Ферменттер
1. Ферменттер
2. Ферменттің әсер ету механизмі
3. Ферменттердің талғаушылық қасиеті
4. Дәрумендер
Пайдаланған әдебиеттер
2. Ферменттің әсер ету механизмі
3. Ферменттердің талғаушылық қасиеті
4. Дәрумендер
Пайдаланған әдебиеттер
Ферменттер дегеніміз – барлық тірі жүйелерде түзіліп, түрлі ағзадағы химиялық реакциялардың жүрісін тездететін, табиғи белоктардың биологиялық катализаторы..Фермент субстратқа әсер етеді.Субстрат деп-ферменттің әсер етуі арқылы өнімге айналатын зат.Ферментативті реакцияның жалпы түрі:
E
S----P мұндағы S—cубстрат,
Е—фермент,
Р--өнім.
.
Тіршіліктің негізіне тірі ағзажасушаларында жүріп жататын алуан түрлі химиялық реакциялар жатады. Осы реакциялардың барлығы белгілі бір ферменттердің қатысуымен өте жоғары жылдамдықпен жүреді. Мысалы, лабораториялық жағдайда 1г белокты ыдырату 100°С температурада 6N НС1 әсерімен 24 сағат аралығында жүрсе, осы реак¬ция ас қорыту жолдарында 37°С температура шамасында 2 сағатта өтеді.
E
S----P мұндағы S—cубстрат,
Е—фермент,
Р--өнім.
.
Тіршіліктің негізіне тірі ағзажасушаларында жүріп жататын алуан түрлі химиялық реакциялар жатады. Осы реакциялардың барлығы белгілі бір ферменттердің қатысуымен өте жоғары жылдамдықпен жүреді. Мысалы, лабораториялық жағдайда 1г белокты ыдырату 100°С температурада 6N НС1 әсерімен 24 сағат аралығында жүрсе, осы реак¬ция ас қорыту жолдарында 37°С температура шамасында 2 сағатта өтеді.
1.Мецлер Д. Биохимия. Т.1-3. М., Мир, 1981
2.Сейтов З.С. Биологиялық химия. Алматы, Қайнар,1992ж.
3.Сеитов З.С. Биохимия. –Алматы: Агроуниверситет, 2000.
4.Кнорре Д.Г., Мызина С.Д. Биологическая химия: Учеб.для хим., биол.имед.спец.вузов. 3-е изд., испр.-М.: высш.шк., 1998
5. Ленинжер А. Биохимия, М., Мир, 1974
2.Сейтов З.С. Биологиялық химия. Алматы, Қайнар,1992ж.
3.Сеитов З.С. Биохимия. –Алматы: Агроуниверситет, 2000.
4.Кнорре Д.Г., Мызина С.Д. Биологическая химия: Учеб.для хим., биол.имед.спец.вузов. 3-е изд., испр.-М.: высш.шк., 1998
5. Ленинжер А. Биохимия, М., Мир, 1974
Жоспар:
1. Ферменттер
2. Ферменттің әсер ету механизмі
3. Ферменттердің талғаушылық қасиеті
4. Дәрумендер
Ферменттер дегеніміз - барлық тірі жүйелерде түзіліп, түрлі ағзадағы химиялық реакциялардың жүрісін тездететін, табиғи белоктардың биологиялық катализаторы..Фермент субстратқа әсер етеді.Субстрат деп-ферменттің әсер етуі арқылы өнімге айналатын зат.Ферментативті реакцияның жалпы түрі:
E
S----P мұндағы S -- cубстрат,
Е -- фермент,
Р--өнім.
.
Тіршіліктің негізіне тірі ағза жасушаларында жүріп жататын алуан түрлі химиялық реакциялар жатады. Осы реакциялардың барлығы белгілі бір ферменттердің қатысуымен өте жоғары жылдамдықпен жүреді. Мысалы, лабораториялық жағдайда 1г белокты ыдырату 100°С температурада 6N НС1 әсерімен 24 сағат аралығында жүрсе, осы реак - ция ас қорыту жолдарында 37°С температура шамасында 2 сағатта өтеді.
И.П.Павловтың айтуынша қазіргі кезде белгілі ферменттердің бәрі химиялық табиғаты жағынан белоктар.Ең алғаш таза ферментті 1926 жылы жас биохимик Дж.Самнер кристалл түрінде алды. Ферментті зеттейтін ғылымды-энзимология деп атайды.Энзим термині (грек тілінен аударғанда епzиm-ашытқы) және сол сияқты фермент (латын тілінде Fеrmentvm-ашу) газ бөліну немесе ашу процесін білдіреді.Ферменттер молекулаларының құрылысына қарай 2 топқа бөлінеді:1) тек қана белоктардан тұратын бір компоненте ферменттер; 2) молекулаларының құрамына белоктан басқа простетикалық топ деп аталатын белоксыз заттар кіретін екі компонентті фер - менттер. Әртүрлі химиялық реакциялардын жүрісін тездетуге фермент молекуласы түгел қатыспай, оның белсенді орталық деп аталатын бөлімшесі ғана тездетеді. Бір компонентті ферменттерде аминқышкылдарының әртүрлі функционалды топтары осы белсенді орталық қызметін атқарса, екі компонента ферменттерде белсенді орталық металл (Fe, Со, Си, Мn) немесе кіші молекулалы органикалық заттар: витаминдер, нуклеотидтер т.б. болуы мүмкін.
Ферменттің әсер ету механизмі. Химиялық реакциялардың жылдамдығы реакцияға түсетін молекулалардың соқтығысу жиілігіне байланысты. Фермент реакцияға ұшырайтын заттардың молекуласымен (оны субстрат деп атайды) бірігіп, комплекс түзеді. Комплексті қысқаша Ф-С (фермент-субстрат) деп белгілейді. Одан өрі ол ыдырап реакция өнімдері (P1, Р2 ) пайда болады:
Ф+С -- ФС -- ф+Р +Р
Е + S--- E s ------ E +A +P
Фермент Субстрат Фермент-субстрат Фермент Реакция
комплексі өнімдері
Ағзадағы ферменттердің әсср ету жылдамдығы алуан түрлі жағдайларға:
1) Реакцияға түсетін субстраттардың концентрациясына байла-
нысты:
V
Субстрат
Концентрациясы
2) Әр ферменттердің өсер етуіне үйлесімді сол ортаның белгілі бір реакциясы рН (қышқылды, бейтарап, сілтілік) болады.
3) Ферменттердің белсенділігі температураға да байланысты. Температура төмендегенде ферменттердің құрылысы бұзылмай тек әсері төмендейді, температура жоғарылағанда белок -- ферменттің денатурацияға ұшырауынан құрылысы бұзылады.
4) Активатор (көбінесе металдар жоне Н[+] иондары) немесе инги-биторлардың болуына байланысты. Мысалы СІ; Na[+] иондарьшың әсерінен сілекей қүрамындағы амилаза ферментінің белсенділігі жоғарыласа, асқазан сөліндегі пснсиноген Н' ионының осерінен пеп-синге айналады. Цитохромоксидазаға калий цианиді әсер еткенде, оның бслсенділігі мүлде жойылады. Ингибиторлар ферменттерге хи-миялық жолмен әсер етеді.
Ферменттердің талғаушылық қаеиеті. Ферменттер субстратқа, сондай-ақ химиялық байланыстын түріне талғаушылық көрсетеді. Ферменттердің талғаушылық қасиетінің шамасы түрліше болады. Мысалы, сахараза, ферменті тек дисахарид сахарозаға әсер етіп, оны ыдыратса, липаза ферменті күрделі эфир байланысына әсер етіп, барлық майларды ыдратады.
Барлық ферменттер қандай реакциялардың жүруіне әсер етуіне байланысты алты класқа бөлінеді.
1. Оксидоредуктаза - тотығу-тотықсыздандыру ферменттері.
2. Трансфераза - атомдардың түрліше топтарының тасымалдану
реакциясын катализдейтін ферменттер.
3. Гидролаза -- күрделі заттардың сумен қосылып қарапайым заттарға ыдырауына қатысатын ферменттер.
4. Лиаза - заттардың әртүрлі байланыстарын
(= С - С = ;=C - N =; = С - 0 - ) бұза отырып, ыдыратуға қатысатын ферменттер.
5. Изомераза - молекула ішіндегі әртүрлі топтарды тасымалдау арқылы жаңа изомерлер түзуте қатысатын ферменттер.
6. Лигаза - жоғары молекулалы күрделі органикалық, қосылыстарды құрауға қатысатын ферменттер.
Изоферменттер
Изоферменттер деп - бірдей субстратты ерекшелігі (бір және сол субстратқа әсер етеді) және бірдей әрекеттік ерекшелігі бар ,сонымен қатар реакцияны катализдейтін ферменттер жиынтығын атайды.
Е
S-----P
Мұндағы Е ,Е , Е -изоферменттер.
Изоферменттердің құрылымдары әртүрлі, сондықтан олардың физика-химиялық қасиеттері де әртүрлі.Изоферменттер генетикалық тәуелсіз белоктардан құралып, бірнеше суббірліктердің гибридін түзеді. Әртүрлі ферменттер әртүрлі модуляторлармен бақыланады, осының нәтижесінде зат алмасу реттеледі.
ДӘРУМЕНДЕР (ВИТАМИНДЕР)
Дәрумендер дегеніміз- тірі ағзаның бірқалыпты тіршілік етуі үшін өте қажет төменгі молекулалы органикалық заттар.
Яғни күнделікті тіршілікте экологиялық жағдайды ескермегенде адам өзін енжар, селқос, әлсіз жалпы дені сау күйіндегіге қарағанда өзгешелеу сезінуі мүмкін. Бұл өзгеріс адам ағзасындағы көректік заттармен енетін дәрумендердің жетіспеушілігінен туындайды. Бұдан I ғасыр бұрын адам ағзасында бір қалыпты өмір сүруі үшін белоктардың, майлардың, минералды заттардың және судың болуы жеткілікті деп саналған. Бірақ көптеген зертеулер нәтижесінде адам ағзасында қалыпты тіршілік етуі үшін тағы бір белгісіз зат қажет, осы белгісіз зат дәруменеді. Мысалы, ұзақ уақытқа шыққан саяқатшыларды зерттеу барысында көз жеткізген. Ол үшін не істеген. 1-ші кемеге кепкен ет, нан, май, су, тәтті тағамдар мен қамтамасыз еткен. 2-ші кемені де дәл осы тағамдармен қоса лимон мен қамтамасыз еткен.Ұзақ уақыт өте келе 1-ші кемедегі адамдардың тамаққа тәбеті болмай, әлсіздік сезініп, құрқұлақ ауруының белгілері байқала бастаған. Ал 2-ші кемедегі адамдардың жай күйі бір қалыпты болған. Бұдан адам бір қалыпты өмір сүру үшін Дәрумендер қажет екендігі, сонымен қатар құрқұлақ цинга ауруына шалдыққанда С- дәрумені жетіспейтінін, оны лимонның құрамындағы С- дәруменін емдеуге болатындығы анықталған. Дәрумендердің дамуына көптеген ғалымдар үлес қосқан. Солардың бірі дәрігер, ғалым Н.И.Лунин ғылымның жаңа түрін ашып, мынадай тұжырым жасады: адам ағзасында көректік үшін ауыстыруға болмайтын белоктардан, майлардан, сүт қантынан, тұздар және сулардан басқа белгісіз заттарды қажет етеді.
Н.И. Лунин бұл зерттеу жұмыстарымен 1880 жылдары айналысты. Н.И.Луниннің бұл ғылыми жұмысы 1912 жылы Ф.Гопкинстің зертеулерімен дәлелденді. К.Функ бұл белгісіз заттарды - дәрумендер деп атауға ұсыныс жасады (латынша vita -өмір, яғни өмірдің амині ).Дәрумендер -тағамның қажетті қосымша факторы болып саналады. Дәрумендер - өсімдік, көк- өністер, жеміс- жидектер бойында түзіледі. Дәрумен термині медицинада, биология саласында кеңінен тараған.
Адам ағзасында Дәрумендермен қамтамасыз етілуіне қарай мынадай үш жағдайды атап өтуге болады.
1 Авитаминоз- ұзақ уақыт ішінде адам ағзасындағы белгілі бір дәруменнің жетіспеуі немесе мүлдем болмауын айтады. Ал бірнеше дәруменнің жетіспеуін поливитаминоз деп атайды.
2 Гиповитаминоз - адам ағзасында дәрумен жетіспеушілігінен әлсіз күйге көшуі, яғни көректік заттардың құрамында дәрумендердің аз болуы (мысалы көктем уақытында адамның әлсіреуі, ұзақ уақыт тұрған жемістерде дәрумендердің жойылуы т.б.)
3 Гипервитаминоз- ағза бойында ұзақ уақыт ішінде артық мөлшерде ендірілген дәрумендер әсерінен биохимиялық және физиологиялық өзгерістердің туындауы.(мысалы ақ аюдың, морждың бауырын тағамдарға қолданғанда А-дәрумендерінің көбеюінен А- гипервитаминоз ауруына шалдыққаны байқалған).
Антивитаминдер - құрамы жағынан дәрумендерге ұқсас, антивитаминдер жұқпалы аурулар кезінде антибактериялық зат ретінде пайдаланады.
Микробтардың өсуі мен дамуы үшін дедәрумендер қажет, осы жағдайда антивитаминдер енгізілсе микробтар тіршілігін жояды. Дәрумендердің негізгі көзі көбнесе өсімдіктер және микроорганизмдер болып табылады (В12 - витамині мен кейбір В тобындағы басқа витаминдер ішек флорасы бактерияларымен синтезделеді).
Дәрумендердің жіктелуі.
Дәруменді латынның А, Е, С, Д, және т.б.әріптермен белгілейді. 1956 жылы биохимия саласы бойынша Халықаралық коонгресте комиссия мүшелері әріптік белгілердің орнына заттардың атын пайдалануды ұсынды. Сонымен қатар физика-химиялық қасиетіне (ерігіштігіне) табиғатына қарай екі үлкен топқа жіктеді.
Майда еритін дәрумендер
1.дәрумен А (антиксерофталмикалық) - ретинол.
2.дәрумен Д (антирахиталық) - кальций феролдар.
3.дәрумен Е (антистерильді) - токоферолдар.
4. дәрумен К (антигеморрикалық) - нафтохинондар
Суда еритін дәрумендер
1.дәруменВ 2 ( өсу витамині) - рибофлавин
2.дәрумен В 1 (антиневриттік)-тиамин
3.дәрумен В 6 ( антидерматидті адермин) - пиридоксин
4.дәрумен В 12 (антианемиялық ) - коболамин
5.дәрумен РР ( антипеллагрикалық) - ниацин, никотинамид
6.дәрумен В с( антианемиялық) - фоли қышқылы
7.дәрумен В 3(антидерматидті)-пантотенді қышқыл
8.дәрумен Н -биотин
9.дәрумен С - аскорбин қышқылы
10.дәрумен Р- биофлавонойдтар
Бұданда басқа да дәрумендерге ұқсас ,дәрумендік қасиеті бар химиялық заттар жатады. Олар ағзада жартылай синтезделеді.
Суда еритін дәрумендерге С, РР жөне В тобындағы барлық дәрумендер жатады.
Майда еритін дәрумендер. А дәрумені (ретинол) ағзаның өсуіне, дамуына әсер етіп, түрлі ауруларға қарсы тұру қабілетін арттырады. іңірде, түнде көруді жақсартады. А дәрумені шаштың, тырнақтың өсуі мен терідегі жасушалардың мүйізденуіне әсер етеді. Ол жетіспегенде тері құрғап жарылып, түсі күңгірттенеді. Май бездерінің құрамы өзгереді, көздің қасаң қабығы бұзылады. Адам іңірде, түнде нашар көреді. Бұл ауруды ақшам соқыр (куриная слепота) деп атайды.
А дәрумені бауырда, сүтте, жұмыртқаның сарысында көп болады. Өсімдіктердің қызыл, сары жемістерінде, сөбізде, қызанақта, өрікте, асқабакта кездеседі. А дәруменінің ағзаға кажет төуліктік мөлшері 2,5 -10,5 мг.
Биологиялық қызметі
Дәрумен-А терінің қоймалжың қабықшаларының кедергі қызметіне клетка мембрананың өткізгіштігіне және олардың биосинтезінің компоненттеріне әсіресе гликопротейндердің биосинтезіне әсер етеді.Өзінің молекуласының қос байланысы арқылы А- дәрумені тотығу ,тотықсыздану реакциясына қатысады. Өйткені А- дәрумені тотық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Ферменттер
2. Ферменттің әсер ету механизмі
3. Ферменттердің талғаушылық қасиеті
4. Дәрумендер
Ферменттер дегеніміз - барлық тірі жүйелерде түзіліп, түрлі ағзадағы химиялық реакциялардың жүрісін тездететін, табиғи белоктардың биологиялық катализаторы..Фермент субстратқа әсер етеді.Субстрат деп-ферменттің әсер етуі арқылы өнімге айналатын зат.Ферментативті реакцияның жалпы түрі:
E
S----P мұндағы S -- cубстрат,
Е -- фермент,
Р--өнім.
.
Тіршіліктің негізіне тірі ағза жасушаларында жүріп жататын алуан түрлі химиялық реакциялар жатады. Осы реакциялардың барлығы белгілі бір ферменттердің қатысуымен өте жоғары жылдамдықпен жүреді. Мысалы, лабораториялық жағдайда 1г белокты ыдырату 100°С температурада 6N НС1 әсерімен 24 сағат аралығында жүрсе, осы реак - ция ас қорыту жолдарында 37°С температура шамасында 2 сағатта өтеді.
И.П.Павловтың айтуынша қазіргі кезде белгілі ферменттердің бәрі химиялық табиғаты жағынан белоктар.Ең алғаш таза ферментті 1926 жылы жас биохимик Дж.Самнер кристалл түрінде алды. Ферментті зеттейтін ғылымды-энзимология деп атайды.Энзим термині (грек тілінен аударғанда епzиm-ашытқы) және сол сияқты фермент (латын тілінде Fеrmentvm-ашу) газ бөліну немесе ашу процесін білдіреді.Ферменттер молекулаларының құрылысына қарай 2 топқа бөлінеді:1) тек қана белоктардан тұратын бір компоненте ферменттер; 2) молекулаларының құрамына белоктан басқа простетикалық топ деп аталатын белоксыз заттар кіретін екі компонентті фер - менттер. Әртүрлі химиялық реакциялардын жүрісін тездетуге фермент молекуласы түгел қатыспай, оның белсенді орталық деп аталатын бөлімшесі ғана тездетеді. Бір компонентті ферменттерде аминқышкылдарының әртүрлі функционалды топтары осы белсенді орталық қызметін атқарса, екі компонента ферменттерде белсенді орталық металл (Fe, Со, Си, Мn) немесе кіші молекулалы органикалық заттар: витаминдер, нуклеотидтер т.б. болуы мүмкін.
Ферменттің әсер ету механизмі. Химиялық реакциялардың жылдамдығы реакцияға түсетін молекулалардың соқтығысу жиілігіне байланысты. Фермент реакцияға ұшырайтын заттардың молекуласымен (оны субстрат деп атайды) бірігіп, комплекс түзеді. Комплексті қысқаша Ф-С (фермент-субстрат) деп белгілейді. Одан өрі ол ыдырап реакция өнімдері (P1, Р2 ) пайда болады:
Ф+С -- ФС -- ф+Р +Р
Е + S--- E s ------ E +A +P
Фермент Субстрат Фермент-субстрат Фермент Реакция
комплексі өнімдері
Ағзадағы ферменттердің әсср ету жылдамдығы алуан түрлі жағдайларға:
1) Реакцияға түсетін субстраттардың концентрациясына байла-
нысты:
V
Субстрат
Концентрациясы
2) Әр ферменттердің өсер етуіне үйлесімді сол ортаның белгілі бір реакциясы рН (қышқылды, бейтарап, сілтілік) болады.
3) Ферменттердің белсенділігі температураға да байланысты. Температура төмендегенде ферменттердің құрылысы бұзылмай тек әсері төмендейді, температура жоғарылағанда белок -- ферменттің денатурацияға ұшырауынан құрылысы бұзылады.
4) Активатор (көбінесе металдар жоне Н[+] иондары) немесе инги-биторлардың болуына байланысты. Мысалы СІ; Na[+] иондарьшың әсерінен сілекей қүрамындағы амилаза ферментінің белсенділігі жоғарыласа, асқазан сөліндегі пснсиноген Н' ионының осерінен пеп-синге айналады. Цитохромоксидазаға калий цианиді әсер еткенде, оның бслсенділігі мүлде жойылады. Ингибиторлар ферменттерге хи-миялық жолмен әсер етеді.
Ферменттердің талғаушылық қаеиеті. Ферменттер субстратқа, сондай-ақ химиялық байланыстын түріне талғаушылық көрсетеді. Ферменттердің талғаушылық қасиетінің шамасы түрліше болады. Мысалы, сахараза, ферменті тек дисахарид сахарозаға әсер етіп, оны ыдыратса, липаза ферменті күрделі эфир байланысына әсер етіп, барлық майларды ыдратады.
Барлық ферменттер қандай реакциялардың жүруіне әсер етуіне байланысты алты класқа бөлінеді.
1. Оксидоредуктаза - тотығу-тотықсыздандыру ферменттері.
2. Трансфераза - атомдардың түрліше топтарының тасымалдану
реакциясын катализдейтін ферменттер.
3. Гидролаза -- күрделі заттардың сумен қосылып қарапайым заттарға ыдырауына қатысатын ферменттер.
4. Лиаза - заттардың әртүрлі байланыстарын
(= С - С = ;=C - N =; = С - 0 - ) бұза отырып, ыдыратуға қатысатын ферменттер.
5. Изомераза - молекула ішіндегі әртүрлі топтарды тасымалдау арқылы жаңа изомерлер түзуте қатысатын ферменттер.
6. Лигаза - жоғары молекулалы күрделі органикалық, қосылыстарды құрауға қатысатын ферменттер.
Изоферменттер
Изоферменттер деп - бірдей субстратты ерекшелігі (бір және сол субстратқа әсер етеді) және бірдей әрекеттік ерекшелігі бар ,сонымен қатар реакцияны катализдейтін ферменттер жиынтығын атайды.
Е
S-----P
Мұндағы Е ,Е , Е -изоферменттер.
Изоферменттердің құрылымдары әртүрлі, сондықтан олардың физика-химиялық қасиеттері де әртүрлі.Изоферменттер генетикалық тәуелсіз белоктардан құралып, бірнеше суббірліктердің гибридін түзеді. Әртүрлі ферменттер әртүрлі модуляторлармен бақыланады, осының нәтижесінде зат алмасу реттеледі.
ДӘРУМЕНДЕР (ВИТАМИНДЕР)
Дәрумендер дегеніміз- тірі ағзаның бірқалыпты тіршілік етуі үшін өте қажет төменгі молекулалы органикалық заттар.
Яғни күнделікті тіршілікте экологиялық жағдайды ескермегенде адам өзін енжар, селқос, әлсіз жалпы дені сау күйіндегіге қарағанда өзгешелеу сезінуі мүмкін. Бұл өзгеріс адам ағзасындағы көректік заттармен енетін дәрумендердің жетіспеушілігінен туындайды. Бұдан I ғасыр бұрын адам ағзасында бір қалыпты өмір сүруі үшін белоктардың, майлардың, минералды заттардың және судың болуы жеткілікті деп саналған. Бірақ көптеген зертеулер нәтижесінде адам ағзасында қалыпты тіршілік етуі үшін тағы бір белгісіз зат қажет, осы белгісіз зат дәруменеді. Мысалы, ұзақ уақытқа шыққан саяқатшыларды зерттеу барысында көз жеткізген. Ол үшін не істеген. 1-ші кемеге кепкен ет, нан, май, су, тәтті тағамдар мен қамтамасыз еткен. 2-ші кемені де дәл осы тағамдармен қоса лимон мен қамтамасыз еткен.Ұзақ уақыт өте келе 1-ші кемедегі адамдардың тамаққа тәбеті болмай, әлсіздік сезініп, құрқұлақ ауруының белгілері байқала бастаған. Ал 2-ші кемедегі адамдардың жай күйі бір қалыпты болған. Бұдан адам бір қалыпты өмір сүру үшін Дәрумендер қажет екендігі, сонымен қатар құрқұлақ цинга ауруына шалдыққанда С- дәрумені жетіспейтінін, оны лимонның құрамындағы С- дәруменін емдеуге болатындығы анықталған. Дәрумендердің дамуына көптеген ғалымдар үлес қосқан. Солардың бірі дәрігер, ғалым Н.И.Лунин ғылымның жаңа түрін ашып, мынадай тұжырым жасады: адам ағзасында көректік үшін ауыстыруға болмайтын белоктардан, майлардан, сүт қантынан, тұздар және сулардан басқа белгісіз заттарды қажет етеді.
Н.И. Лунин бұл зерттеу жұмыстарымен 1880 жылдары айналысты. Н.И.Луниннің бұл ғылыми жұмысы 1912 жылы Ф.Гопкинстің зертеулерімен дәлелденді. К.Функ бұл белгісіз заттарды - дәрумендер деп атауға ұсыныс жасады (латынша vita -өмір, яғни өмірдің амині ).Дәрумендер -тағамның қажетті қосымша факторы болып саналады. Дәрумендер - өсімдік, көк- өністер, жеміс- жидектер бойында түзіледі. Дәрумен термині медицинада, биология саласында кеңінен тараған.
Адам ағзасында Дәрумендермен қамтамасыз етілуіне қарай мынадай үш жағдайды атап өтуге болады.
1 Авитаминоз- ұзақ уақыт ішінде адам ағзасындағы белгілі бір дәруменнің жетіспеуі немесе мүлдем болмауын айтады. Ал бірнеше дәруменнің жетіспеуін поливитаминоз деп атайды.
2 Гиповитаминоз - адам ағзасында дәрумен жетіспеушілігінен әлсіз күйге көшуі, яғни көректік заттардың құрамында дәрумендердің аз болуы (мысалы көктем уақытында адамның әлсіреуі, ұзақ уақыт тұрған жемістерде дәрумендердің жойылуы т.б.)
3 Гипервитаминоз- ағза бойында ұзақ уақыт ішінде артық мөлшерде ендірілген дәрумендер әсерінен биохимиялық және физиологиялық өзгерістердің туындауы.(мысалы ақ аюдың, морждың бауырын тағамдарға қолданғанда А-дәрумендерінің көбеюінен А- гипервитаминоз ауруына шалдыққаны байқалған).
Антивитаминдер - құрамы жағынан дәрумендерге ұқсас, антивитаминдер жұқпалы аурулар кезінде антибактериялық зат ретінде пайдаланады.
Микробтардың өсуі мен дамуы үшін дедәрумендер қажет, осы жағдайда антивитаминдер енгізілсе микробтар тіршілігін жояды. Дәрумендердің негізгі көзі көбнесе өсімдіктер және микроорганизмдер болып табылады (В12 - витамині мен кейбір В тобындағы басқа витаминдер ішек флорасы бактерияларымен синтезделеді).
Дәрумендердің жіктелуі.
Дәруменді латынның А, Е, С, Д, және т.б.әріптермен белгілейді. 1956 жылы биохимия саласы бойынша Халықаралық коонгресте комиссия мүшелері әріптік белгілердің орнына заттардың атын пайдалануды ұсынды. Сонымен қатар физика-химиялық қасиетіне (ерігіштігіне) табиғатына қарай екі үлкен топқа жіктеді.
Майда еритін дәрумендер
1.дәрумен А (антиксерофталмикалық) - ретинол.
2.дәрумен Д (антирахиталық) - кальций феролдар.
3.дәрумен Е (антистерильді) - токоферолдар.
4. дәрумен К (антигеморрикалық) - нафтохинондар
Суда еритін дәрумендер
1.дәруменВ 2 ( өсу витамині) - рибофлавин
2.дәрумен В 1 (антиневриттік)-тиамин
3.дәрумен В 6 ( антидерматидті адермин) - пиридоксин
4.дәрумен В 12 (антианемиялық ) - коболамин
5.дәрумен РР ( антипеллагрикалық) - ниацин, никотинамид
6.дәрумен В с( антианемиялық) - фоли қышқылы
7.дәрумен В 3(антидерматидті)-пантотенді қышқыл
8.дәрумен Н -биотин
9.дәрумен С - аскорбин қышқылы
10.дәрумен Р- биофлавонойдтар
Бұданда басқа да дәрумендерге ұқсас ,дәрумендік қасиеті бар химиялық заттар жатады. Олар ағзада жартылай синтезделеді.
Суда еритін дәрумендерге С, РР жөне В тобындағы барлық дәрумендер жатады.
Майда еритін дәрумендер. А дәрумені (ретинол) ағзаның өсуіне, дамуына әсер етіп, түрлі ауруларға қарсы тұру қабілетін арттырады. іңірде, түнде көруді жақсартады. А дәрумені шаштың, тырнақтың өсуі мен терідегі жасушалардың мүйізденуіне әсер етеді. Ол жетіспегенде тері құрғап жарылып, түсі күңгірттенеді. Май бездерінің құрамы өзгереді, көздің қасаң қабығы бұзылады. Адам іңірде, түнде нашар көреді. Бұл ауруды ақшам соқыр (куриная слепота) деп атайды.
А дәрумені бауырда, сүтте, жұмыртқаның сарысында көп болады. Өсімдіктердің қызыл, сары жемістерінде, сөбізде, қызанақта, өрікте, асқабакта кездеседі. А дәруменінің ағзаға кажет төуліктік мөлшері 2,5 -10,5 мг.
Биологиялық қызметі
Дәрумен-А терінің қоймалжың қабықшаларының кедергі қызметіне клетка мембрананың өткізгіштігіне және олардың биосинтезінің компоненттеріне әсіресе гликопротейндердің биосинтезіне әсер етеді.Өзінің молекуласының қос байланысы арқылы А- дәрумені тотығу ,тотықсыздану реакциясына қатысады. Өйткені А- дәрумені тотық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz