Алтын. Алынуы, физикалық,химиялық қасиеттері

I. Кіріспе
1.1. І.ші қосымша Б . топша элементтері
II. Негізгі бөлім
2.1. Алтын. Алынуы, физикалық,химиялық қасиеттері
2.2. Қолданылуы
2.3. Алтынның биологиялық маңызы
2.4. Кен орындары
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер

Адамзат тарихында мыспен оның құймаларының алар орны ерекше.Тас дәуірі-мыспен, мыс дәуірі-қола дәуірімен алмасты. Американың жергілікті халқы тас дәуірінен қола дәуіріне ХVI ғ. көшсе ертедегі Египетте мыс дәуірі біздің жыл санау эрамызға дейінгі төртінші мыңжылдықта-ақ басталған болатын. Қола дәуірі мыс дәуіріне қарағанда екі есе ұзақтыққа, яғни екі мың жылға созылады.
Мыстың «купрум» аталуы Крит және Кипр аралдарының мыс рудасының кен орындарымен байланыстырылады.
Күмістің «серебро» аталуы Ассирияда – күміс – Ай металы,яғни «серп» деген сөзден туындайды деген пікір бар. Алтынды біздің жыл санауымызға дейінгі 4000 ж. Египетте Қызыл теңіз және Ніл аралығындағы қыратты Нуб аймағынан өндіргені туралы тарихи деректер бар. Нуб ертедегі арабтардың алтын деген сөзін білдіреді.

1. Бірімжанов Б.Т., Нұрахметов Н.Н. Жалпы химия, Алматы, Ана тілі 1992ж
2. АханбаевК. Химия негіздері, Алматы, Ана тілі, 1987ж
3. Утелбаева А,Утелбаев.Б Химия, 1 том, Алматы 1996ж.
4. Утелбаева А,Уталбаев Б. Химия, 5 том Алматы2006ж.
5. Утелбаева А,Утелбаев Б. Химия, 6 том, Алматы2006ж.
6. Шоқыбаев Ж. Бейорганикалық және аналитикалық химия, Алматы, 2003ж

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
I. Кіріспе
1.1. І-ші қосымша Б - топша элементтері
II. Негізгі бөлім
2.1. Алтын. Алынуы, физикалық,химиялық қасиеттері
2.2. Қолданылуы
2.3. Алтынның биологиялық маңызы
2.4. Кен орындары
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер

Бірінші Б қосымша топша элементтерін мыс, күміс және алтын металдары құрайды. Аталған металдардың d, f - контракция (сығылу) әсерінен атом радиустары сілтілік металдарға қарағанда шағын болып келеді және оларды сипаттайтын кейбір физикалық шамалары 1 - кестеде келтірілген.

1-кесте

Физикалық шамалар
29Cu
47Ag
79Au
Ar
М(Э), гмоль
m(Э), г
Электрондық құрылымы
Атом радиусы, нм
Ион радиусы, нм
Иондану потенциалы, эВ
Э -- Э[+] +
Салыстырм.электр терістігі
tбалқу, 0С
tқайнау., 0С
тығыздығы, гсм3

, В
Жер қыртысындағы масс.үлесі,
63,546
63,546
10,54 ·10-23 [Ar] 3d104s1
0,128
0,098

7,726

2,0
1083
2600
8,96
0,521

0,337
3 ·10-3
107,8682 107,8682
17,90 ·10-23 [Kr] 4d105s1
0,144
0,113

7,576

1,9
960,5
2212
10,5
0,799

-
6 ·10-6
196,9665
196,9665
32,69 ·10-23 [Xe]4f145d106s1 0,144
0,137

9,226

2,3
1063
2947
19,3
1,691

-
4·10-7

Ашылулары
Жеті металл ежелгі дәуірден белгілі деп есептелінеді.Олар:
# Алтын - Au
# Күміс - Ag
# Мыс - Cu
# Темір - Fe
# Қалайы - Sn
# Қорғасын -Pb
# Сынап -Hg
Адамзат тарихында мыспен оның құймаларының алар орны ерекше.Тас дәуірі-мыспен, мыс дәуірі-қола дәуірімен алмасты. Американың жергілікті халқы тас дәуірінен қола дәуіріне ХVI ғ. көшсе ертедегі Египетте мыс дәуірі біздің жыл санау эрамызға дейінгі төртінші мыңжылдықта-ақ басталған болатын. Қола дәуірі мыс дәуіріне қарағанда екі есе ұзақтыққа, яғни екі мың жылға созылады.
Мыстың купрум аталуы Крит және Кипр аралдарының мыс рудасының кен орындарымен байланыстырылады.
Күмістің серебро аталуы Ассирияда - күміс - Ай металы,яғни серп деген сөзден туындайды деген пікір бар. Алтынды біздің жыл санауымызға дейінгі 4000 ж. Египетте Қызыл теңіз және Ніл аралығындағы қыратты Нуб аймағынан өндіргені туралы тарихи деректер бар. Нуб ертедегі арабтардың алтын деген сөзін білдіреді.

Қосылыстары
Мыс. Мыстың массалық үлесі жер қыртысында 3·10-3% құрайды. Мыс қосылыс күйінде,кейде дербес,жеке зат (самородок)түрінде де ұшырасады.
Табиғатта мыс массалық сандары 63 (69,1%) және 65 (30,9 %) изотоптары түрінде кездеседі.Жалпы,мыстың массалық сандары 57-ден 80-ге дейін өзгеретін 14 изотопы белгілі.Радиокативті изотоптардың ішінде 64Cu тұрақтылық танытады (жартылай ыдырау мерзімі 12,8 сағ.).
Мыстың негізгі минералдары:
Халькопирит - CuFeS2
Халькозин - Cu2S
Ковелин - CuS
Куприт - Cu2 O
Малахит - CuCO3* Cu(OH)2
Қазақстанда Балхаш, Жезқазған өңірінде академик Қаныш Сәтбаев жетекшілігімен ашылған үлкен мыс кенінің орны бар.
Күміс. Табиғатта күмістің тұрақты 107Ag және 109Ag екі изотопы бар.
Күміс дербес зат күйінде және минералдар құрамында ұшырасады. Минералдары:
Аргентит күміс жылтыры - (серебряный блеск )- Ag2S
Агвиларит - Ag4SeS
Пираргирит - Ag2SbS3
Прустит - Ag3AsS3

Дербес күйіндегі күміс - полиметалл рудаларында, қорғасын - мырыш,алтын - күміс кен көздерінде ұшырасады.
Алтын. Табиғатта алтын 197Au изотопынан тұрады және дербес күйінде (самородок) ұшырасады. Дербес күйіндегі алтындар мұражайларда сақталуы әрбір мемлекет қарамағында тіркеуде тұрады. Ең үлкен дербес күйіндегі алтын кесектері (100 кг) Плита Хольтермана (Австралия, 1872 ж.) Желанный незнакомец (71 кг, Австралия, 1864 ж.), Японец (71 кг, Жапония, 1901 ж.) деген атаулармен мұражайларда сақтаулы.
Ресейде табылған ең үлкен алтын кесегінің массасы - 36 кг (1842 ж. Орал өңірі).
Қазақстанда Степняк қаласында алтын қосылысының кені бар.
Алтын минералдарында төмендегілерді атауға болады:
Квалерит - AuTe2
Ауросмирид - (OS, Ir, Au ) (Ru)
Мұхит суларында алтын концентрациясы 1,1*10-9гл шамасын құрайды.

4Au + 8NaCN + O2 +H2O-- 4Na [Au(CN2)] + 4NaOH
K[Ag(CN2)] + Zn -- K2[Zn (CN2)4] + 2 Ag

Алынулары:
Мыс. Мысты негізінен оның сульфидтерін өртеу арқылы алады:

2Cu2 O + Cu2S -- 6Cu + SO2

Халькопириттерден мыс алу төмендегі теңдікпен өрнектеледі:

2CuFeS2 +5 O2 + 2 SiO2 -- 2Cu + Fe SiO2 + 4SO2

Келтірілген өзгерістер нәтижесінде құрамында аздаған қоспасы бар орыс тілінде черновой деп аталатын мыс алынады. Тазартылған (рафинированный) мыс (99,9-99,99 % Cu )алу үшін әлгі қоспасы бар мысты электролизге ұшыратады (1-сурет).

Анод (Қоспасы бар мыс ): Cu - 2е-- Cu2+
Катод (мыс): Cu 2+ +2е -- Cu 0

+ 1 2 -

Cu2+
(CuSO4+ H2SO4)

3

1-сурет. Мысты электролиз арқылы тазарту
1- Анод - қоспасы бар мыс ;
2 - Катод - таза мыс бөлінеді;
3 - Алтын, күміс өзге қоспа - шламдар

Күміс, алтын
Алтын және күмісті өзен-көл жағалауындағы құмдақтан шаймалау арқылы дербес күйінде бөліп алу ежелден белгілі.
Алтын, күміс өзге металдар өндірісі барысында, оның ішінде мыс, қорғасын, мырыш алуда қосымша өндіріледі. Мысалы, мыс өндірісінде черновой мысты электролиз арқылы тазарту барысында оның құрамындағы алтын, күмісті қоспалары шламтүрінде түбіне шөгеді (2-сурет). Шламнан сынап қосу арқылы олардың амальгамалары өндіріледі.(AuHg2; Au3Hg; Ag3Hg; Ag3Hg4). Амальгамаларды ыдырату арқылы таза металдар алынады. Соңғы кезде алтын, күмісті, цианидті тәсілмен өндіреді және әдіс Багратион тәсілі деп аталады:

4Au + 8NaCN + O2 +H2O-- 4Na [Au(CN2)] + 4NaOH
4Ag + 8KCN+O2+H2O-- K[Ag (CN)2] + 4KOH

Алынған цианидті комплекстен алынады мырышпен тотықсыздандырып алады:

2Na[Au(CN)2] + Zn -- Na2[Zn(CN)4] + 2Au
2K[Ag(CN)2] + Zn -- K2[Zn(CN)4] + 2Ag

Фотографиялық жұмыстарда күміс қосылысы кең пайдаланатыны белгілі.Міне осы фиксаж ерітіндісін күмісті қайтадан бөліп алуда төмендегідей реакцияларды пайдаланылады:

Na4[Ag2(S2O3)3] + Na2S --Ag2S + 3Na2S2O3
Na4[Ag2(S2O3)3] + C6H4(OH)2 -- 2Ag + Na2S2O3 + H2S2O3+C6H4O2
Na4[Ag2(S2O3)3]+ Na2S2O4 +2NaOH -- 2Ag +2NaHSO3+ 3Na2S - 2O3

Мыс, күміс, алтынның физикалық және химиялық қасиеттер3
Мыс - қызыл сары түсті,пластикалық қасиетке ие металл.Ауада тотығып,беті негіздік карбонаттармен қапталады.
Күміс - көптеген металдар тәріздес ақсұр, жылтыр, пластикалық қасиетке ие металл.Ауада беті күңгірттеніп Ag2S қабығымен қапталуы мүмкін.
Алтын - сары түсті, жұмсақ, соғуға, созуға ыңғайлы металл. Кәдімгі жағдайда сынаппен, иодпен қосылыс береді. Алтын сақина - жүзіктеріне иод тигенде, оның қараюы - алтын моноиодиді түзілгендіктен, яғни:

2Au + ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.