Термодинамиканың бірінші бастамасы (заңы)



I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
2.1. Термодинамиканың бірінші бастамасы (заңы)
2.2. Идеалды газдар қоспасы
2.3. Идеал газ күйінің теңдеуі
2.4. Идеал газдың жылусыйымдылығы
2.5. Термодинамиканың I . заңын изопроцестерге қолдану
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер
Термодинамикалық жүйенің ең маңызды сипаттамаларының бірі ішкі энергия U болып табылады. Ол жүйедегі микробөлшектердің (молекула, атом, электрон, ядро, т.б.) хаосты (жылулық) қозғалысының және осы бөлшектердің өзара әсерлесу энергиясы болып табылады. Біртұтас жүйенің қозғалысының кинетикалық энергиясы мен сыртқы өрістегі жүйенің потенциалдық энергиялары ішкі энергия болып есептелінбейді.
Ішкі энергия – жүйенің термодинамикалық күйінің функциясы, демек жүйенің әр күйде белгілі бір ішкі энергиясы болады. Жүйе бір күйден екінші бір күйге өткенде оның ішкі энергиясының өзгерісі сол күйлердің ішкі энергияларының айырмасымен анықталады: . Жүйенің ішкі энергиясының өзгерісі жүйе бір күйден екінші күйге қандай жолмен келгеніне тәуелсіз шама болып табылады.
1. Бірімжанов Б., Нұрахметов Н. Жалпы химия. Алматы: «Ана тілі», 1991 – 640 бет.
2. Сәулебекова М.С. Оқушы анықтамасы. 8 – 11 сыныптар. Алматы: «Арман – ПВ» 2005 – 304 бет
3. Өтелбаев Б. Химия – 2. Шымкент «Полиграфия», 1998 – 372 бет
4. Р. Қаржасбай., Қ. Нұриева. Химия – анықтамалық материалдар. Алматы: «Олжас». 2006 – 47 бет
5. Өтелбаева А., Өтелбаева А., Өтелбаев Б. «Химия» 7-том. - Шымкент 2003ж.

Пән: Химия
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:   
Жоспар:
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
1. Термодинамиканың бірінші бастамасы (заңы)
2. Идеалды газдар қоспасы
3. Идеал газ күйінің теңдеуі
4. Идеал газдың жылусыйымдылығы
5. Термодинамиканың I - заңын изопроцестерге қолдану
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер

Термодинамика негіздері
Термодинамикалық жүйенің ең маңызды сипаттамаларының бірі ішкі энергия
U болып табылады. Ол жүйедегі микробөлшектердің (молекула, атом, электрон,
ядро, т.б.) хаосты (жылулық) қозғалысының және осы бөлшектердің өзара
әсерлесу энергиясы болып табылады. Біртұтас жүйенің қозғалысының
кинетикалық энергиясы мен сыртқы өрістегі жүйенің потенциалдық энергиялары
ішкі энергия болып есептелінбейді.
Ішкі энергия – жүйенің термодинамикалық күйінің функциясы, демек
жүйенің әр күйде белгілі бір ішкі энергиясы болады. Жүйе бір күйден екінші
бір күйге өткенде оның ішкі энергиясының өзгерісі сол күйлердің ішкі
энергияларының айырмасымен анықталады: . Жүйенің ішкі энергиясының
өзгерісі жүйе бір күйден екінші күйге қандай жолмен келгеніне тәуелсіз шама
болып табылады.
Еркін (еріктілік) дәрежелер саны деп жүйенің кеңістіктегі орнын
толықтай анықтайтын тәуелсіз айнымалылар (координаталар) санын айтады.
Мысалы, көптеген есептерде бір атомды газ молекуласын ілгерілемелі
қозғалыстың үш еркін дәрежесі бар материялық нүкте ретінде қарастырады да,
айналмалы қозғалыстың энергиясы ескерілмейді:
і = 3. Сурет 11, а) жағдайы ( ).

Сурет 11
Классикалық механикада екі атомды газдың молекуласын
деформацияланбайтын, қатаң байланысқан екі материялық нүктелердің бірігуі
ретінде қарастырады. Бұл жүйе ілгерілемелі қозғалыстың үш еркін
дәрежесінен басқа айналмалы қозғалыстың екі еркін дәрежесіне де ие болады.
Сурет 11, б) жағдайы. Себебі, жүйе екі ось бойымен айналады, ал екі атом
арқылы өтетін үшінші осьтен айналудың мағынасы жоқ деп есептелінеді, демек,
молекуласы екі атомнан тұратын газдың бес еркін дәрежелері бар: і = 5.
Үш атомды және көп атомды бейсызықты молекулалардың алты еркін
дәрежелері бар: үшеуі ілгерілемелі және үшеуі айналмалы қозғалыстардікі деп
есептелінеді, і = 6. Сурет 11, в) жағдайы.
Нақты газ молекулалары арасында қатаң байланыс жоқ, сондықтан нақты газ
молекулалары үшін тербелмелі қозғалыстың да еркін дәрежелерін ескеру қажет.
Жалпы санына байланыссыз молекуланың үш еркін дәрежесі әрқашанда
ілгерілемелі қозғалыстікі. Ілгерілемелі қозғалыстың еркін дәрежелерінің
бірінен бірінің артықшылығы жоқ, демек олардың әрқайсысына орташа есеппен
кинетикалық энергияның бөлігіне тең энергия келеді:
.
Классикалық статистикалық физикада энергияның еркін дәрежелеріне
біркелкі бөліну заңын Больцман қорытып шығарды: термодинамикалық тепе-
теңдік күйдегі статистикалық жүйенің әрбір ілгерілемелі және айналмалы
қозғалысының еркін дәрежелеріне орта есеппен -ге тең кинетикалық
энергия, ал тербелмелі қозғалыстың еркін дәрежесіне орта есеппен -ға
тең кинетикалық энергия келеді. Тербелмелі қозғалыстың еркін дәрежесіне екі
есе көп энергия келу себебі, кинетикалық энергияға тең потенциялық энергия
да ескеріледі. Молекуланың еркін дәрежелерін ескере отырып, орташа
кинетикалық энергияның өрнегін жазуға болады:
.
Мұндағы і=.
Идеал газ молекулалары өзара әсерлеспейді деп есептелінгендіктен
молекулалар арасындағы өзара әсердің потенциялық энергиясы нульге тең.
Демек, газдың бір молінің ішкі энергиясы молекулалардың кинетикалық
энергияларының қосындысына тең:
, (1.1)
m массалы газ үшін ішкі энергия өрнегін жазайық:

Термодинамиканың бірінші бастамасы (заңы). Механикалық энергиясы
өзгермей ішкі энергиясы ғана өзгеретін термодинамикалық жүйені
қарастырайық. Жүйенің ішкі энергиясы түрлі процестер нәтижесінде өзгеруі
мүмкін:
1) жұмыс жасау арқылы;
2) жылу беру (қыздыру) арқылы.
Мысалы, газы бар цилиндрдегі поршеньді ығыстыру арқылы біз газды
сығамыз, нәтижесінде газдың температурасы көтеріледі, яғни ішкі энергиясы
артады. Газға белгілі мөлшерде жылу беру арқылы да біз ішкі энергиясын
өзгертуімізге болады. Демек, жылу мөлшері дегеніміз жүйенің сыртқы денелер
арқылы жылу алмасу процесі кезінде энергиясының артуы (түрлі
температурадағы денелердің жылу алмасуы немесе ішкі энергияларымен
алмасуы).
Механикалық қозғалыс энергиясы жылулық қозғалыстың энергиясына және
керісінше ішкі энергия механикалық қозғалыс энергиясына айнала алады. Бұл
айналуларда энергияның бір түрден екінші түрге айналу және сақталу заңы
орындалады. Термодинамиканың 1 заңы термодинамикалық процестерге қатысты
энергияның сақталу заңы болып табылады. Термодинамиканың 1 заңы көптеген
тәжірибелердің нәтижесі.
Ішкі энергиясы -ге тең жүйе (поршені бар цилиндрдің ішіндегі
газ) Q жылу мөлшерін алды да ішкі энергиясы -ге тең жаңа күйге көшті
делік, сонда жүйе сыртқы күштерге қарсы жұмыс жасады. Жүйеге берілетін жылу
мөлшері және жүйе сыртқы күштерге қарсы жасайтын жұмыс оң шама болып
есептелінеді. Тәжірибе көрсеткендей, энергияның сақталу заңы бойынша жүйе
бір күйден екінші күйге қандай жолмен көшкеніне тәуелсіз ішкі энергияның
өзгерісі тең, демек жүйенің алатын жылу мөлшері Q мен сыртқы
күштерге қарсы жасалатын жұмыстың А айырымына тең болады:
немесе (1.2)
(1.2) теңдеуі термодинамиканың 1 заңының өрнегі болып табылады: жүйеге
берілетін жылу мөлшері оның ішкі энергиясын өзгертуге және сыртқы күштерге
қарсы жұмыс жасауға жұмсалады. (1.2) теңдеуін дифференциалдап келесі
өрнекті аламыз:
немесе . (1.3)
Мұндағы - жүйенің ішкі энергиясының кіші өзгерісі,
- кіші жылу мөлшері, - элементар жұмыс.
(1.2) өрнегінен ХБЖ жылу мөлшері энергия және жұмыстың өлшем бірлігі
болып табылатын Джоульмен (Дж) өлшенетінін көреміз.
Егер жүйе процесс аяғында өзінің бастапқы күйіне қайта оралатын болса,
онда ішкі энергияның өзгерісі нольге тең болады:
.
Демек, термодинамиканың бірінші заңы бойынша сырттан берілетін
энергиядан артық жұмыс жасайтын машина жасау мүмкін емес, яғни мәңгі
двигательдің 1-ші түрін жасау мүмкін емес (термодинамиканың 1 заңының тағы
бір тұжырымдамасы).
Газдың көлемі өзгергендегі жұмысы. Көлемі өзгергендегі газдың сыртқы
күштерге қарсы жұмысын табу үшін нақты процесті қарастырайық. Мысалы, газ
толтырылған поршені бар цилиндрді алайық, сурет 12.
Цилиндр мен поршень арасындағы газ көлемі ұлғайғанда поршеньді -
шексіз кіші арақашықтыққа жылжытады, сонда газдың сыртқы күштерге қарсы
жасайтын жұмысы мынаған тең:
.
Мұндағы - поршеньнің ауданы, - жүйенің көлемінің өзгерісі.
Демек,
(1.4)
Көлемі -ден -ге дейін өзгергенде газдың жасайтын толық жұмысын
(1.4) теңдеуін интегралдап табамыз:

.

Идеалды газдар қоспасы. Жылулықты қолданатын машиналардьң жүмыстық
денесі ретінде, әртүрлі газдардың қоспасын қолданады. Олар үшін, Rқос болуы
қажет. Әрбір құрамды бөлікке кіретін қоспалар, қоспаның толық көлемімен
толады, бірақ, онда олар өзінің парциалды қысымында болады:
Далътон заңы бойынша:
P=P
Газды қоспаның т массасы үшін, дұрысында дәл осындай түріндегі теңдеу түрі
(1.7):
PV = mRT.
Бірақта, меншікті газ түрақтылығы R, мұндағы қоспалар құрамына байланысты
және бір және сол газдар қоспалары, олардың құрамдары өзгерген кезде,
әртүрлі мәндерінде болады.
Қоспалардың, меншікті газ тұрақтыларын былай анықтайды. Қоспалар п, әртүрлі
қүрамды бөлікті газдардан түрғандағы, әрқай-сысыньщ т\, т2, тз, ... , тп
массасында болғанда, қоспа массасын, мына түрінде шешеді:
т = т + т2 + m+ ... + тп = m    (1-10)
Жеке құрамды (газдар) парциалды қысымдарды Р, Р2, Р, —•,
Р деп белгілейді. Есте болу керек, газды қоспалардың, жеке газдардағы
парциалды қысымы ұғымындағы қысым Рі; сол санында, сол көлемде және сондай
температура кезінде, қоспа жағдайымен бірдей болуы тиіс. Сондықтан,
біртекті газдар үшін мына теңдікте жүреді
РV=тRТ.                                         (1 .11)
Мұндағы Р, т, R - қаралып отырған газды қоспалардың
парциалды қысымы, массасы, меншікті газ тұрақтылығы; V, Т-қоспаның көлемі
мен температурасы.
Газды қоспаның әрбір құрамды бөлігіне жағдай теңдеулерін жазамыз:
P1V=m1R1T;
P2V=m2R2T;
PnV=mnRnT.
Осы теңдіктердің оң және сол бөліктерін мүшелеп қосып, табамыз:
(Р + Р2 + Р3+ ... + Рп) V = (mR + m2R2 + m3R3 + ... ...+
тnR) T.
Дальтон заңы негізіндегі, барлық құрамды бөліктегі парциалды қысымы газды
қоспа қысымына тең:
Р = Р1 + Р2 + Р3+ ... + Рn.                                    (1.12)
Солай болғандықтан, табамыз:
FV = (mR + m2R2 + m3R3 + ... ...+ mnRn) T,
mR + m2R2 + m3R3 + ... ...+ mnRn = mR   деп белгілеп табамыз:
PV=mRT                                (1.13)
Мұндағы:
R = mR m + m2R2m + ... ... + ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Изотермиялық процесс
Термодинамиканың үшінші заңы
Термодинамиканың бірінші заңын изопроцестерде қолдану
Термодинамиканың екінші бастамасы
Термодинамиканың заңдылықтары
Термодинамика бастамаларының дүниетанымдық мәні
Биологиялық жүйелердегі процестерді анализдеуде термодинамиканың 1-2 заңдарын қолдану
Термодинамиканың бірінші заңы туралы
Күй функциясы
Термодинамика заңы
Пәндер