Халықаралық экономикалық қатынастың теориялық негізі

Кіріспе 4
Халықаралық экономикалық қатынастың теориялық негізі
Халықаралық экономикалық қатынастың пайда болуы, дамуы 5
Халықаралық экономикалық қатынастың мәні мен ерекшелігі¬¬ 6
Халықаралық экономикалық қатынастың негізгі формалары
Халықаралық сауда 8
Халықаралық капитал миграциясы¬¬¬¬¬¬¬¬¬ 13
Халықаралық ғылыми.техникалық айырбас¬ 14
Халықаралық валюта.несие айырбасы¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬ 15
Халықаралық жұмысшы күші миграциясы¬¬ 16
Халықаралық экономикалық интеграция 17
Қазақстан халықаралық сауда қатынасында
Қазақстандағы сауданың дамуы¬ 19
Қорытынды¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬¬ 23
Пайдалагылған әдебиеттер¬¬¬¬¬¬ тізімі 24

Нарықтық экономикаға көшуге орай шаруашылық практикада, яғни экономика негізінде халықаралық экономикалық қатынастарды тиімді жүзеге асыру, экономикалық байланысты ұстап тұру негізінде қажеттілік туады. Сондықтан, экономика саласында қатынастарды шынайы болдыру мақсатында халықаралық экономикалық қатынастардың негізгі факторлары мен нақты білуі өте зор маңызды.
Халықаралық экономикалық қатынастар дегеніміз – жекелеген аймақтар шеңберіндегі жекеленген еуропалық мемлекеттер арасындағы қатынастар.
Берілген курстық жұмыстың мақсаты – халықаралық экономикалық қатынастардың жалпы теориялық көрінісімен танысу, оны оқып-үйрену, оның нарық кезіндегі қажеттілігімен даму қарқынын анықтау, маңызын түсіну.
Курстық жұмыстың негізгі мәселесі – нарық талабына сай халықаралық экономикалық қатынастардың іс-жүзіндегі формаларының даму жолдарын қарастыру.

1 Ә.Аубакіров. Экономикалық теория. - Алмты, 1999 ж.
2 Н.Байгісейев. Экономикалық теория – Алматы, Санат: 1998 ж.
3 Р.О.Бұғыбайева. Халықаралық экономикалық қатынас. - Қарағанды, 2004 ж.
4 Ж.Х.Ғабит. Экономикалық теория. - Астана, 2006 ж.
5 А.Елемесов. Халықаралық экономикалық қатынастар. - Алматы, 1998 ж.
6 Крымова В. Экономикалық теория. - Алматы, 2003 ж.
7 Н.К.Мамыров. Халықаралық экономикалық қатынастар. - Алматы, 1998 ж.
8 С.С.Мәулиенова, С.Қ.Бекмолдин, Е.Қ.Құдайбергенов. Экономикалық теория. - Алматы, 2004 ж.
9 Осипова Г.Н. Экономикалық теория негіздері. - Алматы, 2002 ж.
10 С.С.Сахирев. Жаңа кезең – экономикалық теориясы. - Алматы, Дәнекер: 2004 ж.
11 Ө.Қ.Шеденов, Б.А.Жүнісов, Ү.С.Байжомартов, Е.Н.Сағындықов, Комягин Б.И. Жалпы экономикалық теория. - Ақтобе, 2004 ж.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе 4
1 Халықаралық экономикалық қатынастың теориялық негізі
1.1 Халықаралық экономикалық қатынастың пайда болуы, дамуы 5
1.2 Халықаралық экономикалық қатынастың мәні мен ерекшелігі 6
2 Халықаралық экономикалық қатынастың негізгі формалары
2.1 Халықаралық сауда 8
2.2 Халықаралық капитал миграциясы 13
2.3 Халықаралық ғылыми-техникалық айырбас 14
2.4 Халықаралық валюта-несие айырбасы 15
2.5 Халықаралық жұмысшы күші миграциясы 16
2.6 Халықаралық экономикалық интеграция 17
3 Қазақстан халықаралық сауда қатынасында
3.1 Қазақстандағы сауданың дамуы 19
Қорытынды 23
Пайдалагылған әдебиеттер тізімі 24

Кіріспе

Нарықтық экономикаға көшуге орай шаруашылық практикада, яғни экономика
негізінде халықаралық экономикалық қатынастарды тиімді жүзеге асыру,
экономикалық байланысты ұстап тұру негізінде қажеттілік туады. Сондықтан,
экономика саласында қатынастарды шынайы болдыру мақсатында халықаралық
экономикалық қатынастардың негізгі факторлары мен нақты білуі өте зор
маңызды.
Халықаралық экономикалық қатынастар дегеніміз – жекелеген аймақтар
шеңберіндегі жекеленген еуропалық мемлекеттер арасындағы қатынастар.
Берілген курстық жұмыстың мақсаты – халықаралық экономикалық
қатынастардың жалпы теориялық көрінісімен танысу, оны оқып-үйрену, оның
нарық кезіндегі қажеттілігімен даму қарқынын анықтау, маңызын түсіну.
Курстық жұмыстың негізгі мәселесі – нарық талабына сай халықаралық
экономикалық қатынастардың іс-жүзіндегі формаларының даму жолдарын
қарастыру.
Жұмыс кіріспе, негізгі бөлім және қорытындыдан тұрады. Бірінші
бөлімде халықаралық экономиканың теориялық көрінісі, яғни халықаралық
экономикалық қатынастың мәні мен ерекшелігі зерттеліп талданады. Екінші
бөлімде халықаралық экономикалық қатынастың формаларының іс-жүзіндегі
көрінісінің нарық жағдайындағы экономикалық дамуының қазіргі жағдайы мен
даму перспективалары баяндалады. Ал, үшінші бөлімде осы жетістіктерге сай,
нарық жетістіктері ретінде ең басты мәселе сауданың даму дәрежесі, оны
ынталандыратын факторларын айқындау және оның маңыздылығын анықтау.
Курстық жұмысты жазу барысында мынадай әдебиеттер тізімі қолданылды:
Халықаралық экономикалық қатынас, Экономикалық теория, Ақша. Несие.
Банктер. Валюта қатынастары, Егемен Қазақстан газетінің мақалалары. Бұл
әдебиетер кең көлемде қолданылған.

1 Халықаралық экономикалық қатынастың теориялық негіздері

1.1 Халықаралық экономикалық қатынастың пайда болуы, дамуы

Халықаралық экономикалық қатынастар шет мемлекеттермен экономикалық
әрекеттердің пайда болуынан туындайды, сондықтаросы қатынастардың негізі
ретінде сыртқы экономикалық қатынастар қарастырылады. Сыртқы экономикалық
қызмет дегеніміз – мемлекеттің шекарасынан тыс атқарылатын қызмет түрі. Кез-
келген өндіріс немесе қайта өңдеу процессі халықаралық экономикалық
қызметтің объектісі бола алады.
Халықаралық экономикалық қызметтің дамуы оның субъектінің түр
өзгерісімекн қатар жүреді. Алғашында ол халықаралық саудамен айналысатын
көпес-делдал болып табылады. Ал экономикалық қатынастардың келесі даму
кезендерінде оның субъектісінің даму эволюциясы былайша өзгереді:
өндірістік капитал, өндірістік және банктік монополиялар, қаржы аннархиясы,
министірліктер, сыртқы нарыққа шығу құқығы бар кәсіпорындар, біріккен
кәсіпорындар.
Қазіргі кездегі көптегенқарама-қайшылықлықтарға қарамастан, елдер
арасында өзара түсіну мен ынтымақтастықтың бағыты өсіп келеді. Дүниежүзілік
шаруашылықтың негізгі жолы бір бағытта даму және өзара байланысты,
бағынышты әлеуметтік-әділетті әлемге ұмтылу. Осыған байланысты ұлттық
экономиканың үлесін жасау барысында экономикалық және әлеументтік-әділетті
қатынастарды бағалау сөз болып отыр. Әр түрлі елдер арасында көзге
көрінбейтінэкономикалық даму деңгейі басталды. Әрине, бұл өзгеріс
өздігінен ешқашан себеп салдарсыз шешіле салады деу қиын. Ол қарама-
қайшылығы мол күрделі құбылыс.
Бұл қозғалысқа ықпал ететіндер:
- индустриалды қоғамнан постиндустриалдыға аусуы;
- технологиалық революция;
- энергиалық шикізаттардың және азық-түлік проблемасы;
- экологиялық проблема.
Ең негізгі қауіп – экономикалық ұлтшылдықтың дамуы және діни фанатизм.
Бұл жерде экономикалық артықшылыққа ұмтылу еркін бәсеке күресіне
негізделмей, бір нәсілдің екінші нәсілден, бір әлеументтік-экономикалық
жүйеден артық саналуы және діни айырмашылықтардың ықпалының басым болуы
меңзеліп отыр. Жалпы айтқанда, ХЭҚ-тың даму барысы бұл ойлардың дұрыс емес
екендігі дәле.
ХХ ғасырдың соңы мен ХХI ғасырдың басы дүниежүзілік шаруашылықтағы
жаңа кезеңнің басталуы, халықаралық еңбек бөлінісі ұлттық экономиканың
дамуы мен халықаралық капитал нарығын және ресурстарды өзіне тән жаңа
сатыға көтереді.

1.2 Халықаралық экономикалық қатынастың мәні мен ерекшелігі

Кез-келген елдің әлемдік қауымдастыққа кіру бірнеше белгілермен
ерекшеленуі қажет. Бұл белгілерге жататындар:
- дамыған ғылыми-техникалық базасының болуы;
- шикізатпен және энергия ресурстарымен қамтамасыз етілуі,оның
салыстырмалы арзандау болуы.
Ескеретін нәрсе, табиғи ресурсқа бай елдер сөзсіз бай болып кетеді
деген ұғымға алданып қалу, оның экономикасына кері әсерін тигізеді. Бұл
жерде мәселе тек байлыққа емес, қалыптасқан психология мен қауіпті
түсінікке де байланысты жағы бар. Егер табиғи ресурстарға шынында да бай ел
болса, ол автоматты түрде байып кетуі мүмкін. Сол себепті, Жапон
ғалымдарының табиғи ресурстарды өңдеуде шетел компанияларын өте сақтықпен
кіргізуі ойластырылған саясат болса керек.
Қазіргі кезде кәсіпкерлердің жаңа буындары, басқару, сондай-ақ,
білікті маман кадрлары дамып келуде. Айта кететін жағдай, әлемдік
шаруашылықта қауымдастыққа кіру процесінің табысы тек қалыптасқан
факторларға байланысты емес, оны қолдану тиімділігінің болуында. Жоғарыда
айтылғандарға қарап, ХЭҚ-ң болашағына және оның дамуына ықпал ететін
факторларға қортынды жасауға болады:
- ғылыми-техникалық прогрестің жылдамдауы жаңа технологияның тарауы.
Ғылыми-техникалық процестің дамуының ықпалы мен экономикалық қызметтің
компьютерленуінің глобализациялануы халықаралық бизнесті кіргізудің
әдістерін жаңаша қарауды талап етеді;
- қоршаған ортаның проблемаларындағы глобалдық өзгерістер. Экологиялық
базалардың сарқылуы,үнемі өсіп отырған өндірістің кеңеюін қаржыландыру
мәселесі туындайды;
- халықаралық өсу мен қоныстанудың қозғалысы. Халықтың қоныстануы
экологиялық, экономикалық, саяси жағдайға байланысты.
Дүниежүзілік шаруашылықтың қызмет атқаруының негізгі ерекшелігі
халықаралық экономикалық қатынастардың интенсивті дамуы боп табылады.
Мемлекеттер, мемлекеттік топтар, экономикалық қауымдастықтар,жекелеген
фирмалар мен ұйымдар арасында экономикалық қатынастар тереңдеу, кеңейе
түсуде. Бұл процестер халықаралық еңбек бөлінісінің тереңдей түсуінде
шаруашылық өмірдің пектериационалуында, ұлттық экономикалардың ашықтығында,
олардың бір-бірін толықтыруында және аймақтық халықаралық жүйелердің өзара
жақындасуында,дамуы мен күшеюінде айқын көрінеді.
Және де қазіргі кезде байланыстардың ерекшелігі:
- халықаралық ұйымдардың рөлінің күшеюі;
- мемлекеттік емес құрылымның рөлінің өсуі.
Халықаралық мәселелерді шешүде халықаралық қауымдастыққа кіретіндердің
құрамын өзгерту мәселесінің шешілуі.
Халықаралық экономикалық қатынастардың диалектикасының мәні – бұл
жекелнген елдердің экономикалық тәуелсіздікке ұмтылуына, олдардың
дүниежүзілік интеграционалдануының одан әрі күшеюіне, ұлттық
экономикалародың ашықтығына және халықаралық еңбек бөлінісіне әкеледі.

2 Халықаралық экономикалық қатынастың негізгі формалары

2.1 Халықаралық сауда

Дүниежүзілік шаруашылық байланыстырудың күрделі жүйесінде халықаралық
сауда ерекше орын алады.
Осы уақытқа дейін тауарларды шетке шығару халықаралық экономикалық
қатынастардың негізгі формасы болып есептелген еді, ал қазіргі кезде
шетелдік инвестициялау халықаралық экономикалық қатынастардың жетекші
формасы боп табылады. Ол ХЭҚ-ң жалпы көлемінің 80 % үлесін алып отыр.
Халықаралық сауда әр түрлі елдердегі тауар өндірушілер арасындағы
байланыс формасы боп табылады,яғни ол халықаралық еңбек бөлінісі негізінде
қалыптасады және елдердің өзара тәуелділікпен көрсетеді.
Ұлттық экономикадағы ұлттық нарықтардың жиынтығы дүниежүзілік нарықты
құрайды. Ол тауар-ақша қатынастарыныңдаму процесі кезінде қалыптаса
бастайды. Оны түсінуүшін 2 аспектіде қарастырайық:
- дүниежүзілік нарық абстрактылық түсінік боп табылады,яғни ол
кеңістік аспектіде көрінеді
- дүниежүзілік нарық заттық аспектіде;
Дүниежүзілік нарықтың мәнін,құрылымын және әрбір элементінің
автономиялылығын түсіну үшін графикалық әдістер қолдану тиімді.
Ұлттық нарық – бұл халықаралық еңбек бөлінісі негізінде елдің ішкі
және сыртқы сауда операцияларын жүзеге асыратын сфера.
Сонымен,ұлттық нарық 2 элементтен тұрады:
Ұлттық нарық ішкі сауда сыртқы сауда
А елінің сыртқы сауда операциясы, басқа В, С елдері үшін импорт боп
табылады.
Сыртқы сауда – белгілі бір елдің басқа елдермен сауда жасауы.
Сонда барлық елдердің сыртқы сауда операциясын жүзеге асыратын сфера-
халықаралық нарық деп аталады.
Сыртқы сауда операцияларының 4 түрі бар:
- экспорттық операция-шетке шығару арқылы шет елдік контрагентке
тауарды сату;
- импорттық операция-шеттен әкелу арқылы шет елдік контрагенттен
тауарды сатып алу;
- реэкспорттық операция-бұрын импортталған және қайта өңдеуден өтпеген
тауарларды шетке шығару арқылы сату;
- реимпорттық операция-бұрын экспортталған және қайта өңдеуден өтпеген
тауарларды шеттен әкелу арқылы сатып алу.

Ұлттық нарық пен халықаралық нарық арасындағы айырмашылықтар:

Ұлттық нарық Халықаралық нарық
1 Тауарлар қозғалысынан экономикалық 1 Тауарлар қозғалысынан мемлекеттер
факторлар әсер етеді. арасындағы шекаралық және жекеленген
мемлекеттердің сыртқы экономикалық
саясат әсерт етеді.
2 Ұлттық шаруашылықтағы тауарлар 2 Жекеленген елдерде өндірілген
шектеулі болады. кейбір тауарлар дүниежүзілік тауар
қозғалысы өте шектеулі болады.
3 Ұлттық нарықтар да, ұлттық бағалар 3 Бұл нарықта дүние жүзілік бағалар
да белгіленеді. деген ерекше баға жүйесі белгіленеді.
4 Халықаралық нарықта
4 Ұлттық нарықтардың монополизациялау мүмкіндігі төмен
монополизациялану мүмкіндіктері бар. дәредеже болады.

Дүние жүзілік нарық:
- отын шикізаттары;
- ауыл шаруашылық нарығы;
- тұтыну тауарлар нарығы;
- өндіріске арналған тауарлар нарығы;
- жұмысшы күші нарығы;
- қызметтер нарығы;
- капитал нарығы;
- қару-жарақ нарығы;
- валюталық нарық;
- фрак нарығы.
Халықаралық сауда – бұл халықаралық тауар-ақша қатынастарының сферасы,
дүние жүзіндегі барлық елдердің сыртқы сауда жиынтығы. Оның формалары:
- аукциондық сауда;
- биржалық сауда;
- халықаралық көрмелер және жәрмеңкелер;
- машиналар мен құрал-жабдықтар арендасы;
- қарама-қарсы сауда;
- шекаралық сауда.
Аукцион дегеніміз – алдын-ала көруге қойылған тауарларды белгілі бір
уақытта, белгіленген орында сату формасы. Ерекшелігі сатушының тауар
сапасына жауапкершілігінің шектеулігі.
Аукциондық сауда – нарықтық сауданың түрі, мұнда сатушы барынша пайда
табу мақсатында аукционға қатысқан бірнеше немесе көптеген сатып
алушылардың тікелей бәсекесі пайдаланылады.
Биржалық сауда – биржалардың қатысуымен тауарлар мен бағалы
қағаздардың сатылуы.
Негізінен биржалар комерциялық делдалдар болып табылады, олар
келісімдерге қатыспайды, олардың бекітілуіне ықпал етеді. Олардың бірнеше
түрі бар:
- тауар биржасы;
- қор биржасы;
- еңбек биржасы;
- валюта биржасы.
Тауар биржасы – сапасы жағынан стандартқа талықтай сай келетін белгілі
бір тауарларды сатып алу мен сату үшін ұйымдасқан нарықты қамтамасыз ететін
сауда.
Мұнда тауарларды сатуға өздерін алып келмейді, онда тауарлардың бар
екенінолардың саны мен сапасын көрсететін құжаттар куәландырады.
Қор биржасы – таза іскерлік принципінде жұмыс істейді. АҚШ-та оннан
астам қор биржасы бар, ірісі Нью-Йорк. Амстердам, Мадрит, Копенгагин,
Лиссабон қор биржалары Халықаралық қор биржасы болып табылады.
Валюта биржасы – бұл валюта нарығы. Мысалы, Токиода валюта
операциясының 72% доллар-марка мәселесінің үлеісне тиеді.
Еңбек биржасы жұмыс күшін жалдау кезінде кәсіпкер мен қызметкерлердің
арасындағы делдалдықты жүзеге асыратын мемлекеттік мекеме.
Халықаралық көрмелер мен жәрмеңкелер – тауар үлгілерін көрсету нарығы,
бұл жерде іскерлік келісім сөздер жүргізіліп, контрактлерге қол қойылады.
Жәрмеңке – бір орында, белгілі бір мерзімде оқтын-оқтын өтіп тұратын
нарықтң түрі.
Машиналар мен құрал-жабдықтардығ арендасы.
Аренда – бұл жалгерлік шаруашылықты жүргізудің формасы. Мұнда жалға
беруші мен жалгер арасында шарт негізінде жалгерге жерді, табиғат қорларын,
кәсіпорындарды, олардың бөлімшелерін уақытша пайдалануға, сондай-ақ дербес
шаруашылықты жүргізуге қажетті басқа да мүліктерді белгілі мерзімге тиісті
ақысын төлетіп,шешуге және пайдалануға бнрнді.
Жалгерлікке халық шаруашылығының барлық саласында рұқсат беріледі және
мүлік жөнінде меншікті барлық формалары мен түрлерінде қолданылады.
Жалға берушілер – меншік иелері атынан мүлікті жалға беруге өкілетті
орындар мен ұйымдар болуы мүмкін.
Жалгерлер заңды-құқықытық мекемелер және кәсіпорындар, шетелдік
мекемелер, халықаралық ұйымдардың қатысуымен құрылған ұйымдар мен
бірлестіктер және тағы басқалар.
Халықаралық саудада аренданың 3 түрі қолданылады:
- лизинг – ұзақ мерзімді аренда (бір жылдан көп мерзімге дейін);
- хайринг – орта мерзімдік аренда (бірнеше айдан жылға дейінгі
мерзімге);
- рейтинг – қысқа мерзімді аренда (бірнеше күннен бірнеше айға дейін).
Халықаралық тәжірибеде ұзақ мерзімдік аренда, яғни лизинг өте көп
қолданылады. Лизинг құралдарына жататындар: кеңселік, құрылыс монтаждық
және технологиялық құрал-жабдықтар.
Сонымен бірге лизингте бүтіндей өнеркәсіптік кәсіпорындар да берілуі
мүмкін.
Лизингтік операцияның өте қарапайым тәсілін қарастырайық. Жалға беруші
жалгермен арендалық келісім шартына қол қояды. өндіруші дайындайды және
жалгерге аренда құралын береді.
Лизингтік компания банктен несие алады да, өндіруші мен есеп
айырылысады және арендалық төлемдерден несиені өтейді.
Лизинг кезінде сақтандыру мен техникалық қызмет көрсетуді негізінен
жалгер өзі жүзеге асырады.
Халықаралық тәжірибеде орта мерзімдік арендаға контрактілер көп
беріледі.
Хайринг құралдарына транспорттық құралдар, жол құрылыс машиналары,
монтаждық құрал жабдықтар,ауыл шаруашылығы машиналары жатады.
Орта мерзімдік арендалар сұраныс пен ұсыныс әсерінен қалыптасады.
Келіскеге байланысты сақтандыру мен техникалық қызмет көретуді жалға беруші
немесе жалгер жүргізеді.
Рейтинг контрактлары халықаралық тәжірибеде сирек бекітіледі.
Рейтинг құралдарына транспорттық құралдар, туристік және қысқа
мерзімдік пайдаланудағы тауарлар жатады.
Негізгі бұл контрактлардағы міндеттеме бойынша сақтандыру мен
техникалық қызмет көрсетуді жалға беруді жүргізеді.
Траспоттық құралдар уақытша арендаға алу келісімі тайм-чарт деп
аталады, яғни бұл келісім кезінде экипаж бен жүргізуші жалға алынады.
Ал, экипажы жоқ транспорт құралдарын жалға алу бербауд деп аталады.
Қарама-қарсы сауда дегеніміз экспортталған тауардың жартылай немесе
толық құнына экспортердің импортерден тауар сатып алатындығы жөніндегі
қарсы міндеттемесі.
Қарама – қарсы сауданың бірнеше түрлері бар:
- бартерлік келісімдер;
- қарама-қарсы сатып алу келісімдері;
- кмерингтік келісімдер;
- лицензиялық келісімдер;
- компенциялық келісімдер.
Қарама-қарсы сауданы тереңірек түсіну үшін олардың түрлеріне сипаттама
берейік.
Бартерлік келісім-валютасыз, бірақ тұтас келісім негізінде бағаланған
тауар айырбасы.
Қарама-қарсы сатып алу келісімдері.
Кмерингтік келісімдер-саудада пайда болатын талаптар мен қарыздарды
өзара өтеу жөнінде мемлекеттердің орталық баніктері арасындағы қолма-қол
ақшаның есеп айырысу түрі.
Лицензиялық келісім-бөтен сауда маркасын пайдалану келісімі.
Компенсациялық келісім-алынған несиені өтеу үшін ақшалай есеп
айрысудың орнына тауар ұсыну келісімі.
Шекаралық сауда – сауда, төлем және жыл сайынғы қарар туралы
келісімнің негізінде көрші мемлекеттердің шекаралас саудаларының сауда
ұйымдары мен фирмалары жүзеге асыратын халықаралық тауар алмасу түрі.
Дүниежүзілік нарық субьектілері:
- бас жабдықтаушы - өнеркәсіптік, инфрақұрымдылық және тағы басқа
обьектілерді салу кезінде құрылыс ауданына технологиялық құрал-жабдықтың
толық комплектісін жеткізіп беретін фирма;
- сауда үйі – бұл тауарлар мен қызметтердің кең номенклатурасы бойынша
экспорт-импорт операцияларын жүзеге асыратын сыртқы экономикалық ұйымның
түрі;
- диллер – өз атынан, өз есебінен тауарларды қайта сатумен айналысатын
жеке тұлға немесе фирма.
- коммисионер – сауда келісімдегі елдал, белгілі мөлшердегі сыйлық
үшінсату есебінен, бірақ өз атынан делдалдық жасайтын адам.
- брокер – сауда делдалы ол сату-сатып алу келісімдеріне белгілі бір
жақ ретінде қатыспайды,бірақ қызығушы екі жақ – сатушы мен сатып алушы
арасындағы байланысты қамтамасыз ету.
- коммиваяжер - сатушының тапсырысы бойынша,нарықта жүріп тұру арқылы
оның тауарларын сатып алатын адамдарды іздестірумен айналысатын өткізу
делдалы.
- консорциум – бірнеше банк немесе өнеркәсіп кәсіпорындарының
арасындағы бірлесіп заемді, орналастыру,кең ауқымдағы қаржылық немесе
коммерциялық операцияларын жүргізудегі уақытша келісім.
ХЭҚ-ң негізгі формалары:
- халықаралық сауда;
- капитал қозғалысы;
- жұмысшы күші миграциясы;
- валюта-несие айырбасы;
- ғылыми-техникалық айырбас;
- халықаралық өндірісті кооперациялау.
Ал,енді осының ішінен ең негізгі факторлары:
- халықаралық сауда;
- капитал қозғалысы;
- ғылыми-техникалық айырбас;
- валюта-несие айырбасы;
- жұмысшы күші миграциясы жатады.

2.2 Халықаралық капитал миграциясы

Капитал миграциясының ең басты себебі-белгілі бір елде капитал
мөлшерінің салыстырмалы түрде көп болуы,яғни оның шектен тыс көп
жинақталуы.
Капиталдың сыртқа шығарылуы, ішке тартылуы және оның шет елде жұмыс
істеуі төмендегі фирмалар бойынша іске асады.
1. Жеке меншік және мемлекеттік капитал формалары. Ол көбінесе
жекеленген елдегі мемлекеттік ұйымдармен компаниялардың капиталды
тасмалдануына негізделеді.
2. Ақша және тауар формалары. Сыртқа шығарылатын капитал ақша
формасында шығарылмайды, сонымен бірге, ол машина, құрал-жабдық, ноухау,
патенттер және тауарлық несиелер формасында да шығарылады.
3. Қысқа және ұзақ мерзімдік формада.
Қысқа мерзімдік капитал:
- басқа қаржы институттары есеп шоттарындағы депозиттер және қаржылар;
- қысқа мерзімдік делдалдар және несиелер.
Ұзақ мерзімдік капитал:
- тіке инвестициялар;
- портфельдік инвестициялар;
- ұзақ мерзімдік займдар мен несиелер.
4. Қарыз және кәсіпкерлік формада.
Қарыз капиталы сақтаудағы ақшадан,заемнан,несиеден түсетін процент
көлемінде табыс әкеледі. Ал, кәсіпкерлік формада капитал көп жағдайда кіріс
ретінде табыс әкеледі.
Кәсіпкерлік капиталды шетке шығару – бұл басқа елдердің
территориясында өзінің өндірісін салу үшін қаржы жұмсау. Бұның негізгі
жолдары:
- шетелде жеке меншік кәсіпорынды салу;
- шетелде аралас кәсіпорын құру;
- істеп тұрған жергілікті кәсіпорындарды сатып алу;
- заңды түрде тәуелсіз кәсіпорындардың бөлімдерін ашу;
- жергілікті компаниялардың үстінен бақылау жүргізу.
Жоғарыда айтылған барлық жағдайларда инвестицияланған капиталды
қолдаушы және оны тікелей бақылаушы шетелдік инвестор болып табылады.
Кәсіпкерлік капитал тікелей және портфелдік инвестиция болып бөлінеді.
Тікелей инвестициялар арқылы кәсіпорындар шетелдік инвесторлардың
толық меншігінде болады немесе оның қолында кәсіпорының акцияларының
бақылау пакеті болады.
Халықаралық валюта қорының анықтамасы бойынша, тікелей инвестиция –
инвестордың өз қаржысын жұмсаған обьектіні басқару және оның қызметін
бақылау сияқты құқықтарға ие болады.
Портфелдік инвестиция – шетел акцияларына,облигацияларына құнды
қағаздарға капиталдың жұмсауы. Осы енгізудегі мақсат жоғары дивидиент алу.
Филиалдар: төл компаниялары, ассоциацияланған компания, бөлімше және
тағы басқалары.
Төл компания – шетелдегі дербес компания болып саналады.оның өзіндік
баламасы бар. Осы бас компания бақылап отырады. Соған сәйкес бас компания
оның акцияларының көп бөлігінің немесе түгелдей осы компанияның иесі болып
табылады.
Ассоцияланған компания – кейде оны аралас компания деп атайды. Оның
төл компаниядан айырмашылығы:бас компания оның акция пакеттерінің бір
бөлігіне ғана иелік етеді.

2.3 Халықаралық ғылыми – техникалық айырбас

Әрбір жағдайдатехнология түрліше түсіндіріледі. Затталған және
затталмаған формада. Мемлекеттер, университтер, фирмалар, пайда әкелмейтін
ұйымдар, қорлар, жеке тұлғалар, ғалымдар мен мамандар әлемдік технология
нарығының субьектілері.
Технология деген өз құқығын сенімді қорғау үшін кез – келген ғылыммен
байланысты,дамып жанару қажет.
Қазіргі кездегі ғылыми – технологияның дамуы өте кең түрде болып отыр.
Нарықтық жағдайда әрбір мекеме,кәсіпорындар бәсеке қаблетіне тұра алу
үшін,оның шығарған, өндірген өнімдердің сапалық дәрежесі жоғарғы деңгейде
болуы қажет.
Технологияның дамуы мемлекеттің экономикалық дәрежесін анықтайды.
Ғылым деп белгілі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.