12 жылдық білімге көшу жағдайында балаларды психологиялық тестілеу арқылы дамыту мен түзетудің маңызы

Кіріспе

12 жылдық білімге көшу жағдайында балаларды психологиялық тестілеу арқылы дамыту мен түзетудің маңызы

Психология психика деген түсініктер гректің «псюхе»- жан деген сөзінен шығады. «Логия- ілім» -бұл ғылымның өзіндік таңбасы ψ –(псю деп аталатын грек әріпі). Сонымен психология жан туралы ілім. Ол құбылыстарды жүйелі түрде топтастырып болмыс пен фактілерді салыстыра отырып зерттейді. Қабылдау, ес, ойлау , ерік, сезім деп аталатын тағы басқа психикалық процестерді адамның ішкі дүниесі мен бейнелеу қасиетінің күллі жан-дүниесінің тіршілігі немесе оның сыры деп аталады. Осы орайда біз психиканың жантану жайындағы ғылым екеніне көз жеткіземіз. Психологияның үш түрлі ерекшелігі бар.
1.Психология адамтану жайындағы ғылымдар арасында жетекші орынға ие. Мұндай ерекшелік қазіргі кезде қарқынды дамып отырған. ғылыми пәннің өресі мен алдына қойған мақсат өресі мен байланысты.
2. Адамның психологиялық дара өзгешеліктерін психологиялық процестердің анық-қанығын айқындау үшін 19-ғасырдың орта кезінен бері тәжірибелік зерттеулер кеңінен қолданылады. Осы ретте психология эксперименттік деп те аталады.
3. Психологияны өзге сабақтас ғылыми пәндерден өзгешелеп тұратын жайт бұл пәннің дербестігі. Пәннің дербес адам жандүниесінің сырларын зерттеуде ең алдымен оның заңдарын жете білуді әрбір адамның жеке басына тән ерекшелігі мен сыр сипаттарын даралап іздестіруді қызмет етеді. Психологияны меңгеруде 3 мәселені қарастырамыз.
а) психологиялық процестер.
ә) психологиялық кейіп.
б) психологиялық қасиеттер немесе адамның дара психологиялық ерекшелігі.
а) Психологиялық процестерге әдеп адамның таным процестері жатады. Олар түйсіну, қабылдау, ес, қиял, ойлау. Сөйтіп сыртқы дүние шындығын тану. Еріктік процестер қажеттіліктің пайда болуы ниет пен тілек эмоциялық процестер.
ә) Психологиялық кейіп-көңіл күйі мен аффектерді зейін (шоғырлануы мен шашырауы) және ерік (сенімділік пен сенімсіздік) күмәндану сияқты т.б. жәйттерден бейнелейді.
б) психологиялық қасиеттер-әрбір адам жан баласына тән психологиялық өзіндік темперамент мінез қабілеті арқылы дараланады. Қоғамдық әлеуметтік жағдайда өмір сүретін адамның бүкіл болмысы мен жан дүниесінің сыры оның даралық қасиеттері бала табиғатының темпераменттік көрінісін мінез құлқын ерекшелігін және қабілетін бейнелейді, айқындайды.
Біз психологиялық дамуды жіктегенде ең бірінші осы пәннің зерттеу объектісін, екінші адамның іс-әрекет түрлерін негіз етіп аламыз. Үшінші адамның өзіндік дамуы мен іс-әрекетінің иесі деп санап, оның әлеуметтік

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі

Б а я н д а м а

Тақырыбы. 12 жылдық білімге көшу жағдайында балаларды психологиялық
тестілеу арқылы дамыту мен түзетудің маңызы.

Еліміздің болашағы-жас ұрпақтың қолында, жас
ұрпақтың тағдыры-ұстаздардың қолында.

Н.Ә. Назарбаев

12 жылдық білімге көшу жағдайында балаларды психологиялық тестілеу арқылы
дамыту мен түзетудің маңызы

Психология психика деген түсініктер гректің псюхе- жан деген
сөзінен шығады. Логия- ілім -бұл ғылымның өзіндік таңбасы ψ –(псю деп
аталатын грек әріпі). Сонымен психология жан туралы ілім. Ол құбылыстарды
жүйелі түрде топтастырып болмыс пен фактілерді салыстыра отырып зерттейді.
Қабылдау, ес, ойлау , ерік, сезім деп аталатын тағы басқа психикалық
процестерді адамның ішкі дүниесі мен бейнелеу қасиетінің күллі жан-
дүниесінің тіршілігі немесе оның сыры деп аталады. Осы орайда біз
психиканың жантану жайындағы ғылым екеніне көз жеткіземіз. Психологияның үш
түрлі ерекшелігі бар.
1.Психология адамтану жайындағы ғылымдар арасында жетекші орынға ие.
Мұндай ерекшелік қазіргі кезде қарқынды дамып отырған. ғылыми пәннің өресі
мен алдына қойған мақсат өресі мен байланысты.
2. Адамның психологиялық дара өзгешеліктерін психологиялық
процестердің анық-қанығын айқындау үшін 19-ғасырдың орта кезінен бері
тәжірибелік зерттеулер кеңінен қолданылады. Осы ретте психология
эксперименттік деп те аталады.
3. Психологияны өзге сабақтас ғылыми пәндерден өзгешелеп тұратын жайт
бұл пәннің дербестігі. Пәннің дербес адам жандүниесінің сырларын зерттеуде
ең алдымен оның заңдарын жете білуді әрбір адамның жеке басына тән
ерекшелігі мен сыр сипаттарын даралап іздестіруді қызмет етеді.
Психологияны меңгеруде 3 мәселені қарастырамыз.
а) психологиялық процестер.
ә) психологиялық кейіп.
б) психологиялық қасиеттер немесе адамның дара психологиялық
ерекшелігі.
а) Психологиялық процестерге әдеп адамның таным процестері жатады.
Олар түйсіну, қабылдау, ес, қиял, ойлау. Сөйтіп сыртқы дүние шындығын тану.
Еріктік процестер қажеттіліктің пайда болуы ниет пен тілек эмоциялық
процестер.
ә) Психологиялық кейіп-көңіл күйі мен аффектерді зейін (шоғырлануы
мен шашырауы) және ерік (сенімділік пен сенімсіздік) күмәндану сияқты т.б.
жәйттерден бейнелейді.
б) психологиялық қасиеттер-әрбір адам жан баласына тән психологиялық
өзіндік темперамент мінез қабілеті арқылы дараланады. Қоғамдық әлеуметтік
жағдайда өмір сүретін адамның бүкіл болмысы мен жан дүниесінің сыры оның
даралық қасиеттері бала табиғатының темпераменттік көрінісін мінез құлқын
ерекшелігін және қабілетін бейнелейді, айқындайды.
Біз психологиялық дамуды жіктегенде ең бірінші осы пәннің зерттеу
объектісін, екінші адамның іс-әрекет түрлерін негіз етіп аламыз. Үшінші
адамның өзіндік дамуы мен іс-әрекетінің иесі деп санап, оның әлеуметтік
ортаға қатынасына алып қарастырамыз. Адамның нақты іс-әрекеттеріне сүйене
отырып, оның психологиялық дамуын төмендегіше жіктейміз.
1. Тәлім –тәрбие педагогикалық психологияда бұл пәннің зерттейтіндігі
адамды оқыту мен тәрбиелеу ісіндегі психологиялық заңдылықтар. Ол оқушының
ақыл ойы мен ойлау жүйесін, дағдысын қалыптастыратын өзінің тиісті оқу
материалдарын меңгеру мен ұстаз шәкірт арасындағы өзара қарым-қатынастарды
реттеудің түйінді мәселелерін қарастырады. Сөйтіп оқушылар ұжымдағы өзара
қатынастармен олардың психологиялық даралық ерекшеліктерімен санасып
отыруының мүмкіндіктерін іздестіреді. Оқу тәрбие жұмыстарын және балалардың
психологиялық еркшеліктерін қарастырып, бір қалыпты даму заңдылықтарынан
ауытқыған балалармен тәлім-тәрбие жұмысын жүргізудің әдіс-тәсілдерінің
психикасын зерттейді. Тәлім-тәрбие психологиясының мынандай тармағы бар.
а) Оқыту психологиясы-дидактиканың психологиялық негіздерін, оқыту мен
білім берудің жекелеген әдістеме мәселелерін, бағдарлап оқыту мен баланың
ақыл-ойын қалыптастыру сияқты өзге де мәселелермен шұғылданады.
ә) Тәрбие психологиясы-гуманистік және әлеуметтік тәрбие мәселелерінің
психологиясын зерттеп, оқушылар ұжымның еңбекпен түзету педагогикалық-
психологиялық негізде қатысты мәселелерді іздестіреді.
Сынау (тест) әдісі-адамның бойындағы түрлі сапалар мен олардың
механизмдерін ашып көрсетуді негізгі мақсат етіп қояды. Психологиялық
әдістер тек ғылыми зерттеу жұмысы үшін ғана емес, сонымен бірге тест
мақсаттары үшін де қолданылады. Мысалы, психолог сынау әдісі арқылы адамның
бойындағы ерекше қасиеттерді ажыратып, оның ұшқыш не агроном не өзге
мамандықтарды игеруге деген бейімдік қабілетінің қаншалықты екендігін
анықтайды. Жете тексерілген сынау әдісі мен жасалған кейбір қоыртыындыларда
қателіктер де кетуі мүмкін. Мұндай қателер көбінесе кейбір балалардың
байыпты психологиялық процестер мен ерекшеліктерінің кешігіп барып,
оянатынына жете мән бермей асығыс қорытынды жасауға байланысты.
Психологиялық зерттеу әдістерінің нақты психикалық процестер мен
психологиялық қасиеттерді анықтауға қолдану сипаттарына орай, негізгі
әдістер және көмекші не қосалқы әдістер деп екі топқа бөліп қарастырамыз.
Мысалы оқушылардың мамандықты игеруге бейімділігін анықтау үшін сынау, тест
негізінде деп саналса, ал сол оқушының өз қолымен жасап шығарған затын не
оқу құралдарын көмекші әдіс деп атаймыз. Кейбір жағдайда көмекші әдістер
негізгі әдіске айналып отыруы да мүмкін. Мәселен оқушының орындаған жазба
бақылау жұмысы оның белгілі пәнді меңгеруін анықтауда негізгі әдіс болып
саналады.
Психологияда олигофренопсихология-ми зақымы ауруымен туған адам
психологиясының дамуын зерттейді. Сурдопсихология-саңырау не керең болып
туылған балалар психологиясын зерттейді. Тифлопсихология –нашар көретіндер
мен соқырлардың психологиялық дамуын зерттейді. Ал туа пайда болған ауру
адамдар психологиясын зерттейтін тармақ патопсихология деп аталады. Бұл сөз
грек тілінде патос -зардап шегі ауру деген мағынаны білдіреді.
Патопсихология медицина ғылымы мен оқу тәрбие істерін зерттейтін пән
педагогика мен жан дүниесінің сырын қарастыратын психология ғылымының
түйіскен торабына жатады. Жас кезеңдерін психологиясы әрқилы психикалық
процестерді табиғи негізі мен үнемі дамып отыратын адамзаттық қасиеттерін
психологиялық сапаларын зерттейтін бұл салаға балалар психологиясы жатады.
Яғни оқыту мен ақыл-ойдың дамуын және олардың өзара байланысы мен іргелі
мәселелерін зерттеп оқыту ісіндегі адамның ақыл-ойын, сана-сезімін
жетілдірудің тиімді жолдарын нендей әдістер арқылы өрістетуге болады деген
мәселелерді іздестіреді.
Бастон қаласында американ ғалымы, профессор Ф. Парсонстың
жетекшілігімен кәсіби бағдар беру үшін бастауыш мектеп бітірген баланың
келешектегі ниеті, жоспары туралы кеңесуге бір кедей ауданның шәкірттерін
жинаған. Алғашқы әңгімеден кейін мәлім болған, келешектің тұтқасы болады
деген үміт еткен жастардың көбі болашақта не істерін білмейтін болып шықты.
Келешекте белгілі пікірі барлар өте аз болған. Оның өзі де қандай қызмет,
қандай кәсіп барлығынан хабары кем, нені таңдарын білмейді. Зеректігі,
икемі, сондай өнерге лайықты ма, жоқ па оны біле алмаған. Балалардан
кеңескеннен алған әсері бұл мәселені зерттеуге Парсносқа түрткі болады. Осы
істі қазақ елінің психологы Ж. Аймауытов өз елімізде жалғастырады.
Әрбір дәуір кезеңінде ата-аналар балаға тәлім-тәрбие берумен бірге
олардың бойында ақыл-қайрат, білім-тағылым алу қасиеттерін дамытуға үнемі
көңіл аударып, жете мән беріп отырған. Алдымызда Қазақстан ғасыры. Еліміз
егемендік алып, дүниежүзілік өркенитке ұмтылу барысында өскелең ұрпаққа
тәлім-тәрбие беру халықтың жарқын болашағын меңзейді.
Халықта тәрбие табалдырықтан басталады деген мақал сөз бар. Асыл
сөздің мәні неде? Яғни әрбір отбасында ата-аналардың алдында тұрған басты
міндет, өзінің ісін, өмірін жалғасатыратын салауатты саналы ұрпақ
тәрбиелеуде дей отырып, адам ұрпағымен мың жасайды деген тұжырымды үлгі
тұту. Ұзақ жылдар бойы ата-баба жолын, халықтық мұра мақал-мәтелдер
шешендік сөз бен жыр маржанын өскелең ұрпақтың тәлім-тәрбиесіне баса назар
аудару ата-ананың борышы. Орта ғасырдағы шығыстың әйгілі ойшылы, ұлы ғалым
Әль-Фарабидің күрделі еңбектерінде тікелей арналған мәселелерінің бірі
адамның ой-сезімін мінез –құлқын тәрбиелеп, жетілдіру арқылы, оны бақыт
жолына салуды көрсету болған. Психолог Л.С. Выготский Бала дүниеге
келісімен әлеуметтік, қоғамдық тіршілік иесі болып саналады, оның өсіп
жетілуі үшін ересектермен қарым-қатынасқа түсуінің маңызы зор, осы арқылы
бала білім мен әлеуметтік тәжірибені меңгереді - деген ойы нақ дәлелдейді.

Адам мәселесі адамзат баласын өте ерте заманнан бері толғандырып
келген. Сондықтан да халқымыз бала тәрбиесіне сәби ананың құрсағында пайда
болған кезден көңіл бөлген. Ұрпақ тәрбиесіне ерекше мән берген ата-бабамыз
асыл сөздің кестесі мен сәби жүрегін тербеп, ой-санасын игі адамгершілікке
жетелеген. Педагогика ғылымында тәрбие терминіне әрқашан ерекше нақты мән
беріліп келеді. Көптеген жылдар тәрбиеге тұлғаның дамуын басқару деген
анықтама берілді. Сонымен қатар білім беру және тәрбие ісі тұлғаны дамыту
мен қалыптастырудың құралы ретінде қарастырылды. Тәрбие адамдарға тән
әлеуметтік сатыға жатады. Және тұлғаны дамытуда шешуші рол атқарады. Даму
дегеніміз ең алдымен адам организіміндегі физиологиялық және психологиялық
сапалық өзгерістер. Тұлғаның қалыптасу ұғымына баланың қоғамда өздігінен
өмір сүруге қабілеттілігі, өзінің тағдырына өзі иелік ете білуі және өзінің
мінез –құлқын жөнге сала білуі. Сондай-ақ қоршаған орта мен өзінің қарым-
қатынасын түсіне білу қабілетін жетілдіру және құндылық атаулыны таңдай алу
сияқты дамудың басты шарттары енеді. Даму және тәрбие үрдісінде түрлі
өзгерістер болып отырады. Баланың организімі бүкіл өмірінде әртүрлі дене
және психикалық өзгерістер арқылы дамиды. Оларға оргшанизмнің өсіп-жетілуі,
ақыл-ойының дамуы, мінез-құлқының қалыптасуы жатады. Осындай өзгерістердің
барлығы табиғи және әлеуметтік ортаның тәрбие мен өзін-өзі тәрбиелеудің
ықпал етуіне байланысты.
Баланың өз қажетіне қарай сыртқы ықпалдарға қарсы жауап беруді түрлі
сипаттағы қайшылықтарға байланысты болады. Айталық баланың күнделікті
қажеттілігі, баланың түсінігі мен шындықтың мектепті оқу талабы мен
оқушының мүмкіндігінің ата-ана мен бала арасындағы тағы басқа қайшылықтар.
Баланың өмірінде кездесетін осындай қайшылықтар дидактикалық материализм
тұрғысынан бала дамуының басты қозғаушы күші болып саналады.
Даму үрдісін психикалық денелік, және жалпы деп бөледі. Баланың
интеллектісіне, бейімділігі мен қабілетінде еркі мен сезімінде, танымында
және мінез-құлқында болатын өзгерістер психикалық дамуға, ал дененің
көлемінің қимыл-қозғалысының күші мен қызметінің өсуі денелік дамуға
байланысты. Жалпы дамуға психикалық денелік дамуы мен қатар ақыл-ой,
адамгершілік жағынан болатын өзгерістер жатады.
І-ІҮ сынып (7-10 жас аралығы) оқушы педагогикалық тұрғыдан ерекше
көңіл бөлуді қажет етеді. Өйткені бұл жастағы бала тұңғыш рет мектеп
табалдырығын аттап, әлеуметтік ортамен жаңа қарым-қатынастарға түседі. Бұл
төменгі сынып оқушыларының өмірін жаңа жағдаймен толықтырады.
Бала. Бала- бауыр етің. Ұрпағыңның жалғасы деп қазақ халқы бала
тағдырына үлкен мән берген. Бала сөзін айтқанда кез келген адам сезімге
берілері хақ. Өйткені әрбір адамзат атаулы, дүниеге келгеннен өмірінің
соңына дейін, пәк балалық сезімде өткереді. Бала кішкене кезінде мейлінше
мейірімді, адал, пәк, шыншыл, бауырмашыл, еңбекқор, өнерлі болады. Енді осы
баланың мектеп жасындағы яғни, бастауыш сыныптағы оқушы айналасында сөз
қозғасақ Бала, яғни оқушы алғашқы мектепке келген күннен бастап көпшілік
ортаға түседі. Оқушы осы кезде өтпелі кезеңді басынан өткізеді.
Мектепке келген алғашқы күнне бастап баланың өз құрбыларына,
педагогтарға , оқуға, табиғи ортаға деген қарым-қатынасы қалыптасады.
Алғашқы дағдылар мен әдеттер пайда болып, кейін оқушының менмендік стилін
және оның мектеп ұжымындағы орны мен бағытын айқындайды. Бастауыш сынып
оқушысы көп әсерленгіштігі мен басқаға назар аудара білушілігі мен біршама
ерекшеленеді. Сондықтан оларды оқыту үрдісі мен және сабақтан тыс кезде
бірлестікте өткізітені тартымды жұмыстардың қызықтыра білудің маңызы зор.
Кіші мектеп жасындағы бала әдетте тәртіптік ықпал тез көмектеседі. Бұл
жастағы баланың бойында қазірдің өзінде белгілі бір дәрежеде адамгершілік
тәжірибесі бар екендігін еске ұстау керек. Балалардың адамгершілік түсінігі
бастауыш сыныпта қалыптаса бастайды. Баланың ісі әрбір белгілі бір бейімде
байқалады. Қоғамдық ортада бала бастауш сынып жасындағы оқушы моральдық
түсінік тез дамиды және бастауыш сынып соңына қарай оларда адамгершілігі
туралы белгілі бір түйсігі пайда болады. Мәселен, оқушы 1-2 сыныпта
моральдық жөніндегі түсінігі тек ата-аналар мен мұғалімдердің пікіріне
негізделетін болса, үшінші, төртінші сыныпта ол басқа адамдардың іс-
әрекетін талдау жасауға және қорытындылауға тырысады. Сонымен бірге олардың
бойында өздерінің оқығандары мен көргендерінен тәжірибе жинақталады. Және
ол тек жеке басының әрекеттерін саналы түрде бағалай білу деңгейіне
көтеріледі. Бастауыш сыныпта оқушының бойында өзіне тән мінез құлқының
қалыптаса бастайды және түрлі қайшылықтардың бой көрсететінін білудің
маңызы зор.
Қазіргі таңда білім саласында біршама өзгерістер енгізілді. Соның бірі
мектептерде психолог қызметінің ашылуы. Қазіргі әлеуметтік-экономикалық
жағдай қиындықтары мектеп мұғалімдері мен оқушыларға өз әсерін тигізіп,
тәрбие үрдісін төмендетуде. Педагог-психологтың қызметі – мектепке келген
оқушының яғни, жеке тұлғаның мінез-құлқын, темпераментін, ойлау, сөйлеу,
есту, қиялдау, ерік, сезімдерін анықтап, оқушыға дер кезінде көмек беру.
Осы тұрғыда педагог-психолог балалармен түрлі тест жұмыстарын жүргізеді.
Тест жұмыстары жалпы топпен және жеке тұлғамен жүргізіледі. Тестің
маңыздылығы бала бойындағы кемшіліктер мен жетіспеушіліктерді түзетуге
көмегі зор. Біз баланың жеке тұлғалық дамуын оның психикасындағы
конгнетивтік, эмоционалдық, ерік жгерлік және коммуникативтік, танымдық,
қайта құрушылық және құндылық бағыттылық сияқты түрлі іс-әрекетте көрінетін
өзгерістері арқылы бағалаймыз.
А.Н. Леоньтев пен Д.Б. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.