Кеден органдарының қызметін реттейтін алғашқы үкіметтік құжаттар

Кіріспе 3
1 Кеден органдарының қызметін реттейтін алғашқы үкіметтік құжаттар 4
1.1 Қазақстан Республикасындағы негізгі, кедендердің қысқаша сипаттамасы 4
1.2 Кеден органдары қызметін реттейтін негізгі нормативтік құжаттар 7
2 Кедендік реттеу мақсаттары, құралдары, болашағы 11
2.1 Кеден органдары қызметінің құқықтық және заңдық проблемалары 13
2.2 Қазақстан Республикасындағы кеден ісін дамытудың перспективалары 14
3 Қазақстан аумағындағы кеден ісінің қалыптасуы 17
Қорытынды 22
Қолданылған әдебиеттер тізімі 23

Кеден (таможня) деген атау біздің мемлекетімізге қазірдің өзінде құлаққа сіңісті, үйреншікті болып кетті және ол кеден шекарасындағы (тек ондағы ғана емес) мемлекеттік органдардың атқаратын қызметімен тең мағынада қолданылады. Алайда, «өтке ғасырларда бұл сөз (таможня) қазір ұмыт болып кеткен, бірақ қайтадан толық қалыпына келтіруге болатын «протамга» – кеденге соқпай кеткені үшін алынатын өсім ақша, «протаможье» – тауарларды шекарадан заңсыз алып өткені үшін алынатын өсім ақша, «протаможиться» – тауарларды кеденге соқпай заңсыз алып өткені үшін айыпты болу – сияқты сөздер тудыратын түбір болған.
Мемлекеттер мен қалалардың шартты шекаралары арқылы тауарлар алып өткені үшін тиісті баж салығын алу сауда жолдары пайда болып, сауда – саттық қыза түскен кезден басталғаны белгілі. Саудадан алынатын баж салығы, автордың пікірі бойынша, кедендік төлемдердің бейне бір қазіргі түрі болып табылады.
Жалпы, ғылыми жұртшылықтың мойындағанындай, «таможня» (кеден) деген сөз ежелгі түркі тілінің «тамға» деген сөзінен шыққан. Ол баж салығын алу деген ғана емес, сонымен қатар «таңба басу», «белгі салу», «ерекше белгі» дегенді білдіреді. Сауда – саттыққа байланысты алғашқы кедендік баж салығы (көбінесе жай ғана алым) қазіргі Қазақстан аумағында сақ патшайымы Тұмар - ханымның (Томиристің» патшалық құрған тұсында (біздің дәуірімізге дейінгі 530 жылдар шамасы) алына бастаған.

1 Закон РК «О таможенном деле в Республике Казахстан» от 16 июня 1999г
2 Аксенов И.Я. Единая транспортная система // М.: 1997 г. – 210 с.
3 Аксенов И.Я. Транспорт и история, современность, перспективы, проблемы // М.: 1995 г. – 270 с.
4 Алибеков С.Т. Таможенное право. Учебное и практическое пособие // Алматы : 1997 г. – 175 с.
5 Алибеков С.Т. Казахстанское таможенное право общая и особенная части // Алматы : 1999 г. – 3-24 с.
6 Байгісиев М. Халықаралық экономикалық қатынастар. Оқу құралы // Алматы : Санат, 1998 ж. – 192 б.
7 Буглай В.Б., Ливенцев Н.Н. Международные экономические отношения. Учебное пособие // Под. ред. Н.Н. Ливенцева. М.: Финансы и статистика, 1996 г. – 325 с.
8 Кеден ісін ұйымдастыру және басқару. Оқу құралы // Д.М. Мадиярова, А.Е.Қалдыбаева, Ұ.А. Текенов, С.О. Есімбаева. – Алматы : Экономика, 2000 ж. – 190 б.
9 Кисловский Ю.Т. История таможни российского государства // М.: 1995 г. – 56-86 с.
10 Международные торговые финансовые операции, страхование и другие услуги // М.: 1994 г. – 320 с.
11 Микеев Ю.В. Таможенный валютный контроль // М.: 1997 г. – 278 с.
12 Н.Ә.Назарбаев. Ғасырлар тоғысында // Алматы: Өнер, 1996 ж. – 272 б.
13 Н.Ә.Назарбаев. Қазақстанның болашағы қоғамның идеялық бірлігінде // Алматы: Кітап, 1999 ж. – 32 б.
14 Т.С. Садықов. Тарих тағылымы ұлтаралық қатынастар мәдениеті // Алматы : Ана тілі, 1992 ж. – 157 б.
15 Н.Х. Тілемісов. Қазақстандағы кеден тарихы. Оқу құралы // Алматы: Ғылым, ғылыми баспа орталығы, 2001 ж. – 160 б.