Липидтер туралы

1. Липидтер. Түрлері, құрамы
2. Липидтердің алмасуы
3. Липидтердің жасаушада ыдырауы.
Пайдаланған әдебиеттер

Өсімдіктердің құрамында және жануарлардың ағзасында кездесетін майлар мен май тәрізді заттарды липидтер - деп атаймыз.
Химиялық табиғаты әртүрлі май және май тәрізді заттар болып келеді. Липидтер табиғатта өте кең таралған. Мысалы, майлы өсімдіктердің дәндерінде (күнбағыстың, мақтаның, жаңғақтың т.б.) майдын мөлшері 40-50%.
Жануарлар мен адам денесінде липидтер екі түрде кездеседі:
1) протоплазмалық липидтер белоктармен қосылып жасуша және жасуша ішіндегі құрылымдар қабығының (мембрана) негізін қалайды. Олардың мөлшері көп өзгермей әрқашан бірқалыпта болады (барлық липидтердің 25%-тейі).

1.Мецлер Д. Биохимия. Т.1-3. М., Мир, 1981
2.Сейтов З.С. Биологиялық химия. Алматы, Қайнар,1992ж.
3.Сеитов З.С. Биохимия. –Алматы: Агроуниверситет, 2000.
4.Кнорре Д.Г., Мызина С.Д. Биологическая химия: Учеб.для хим., биол.имед.спец.вузов. 3-е изд., испр.-М.: высш.шк., 1998
5. Ленинжер А. Биохимия, М., Мир, 1974

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
1. Липидтер. Түрлері, құрамы
2. Липидтердің алмасуы
3. Липидтердің жасаушада ыдырауы.

ЛИПИДТЕРДІҢ АЛМАСУЫ
Өсімдіктердің құрамында және жануарлардың ағзасында кездесетін майлар мен май тәрізді заттарды липидтер - деп атаймыз.
Химиялық табиғаты әртүрлі май және май тәрізді заттар болып келеді. Липидтер табиғатта өте кең таралған. Мысалы, майлы өсімдіктердің дәндерінде (күнбағыстың, мақтаның, жаңғақтың т.б.) майдын мөлшері 40-50%.
Жануарлар мен адам денесінде липидтер екі түрде кездеседі:
1) протоплазмалық липидтер белоктармен қосылып жасуша және жасуша ішіндегі құрылымдар қабығының (мембрана) негізін қалайды. Олардың мөлшері көп өзгермей әрқашан бірқалыпта болады (барлық липидтердің 25%-тейі).
2) шел мен шарбыда, ішкі мүшелердің айналасында майлар қор ретінде жинақталады. Мысалы, орташа салмағы 70 кг жуық ересск адамның денесінің 10-15% май, демек 7-8 кг. Бірақ та адамның тамақтану ерекшелігіне, жасаған жұмысының қарқынына, әдетіне, жасына байланысты май қорының мөлшері өзгеріп тұрады. Семіргенде оның мөлшері 25-35%-ке дейін, ал қатты семіргенде адам денесінің 50% май болып кетуі мүмкін.
Майлар мен май тәрізді заттар ағза үшін қуат көзі болып табылады. Тәулігіне жұмсалған қуат көзінің 25%-30%-тейі липидтер арқылы өтеледі: 1г май тотыққанда 9,3 ккал (38,9 кДж) қуат бөлінеді. Липидтер жасуша цитоплазмасы мен қабығының құрамына кіреді. Олар көмірсулармен қосылып жүйке ұлпаларының құрамын құрайды. Ішкі мүшелердің айналасында, шарбыда, шелде қор ретінде жинақталған липидтер сол мүшелерді соғылудан, үйкелуден сақтайды. Майлар майда еритін витаминдерді (А, Д, Е және К) ерітіп, оларды ағзаға таратады. Сонымен қатар липидтер ағзадағы жылудың реттелуіне (сақталуына) қатысады, теріні майлап, құрғап кетуден сақтайды. Барлық липидтер құрамының ерекшелігіне байланысты қарапайым және күрделі болып екі топқа бөлінеді:
Липидтер

Қарапайым Күрделі

Майлар Балауыз Стсриндер Фосфолипидтер Гликолипидтер Сфинголипидтер

МАЙЛАР. Химиялық құрамы бойынша үш атомды спирт-глицерин мен майлы карбон қышқылдарының күрделі эфирлері.
СН2ОН
СНОН R-COOH
СН2ОН карбон қышқылы
глицерин
Табиғатта кездесетін майлардың құрамына 4-тен 24-ке дейін көміртегі атомы бар карбон қышқылдары кіреді. Адам денесіндегі майлардың құрамында жұп көміртегі атомы бар майлы қышқылдар, әсіресе қаныққан: пальмитин - Сі5Н31 СООН, стеарин - С17Н35 СООН, және қанықпаған: олеин - С17Н35 СООН; линол - С47 Н31 COOH; линолен - С17Н29 СООН; арахидон - С19 Н31 СООН қышқылдары жиі кездеседі. Қанықпаған майлы карбон қышқылдары ағзаның тіршілігі үшін маңызы зор, бірақ олар адам денесінде түзілмейді, сондықтан оларды тамақпен (өсімдік майымен) енгізу қажет.
Стеридтер көп атомды циклды спитрттер (стериндер) мен майлы қышқылдан қүралған күрделі эфирлер. Стериндердің өкілі -холестерин.
Тәулігіне ересек адам ағзасына орта есеппсн 80-100 г май қажет болса, спортшыларға 145-161 г май қажет. Оның 25-30 %-ті өсімдік майы болуы керек, себебі ағзадағы майдың құрамына кіретін қанықпаған май қышқьшдары тек өсімдік майы арқылы еңгізіледі.
Майлардың қорытылуы. Ауыз қуысында майлар қорытылмайды, себебі сілекей сөлінің құрамында майды қорытатын ферменттер жоқ. Ac қазан сөлінің құрамындағы липазаның әсерінен тек ұсақталып түскен майлар ғана (сүттің құрамындағы және жұмыртқаның сарыуызындағы) аздап қорытылады, себебі: бұл ортаның реакциясы липазаның белсенділігіне сәйкес емес, оте қышқыл, рН=1,5-2,0. Сонымен қатар эмульгатор өсерінен ұсақталмаған майлар қорытылмайды.
Сондықтан он екі ішекке құйылатын өттің құрамындағы өт қышқылдарының әсерінен майлар эмульсияланады және липаза белсендіріледі. Ұйқы безі сөлінің реакциясы рН=7,8-9,0 липаза әсерінің жоғары болуына сәйкес келеді. Осындай жағдайда майлардың 90-97% ыдырап, оның 40% - тейі толығымен глицерин және май қышқылдарына ыдыраса, ал 50% - тейі моноглицеринге дейін ыдырайды. Майлар липазаның әсерінен сатылап ыдырайды .

O O
CH2-O-C-C17 H35 CH2-O-C-C17 H35
Липаза
Липаза
O O
CH-O-C-C15H31+H2O CH-O-C-C15H31+C17H33COOH +
O олеин қышқылы
CH2 -O-C-C17H33 CH2OH
Олеопальмитостеарин пальмитостеарин

CH2OH

Н2О C17H35COOH + CH-O-C-C15H31 + H2O Липаза
Стеарин қышқылы
CH2OH
Монопальмитин

CH2OH
CHOH + C15H31СООН
CH2OH пальмитин қышқылы
глицерин

Тамақтың құрамындағы стеридтер холиэстеразаның әсерінен холестерин және жоғары молекулалы май қышқылдарына ыдырайды.
Қорытылудың әсерінен түзілген липидтердің суда жақсы еритін өнімдері: глицерин, фосфор қышқылы, азотты негіздер, моноглицеридттер ішек арқылы оңай сіңеді. Ал суда ерімейтін өнімдердің (май ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.