Топырақ маңызы, қасиеті
1. Топырақ маңызы, қасиеті.
2. Минералды тыңайтқыштардың жануарлармен адам ағзасына әсері.
3. Топырақ түзілісіндегі жануарлардың және өсімдіктердің ролі.
Пайдаланған әдебиеттер
2. Минералды тыңайтқыштардың жануарлармен адам ағзасына әсері.
3. Топырақ түзілісіндегі жануарлардың және өсімдіктердің ролі.
Пайдаланған әдебиеттер
Топырақтар деп жер қыртысы, материал және құрылыстарда орта ретінде қолданылатын, көп компонентті система болып келетін кез келген тау жыныстарын айтады.
Топырақтар түрлері негізінен ГОСТ 25100-82 бойынша класстарға, топтарға, жартылай топтарға, түрлерге бөлінеді.
Құрылыстарда топырақтарды қолданғанда, олармен қазу, өңдеу жұмысын істегенде негізгі физикалық, механикалық қасиеттерін білу керек, сонымен қатар оларды механизмдермен өңдеу үшін қазуға оңай-қиындығының тобын білу керек, өйткені жұмыс өндірісі нормасы (ЕНИР) осыған сүйенген.
Топырақтар жартасты және жартассыз болып бөлінеді.
Жартасты (скальные) топырақтарға жатысы тұтас немесе жарықшақты сілем болып келген, түйіршіктері арасынде мықты байланыс бар (тұтас немесе цементтелген) атқылап шығып жайылған, өзгермелі және шөгінді тау жыныстары.
Топырақтар түрлері негізінен ГОСТ 25100-82 бойынша класстарға, топтарға, жартылай топтарға, түрлерге бөлінеді.
Құрылыстарда топырақтарды қолданғанда, олармен қазу, өңдеу жұмысын істегенде негізгі физикалық, механикалық қасиеттерін білу керек, сонымен қатар оларды механизмдермен өңдеу үшін қазуға оңай-қиындығының тобын білу керек, өйткені жұмыс өндірісі нормасы (ЕНИР) осыған сүйенген.
Топырақтар жартасты және жартассыз болып бөлінеді.
Жартасты (скальные) топырақтарға жатысы тұтас немесе жарықшақты сілем болып келген, түйіршіктері арасынде мықты байланыс бар (тұтас немесе цементтелген) атқылап шығып жайылған, өзгермелі және шөгінді тау жыныстары.
1.Мукатаева Ж.С. Химиялық экология практикумы.-Алматы,2010.-85 б.
2.Исидоров В.А. Экологическая химия: Учебное пособие для вузов. – СПб: Химиздат, 2001.-304с
3. Скурлатов Ю.И., Дука Г.Г., мизити А. Введение в экологическую химию:
Учебное пособие для хим. и хим.-технолог.спец.вузов-М.: Высшая школа, 1994.-309с
4. Панин М.С. Химическая экология: учебник для вузов.- Семипалатинск, 2002.- 825с.
5. Богдановский Г.А. Химическая экология: Учебное пособие. – М., 1994. -225с.
6. Беспамятнов Г.П. предельно-допустимые концентрации химических веществ в окружающей среде. – Л.: Химия, 1985. -528 с.
7. Скурлатов Ю.И., Дука Г.Г., Мизити А. Введение в экологическую химию. – М.: высшая школа, 1994.-399с
8. Орлов Д.С. Экология и охрана биосферы при химическом загрязнении.- М.: Высшая школа, 2002.-334с
9. Корте Ф. Экологическая химия.-М.: Мир, 1997.-396с
2.Исидоров В.А. Экологическая химия: Учебное пособие для вузов. – СПб: Химиздат, 2001.-304с
3. Скурлатов Ю.И., Дука Г.Г., мизити А. Введение в экологическую химию:
Учебное пособие для хим. и хим.-технолог.спец.вузов-М.: Высшая школа, 1994.-309с
4. Панин М.С. Химическая экология: учебник для вузов.- Семипалатинск, 2002.- 825с.
5. Богдановский Г.А. Химическая экология: Учебное пособие. – М., 1994. -225с.
6. Беспамятнов Г.П. предельно-допустимые концентрации химических веществ в окружающей среде. – Л.: Химия, 1985. -528 с.
7. Скурлатов Ю.И., Дука Г.Г., Мизити А. Введение в экологическую химию. – М.: высшая школа, 1994.-399с
8. Орлов Д.С. Экология и охрана биосферы при химическом загрязнении.- М.: Высшая школа, 2002.-334с
9. Корте Ф. Экологическая химия.-М.: Мир, 1997.-396с
Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:
Жоспар:
1. Топырақ маңызы, қасиеті.
2. Минералды тыңайтқыштардың жануарлармен адам ағзасына әсері.
3. Топырақ түзілісіндегі жануарлардың және өсімдіктердің ролі.
Топырақтар деп жер қыртысы, материал және құрылыстарда орта ретінде қолданылатын, көп компонентті система болып келетін кез келген тау жыныстарын айтады.
Топырақтар түрлері негізінен ГОСТ 25100-82 бойынша класстарға, топтарға, жартылай топтарға, түрлерге бөлінеді.
Құрылыстарда топырақтарды қолданғанда, олармен қазу, өңдеу жұмысын істегенде негізгі физикалық, механикалық қасиеттерін білу керек, сонымен қатар оларды механизмдермен өңдеу үшін қазуға оңай-қиындығының тобын білу керек, өйткені жұмыс өндірісі нормасы (ЕНИР) осыған сүйенген.
Топырақтар жартасты және жартассыз болып бөлінеді.
Жартасты (скальные) топырақтарға жатысы тұтас немесе жарықшақты сілем болып келген, түйіршіктері арасынде мықты байланыс бар (тұтас немесе цементтелген) атқылап шығып жайылған, өзгермелі және шөгінді тау жыныстары.
Жартассыз (нескальные) топырақтар деп механикалық және химиялық табиғи өзгеріске ұшыраған тау жыныстарының шөгінділерін есептейді. Түйіршіктер құрамына қарай олар тастар, құмдар және саздар болып бөлінеді.
Тастар (крупнообломочные) деп түйіршіктерінің 50 проценттен астамы 2 миллиметрден артық болып, кристалды және шөгінді жыныстардан тұратын цементтелмеген топырақтарды айтады. Тастардың қоспасы құмдар және саздар аралас болады.
Құмдар (құмды топырақтар) (пески, песчаные грунты) - құрғақ күйінде сусымалы, түйіршіктерінің 50 проценттен кемі 2 миллиметрден артық және созылмалы қасиеті жоқ тау жыныстары.
Саз топырақтар (глинистые грунты) - ылғалданғанда ісініп, созылмалы қасиеті болатын жұқадисперсті тау жыныстары.
Жердің кейбір қатпаршығында органогенді шөгінділер кездеседі, оларға шымтезекті топырақтар, тас көмірлер кіреді. Шымтезекті топырақтардың созылмалы қасиеттері кездессе, тас көмірлер физика-механикалық қасиеттері бойынша жартастарға ұқсас.
Дисперсті топырақтардың екі түрі - құмдар және саздар, олардың өзара ерекшелігі бар.
Саз топырақтардың кейбір түрлерінің ылғалдылығы жүздеген процентке дейін болады, құмдардікі небәрі 40 проценттен аспайды. Саз топырақтар суға қаныққанда олардың күйі мына қатармен өзгереді: қатты, созылмалы және аққыш. Ал құмдар екі күйде ғана болады: сусымалы (қатты) немесе аққыш. Саздар ылғалдылығына қарай көлемі ұлғайып, ісінеді, ал құрғатқанда көлемі кішірейіп, жарыла бастайды, яғни шөгеді. Құмдардың көлемі бұл жағдайда өзгермейді.
Саз топырақ статика күштер әсерімен құмдарға қарағанда аса сызылғыш, олардың созылмалы қою болып келген түрлері сыртқы күш әсерімен өте баяу деформацияланады. Осы себепте саз топырақта орналасқан кейбір ғимараттардың шөгуі бірқатар жылдар, тіпті ондаған жылдар байқалады. Құмдар күш түскенде тез деформацияланады.
Құмдар, әсіресе ірілері - су өткізгіш болатындықтан топырақ қабатында оларды сүзгіш, ал саздардың созылмалы және қатты күйдегі түрлерін су өткізбейтін қабаттар ретінде қарастыруға болады.
Топырақтың көптеген түрлері болады, оларды құрастырушылардың бірі - қатты нәрселердің, яғни топырақ қаңқасының (скелет) әртүрлі қасиеттері өзара бір-біріне өзгеріс туғызады.
Топырақтың әрқилы қасиеттері және өзгеріп отыратындығы олардың физикалық күйлеріне, яғни нығыздау дәрежесі (степень уплотнения) мен саңылаулардағы (поры) судың мөлшеріне байланысты.
Топырақ қуыстар системасына біріккен бөлшектерден тұрады (топырақ қаңқасы - скелет). Топырақтың жасалу шартына (жағдайына), жан-жақты қысылу және ылғалдылығына байланысты оның қуыстары кейбір өлшемде сумен және ауамен толтырылған, яғни топырақ заттары әртүрлі фазалық күйлерде болады. Минерал түйіршіктері қатты (твердая), су - сұйық, ал ауа (газдар мен су пары) - газ түріндегі фазалары болып саналады.
Топырақ -- тірі және өлі табиғатқа тән бірнеше сипаты мен қасиеті бар та- биғи ерекше құрылым. Топырақ судың, ауаның және организмдердің ли- тосфераның жоғары қабаттарына әсер етуінен пайда болады және ол бір-бірімен байланысты қабаттардан тұрады.Топырақты топырақ түзуші фак- торлар қарым-қатысы нәтижесінде пайда болатын табиғи жеке дене деген көзқарасты 19 ғ-дың соңғы ширегінде топырақтану ғылымының негізін са- лушы В.B.Докучаев ұсынды.Топырақ құнарлы болғандықтан, яғни өсімдікті сумен және қорекпен қамтамасыз ететіндіктен биомасса түзуге қатысады. Топырақтың құнарлығы оның құрамына,қасиетіне және түзуші факторлар- ға байланысты болады.Топырақ түзуші негізгі факторларға ауа- райы,топы- рақ түзуші тау жынысы,өсімдік және жануарлар дүниесі,белгілі бір аймақ- тың жер бедері мен геологиялық жасы, сондай-ақ адамның шаруашылық әрекеті.Топырақтың физикалық қасиеттері - су, ауа өткізгіштігі,су ұсағыш- тығы, топырақ түзуші қабаттың құрамы мен құрылым ерекшелігіне байла- нысты.
Өсімдік тамыры топырақты қопсытады және түйіршік түрге келтіреді, топырақтан минералды элементтерді сіңіреді. Табиғи жағдайда минералды және органикалық заттар топыраққа шіріген тамыр, түскен жапырақтан қосылады. Шөлді аймақта жылына 1га-ға 5-6центнер, арктикалық тундрада 10центнер, тропиктік ылғалды жапырақ ормандарда 250центнер тамыр, түседі. Жануарлар дүниесі тіршілігі әрекетінен органикалық заттардың ыдырауы жылдамдайды. Адамның шаруашылық әрекеті топырақ түзуші кейбір факторларға, мысалы: өсімдікке жер жырту, мелиорация, органикалық, минерал тыңайтқыштар қолдану әсер етіп, топырақ құралу процесінің бағытын тез өзгертеді.
Топырақ қатты, сұйық, газ және тірі бөліктен тұрады.Бұлардың арақа- тынасы әр түрлі топыраққа ғана емес тіпті бір топырақ қабаттарында да әр
түрлі болады. Топырақтың жоғарғы қабатынан төменгі қабатына қарай органикалық заттар мен тірі организмдер азая түседі,топырақтың қатты бөлігінде минерал заттар басым болады. Алғашқы минералдар (кварц, слюда, дала шпаты т.б.) тау жыныстары сынықтарымен бірге ірі үгілу, нәтижесінде пайда болатын соңғы минералдар (гидрослюда,монтмориллонит ,каолонит т.б.) ұнтақ қосындылар түзеді.Топырақ борпылдақтығы осы қатты бөлік фракциясына байланысты болады.Топырақтың негізгі массасы - әдетте мөлшері 1мм-ден кем ұсақ топырақ. Топырақтың түйіршікті құрамы ондағы түйіршік мөлшеріне қарай анықталып,түйіршікті құрамдарға топталынады.
1. Топырақтың қатты бөлігінің минерал құрамында Si,Al,Fe,K,N,Mg,Ca,P,S, аз болса микроэлементтер - Cu,Mo,I,B,F,Pb т.б.болады.Топырақтың қатты бөлігі құрамы органикалық заттар және бұның негізгі бөлігі (80 - 90%) - күрделі құрамды қарашірік. Органикалық заттар клетчатка, шайыр, май, илік заттар т.б. өсімдік,жануарлар, микроб тектес қалдықтар қосындылары және бұлардың ыдырау процесінде пайда болған аралық заттарболады. Топырақ тағы органикалық зат ыдырағанда ондағы азот өсімдікке сіңімді түрге айналады.
Топырақтың сұйық бөлігі - топырық ерітіндісі топырақтағы өсімдікті
Сумен және қоректік элементтермен қамтамасыз етеді. Сұйық бөлікте ион- дар, молекулалар, коллоидтар не бұдан ірілеу бөліктер болады, кейде суспен- зияға айналады. Топырақтың газ бөлігі не топырақ ауасы су толмаған қуыс- тар да болады. Құрамында N2 ,O2 ,CO2, органикалық қосылыстар т.б.болатын топырақ ауасының мөлшері,құрамы топырақта өтіп жататын көптеген биохимиялық, биологиялық процестерге байланысты әр түрлі болады. Бұл микроорганизмдермен өсімдік тамырының жыл, тәулікте газ бөлу дәреже- сіне байланысты өзгеріп отырады. Топырақ ауасы мен атмосфералық ауа алмасуы топырақтағы CO2-ның атмосфераға және O2-ның топыраққа диф-
фузиясы арқылы жүреді.
Топырақтың тірі бөлігі топырақ микроорганизмдерінің (бактериялар,саңырауқұлақтар, актиномицеттер, балдырлар т.б.) және омыр- тқасыздың көптеген тобы - қарапайымдар, құрттар, молюскілер, насекомдар және олардың личинкалары, топырақ арасында тіршілік ететін омыртқалы- лардан тұрады. (Топырақ фаунасы).
Топырақты В.ВДокучаев 10 типке бөлген,қазіргі класификация бо- йынша 100-ден астам типке бөлінеді. Типтер тип тармағына, туыс, түр, тар- мағына,разрядқа бөлініп класс, қатар, формация, генерация, тұқымдасы, ас- сосиация т.б. топталынады. Топырақтың жер жүзілік біртекті классификациясы әлі құрылмаған. Топырақ - адамға тіршілік ортасын құратын табиғи компоненттердің бірі.Топырақты дұрыс пайдаланбаудан топырақта өтіп жататын процестер бұзылады. Топырақ эрозияға ұшырайды, сортаңданады, батпақтанады.
Топырақты топырақтану ғылымы зерттейді. Мұның ғылыми негізін В.В.Докучаев салды, одан әрі П.А.Костычев, Н.М.Сибирцев, В.Р.Вильямс, К.К.Гедроцц, Л.И.Прасолов, С.С.Неуструев дамытты. Қазақстанда1945жылы Қазақстан ССР Ғылым Академиясының Топырақтану институты құрылып, институт Қазақстан топырағының кіші және орта масштабты картасын жасады, жер суландыру, әр түрлі топырақты жерді тиімді пайдалану әдіс- терін табу мақсатында ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізуде, бұл салада А.И.Безсонов, А.В.Мухля, В.М.Боровский, А.М.Дурасов, Ө.Оспанов, Ш.М.Шолтырев, Т.Т.Тазабеков т.б. топырақ зерттеушілер елеулі үлес қосуда.
3.Топырақ түзілісіндегі жануарлардың және өсімдіктердің ролі.
Топырақ - табиғат туындысы, табиғи әрі тарихи дене. Бір кездерде жер беті қазіргі ай планетасының ландшафты сияқты топырақсыз, өсімдіктерсіз, ауасыз, тіршіліксіз тып-типыл, мүлгіген дүние болған. Жер бетінің жамылғысы бастапқыда тығыз қатты тау жыныстарынан тұрды. Бұл тау жыныстары алғаш өздері пайда бола бастасымен-ақ, үздіксіз үгілу кұбылыстарына ұшырады. Қатты тау жынысының үстіне топырақ түзіле қоймайтыны белгілі. Топырақтың түзілуі үшін, ең алдымен, қатты тау жыныстары майда ұнтақталған, кеуекті тау жыныстарына айналуы керек. Жер бетіндегі қатайған тау жыныстары табиғат күштерінің ғасырлар бойы үздіксіз әсерінен бірте-бірте қирап, бұзылып, қопсыған жыныстарға айналды. Бұл құбылысты геологияда үгілу деп атайды. Үгілу құбылысы тарихи топырақ түзілунен бұрын болған, сөйтіп ол топырақтың түзілуіне жағдай жасады. Табиғат күштерінін, әсіресе температураның, судың, желдің, күн сәулесінің, көшпелі мұздардың топыраққа әсері ерекше.
Топырақ - табиғат туындысы, табиғи әрі тарихи дене. Бір кездерде жер беті қазіргі ай планетасының ландшафты сияқты топырақсыз, өсімдіктерсіз, ауасыз, тіршіліксіз тып-типыл, мүлгіген дүние болған. Жер бетінің жамылғысы бастапқыда тығыз қатты тау жыныстарынан тұрды. Бұл тау жыныстары алғаш өздері пайда бола бастасымен-ақ, үздіксіз үгілу кұбылыстарына ұшырады. Қатты тау жынысының үстіне топырақ түзіле қоймайтыны белгілі. Топырақтың түзілуі үшін, ең алдымен, қатты тау жыныстары майда ұнтақталған, кеуекті тау жыныстарына айналуы керек. Жер бетіндегі қатайған тау жыныстары табиғат күштерінің ғасырлар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Топырақ маңызы, қасиеті.
2. Минералды тыңайтқыштардың жануарлармен адам ағзасына әсері.
3. Топырақ түзілісіндегі жануарлардың және өсімдіктердің ролі.
Топырақтар деп жер қыртысы, материал және құрылыстарда орта ретінде қолданылатын, көп компонентті система болып келетін кез келген тау жыныстарын айтады.
Топырақтар түрлері негізінен ГОСТ 25100-82 бойынша класстарға, топтарға, жартылай топтарға, түрлерге бөлінеді.
Құрылыстарда топырақтарды қолданғанда, олармен қазу, өңдеу жұмысын істегенде негізгі физикалық, механикалық қасиеттерін білу керек, сонымен қатар оларды механизмдермен өңдеу үшін қазуға оңай-қиындығының тобын білу керек, өйткені жұмыс өндірісі нормасы (ЕНИР) осыған сүйенген.
Топырақтар жартасты және жартассыз болып бөлінеді.
Жартасты (скальные) топырақтарға жатысы тұтас немесе жарықшақты сілем болып келген, түйіршіктері арасынде мықты байланыс бар (тұтас немесе цементтелген) атқылап шығып жайылған, өзгермелі және шөгінді тау жыныстары.
Жартассыз (нескальные) топырақтар деп механикалық және химиялық табиғи өзгеріске ұшыраған тау жыныстарының шөгінділерін есептейді. Түйіршіктер құрамына қарай олар тастар, құмдар және саздар болып бөлінеді.
Тастар (крупнообломочные) деп түйіршіктерінің 50 проценттен астамы 2 миллиметрден артық болып, кристалды және шөгінді жыныстардан тұратын цементтелмеген топырақтарды айтады. Тастардың қоспасы құмдар және саздар аралас болады.
Құмдар (құмды топырақтар) (пески, песчаные грунты) - құрғақ күйінде сусымалы, түйіршіктерінің 50 проценттен кемі 2 миллиметрден артық және созылмалы қасиеті жоқ тау жыныстары.
Саз топырақтар (глинистые грунты) - ылғалданғанда ісініп, созылмалы қасиеті болатын жұқадисперсті тау жыныстары.
Жердің кейбір қатпаршығында органогенді шөгінділер кездеседі, оларға шымтезекті топырақтар, тас көмірлер кіреді. Шымтезекті топырақтардың созылмалы қасиеттері кездессе, тас көмірлер физика-механикалық қасиеттері бойынша жартастарға ұқсас.
Дисперсті топырақтардың екі түрі - құмдар және саздар, олардың өзара ерекшелігі бар.
Саз топырақтардың кейбір түрлерінің ылғалдылығы жүздеген процентке дейін болады, құмдардікі небәрі 40 проценттен аспайды. Саз топырақтар суға қаныққанда олардың күйі мына қатармен өзгереді: қатты, созылмалы және аққыш. Ал құмдар екі күйде ғана болады: сусымалы (қатты) немесе аққыш. Саздар ылғалдылығына қарай көлемі ұлғайып, ісінеді, ал құрғатқанда көлемі кішірейіп, жарыла бастайды, яғни шөгеді. Құмдардың көлемі бұл жағдайда өзгермейді.
Саз топырақ статика күштер әсерімен құмдарға қарағанда аса сызылғыш, олардың созылмалы қою болып келген түрлері сыртқы күш әсерімен өте баяу деформацияланады. Осы себепте саз топырақта орналасқан кейбір ғимараттардың шөгуі бірқатар жылдар, тіпті ондаған жылдар байқалады. Құмдар күш түскенде тез деформацияланады.
Құмдар, әсіресе ірілері - су өткізгіш болатындықтан топырақ қабатында оларды сүзгіш, ал саздардың созылмалы және қатты күйдегі түрлерін су өткізбейтін қабаттар ретінде қарастыруға болады.
Топырақтың көптеген түрлері болады, оларды құрастырушылардың бірі - қатты нәрселердің, яғни топырақ қаңқасының (скелет) әртүрлі қасиеттері өзара бір-біріне өзгеріс туғызады.
Топырақтың әрқилы қасиеттері және өзгеріп отыратындығы олардың физикалық күйлеріне, яғни нығыздау дәрежесі (степень уплотнения) мен саңылаулардағы (поры) судың мөлшеріне байланысты.
Топырақ қуыстар системасына біріккен бөлшектерден тұрады (топырақ қаңқасы - скелет). Топырақтың жасалу шартына (жағдайына), жан-жақты қысылу және ылғалдылығына байланысты оның қуыстары кейбір өлшемде сумен және ауамен толтырылған, яғни топырақ заттары әртүрлі фазалық күйлерде болады. Минерал түйіршіктері қатты (твердая), су - сұйық, ал ауа (газдар мен су пары) - газ түріндегі фазалары болып саналады.
Топырақ -- тірі және өлі табиғатқа тән бірнеше сипаты мен қасиеті бар та- биғи ерекше құрылым. Топырақ судың, ауаның және организмдердің ли- тосфераның жоғары қабаттарына әсер етуінен пайда болады және ол бір-бірімен байланысты қабаттардан тұрады.Топырақты топырақ түзуші фак- торлар қарым-қатысы нәтижесінде пайда болатын табиғи жеке дене деген көзқарасты 19 ғ-дың соңғы ширегінде топырақтану ғылымының негізін са- лушы В.B.Докучаев ұсынды.Топырақ құнарлы болғандықтан, яғни өсімдікті сумен және қорекпен қамтамасыз ететіндіктен биомасса түзуге қатысады. Топырақтың құнарлығы оның құрамына,қасиетіне және түзуші факторлар- ға байланысты болады.Топырақ түзуші негізгі факторларға ауа- райы,топы- рақ түзуші тау жынысы,өсімдік және жануарлар дүниесі,белгілі бір аймақ- тың жер бедері мен геологиялық жасы, сондай-ақ адамның шаруашылық әрекеті.Топырақтың физикалық қасиеттері - су, ауа өткізгіштігі,су ұсағыш- тығы, топырақ түзуші қабаттың құрамы мен құрылым ерекшелігіне байла- нысты.
Өсімдік тамыры топырақты қопсытады және түйіршік түрге келтіреді, топырақтан минералды элементтерді сіңіреді. Табиғи жағдайда минералды және органикалық заттар топыраққа шіріген тамыр, түскен жапырақтан қосылады. Шөлді аймақта жылына 1га-ға 5-6центнер, арктикалық тундрада 10центнер, тропиктік ылғалды жапырақ ормандарда 250центнер тамыр, түседі. Жануарлар дүниесі тіршілігі әрекетінен органикалық заттардың ыдырауы жылдамдайды. Адамның шаруашылық әрекеті топырақ түзуші кейбір факторларға, мысалы: өсімдікке жер жырту, мелиорация, органикалық, минерал тыңайтқыштар қолдану әсер етіп, топырақ құралу процесінің бағытын тез өзгертеді.
Топырақ қатты, сұйық, газ және тірі бөліктен тұрады.Бұлардың арақа- тынасы әр түрлі топыраққа ғана емес тіпті бір топырақ қабаттарында да әр
түрлі болады. Топырақтың жоғарғы қабатынан төменгі қабатына қарай органикалық заттар мен тірі организмдер азая түседі,топырақтың қатты бөлігінде минерал заттар басым болады. Алғашқы минералдар (кварц, слюда, дала шпаты т.б.) тау жыныстары сынықтарымен бірге ірі үгілу, нәтижесінде пайда болатын соңғы минералдар (гидрослюда,монтмориллонит ,каолонит т.б.) ұнтақ қосындылар түзеді.Топырақ борпылдақтығы осы қатты бөлік фракциясына байланысты болады.Топырақтың негізгі массасы - әдетте мөлшері 1мм-ден кем ұсақ топырақ. Топырақтың түйіршікті құрамы ондағы түйіршік мөлшеріне қарай анықталып,түйіршікті құрамдарға топталынады.
1. Топырақтың қатты бөлігінің минерал құрамында Si,Al,Fe,K,N,Mg,Ca,P,S, аз болса микроэлементтер - Cu,Mo,I,B,F,Pb т.б.болады.Топырақтың қатты бөлігі құрамы органикалық заттар және бұның негізгі бөлігі (80 - 90%) - күрделі құрамды қарашірік. Органикалық заттар клетчатка, шайыр, май, илік заттар т.б. өсімдік,жануарлар, микроб тектес қалдықтар қосындылары және бұлардың ыдырау процесінде пайда болған аралық заттарболады. Топырақ тағы органикалық зат ыдырағанда ондағы азот өсімдікке сіңімді түрге айналады.
Топырақтың сұйық бөлігі - топырық ерітіндісі топырақтағы өсімдікті
Сумен және қоректік элементтермен қамтамасыз етеді. Сұйық бөлікте ион- дар, молекулалар, коллоидтар не бұдан ірілеу бөліктер болады, кейде суспен- зияға айналады. Топырақтың газ бөлігі не топырақ ауасы су толмаған қуыс- тар да болады. Құрамында N2 ,O2 ,CO2, органикалық қосылыстар т.б.болатын топырақ ауасының мөлшері,құрамы топырақта өтіп жататын көптеген биохимиялық, биологиялық процестерге байланысты әр түрлі болады. Бұл микроорганизмдермен өсімдік тамырының жыл, тәулікте газ бөлу дәреже- сіне байланысты өзгеріп отырады. Топырақ ауасы мен атмосфералық ауа алмасуы топырақтағы CO2-ның атмосфераға және O2-ның топыраққа диф-
фузиясы арқылы жүреді.
Топырақтың тірі бөлігі топырақ микроорганизмдерінің (бактериялар,саңырауқұлақтар, актиномицеттер, балдырлар т.б.) және омыр- тқасыздың көптеген тобы - қарапайымдар, құрттар, молюскілер, насекомдар және олардың личинкалары, топырақ арасында тіршілік ететін омыртқалы- лардан тұрады. (Топырақ фаунасы).
Топырақты В.ВДокучаев 10 типке бөлген,қазіргі класификация бо- йынша 100-ден астам типке бөлінеді. Типтер тип тармағына, туыс, түр, тар- мағына,разрядқа бөлініп класс, қатар, формация, генерация, тұқымдасы, ас- сосиация т.б. топталынады. Топырақтың жер жүзілік біртекті классификациясы әлі құрылмаған. Топырақ - адамға тіршілік ортасын құратын табиғи компоненттердің бірі.Топырақты дұрыс пайдаланбаудан топырақта өтіп жататын процестер бұзылады. Топырақ эрозияға ұшырайды, сортаңданады, батпақтанады.
Топырақты топырақтану ғылымы зерттейді. Мұның ғылыми негізін В.В.Докучаев салды, одан әрі П.А.Костычев, Н.М.Сибирцев, В.Р.Вильямс, К.К.Гедроцц, Л.И.Прасолов, С.С.Неуструев дамытты. Қазақстанда1945жылы Қазақстан ССР Ғылым Академиясының Топырақтану институты құрылып, институт Қазақстан топырағының кіші және орта масштабты картасын жасады, жер суландыру, әр түрлі топырақты жерді тиімді пайдалану әдіс- терін табу мақсатында ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізуде, бұл салада А.И.Безсонов, А.В.Мухля, В.М.Боровский, А.М.Дурасов, Ө.Оспанов, Ш.М.Шолтырев, Т.Т.Тазабеков т.б. топырақ зерттеушілер елеулі үлес қосуда.
3.Топырақ түзілісіндегі жануарлардың және өсімдіктердің ролі.
Топырақ - табиғат туындысы, табиғи әрі тарихи дене. Бір кездерде жер беті қазіргі ай планетасының ландшафты сияқты топырақсыз, өсімдіктерсіз, ауасыз, тіршіліксіз тып-типыл, мүлгіген дүние болған. Жер бетінің жамылғысы бастапқыда тығыз қатты тау жыныстарынан тұрды. Бұл тау жыныстары алғаш өздері пайда бола бастасымен-ақ, үздіксіз үгілу кұбылыстарына ұшырады. Қатты тау жынысының үстіне топырақ түзіле қоймайтыны белгілі. Топырақтың түзілуі үшін, ең алдымен, қатты тау жыныстары майда ұнтақталған, кеуекті тау жыныстарына айналуы керек. Жер бетіндегі қатайған тау жыныстары табиғат күштерінің ғасырлар бойы үздіксіз әсерінен бірте-бірте қирап, бұзылып, қопсыған жыныстарға айналды. Бұл құбылысты геологияда үгілу деп атайды. Үгілу құбылысы тарихи топырақ түзілунен бұрын болған, сөйтіп ол топырақтың түзілуіне жағдай жасады. Табиғат күштерінін, әсіресе температураның, судың, желдің, күн сәулесінің, көшпелі мұздардың топыраққа әсері ерекше.
Топырақ - табиғат туындысы, табиғи әрі тарихи дене. Бір кездерде жер беті қазіргі ай планетасының ландшафты сияқты топырақсыз, өсімдіктерсіз, ауасыз, тіршіліксіз тып-типыл, мүлгіген дүние болған. Жер бетінің жамылғысы бастапқыда тығыз қатты тау жыныстарынан тұрды. Бұл тау жыныстары алғаш өздері пайда бола бастасымен-ақ, үздіксіз үгілу кұбылыстарына ұшырады. Қатты тау жынысының үстіне топырақ түзіле қоймайтыны белгілі. Топырақтың түзілуі үшін, ең алдымен, қатты тау жыныстары майда ұнтақталған, кеуекті тау жыныстарына айналуы керек. Жер бетіндегі қатайған тау жыныстары табиғат күштерінің ғасырлар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz