Өткізудің теориялық және практикалық негіздемелері, олардың қолданыстағы негізгі қағидаттары

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...1
1. Өткізудің теориялық және практикалық негіздемелері, олардың қолданыстағы негізгі қағидаттары
1.1 Өткізу саясатының түсінігі, оның негізгі концепциялары ... ... ... ... ... ... .7
1.2 Өткізудің стратегиялық мәселелері (Өткізудің маркетингтік жүйелері)..9
2. Өткізудің тиімділігін талдау мәселелері («УАТ» фирмасына сәйкес)
2.1 «УАТ» ЖШС.ның жалпы сипаттамасы, оның өткізу механизімдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
2.2 «УАТ» ЖШС өткізу тиімділігін талдау және оның маркетингтік жоспарына өзгертулер мен толықтырулар ұсыну ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30

Қазіргі таңдағы Қазақстан Республикасының экономикасының дамуы деңгейін арттыру мақсатында көптеген бағдарламалар қабылданып, жүзеге асып жатқандығы бәрімізге мәлім. Макроэкономиканың микроэкономика элементтерінен құралатынын ескерсек, сонымен қатар кәсіпорындар өмірінде өткізудің маңызды орынға ие болатынын қарастырсақ, онда бұл ретте оның ел экономикасына әсерін айтпаса да түсінікті. Менің бұл тақырыпты алуымның басты мақсаты - өткізудің тиімділігін талдап отыру фирма өмірінде, оның пайда табуында айрықша орын алатынын дәлелдеу болып отыр. Әрине, қазіргі жағдайда көптеген отандық фирмалар бұл жағдайға кейде мән бермей жатады. Оның бұл мәселелерге мән бермеуі айтарлықтай пайда мен қаражат табысынан айрылып жатқандығын өздері де сезініп жатқан жоқ. Соңғы статистикалық мәліметтерге жүгінсек, Қазақстан Республикасындағы өнеркәсіп, бизнес және шағын және орта кәсіпкерлік өкілдері сауалнамаларда өткізудің талдау мәселелерін жүзеге асырмайтынын атап көрсеткен.

• «Маркетинг негіздері» Ф.Котлер, 1990, 1997ж., Мәскеу;
• «Маркетинг» оқу құралы, С.Р.Есімжанова, 2003ж., Алматы
(Экономика баспасы);
• Қазақстан Республикасының Үкіметінің және статистика агенттігінің ресми сайттары;
• Бүкіл әлемдік «Форбс» журналы, 10.10.2008ж., «Әлемдік өткізуді талдау мен бақылау»;
• «УАТ» ЖШС-нің жеке сайты мен «Маркетинг» бөлімінің мәліметтері;
• «Басқару» факультетінің деканы, э.ғ.к., доцент Е.М.Нұрпейіс мырзамен жеке сұхбат;
• Республикалық «Егемен Қазақстан» газетіндегі Қазақстан Республикасының экономика және бюджетті жоспарлау министрі, Б.Сұлтановпен сұхбат мәліметтері;
• Еуропалық «EuroNews» телеканалының «Бизнесті жоспарлау» бағдарламасының ақпараттары;

Пән: Маркетинг
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ:

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...1
1. Өткізудің теориялық және практикалық негіздемелері, олардың
қолданыстағы негізгі қағидаттары
1.1 Өткізу саясатының түсінігі, оның негізгі
концепциялары ... ... ... ... ... .. ...7
1.2 Өткізудің стратегиялық мәселелері (Өткізудің маркетингтік жүйелері)..9
2. Өткізудің тиімділігін талдау мәселелері (УАТ фирмасына сәйкес)
2.1 УАТ ЖШС-ның жалпы сипаттамасы, оның өткізу
механизімдері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
2.2 УАТ ЖШС өткізу тиімділігін талдау және оның маркетингтік жоспарына
өзгертулер мен толықтырулар
ұсыну ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ..2 9
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30

КІРІСПЕ

Қазіргі таңдағы Қазақстан Республикасының экономикасының дамуы
деңгейін арттыру мақсатында көптеген бағдарламалар қабылданып, жүзеге асып
жатқандығы бәрімізге мәлім. Макроэкономиканың микроэкономика элементтерінен
құралатынын ескерсек, сонымен қатар кәсіпорындар өмірінде өткізудің маңызды
орынға ие болатынын қарастырсақ, онда бұл ретте оның ел экономикасына
әсерін айтпаса да түсінікті. Менің бұл тақырыпты алуымның басты мақсаты -
өткізудің тиімділігін талдап отыру фирма өмірінде, оның пайда табуында
айрықша орын алатынын дәлелдеу болып отыр. Әрине, қазіргі жағдайда көптеген
отандық фирмалар бұл жағдайға кейде мән бермей жатады. Оның бұл мәселелерге
мән бермеуі айтарлықтай пайда мен қаражат табысынан айрылып жатқандығын
өздері де сезініп жатқан жоқ. Соңғы статистикалық мәліметтерге жүгінсек,
Қазақстан Республикасындағы өнеркәсіп, бизнес және шағын және орта
кәсіпкерлік өкілдері сауалнамаларда өткізудің талдау мәселелерін жүзеге
асырмайтынын атап көрсеткен.
Өткізудің тиімділігін талдау барысында мен фирма деңгейінде бұл
мәселенің проблемаларын қарастыра отырып, мемлекет деңгейінде жасалмай
жатқан шараларды қарастыратын боламын. Бұл ретте, өткізудің технологиялық
жаңалықтар тізбесі мен инновациялық бағдарламаларын жете тақылап, оның
өндіріс үрдісіне араласу фактілерін берілетін болады.
Қазақстан-2030 Президент бағдарламасы бойынша біздің
мемлекетіміздің экономикасы дамуы арқылы әлеуметтік-экономикалық жағдайды
көтеру көрсетілген. Ал ол деңгейге жету үшін жекелеген секторлардың
көтерілуі қажет. Бұл жағдай өткізудің тиімділігін жүзеге асырмай өмірге
келуі мүмкін емес. Ендеше осы курстық жұмыс барысы сіздерге қызық болары
сөзсіз.

Өткізудің теориялық және практикалық негіздемелері, олардың қолданыстағы
негізгі қағидаттары

1. Өткізу саясатының түсінігі
Өндірілген тауарды тұтынушыға міндетті түрде жеткізу керек. Өндірушілер
осы қызметті екі әдіспен жүзеге асырады: өзіндік өткізу бөлімшелері арқылы
немесе дербес делдалдар арқылы. Тауарды тікелей өткізу әрқашан да тиімді
емес, сондықтан өндірушілер делдалдар қызметін қажет етеді. Өзінің
байланыстары, тәжірибесі және мамандануы арқасында делдалдар бірқатар
қызметтер ұсынып, фирманың өз бетінше ала алатын шамадан көбірек пайда
табуға жәрдемдеседі. Дистрибьюторлармен, бөлшек сауда дүкендерімен,
тәуелсіз делдалдармен келісім негізінде құрылған арналарды қажет кезде
өзгерту өте қиын. Сондықтан, басқарушы қызметкерлер өткізу арналарын құруға
байсалды, байыпты қарауға тиіс.
Өткізу – өнімді кеңістік пен уақыт ішіндегі жылжытатын ауыстыру
жөніндегі іс-әрекет түрлерінің жиынтығы, сондай-ақ меншік құқығын
өндірушіден тұтынушыға беру. Қысқаша айтқанда: өнім мен қызметтерді
тұтынушыға жеткізу.
Өткізу арнасына қатысушылардың міндетті қызмет аясы:
• Ақпараттық-маркетингтік зерттеулер жүргізу, ақпаратты жинау және
оларды тарату;
• Коммуникациялық-жарнамалық ақпаратты жасау және тарату;
• Тауарларды бейімдеу – тауарларды сатып алушының талабына сай
ыңғайлану (өндіріс, іріктеу, құрастыру және орау)
• Байланыстарды орнату мүмкін болатын сатып алушылармен байланыс
орнату және қолдап отыру;
• Келіссөздер жүргізу тауар меншігін иемденуге беру әрекетін
жүзеге асыру үшін бағаны және басқа да шарттар туралы
келіссөздер жүргізу;
• Тауар қозғалысын ұйымдастыру тауарды тасымалдау және қоймаға
қою;
• Қаржыландыру арнаның қызмет атқаруына қажетті шығындарды жабатын
қаржыны іздеу және пайдалану;
• Тәуекелге бару өткізу арнасының жауапкершілігін өз міндетіне
алу;
• Төлем жасау тауарды өндірушіден тұтынушыға сатуға байланысты
операциялар;
• Меншік құқығын табыстау тауарларды иемдену құқығын бір жеке
немесе заңды тұлғадан екінші бір тұлғаға табыстау;

Арнаның өткізу қызметтерін тек өндірушілер де, делдалдар да жүзеге
асыруы мүмкін. Өткізу процестерін жалпы сипаттай келе, оның арналар,
деңгейлер, жүйелер және өткізу нысандары деген құрамдастарын бөліп атайды.
Өткізу арнасы – ол өндірушіден тұтынушыға дейін тауарды жылжыту
процесіне қатысатын фирмалар мен жеке тұлғалар жиынтығы. Маркетингтік
әдебиеттерде кездесетін тарату арналары, тауар қозғалысының арналары,
өткізу арналары немесе маркетингтік арналар деген терминдердің мағынасы
бірдей.
Өткізу арналарын таңдау кезінде мынандай факторлар ескеріледі:
• Өндіруші фирманың мінез-құлқы, оның мақсаттары, пайдамен табатын
өткізу процесін бақылау мүмкіндігі: ресурстары, өндіріс көлемі
және мерзімділігі, жүк жөнелту жиілігі, тәжірибесі, әдістері,
өткізу жүйесі;
• Тұтынушылар, олардың саны, территориялық орналасуы, сатып алудың
орташа мөлшері, сұраныс деңгейі, тұтынушылардың мінез-құлқы,
нарық сегменттері, төлем тәсілдері (қолма-қол төлеу, несие алу,
қарызға алу), сатып алу орындарының нысандары (супермаркет,
пошта арқылы тапсырыс және т.б.);
• Тауар немесе қызмет көрсетудің сипаты, ассортиметі және сапасы.
Тауарларды өткізу кезінде сапалық қасиеттері, оны жасау
күрделілігі, жаңалығы, құны және басқа да параметрлері
ескеріледі. Қызмет көрсетуді сатып-өткізу оның материалдық
еместігі, сапасының өзгергіштігі, ұзақ уақыт сақталмайтындығы,
өндіру мен тұтынудың бөлінбейтіндігі қарастырылады;

Маркетинг жөніндегі менеджердің стратегиялық шешімі тікелей немесе
көтерме және бөлшек саудадан тұратын жанама өткізуді таңдауына байланысты.
Жанама өткізуді таңдаған кезде оның міндеттерінің бір бөлігін маркетингтік
концепциялары сенімді, іскер серіктес болып табылатын делдалдарға беріледі.
Оңтайлы өткізу арналарын таңдағанда, қанша және қандай сауда орындарын
жұмылдыру қажет екенін шешу керек.
Тәжірибеде өткізу арналарының тікелей және жанама деген 2 негізгі типі
қолданылады. Олардың әрқайсысы бірнеше топтарға бөлінеді.
Тікелей өткізу арнасы – тауарлар мен қызмет көрсетулердің
өндірушілерден тұтынушыларға тәуелсіз делдалдарсыз тікелей ауысып, жылжуы.
Өндіріс құралдарын өндірушілер тікелей өткізуді жиі қолданады, өйткені
олардың мақсатты нарықтары шектеулі, олар тұтынушылармен тығыз байланыста
болуға тырысады. Мысалы, Алматы ауыр машина зауыты (АЗТМ), Қазмұнайгаз
және Қазхром компанияларына поршеньдік насостарды, тербелмелерді,
редукторларды, ал Соколов-Сарыбай тау-кен байыту өндірістік бірлестігіне
(ССГПО) – сым созатын станоктарды, тау-кен құрал жабдықтарын делдалдарсыз
тікелей өткізеді.

Жанама өткізу арналары – тауарлар мен қызметтердің өндірушіден
тәуелсіз делдалға, одан кейін – тұтынушыға жылжуына байланысты арналар.
Мұндай жағдайда өндіруші тауарды кімге сатқанын білмеуі мүмкін. Мысалы,
тамақ өнеркәсібінде өндірушілер әдетте тауарларын көтерме саудагерлер
арқылы сатады, ал олар бөлшек сауда дүкендерімен жұмыс істейді.
Өткізу арнасын қалыптастырудың кезінде басты мәселе – оған қатысушылар
саны. Өткізу арналарының деңгейі – бұл тауарды өндірушіден тұтынушыға
жылжыту бойынша тізбектегі қайсыбір жұмысты орындайтын кез келген делдал.
Өткізу арнасының ұзындығы арнаның аралық деңгейлерінің санымен анықталады,
осыған байланысты өткізу арналары қысқа және ұзын болып қалыптасады.
1-суретте тұтынушы және өнеркәсіп маркетингінің өткізу арналарының
ерекшеліктері көрсетілген.

Өндіруші

Өнеркәсіптік
Агенттер
Маркетинг

Дистрибьюторлар

Тұтынушылар

Өндіруші

Тұтынушы

маркетингі

1-сурет. Тұтыну тауарларының өткізу арналары

Нөлдік деңгейдегі арна. Бұл арна тұтынушы мен өндірушіден ғана тұрады.
Ол екеуінің арасында өткізу деңгейі болмайды, сондықтан тікелей маркетинг
деп аталады. Тікелей маркетингке шығарып сату, үйде сату, телемаркетинг,
пошталық сауда және тағы басқалары жатады.
Бір деңгейлі арна. Құрамына бір делдал кіреді. Тұтыну нарығында делдал
ретінде әдетте бөлшек сатушы, ал өндірісте пайдалану тауарларды нарығында -
өткізу жөніндегі агент, дистрбьютор және дилер атқарады. Мысалы: тұрмыстық
техниканың негізгі түрлерін, жиһазды, теледидарды өндірушілер өз өнімдерін
ірі бөлшек сатушыларға сатады, ал олар оны түпкі тұтынушыларға өткізеді.
Екі деңгейлі арна. Құрамына екі делдал кіреді. Тұтыну нарығында –
көтерме және бөлшек саудагерлер, өндірістік құралдары нарығында –
дистрибьютер және дилерлер. Мұндай арналарды әдетте азық-түлік, дәрі-дәрмек
өндірушілер және тағы басқалары қолданады.
Үш деңгейлі арна. Құрамында үш делдал: көтерме, ұсақ көтерме және
бөлшек саудагер болуы мүмкін. Мысалы, ет өңдеу өндірісінде көтерме сауда
және бөлшек сауда сатушыларының арасында ұсақ көтермелеуші орналасады.
Мысалға, Қазақстан Республикасындағы соңы мәліметтерді қарап өтсек,
Бөлшек сауда тауар айналымы. 2008 жылғы қаңтар-қыркүйекте бөлшек сауда
тауар айналымының көлемі 1765,8 млрд. теңгені құрап, өткен жылғы тиісті
кезеңмен салыстырғанда (салыстырмалы бағада) 3,3%-ға ұлғайды.
2008 жылғы қаңтар-қыркүйекте өңірлер бөлінісіндегі бөлшек сауда тауар
айналымы көлемінің өсуі 2007 жылғы сәйкес кезеңмен салыстырғанда
(салыстырмалы бағада) республиканың 10 өңірінде байқалды. Сонымен, өсу
Астана қаласында (15,9%), Қызылорда (30,5%), Жамбыл (28,4%), Атырау және
Қостанай (әрқайсысында 10,7%-дан) облыстарында өсу байқалды. Бөлшек сауда
тауар айналымы көлемінің төмендеуі Солтүстік Қазақстан (15,6%), Маңғыстау
(9,9%), Ақтөбе (8,2%) және Батыс Қазақстан (1,6%-ға) облыстарында, сондай-
ақ Алматы қаласында (3,7%) белгіленді.
Тұтыну бағасының индексі. 2008 жылғы қыркүйекте 2007 жылғы
желтоқсанмен салыстырғанда тұтыну тауарлары мен қызмет көрсетулер бағасы
бағаның барынша ең жоғарғы өсім Шығыс Қазақстан мен Қостанай (әрқайсысында
8,7%-дан), Батыс Қазақстан (8,2%) және Жамбыл (8,1%) облыстарында, сондай-
ақ Астана мен Алматы қалаларында (тиісінше, 9,9% және 9,0%) тіркелді.

Общий объем розничного товарооборота по Республике Казахстан
Млрд. тенге

Млн.тенге
2000 2001
Жоғары 13,0
13,0
54,0 Жеткілікті 43,0
Қанағаттандырарлық 29,0
24,0
7,0 Төмен 15,0
Жауап бере алмайды
2,0

Сабын бұйымдары ассортиментінің кеңдігін тұтынушылардың бағалауы
олардың қанағаттанарлық дәрежесі туралы айтады: жауап берушілердің 62%-ы
ассортименті кең деп санайды, 17%-ы өте кең, 17%-ы шектелген, 4%-ы тар.
Сәйкесінше, сабын бұйымдары нарығында жауап берушілердің 21%-ы оны кеңейту
қажет деп санайды.
Қаладағы сабын және кір жуу ұнтағы бұйымдары сатылу жағдайын
бағалау нәтижесінде сатып алушылардың көпшілігі 55%-ы оның жақсарғанын
айтады, 37%-ы жағдай өзгермеген десе, 8 %-ы бұл тауарлардың сатылуының
нашарлағанын айтады.

Бас директор

Қаржы Техникалық Дайын өнімді
Өндіріс
директоры директор,бас өткізу
меңгеру-
инженер
басқармасының шісі

бастығы

Бас бухгалтер Диспетчерлік Маркетинг
Вансселлинг
қызмет бастығы бөлімінің

бастығы

Жаңа
технология- Химия
Өндірістік
лар бөлімі- цех бастығы
зертхана
нің бастығы меңгерушісі

Филиалдарды
өркендету бөлімі

1 - сурет - “УАТ” сабын комбинатының ұйымдық құрылымы

Қазақстан экономикасының 90-жылдардың басында құлдырауы және
мемлекеттік шығындардың жыл сайын азаюы маркетингтік процестерге
қызығушылықты төмендетті.
Өндірістік кәсіпорындардың бәсекелестік жағдайында өмір сүру үшін
үздіксіз диверсификация және өнімді жаңартып отыру қажет. Техникалық
құрылғыларды, заттарды және технологиялық процестерді жетілдіру және
жаңаларын енгізу техникалық шешімдерге негізделеді. Өз кезегінде олар
ғылыми, өнертапқыштық және инженерлік идеялар негізінде жасалады.
Өндірістің өсу ауқымы және оның тиімділігінің артуы резервтерді көбейту
және қолданыстағы кәсіпорындардың өндірістік қуаттарын пайдалануды,
жақсартуды, іздестіру міндетін қояды.

Еңбек өнімділігін жақсарту жолдары
Осылайша, инновациялық белсенділік, ол кәсіпорынның экономикалық
бәсеке қабілеттілік индикаторларының бірі. Бұл белсенділік сөнген кезде
кәсіпорын сыртқы және ішкі нарықтардағы позициясын жоғалтады,
инвестициялық, технологиялық және экономикалық дағдарыс орын алады.
Кәсіпорында техникалық, экономикалық талдау жүргізгенде өнімнің
өзіндік құнымен байланысты немесе көрсеткіш ол өткізілген өнімнің 1
теңгесіне кететін шығындар пайдаланылады. Осы көрсеткішке үш фактор әсер
етеді. Олар:
1. Шығындар өнімінің 1 теңгесіне кеткен шығындар немесе шығын
өнімдерінің көлемінің құрылымы;
2. Шығарылған өнімнің бағалары;
3. Жалпы шығарылған өнім көлемінің өзіндік құны.
80-жылдары басқарудың кеңестік әкімшілік-әміршілік жүйесі
орталықтанған жоспарлау арқылы өндіріс пен өнім ассортиментін жаңарта
отырып және мемлекеттік бюджет қаражаттары есебінен инновацияларды жүзеге
асыра отырып, халық шаруашылығының және өмір деңгейінің өсіп отыруын
қамтамасыз ете алмады. Нәтижесінде нарықтық экономикаға өту кезінде
инновациялық дағдарыс орнады.
Дағдарыстан шығу жолдарының бірі инновацияларды ынталандыру болып
табылады. Ол үшін стратегияларды құру өте маңызды. Инновацияларды енгізуде
және ғылыми сыйымды өнімді экспорттауда ірі табыстарға жеткен шетел
компанияларының қызметін талдау инновациялық дамудың кейбір стратегия
түрлерін пайдалануға мүмкіндік береді.
Қазақстанға біздің интеллектуалдық потенциал мен ғылыми-техникалық
ресурстарға сүйенетін стратегияны таңдау қажет. ҚР-ның статистика агенттігі
бойынша жүргізген ғылыми-техникалық өнімдер нарығын талдаудың мәліметтері
бойынша зерттеуге қатысқан 2146 кәсіпорынның ішінде 75,5%-ы кәсіпорынның
техникалық базасын модернизациялау бойынша жеке ғылыми жұмыстар жүргізуге
ешқандай мүмкіндіктері жоқ, өнеркәсіпте бұл көрсеткіш 64,8%, құрылыста
77,9%,көлік және байланыста 62,4%, ауыл шаруашылығында 87,8%. Төмен
инновациялық белсенділік себептерінің ішінде қаржының жоқтығы (52,6%),
тапсырыс берушілердің төлем қабілетсіздігі (41,7%), жоғары несие ставкалары
(21,1%), және өнімге деген сұраныстың жоқтығы (10,5%).
Бәсекеге қабілетті өнім өндіру және ішкі, сыртқы нарықтарда өткізу
үшін бірлескен кәсіпорындар құруға болады. Бұл кәсіпорындар өндірістік
потенциалды қолдануға, жұмысбастылықты қамтамасыз етуге және өзіндік
инновациялық жобаларды дамытуға көмектеседі. Ғылыми лабораториялармен,
ғылыми-зерттеу секторлармен, эксперименталдық орындармен қазақстандық
кәсіпорындардың 8,6%-ы ғана байланыс

жасайды. Бұл көрсеткіш шетел
мемлекеттерінің меншігіндегі кәсіпорындарда 29,6%-ды құрайды.7

Қазіргі уақытта УАТ сабын-кір жуу ұнтағы комбинатының сабын, кір
жуу ұнтағы өнімдерінің барлық түрлерін, жууғыш өнімдерді өндіреді:
сабынның түрлі сорттары, кір жуғыш кір жуу ұнтағы , тіс пастасы, әр түрлі
ыдыс жуғыш заттар, жұпар иісті желдеткіштер және тағы басқалар. Сондай-ақ
комбинатта түрлі қоспалары мен толтырғыштары бар бұйымдар өндіріледі.
Комбинат өнімі орнатылған тіртіптерге сәйкес сертификатталған, оған
келесідей сәйкестік сертификаттары берілген:
1. НКК.646006.01.01.01570-бидай ұнынан жасалған, қара бидай мен
бидай ұндарынан аралас жасалған, кебек қосылған нан өнімдеріне;
2. НКК. 646006.01.01.01572-бөлішке және ашытылған өнімдерге;
3. НКК. 646006.01.01.01573-тоқаш өнімдері мен сабақшаларға;
4. НКК. 646006.01.01.01571-ұннан жасалатын кондитерлік өнімдерге;
5. НКК. 646006.01.01.01797-“Жаз” сусыны үшін құрғақ жартылай
фабрикатқа.
УАТ сабын кір жуу ұнтағы комбинатында тәулігіне 120 түрлі 85-90
тонна бұйым өндіріледі. УАТ сабын-парашрк комбинатының 2006 жылғы өткізу
көлемі 764329,2 мың теңге.
Алматы қаласының барлық сабын зауыттары бойынша орташа тәуліктік
сабын өндірілуі шамамен 128,7 тонна. Орташа тәуліктік тұтынылу: 320-380
тонна.
Сәйкесінше, сұранысты қамтамасыз етуде сабын зауыттарының үлесі
(128,7 тонна тәулігіне*100350 тәулігіне)-36,7%, соның ішінде “Визит” АҚ-
ның үлесі (62 тонна тәулігіне*100350)-17,7%.
Жаңа өндірістік корпусты салумен байланысты ең алғашқы
реконструкция 1992 жылы жүргізілген. Сонымен қатар осы жылдары әкімшілік-
тұрмыстық корпус тұрғызылған. 1994-1996 жылдары құрал-жабдықтардың
модернизациясы жүргізілді (құрал-жабдықтардың 25%-ы ауыстырылды).
1997 жылы мемлекеттік кәсіпорын жауапкершілігі шектеулі серіктестік
болып қайта құрылды. Соңғы бірнеше жыл ішінде құрал-жабдықтарды өзгерту
және жаңаларын енгізу жұмыстары жүргізілді:
- кір жуу ұнтағы цехындағы бір технологиялық линия өрме өндіруге
қайта
жабдықталды;
- Фиониксионал тыңайтқыштарынан жасалатын сапасы жоғары кір жуу ұнтағы
өндіру
бойынша линия электр жылытқыштары бар пештермен жабдықталды;

- бөлшек бұйымдарын шығару үшін Түркияның “Экмасан” технологиялық
линиясы орнатылған;
- жууғыш бұйымдар цех жууғыш бұйымдарды өндіру бойынша 1993 жылғы,
өнімділігі 250 кгауысым екі “Эклер” технологиялық линияларымен
жабдықталды;
- газсақтағыш пен дизелдік электростанция орнатылды, олар комбинатқа
төтенше жағдайлар кезінде 10 тәулік автоматты режимде жұмыс істеуге
мүмкіндік;
- өнімді полипропилендік қораптарға қораптау үшін 3 жаңа агрегаттар
орнатылды;
- құрал-жабдықтардың 30 бірлігі реконструкциядан өткізілді, ол цехтар
жұмысының ритмділігін қамтамасыз етуге, технологиялық процестердің
қажет параметрлерін сақтауға, жетілдірілген технологияларды
пайдалануға мүмкіндік береді.
Қызмет көрсету бизнесінің алдыңғы қатарлы қолайлы түрі болып сату
аясында маркетингтік зерттеулер мен айналысатын маркетинг бөлімі табылады.
Бөлім потенциалды сатып алушыларды “Визит” АҚ-ның мүмкіндіктерімен және
өнімдерімен таныстырады және сол арқылы жаңа тұтынушыларды тартады және
нарықты кеңейтеді. Сонымен қатар бөлім потенциалды сатып алушылар мен
тұтынушылардың, шикізатты жабдықтаушылардың мәліметтер базасын жасаумен
және үнемі толықтырып отырумен айналысады. Маркетинг бөлімі дүкендердің,
ұйымдардың өкілдерімен келіссөздер жүргізеді; өнімнің жарнамасымен
айналысады; сатып алушылармен келісімшарттар жасайды, олардың тіркелуі мен
есебін жүргізеді. Сондай-ақ бөлім бәсекелестерді, олардың бағалық саясатын,
бағаның салыстырмалы талдауын, сату көлемін, жарнаманы, өткізуді
ынталандыру әдістерін, кәсіпорынның тактикасы мен стратегиясын анықтау
бойынша жұмыстарды жүргізеді; негізгі және потенциалды бәсекелестердің
мәліметтер базасын жасайды; нарықта тауардың бәсекеқабілеттілігін көтеру
бойынша әдістер мен шараларды ұсынады.
Өндіріс көлемін көбейту және ассортиментті кеңейту мақсатында қосымша
“Вернер и Пфляйдерер” фирмасының құрал-жабдығы сатып алынды .
Тауар – бүкіл маркетингтік қызметтің орталығы, егер ол тұтынушылардың
қалауларын қанағаттандыра алмаса, онда оны өткізу бойынша ешқандай да іс-
әрекеттер оңтайлы коммерциялық нәтижелерге алып келмейді. Кір жуу ұнтағы
-сабын өнімдері қысқа мерзімді күнделікті сұраныс тауарларына жатады. Олар
“абсолютті” физиологиялық қажеттіліктерді қанағаттандыратын болғандықтан,
тұтынушы оны жиі, ойланбай және оларды өзара салыстыруға көп көңіл бөлмей
сатып алады. Оларға деген сұраныс икемсіз. Халықтың негізгі бөлігінің өмір
сүру деңгейінің төмендеуі, сабын- кір жуу ұнтағы өнімдеріне бағаның өсуіне
қарамастан, оларды тұтынудың өсуімен сипатталуы парадоксалды болғанымен,
шындық. 2000 жылы Алматы қаласындағы сабын өнімдері тұтынушылық нарығының
жағдайы мен дамуы зерттелген.

2-сурет - Тұтынушылардың сабын және кір жуу ұнтағы бұйымдары ассортиментін
бағалауы
Сабын және кір жуу ұнтағы бұйымдарын сатып алу орнын таңдауын
тұтынушылар негізінен (65%) сатушы кәсіпорындарының тұрғын жерге немесе
жұмыс орнына жақындығымен түсіндіріледі. Маңыздылығы жағынан екінші фактор
(32%) сабын және кір жуу ұнтағы бұйымдарының сапасы мен ассортименті және
тұтыну орнын таңдаудың 4-6% баға деңгейімен байланысты. Тұтынушылардың бір
бөлігіне 16-20% сабын және кір жуу ұнтағы бұйымдарын қай жерде сатып
алғаны маңызсыз. Жалпы алғанда бүгінгі таңда сабын және кір жуу ұнтағы
бұйымдарын сатып алудың келесідей “географиясы” қалыптасты: тұтынушылардың
44,0%-дүңгіршектерден, 40,0%-әмбебап және парфюмерлік дүкендерінен және 16%-
ғана маманданған тұрмыстық заттар дүкендерінен сатып алады, ол осындай
дүкендер санының аздығына байланысты болып отыр.

8%

37%
55%

3 сурет - Алматы қаласындағы сабын және кір жуу ұнтағы бұйымдарының сатылу
жағдайын бағалау
Сабын және кір жуу ұнтағы бұйымдарын сатып алу жиілігін талдай
отырып, айта кететін жайт, жауап алынған тұтынушылардың көпшілігі сабын
және кір жуу ұнтағы бұйымдарын күнделікті сатып алады (56%),31% екі күнде
бір рет және 8%-үш күнде бір рет және сиректеу. Бүгінгі күні өндірушілердің
ұсынатын сабын және кір жуу ұнтағы бұйымдарының салмағы тұтынушылардың 50%-
ын ғана қанағаттандырады, 30%-ы үшін салмақ маңызсыз, ал 20%-ын ол
қанағаттандырмайды. Осыған байланысты сабын өндірушілеріне, тұтынушылардың
қалауларына сәйкес, сабынның оптималды салмағын таңдауға көңіл бөлу қажет.
Жууғыш бұйымдар тұтынушылардың қалауының негізгі себептері: 42% оның
емдік сипатынан, 14% сақтау мерзімінің ұзақтығынан, бірақ 11%-ы оның
қасиеттерін біле тұра, бағасының жоғары болуынан сатып алмайды. Жууғыш
бұйымдар арзан сортын жауап алынған тұтынушылардың 12%-ы сатып алады,
олардың 4% үнемі және 8%-жиі. Тұтынушылардың көпшілігі 40% Жууғыш бұйымдар
арзан сортын сирек тұтынады. Жууғыш бұйымдар арзан сортын әртүрлі
сорттарына тұтынушылардың қалауларын зерттеу нәтижелері көрсетіп
отырғандай, бұл тауарға сұраныс әлі қалыптасуда, ал ол арнаулы зерттеулерді
және өткізуді ынталандыру бойынша мақсатты бағытталған шараларды талап
етеді. Алматылықтардың кір жуу ұнтағы бұйымдарына (автоматты кір жуу
ұнтағы , жәй кір жуу ұнтағы және т.б.) сұранысы да әртүрлі, көп
тұтынылатыны автоматты кір жуу ұнтағы 63%-ы мен тоқаштар (ТБ-ын
тұтынатындарының 54%). Кондиционерлер сұраныс азырақ және қала бойынша 33%-
ды құрайды.

Сұранысты қалыптастыру және өткізуді ынталандыру мақсатымен жарнамаға
ерекше көңіл бөлінуі қажет. Бірақ бүгінігі таңда кір жуу ұнтағы
өнімдерінің жарнамасымен Алматылық сауда желісі жеткіліксіз айналысады.
Бөлшек саудамен айналысатын кәсіпорындардың көпшілігі 59% нан және кір жуу
ұнтағы бұйымдарының жарнамасымен мүлдем айналыспайды, 24%-ы сирек және 17
%-ы жарнамалық шараларды үнемі жасап отырады (негізінен маманданған
дүкендер). Сауда жұмыскерлерінің көпшілігі, сабын үнемі сұранысқа ие
бірінші кезекті өнім болғандықтан, жарнаманы қажет етпейді деп санайды. Бұл
дұрыс емес, өйткені тұтыну нарығында үнемі жаңа сабын және кір жуу ұнтағы
түрлерін шығарылуда және өнімнің дәстүрлі түрлері қайта өндірілуде. Бұл
сұранысты қалыптастыру және өткізуді ынталандыру бойынша жарнамаларды
жүргізуді талап етеді.
Сабын-кір жуу ұнтағы өнімдері қысқа мерзімді күнделікті сұраныс
тауарларына жатады. Олар “абсолютті” физиологиялық қажеттіліктерді
қанағаттандыратын болғандықтан, тұтынушы оны жиі, ойланбай және оларды
өзара салыстыруға көп көңіл бөлмей сатып алады. Оларға деген сұраныс
икемсіз. Халықтың негізгі бөлігінің өмір сүру деңгейінің төмендеуі, кір жуу
ұнтағы өнімдеріне бағаның өсуіне қарамастан, оларды тұтынудың өсуімен
сипатталуы парадоксалды болғанымен, шындық.
2007 жылы Алматы қаласындағы Сабын өнімдері мен химиялық заттардың
тұтынушылық нарығының жағдайы мен дамуы зерттелген.
Сабын-кір жуу ұнтағы бұйымдары нарығын зерттеу келесілерді қамтиды:
жергілікті тауар өндірушілердің Сабын-кір жуу ұнтағы бұйымдарын өндіру
жағдайларын зерттеу; осы аймақтық тұтыну нарығындағы бәсекелестікті
зерттеу; Сабын өнімдерін бөлшектеп сатудың жағдайы мен даму тенденциясын
бағалау; тұтынушылардың қалауларын анықтау және олардың Сабын-кір жуу
ұнтағы бұйымдарына ағымдағы сұранысын бағалау.
Сабын-кір жуу ұнтағы бұйымдары тұтыну нарығының қанығу проблемасы
түрлі позициялардан қарастырылған, бірақ негізгі көңіл сабын-кір жуу ұнтағы
бұйымдарының соңғы тұтынушы-сатып алушылардың қалаулары көз қарастарын
білу үшін Алматы қаласы дүкендерінің сатып алушыларынан сұрақ-жауап алынды.
Тұтынушылардың көпшілігі сабын нарығының жеткілікті 54% және жоғары 13% деп
бағалай%ды. Кір жуу ұнтағы бұйымдары нарығында жағдай нашарлау: жеткілікті
және жоғары бағалаулардың үлесі 56% құрайды, ол сабын нарығына қарағанда
11%-ға төмен.
2-кесте - Алматы қаласының Сабын-кір жуу ұнтағы нарығының қанығуын
тұтынушылардың бағалауы (%-бен)

Сабын Тұтынушылардың бағалау Тоқаш бұйымдары
13,0 Жоғары 13,0
54,0 Жеткілікті 43,0
24,0 Қанағаттандырарлық 29,0
7,0 Төмен 15,0
2,0 Жауап бере алмайды

Сабын-кір жуу ұнтағы бұйымдары ассортиментінің кеңдігін тұтынушы –
лардың бағалауы олардың қанағаттанарлық дәрежесі туралы айтады: жауап
берушілердің 62% ассортименті кең деп санайды, 17%-ы өте кең,17%-ы
шектелген, 4%-ы тар. Сәйкесінше, Сабын-кір жуу ұнтағы бұйымдары нарығында
жауап берушілердің 21%-ы оны кеңейту қажет деп санайды (2-кесте).
Қаладағы Сабын-кір жуу ұнтағы бұйымдары сатылу жағдайын бағалау
нәтижесінде сатып алушылардың көпшілігі 55%-ы оның жақсарғанын айтады, 37%-
ы жағдай өзгермеген десе, 8%-ы бұл тауарлардың сатылуының нашарлағанын
айтады.

Сабын-кір жуу ұнтағы бұйымдарын сатып алу орнын таңдауын
тұтынушылар негізінен (65%) сатушы кәсіпорындарының тұрғын жерге немесе
жұмыс орнына жақындығымен түсіндіріледі. Маңыздылығы жағынан екінші фактор
(32%) Сабын-кір жуу ұнтағы бұйымдарының сапасы мен ассортименті және
тұтыну орнын таңдаудың 4-6% баға деңгейімен байланысты. Тұтынушылардың бір
бөлігіне 16-20% Сабын-кір жуу ұнтағы бұйымдарын қай жерде сатып алғаны
маңызсыз. Жалпы алғанда бүгінгі Сабын-кір жуу ұнтағы бұйымдарын сатып
алудың келесідей “географиясы” қалыптасты: тұтынушылардың 44,0%
дүңгіршектерден, 40,0%-әмбебап және пафюмерлік дүкендерінен және 16%-ғана
маманданған дүкендерінен сатып алады, ол осындай дүкендер санының аздығына
байланысты болып отыр.

4-сурет - Тұтынушылардың Сабын-кір жуу ұнтағы бұйымдарының ассортиментін
бағалауы

2.2 УАТ ЖШС өткізу тиімділігін талдау және оның маркетингтік жоспарына
өзгертулер мен толықтырулар ұсыну
УАТ ЖШС қаржылық көрсеткіші.

УАТ сабын комбинатының кадрлар құрылымы келесідей:
3 - кесте - УАТ сабын комбинатының кадрлар құрамы
Жұмыскерлер 2006 ж.2007 ж. Ауытқу, Өсу
категориясы адам Адам адам қарқыны
Өнеркәсіпті-өндірістік персонал368 491 123 133,4239
Соның ішінде:
-жұмысшылар, барлығы 360 362 2 100,5556
Олардың ішінде:
-негізгі 276 276 0 100
-көмекші 57 59 2 103,5088
-басшылар мен мамандар 13 13 0 100
-қызметкерлер 14 14 0 100
Өнеркәсіптік емес персонал 69 96 27 139,1304
Барлығы 437 587 150 134,3249

УАТ сабын комбинатының жылдық есептемелері негізінде әзірленген

УАТ сабын комбинатында келесідей цехтар бар: сабындар цехы, кір жуу
ұнтағы
цехы, тіс паста цехы, су-сабын цех, дайын емес заттардың арнайы сақтау
қоймасы. Қосалқы участкелер: механикалық шеберханалар, электрлік
шеберханалар, санитарлы-гигиеналық участке, бақылау пункті, гардероб.
Кәсіпорынның цехтарының жұмыс істеу режимі 6 кестеде көрсетілген.

4- кесте - УАТ сабын комбинаты цехтарының орнатылған жұмыс режимі
Цех, линия Өнімдердің аты Жұмыс режимі Өнімді-
лік
тгтәулік
ауысым сағат
Сабын цехы
1-линия Иіс сабын Резерв - 26,63
2-линия - 2 12 26,63
3-линия - 2 12 26,63
4-линия - 2 12 26,63
5-линия Кір сабын 2 12 6,0
6-линия Кір сабын 1 8 3,76
Кір жуғыш кір жуу ұнтағы цехы
1-линия Қолмен жуатын кір жуу ұнтағы 1 8 1,3
2-линия Қолмен жуатын кір жуу ұнтағы 1 8 1,3
3-линия Автоматты кір жуу ұнтағы 1 8 1,43
4-линия Химиялық материалдар 1 8 1,9
Сабақша линиясы
5-линия Сабақша 1 8 0,35
6-линия Сабақша 1 8 0,35
Ауа желдеткіш цех
“Экмасан” Бөлішкелік 1 8 1,26
Тіс паста цех
Элшкаф 1 Сұйық паста: таза дем 1 6,5 0,26
Элшкаф 2 - 1 6,5 0,26
Элшкаф 3 Сұйық паста: ағартқыш. 1 5,0 0,36
Пеш ПКЭ-9 Сұйық паста: тіс егін емдеугіш 1 6,5 0,23
Экл.линия1 Кәдімгі паста ассортименті 1 6,5 0,25
Экл.линия2 Кәдімгі паста ассортименті 1 6,5 0,25
Визит бойынша барлығы
107,25

“УАТ” сабын комбинатының жылдық есептемелері негізінде әзәрленген
Формалы және жалпақ сабын шығаруу бойынша цехқа 6 линия кіреді.
Олар ХПА-40 маркалы газды конвейерлі сабын құю комбайны, РЗ-ХД2У бөліп салу
машинасымен, РЗ-ХРЖ қамырды иіту құрылғысымен жабдықталған. Қазіргі уақытта
бұл линия өндірісте қолданылмайды және резерв ретінде пайдаланылады.
Зауытта орнатылған жұмыс режимі кезінде 1,2,3,4 - линиялардың
тәулігіне 26,63 тоннаға тең қуаттылықтары бірдей, линияларда “Иіс сабын”
(0,65) пшығарылады. Қазіргі уақытта өндірісте 2, 3 және 4– линиялар жұмыс
істейді, оларда тәулігіне 30 тонна түрлі сабындар шығарылады. Иіс және кір
сабын шығару бойынша 5-6 линиялар электрлі құйғыш бар БН-50 конбайнмен, Б-4-
58 бөліп жазғыш машинасымен және А2-ХТН бөлгішімен жабдықталған. Бұл
линиялардың екеуі де жұмыс істейді. Кір жуу ұнтағы цехында 4 технологиялық
линиялар орнатылған. Олардың екеуі автомат мәшіне парашогы түрлерін өндіру
үшін пайдаланылады, біреуі – қолмен жуу кір жуу ұнтағы шығару үшін,
линиялардың бірі өрмелер шығару үшін қайта жабдықталған. Ыдыс жуғыш затты
өндіру үшін екі технологиялық линиялар орнатылған, олар ТМ-63 қамыр илегіш
машинасынан, бөлгіш пресінен, шнек және матрицадан тұрады. Фирманың жобалық
өндірістік қуаттылығы:
- сабын өнімдеріне – 142,8 тонна тәулігіне;
- кір жуу ұнтағы өнімдеріне – 19,6 тонна тәулігіне;
- сыртқы қабы – 1,4 тонна тәулігіне.
Осылайша, барлығы тәулігіне 163,8 тонна. Бұл қуаттылықты қамтамасыз
ету он екі кешенді –механикаландырылған линияларды орнату есебінен мүмкін
болып отыр, олардың сегізі электр жылытқышпен жұмыс істейтін пештермен, ал
төртеуі газбен жұмыс істейтін пештермен жабдықталған. Бүгінгі күні Визит
тәулігіне 64 тонна нан 0,3 тонна сыртқы қабын өндіреді, қосымша цехтарда:
бөлішке өнімдері – 0,6 тонна, кондитер өнімдері – 0,3 тонна.
“УАТ” сабын комбинатының өндірістік қызметі Қазақстан Республикасының
барлық бекітілген стандарттарына сәйкес келетін және халықтың сұранысына
жауап беретін, бәсекеқабілетті өнім өндіруге бағытталған.
Комбинатта өндірілген өнімді сататын дүкендер желісі жұмыс істейді.
Өткізудің дәстүрлі арналары болып ірі және шағын дүкендер, жеке кәсіпкерлер
сияқты делдалдар табылады. Бұйымдардың таралуы екі әдіспен жасалады:
бірінші жағдайда өнім комбинаттың көлігімен тапсырыс берушіге дейін
жеткізіледі немесе өнім сатып алушының көлігімен комбинат территориясынан
алып кетіледі.
Өнім өткізу процесінде бірінші кезең – сатып алушылардан тапсырыс
қабылдау. Тапсырыстарды өткізуден бір күн бұрын телефон арқылы диспетчер
қабылдайды. Келіп түскен тапсырыстардың негізінде өндірілетін өнім көлемі,
қозғалыс маршруттары қалыптасады, дайын өнімді жеткізу уақыты
анықталады.Сонан соң түскен тапсырыстар бойынша компьютерде накладной
толтырылады, соның негізінде сатып алушы кассада есеп айырысып,
диспетчердің рұқсатымен өнімді тиейді. Өнімді тиеу екі қоймада жасалады:
жууғыш бұйымдарбұйымдар қоймасы және сабын өнімдері қоймасы.
Тұрақты тапсырыс берушілерге (дүкендер мен супермаркеттерге) өнімді
жеткізу комбинаттың көлігімен жасалады. Қазіргі уақытта комбинатта отыз

автокөлік бар. Олардың жиырма бірі сабын тасымалдау фургондары және алты
“Газель” маркалы автокөліктер. Түскен тапсырыстар көлеміне қарай машиналар
күніне алты рейс жасайды. Бір рейс ішінде машиналар 10-15 дүкенге қызмет
көрсетеді.

Комбинаттың коммуникация стратегиясы сатып алушылармен жақсы өзара
қарым-қатынас концепциясына және баға белгілеу саясатына негізделген.
“УАТ” сабын-кір жуу ұнтағы комбинатының таза табысының өсуі келесі
факторлардың әсерінен болды:
- өнімнің сапасы мен ассортимент құрылымының жақсаруы;
- негізгі өндірістік құралдардың тиімді пайдаланылуы;
- өткізілмеген өнім қалдықтарының азаюы;
- еңбек өнімділігінің көбеюі.
-
5 - кесте - “УАТ” сабын-кір жуу ұнтағы комбинатының негізгі технико-
экономикалық көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер өлше2006ж. 2007 ж. Ауытқу Өсу
м қарқыны
, %
бірл
ігі
1 Өнімді өткізуден түскен табыстеңг1968805122713758302570 7115,3
е 61 71 10
2 Өнімнің өзіндік құны теңг13837181162376202400439117 ,3
е 11 30 19
3 Жалпы табыс теңг58508705647613846252679110 ,6
е 0 1 1
4 Кезең шығындары теңг50551506544461443894638107 ,7
е 2 3 1
5 Негізгі қызметтен түскен теңг79571988103152392358041129 ,6
табыс е 8 0
6 Негізгі емес қызметтен түскентеңг4126165 6029617 1903452-146,1
табыс е
7 Салық салуға дейінгі табыс теңг83698153971227811342462116 ,0
е 8
8 Салық салғаннан кейінгі табыстеңг5507923975886971208077 3137,7
е ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.