халықаралық және аймақтық ұйымдарда Қазақстан Республикасының атынан өкiл болады;
10-1) өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету саласындағы техникалық сарапшыларға және өлшем құралдарын салыстырып тексерушілерге аттестаттау және қайта аттестаттау жүргізу қағидаларын, сондай-ақ оларға қойылатын біліктілік талаптарын әзірлейді және бекітеді;
11) өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету саласында кадрлардың біліктілігін арттыру мен қайта даярлау тәртібін айқындайдыжәне оны ұйымдастырады;
12) өлшем құралдарының түрiн бекiту туралы сертификаттардың, өлшем құралдарын метрологиялық аттестаттау туралы сертификаттардың, өлшем құралдарын салыстырып тексеру туралы сертификаттардың нысандарын белгiлейдi;
13) салыстырып тексеру таңбаларын дайындаудың, сақтаудың және қолданудың тәртiбiн белгiлейдi;
14) техникалық құралдардың өлшем құралдарына қатыстылығын белгiлеудiң тәртiбiн айқындайды;
15) осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.
2-тарау. Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің
мемлекеттік жүйесі
6-бап. Өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етудiң мемлекеттiк
жүйесiнiң құрылымы
Өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етудiң мемлекеттiк жүйесi құрылымына:
1) ұйымдық негiздi құратын Қазақстан Республикасының метрологиялық қызметi;
2) шама бiрлiктерiнiң мемлекеттiк эталондары, шама бiрлiктерiнiң эталондары және техникалық негiздi құратын өлшем құралдары;
3) нормативтiк құқықтық актiлер мен өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету жөнiндегi талаптарды, жұмыстарды ұйымдастыру және жүргiзу тәртiбiн регламенттейтiн нормативтiк құжаттар кiредi.
7-бап. Өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етудiң мемлекеттiк
жүйесiнiң объектiлерi
Шама бiрлiктерi, шама бiрлiктерiнiң мемлекеттiк эталондары, шама бiрлiктерiнiң эталондары, өлшем құралдары, өлшем құралдарын салыстырып тексеру әдiстемелерi, өлшем құралдарына, әдiстерiне және нәтижелерiне қойылатын талаптар, өлшемдердi орындау әдiстемелерi, өлшем бiрлiктерiн қамтамасыз ету жөнiндегi мемлекеттiк басқару органдарының, жеке, заңды тұлғалардың метрологиялық қызметтерiнiң жұмысы өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етудiң мемлекеттiк жүйесiнiң объектiлерi болып табылады.
8-бап. Өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету жөнiндегi
нормативтiк құжаттар
Өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөніндегі нормативтiк құжаттар Қазақстан Республикасының техникалық реттеу саласындағы және өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету туралы заңнамасына сәйкес әзiрленедi және оларды Қазақстан Республикасының аумағында барлық жеке және заңды тұлғалар мiндеттi түрде қолдануға тиiс.
9-бап. Шама бiрлiктерi
1. Өлшемдер және салмақтар жөнiндегi бас конференция қабылдаған және Халықаралық заңдық метрология ұйымы ұсынған Халықаралық бiрлiк жүйесiнiң шама бiрлiктерiн уәкiлеттi мемлекеттiк орган белгiлеген тәртіппен Қазақстан Республикасының аумағында қолдануға жол берiледi.
Уәкiлеттi органның шешiмi бойынша Халықаралық бiрлiктер жүйесiне кiрмейтiн шама бiрлiктерiн қолдануға жол беріледі.
2. Өлшем құралдарын қоса экспортқа шығарылатын өнiмдердiң сипаттамалары мен параметрлерi тапсырыс берушi белгiлеген шама бiрлiктерiнде көрсетiлуi мүмкiн.
10-бап. Шама бiрлiктерiнiң мемлекеттiк эталондары
Қазақстан Республикасында өлшем бiрлiгiн қамтамасыз етудiң мемлекеттiк жүйесiнiң техникалық негiзiн шама бiрлiктерiнiң мемлекеттiк эталондары құрады, олардың құрылуын және сақталып-ұсталуын мемлекет жүзеге асырады.
Шама бiрлiктерiнiң мемлекеттiк эталондары шама бiрлiктерiн (шама бiрлiктерiнiң еселiк не үлестiк мәндерiн) жаңғыртуға және (немесе) сақтауға арналған және мөлшерiн ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz