Қоршаған ортаны ластаушы заттар (табиғи, жасанды)

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

1. Қоршаған ортаны ластаушы заттар (табиғи, жасанды)

2. Пайдалы қазбалар, химиялық өнеркәсіп шикізаты.

3. Өндіріс қалдықтарының қоршаған ортаға әсері.

Табиғи ресурстары және қоршаған орта

Қазақстанның бірден бір басты байлығы - бұл пайдалы қазбалары. Қазақстан пайдалы қазбаларының қоры бойынша әлемде 6-шы орынды алады. Д. И. Менделеевтің химиялық элементтер кестесінің 110 элементінен Қазақстанның жер қойнауында 99 элемент айқындалған, 70 барланған, табылғаны және пайдаланылып жатқаны 60: мұнай, газ, мырыш, вольфрам, боррит, күміс, қорғасын, хромиттер, мыс, флюориттер, молибден, алтын. Қазақстан Республикасының минералды-шикізат базасы 5004 кен орнынан тұрады, олардың болжамды құны 46 триллион АҚШ доллары шамасында.

Қазақстан әлемдік масштабта қазірдің өзінде вольфрамның ірі өндірушісі болып табылады, ал оның қоры бойынша әлемде бірінші орын алады, екінші орынды - хром және фосфор кендерінің қорлары бойынша, төртінші орынды - қорғасын мен молибден, сегізінші орынды - Бразилия, Австралия, Канада, АҚШ, Индия, Ресей және Украинадан кейін темір рудаларының жалпы қорлары бойынша (16, 6 миллиард тонна) алады.

Қазақстанда қазіргі кезде мұнай мен газдың тек 160 кен орны барланған, ал өндірілетін мұнай қорлары 2, 7 миллиард тоннаны құрайды. Алайда осы кен орындарының барлығы емес, тұтас бассейндерді айтпағанда, оларды ебін тауып қолдану және пайдалану жағдайында ғана пайдаға асырылады. Қазақстан өзінің мұнай әлеуеті бойынша Сауд Аравиясы, Кувейт, Біріккен Араб Эмираттарына жол бермеуші еді. Соңғы жылдары ғарыштан түсірулер, сондай-ақ жерүсті зерттеулері Каспий теңізі жағасындағы Батыс Қазақстанда басты қолданыстағы мұнай кен орындары - Теңіз, Прорва, Қаламқас, Қаражанбас - өзегі Каспий теңізінің солтүстік бөлігінде орналасқан, жалпы қорлары өте әсерлі мөлшерде 3-3, 5 миллиард тонна мұнай және 2-2, 5 триллион кубометр газға бағаланатын алымды мұнай сілемдерінің тек «шеті» екенін ұйғаруға мүмкіндік береді.

Бүгінгі күнгі Қазақстанда алтынның 300-ға жуық елеулі кен орындары болжалынады, олардың 173 әбден барланған. Солардың ішінде зергерлік сападағы алмаздарын да беретіні бар. Маңызды инвестициялау барысында Қазақстан шынымен-ақ бірнеше жылдан кейін жылына алтынның 100 тоннасын өндіруге жағдайы бар, ал бүгін өзінің жерасты қорларының 1% ғана өндіреді және бұл әлемде 6-шы орында болуға құқық береді.

Аумақта 100-ден астам көмір кен орындары барланған, солардың ең ірісі бұрғылаукөмір қабаттарының үлкен қуатымен ерекшеленетін Екібастұз кен орны, және 50 миллиард тоннадан астам кокстенген көмір қорлары бар Қарағанды көмір бассейні. Жұмыстарының ең үздік жылдары көрсетілген бассейндер тас көмірінің тек 131 миллион тоннасын өндірген.

Қазақстан химиялық шикізат қорларымен де бай: калий және басқа тұздардың, борат, бром қоспаларының, сульфат, фосфорит, лакбояу өнеркәсібі үшін ең түрлі шикізаттардың ең бай сілемдері бар. Полиметалл кендерінің құрамындағы күкірт колчеданның аса мол қорлары күкірт қышқылы мен экономикаға өте маңызды басқа да химиялық өнімдердің өндірісін кең ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Мұнайхимиялық синтез өнімдерінің барлық түрлерін (әсіресе этилен, полипропилен, каучук), синтетикалық жуу құралдары мен сабын, азықтық микробиологиялық белок, химиялық талшық пен жіп, синтетикалық смола мен пластикалық масса, цемент өндіру бойынша шектелмеген мүмкіндіктері бар.

Қазақстан шыны және фарфорфаянс өнеркәсібі үшін бай шикізат ресурстарымен иелік етеді. Анағұрлым сирек құнды асылтастар, ең түрлі құрылыс және қаптайтын материалдар өздерінде оның жер қойнауы мен тауларының құрамында. Қазақ Жерінің басқа да таусылмайтын байлығы әзірше кең қолданыс таба алмаған минералды, емдік, өнеркәсіптік және терминалдық суларын атауға болады.

Қоршаған орта. Кен өндіру қоршаған ортаға елеулі әсерін тигізіп отырады, және біздің мақсатымыз өндірістік қызметімізді жүргізу барысында да, ол аяқталған соң да зиянды әсерді басқара білу және оны азайту болып табылып отыр. Ол энергияны, су мен өзге де ресурстарды ұтымды пайдалануды; атмосфераға, маңайдағы аумаққа және су нысандарына парниктік газдардың, өндіріс қалдықтарын және зиянды заттардың таралуын азайтылуын, сондай-ақ жауапкершілікпен басқаруды және жердің биологиялық алуан-түрлілігін сақтап қалу жолында жер ресурстарын қалпына келтіруді білдіреді.

Біздің бөлімшелеріміз жүзеге асырып келе жатқан ТҚТЕҚҚО интерграцияланған жүйесінің құрамдас бөлігі ретінде, біз қызметімізден қоршаған ортаға келетін зияндылық әсері көрсеткіштерін жүйелі түрде анықтап алып, бақылауда ұстау жөніндегі шараларымызды ендіріп отырмыз, әрі өндірістік шешімдер қабылдағанда оларды ескеріп отырамыз. Экологиялық аудит бағдарламасы біздің экологиялық көрсеткіштерімізді жақсартуға негіз бола алады және де сол саладағы прогресті қадағалауға септігін тигізеді.

Компания пайдаланылған су, қалдықтар, күл мен шлактар сияқты қоршаған ортаға тарайтын эмиссиялар үшін міндетті төлемдер жасап отырады, және тоқсан сайын қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға есеп беріп тұрамыз. Уәкілетті органдардың тарапынан біздің кәсіпорындарымызда табиғатты қорғау заңнамасының сақталуы нысанасына инспекциялық тексерістер өткізіліп отырады.

2. Қоршаған ортаны ластаушы заттар (табиғи, жасанды) . Өндірістің қарқындап дамуына және отын түрлерін кең масштабта жағуға байланысты атмосферадағы бос оттектің қоры азайып, ал көмірқышқыл гаазының мөлшері жоғарылауда. Нәтижесінде табиғаттағы көміртектің айналымы бұзылды деуге болады. Академик А. П. Виноградов зерттеулер нәтижесінде көмірқышқыл газының концентрациясы жыл сайын 0, 2% -ға ұлғайып отырғанын анықтады. Адамзат қоғамында адам баласы отты ең адғаш рет қолданған күннен бастап осы күнге дейін түрлі жану процестерінде 273 млрд. тонна оттегі жұмсалған болса, соның 246млрд. тоннасы, яғни (90%-ға жуығы) соңғы жарты ғасырда ғана жұмсалған. Көміртек айналымының бұзылуы мен атмосферада көмірқышқыл газының концентрациясының жоғарылауы Жердегі барлық химиялық теп-теңдікке үлкен әсер етеді. Атмосфера табиғи және жасанды (антропогендік) жолмен ластанады.

Табиғи ластану. атмосферада үнемі белгілі мөлшерде шаң болады. Шаң табиғатта жүретін табиғи процестер нәтижесінде түзіледі.

Табиғи ластанудың бір түрі космостық шаң атмосферадағы жанған меториттер қалдықтарынан түзіледі, 1 жыл ішінде оның мөлшері 2-5 млн тоннаға дейін жетеді. Табиғи шаң жер атмосферасының негізгі құрам бөлігі болып саналады. Табиғи шаң бөлшектері органикалық немесе бейорганикалық болуы мүмкін, олардың радиусы шамамен 10 ^-3 -10 ^-4 см болады және жануарлардың қалдықтарының шіру, ыдырау өнімдерін түзіледі. Мұхит үстіндегі ауа атмосферасында магний, натрий, кальций тұздарының майда кристалдары болады, олар су шашырандылары ауада құрғап қалғанда түзіледі. Әдетте табиғи жолмен ластану биогеоценоздар мен онда тіршілік ететін организмдер үшін аса көп зиян келтірмейді. Атмосфералық шаң Жер бетінде жүретін кейбір процестер үшін белгілі роль атқарады. Ол су буларының конденсациялануы үшін, олай болса, жауын-шашынның түзілуіне әсер етеді. Бұнымен қатар күн радиациясын сіңіріп тірі организмдерді күннің зөиянды сәулелерін қорғайды. Академик В. И. Вернадский атмосфералық ауа планетамыздың химиясында маңызды роль атқарады деп жазды.

Жасанды ластану. Атмосфераны ластаушылардың ең негізгілері транспорт түрлері, әсіресе машиналардың жанармайларының жану өнімдері болып табылады. Француз ғалымы Ж. Дертридің есептеулері бойынша, автомобильдерден бөлінген газдардың құрамында көмірқышқыл газы - 9%, көміртек оксиді - 4%, көмірсутектер - 0, 5%, оттек - 4%, сутек -2%, альдегидтер - 0, 004, азот оксидтері - 0, 06%, күкірт оксидтері - 0, 006%, барлығы 200 ге жақын компоненттер бар екенін анықтады. Қоршаған ортаға көміртек, күкірт және азот оксидтерімен бірге бензиннің құрамына кіретін канцерогенді заттар, мысалы 3, 4 - бензопирен мен қорғасын өте зиянды әсер етеді. Атмосфераға трансчпорттармен бөлінген газдардың құрамына 25-27 % қорғасын болатыны анықталған. Және оның 40% диаметрі 5 мкм ге дейін болатындықтан бүкіл әлемде шамамен 500 млн аса машина жүріп тұрса, үлкен қалалардағы атмосфералық ауаның тазалығын сақтау адамзат үшін қаншалықты маңызды екені түсінікті. Мысалы, Лос-Анджелес қаласының ауасын үнемі 2, 5 млн автомобиль, Парижде - 900 мың, т. с. с. ластайды. Ал әрбір мың автомобильден күнініе ауаға 3000 кг көміртек оксидтері, т. с. с. отынның толық емес жану өнімдері бөлінеді. Бұл физико-химиялық қоспалар тыныс алу кезінде адам мен жануарларға аса зиянды болып табылады.

Ауа бассейінің күкіртті газбен және шаңмен ластаушы жылу электр станциялары. Қуаты орташа жылу электр станциясы 1 сағатта 80 т көмір жағып, атмосфераға шамамен 5 т күкіртті ангидрид және 16-17 т күл бөледі. Атмосфералық ауаның тазалығына үлкен әсер ететін жағылатын отынның сапасы, жағу әдістері, газтазартқыш қондырғылар мен қалдық бөлетін трубалардың биіктігі. ЖЭС газға көшіру зиянды қалдықтар мөлшерін біршама азайтады.

Зиянды газдары авиациялық транспортта бөледі. Ж. Детридің есептеулері бойынша, реактивті самеолеттар ұшу кезінде 1 сағатта 0, 7 кг/м ³ альдегидтер, 6, 5 кг көміртек оксиді, 1, 7 кг көмірсутектер, 4, 3 кг азот оксидтері, 6, 3 кг/ м ³ қатты бөлшектер бөледі екен. Атлант мұхиты арқылы ұшып өтетін бір реактивті самолет, 8 сағат ұшу кезінде осы уақытта 25 000 га жердің орманыы бөлінетін оттекті жұмсайдыекен. Атмосфераның антропогенді ластану жолдары жылу энергетикасы, мұнай, газ өңдеу өнеркәсіптері, транспорт, термоядролық қаруларды сынау, т. б. арқылы жүреді. Бұлардың әрқайсысы құрамы ондаған мың компоненттерден тұратын түрлі қоспаларды атмосфераға бөліп шығарады. Ауа кеңістігін ластайтын қосылыстар көміртек оксидтері, күкірт пен азот қосылыстары, көмірсутектер мен өндірістік шаң - тозаң. 1 жыл ішінде атмосфераға 200 млн тонна көміртек оксиді (СО), 20 млрд тонна көмірқышқыл газы, 150 млн тонна күкірт оксиді, 53 млн тонна азот оксидтері, 50 млн тонна түрлі көмірсутектер бөлінеді. Биосфераның ауыр металдармен ластануы - ғылыми техникалық прогрестің аса маңыздыы проблемаларының бірі болып отыр. Кейбір есептеулер бойынша бүкіл адамзат қоғамы кезеңінде 20 млрд тонна темір өндірілген болса, оның түрлі техника, құрал жабдықтар, қондырғылардағы мөлшері 6 млрд тонна ғана, олай болса, 14 млрд тонна темір қоршаған ортаға таралып, ластап отыр деуге болады. Бұдан басқа жыл сайын өндірілген сынап пен қорғасынның 80-90 % биосфераға таралған. Көмір жанағн күл және түрлі газдармен бірге қоршаған ортаға таралған кейбір элементтердің мөлшері олардың өндірілген мөлшерінен де асып түседі. Мысалы, магний - 1, 5 есе, молибден - 3 есе, мышьяк - 7 есе, уран, титан - 10 есе, аллюминий, иод, кобальт - 15 есе, сынап - 50 есе, литий, ванадий, стронций, цезий - 100 есе, галлий мен германий - мыңдаған есе, иттрий - 10 мыңдаған есе, т. с. с.

Ауаның ластануы адамның денсаулығына, экожүйелердің қалыпты жұмыс істеуіне, т. с. с. көптеген организмдерге зиянды әсерін тигізеді.

3 . Пайдалы қазбалар, химиялық өнеркәсіп шикізаты. Пайдалы қазбалар: Ақтөбе облысы бірегей минерал шикізат базасына иеленген. Облыста алтын, мұнай, газ, көмір былғалар, фосфориттер, алюминді және никельді кендер, сирек кездесетін ғұлама металдар, циркалий, үлкен қорлар құрылыс материалдары: мрамор, габро, каолин, бор, цементтік шикізат және т. б.

Флора және фауна: Солтүстік облысы үлкен орман, үлкен айдалалар орын алады. Табиғаты флора және фауналарға бай. Торғай қорында 29 аң түрлері және 170 құс турлері есептеседі. Ақтөбе облысының өнімі 1057 өсімдік түрлері өседі: ковыль, ақселеу, аңды көже, жусан, сексеуіл, бидаық және т. б. 61 өсімдік түрлері Қазақстанның қызыл кітабына енгізілді, 22-эндемиялық қалдық түрленріне енгізілді. Солардың арасында : қызғалдақ Шренкасы, гүлтәж, бассүйек дулығы, василек және басқа 50 түр дәрілік өсімдік әшкерленді.

Қолданбалы өнер: XVII-XX ғасырларда өлкеде ежелгі дәстүрлер негізінде дамыған қазақ халқының қолданбалы көркем өнердің әр түрлі бағыттары кең таралды.

Өндіріс: Қазақстанда Ақтөбе облысы көлемді өнеркәсіп дамыған аймақтардың бірі болып табылады. Облыстың үлкен базасы тау металлургиялық, химиялық, мұнай өнеркәсібі болып табылады. Өнеркәсіп өнімінде 900 жуық кәсіпорындар әрекет жасауда.

Энергияны алудың екінші көзі - ядролық электр қондырғыларын құру. Энергияны шешу проблемасы басқарылатын термоядролық реакцияларға негізделіп отыр. Осындай реакциялардың біреуі - дейтерия ядросын (ауыр суды) гелий изотопымен (гелий - 3) біріктіру. Аталған реакция аз шығынды талап етіп, радиоактивті ластану қаупі тумайды.

Жерде гелий изотопы өте сирек кездеседі. Бірақ оның есесінде 4млрд жыл ішінде, күн желімен келіп ай топырағына сіңіп кеткен. Ай топырағын лабораториялық анализден өткізген кездегі қорытындыдан реголиттік беткі қабатыда гелий-3 1 млн тоннаға жуық қоры жинақталғанын көрсетті. Ядролық отынның бұндай мөлшердегі қоры ай тұрғындарымен бірге бүкіл адамзатқа ондаған мың жылдарға жететіні сөзсіз.

Химиялық өнеркәсіп өндірістің индустриалды саласы ретінде 100 жылдам астам уақыттан бері өмір сүріп келеді. Бірақ тек жақын уақыттарда ғана ол барлық з тарихы білмеген үлкен өлшемдер мен гиганттық табыстарға қол жеткізді. Ертеректе химиялық өнеркәсіп негізгі шикізат ретінде коксохимиялық және орманхимиялық өндіріс шайырларын, минералды шикізаттарды, целлюлозаны, сонымен қатар үлкен мөлшерде жануарлар және өсімдіктер майларын және басқа да бидай, картоп сияқты тамақ материалдарын пайдаланды. Енді шикізат ретінде химиялық өнеркәсіпте мұнай және газдың көмірсутектері кеңінен қолданыла бастады. Қазіргі уақыттарда химиялық өнімдердің екі негізгі бағыты қалыптасты:
А) мұнай және газдан - мұнайхимиялық өндіріс;
Б) қатты отындардан, минералды заттардан, тамақ өнімдерінен - химиялық өндіріс.
Мұнайхимиялық өндірістің жиынтығы мұнайхимиялық өнеркәсіпті құрайды. Мұнайхимиялық қондырғылар табиғи және іліспе газдарды өндіру аудандарында, мұнайөңдеуші кәсіпорындар орналасқан аудандарда, басқаша айтқанда шикізат көзіне жақын маңдарға орналасады. Химиялық және мұнайхимиялық өнеркәсіптерде химиялық өнімдердің жүздеген әртүрлі саны алынады, олардың ішінде пластмассалар, каучуктер, синтетикалық талшықтар, синтетикалық жуғыш заттар, порохтар және жарылғыш заттар, тыңайтқыштар, улы химикаттар, әртүрлі медициналық препараттар, аммиак, қышқылдар, тұздар және көптеген басқа да химиялық өнімдер бар. Химиялық және мұнайхимиялық өнеркәсіптің шығаратын өнімдері ондаған миллион тоннаға жетеді және көлемі бойынша металдарды балқытумен салыстыруға тұрарлықтай, ал ол өндірістің орасан зор маңыздылығы өнеркәсіптің барлық салаларында және ауылшаруашылығында химиялық өнімдердің қолданылуымен анықталады. Мұнай және газды химиялық өнімдер өндірісі үшін қолдану келесілерге қол жеткізуге мүмкіндік берді:
а) химиялық өндіріс үшін шексіз шикізаттық базаны құруға, себебі көмірсутекті шикізаттар ресурсы сарқылмас көлемде болып табылады.
б) химиялық өнеркәсіптің шикізаты ретінде алдын қолданылып жүрген бағалы тамақ өнімдерінің орасан мөлшерін босатуға;
в) химиялық өнімдер өндірісі жұмсалатын еңбек шығындарын қысқартуға және өнімдердің өзіндік құнын төмендетуге, және бірнеше рет зауыттар құрылысы үшін жұмсалатын капитал салымдарын бірнеше есе қысқартуға;
г) жаңа жоғары өнімділікті процестерді және арзан шикізаттардың мөлшерінің орасан зор ресурсын пайдалану арқасында шығарылатын өнімдердің көлемін едәуір арттыруға;
д) жаңа мұнайхимиялық процестер құруға (мысалы, парафинді және олефинді көмірсутектерді спирттерге, альдегидтерге, кетондарға, қышқылдарға, нитроқосылыстарға өңдеу), ол іс жүзінде ертеректе қолданылып келген әдістер және шикізаттарды пайдаланған жағдайда іс жүзінде мүмкін болмас еді;
е) азотты тыңайтқыштар, синтетикалық материалдар, химиялық өнімдерді шығаруды үдету бойынша маңызды экономикалық міндеттерді шешуге.
Біз мұнайхимиялық өнерксіп химиялық өндірістерден негізінен бастапқы шикізаттармен және олардың сапасымен, және бірқатар жағдайларда оларды өңдеу әдістерімен және дайын өнімнің сапасымен, бұл екі өндірісі арасында дәл нақты шекара сызығын жүргізу мүмкін болмаса да ерекшеленеді. Тамақтық, өсімдіктік және басқа да тапшы шикізаттар мұнай табиғатындағы шикізаттармен өндірістен ығыстырылып шығарылғандықтан химиялық өндіріс мұнайхимиясымен жақындаса береді деп айтуға болады. Мұнайхимиялық өнімдердің өндірісі ірі мұнайхимиялық комбинаттарда немесе ірі химиялық зауыттарда, яғни сәйкес қондырғылар бар орындарда жүзеге асырыла алады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.