В. И. Вернадский

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

КіріспеВ. И. Вернадский
Негізгі бөлімВ. И Вернадскийдің биосфера және ноосфера концепциясы жайындағы ілімдері. Биосфера шекараларыБиосфера және космосТірі заттың негізгі қасиеттеріНоосфера. Ноосфераны зерттеген ғалымдар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

В. И. Вернадский биосфера және де ноосфераны көп зерттеген ғалымдардың бірі. Ол биосфера деп планетаның тіршілік бар немесе болған, үнемі тірі ағзалардың әсеріне ұшырайтын не ұшыраған бөлігін айтады. Ағзалардың маңызы олардың алуан түрлілігімен, барлық жерлерде таралуымен, жер тарихындағы тіршілік ұзақтығымен, биохимиялық қызметінің таңдамалы сипатымен және табиғаттың басқа химиялық белсенділігінің жоғары болуымен анықталады.

В. И. Вернадский планетадағы ағзалардың барлық жиынтығын тірі зат деп атады. Оның негізгі сипаттамасы ретінде массаның, химиялық құрамы мен энергиясының жиынтығын қарастырады.

В. И. Вернадский тұжырымдаған константылық заңы бойынша: биосфераның тірі затының мөлшері тұрақты шама болып табылады.

Тірі заттың жалпы массасы 1, 8-2, 5 _* 10 ¹² т бағаланып, ол биосфера массасының (3 _* 10 ¹⁸ т) тек болмашы бөлігін ғана құрайды. Егер тірі затты планета бетімен біртегіс етіп орналастырсақ оның қалыңдығы, бар болғаны 2 см болады. Жердің бетін өзгертуші маңызды фактор тіршілік болып табылады. Оның ерекшелігі тек химиялық реакциялардың жылдамдығына ғана байланысты емес, кейбір реакциялар қалыпты температура мен қысым да, ағзадан тыс жүрмейді.

В. И. Вернадский биосфераның Жердің ғаламдық бір тұтас жүйесі ретіндегі көзқарасты жасады. Бұл жүйеде геохимиялық және энергетикалық өзгерістердің жүруі тіршілікпен анықталады. В. И. Вернадский тірі ағзалардың геологиялық рөлі туралы ілімнің негізін қалады.

Жердің биосферасы ғаламдық ашық жүйе болып табылады. Оның «кіруі»-бұл космостан

Келетін күн энергиясының ағыны, ағзалардың тіршілік қызметінде түзілген заттар.

Жер планета ретінде табиғат жағдайларының алуантүрлілігімен сипатталады. Бұл оның шар тәрізді пішінімен, Күнді және өзінің өсінен айналуымен анықталады.

Биосфераның маңызды ерекшеліктерінің бірі ондағы судың болуы. Биосфераның тағы бір белгісі -оның космоспен тығыз байланыстылығы .

Биосфераның шекаралары. 1926 жылы В. И. Вернадский биосфераның шекаралары туралы мәселені қойды.

көмірқышқыл газы мен оттегінің жеткілікті мөлшерде болуы.
судың жеткілікті болуы
температуралық режим тым жоғары және тым төмен болмауы керек.
минералдық қоректену элементтерінің жеткілікті болуы.
су ортасының белгілі бір тұздылығы.

Қазіргі кезде тіршілік жер қыртысының жоғарғы бөлігінде (литосфера), жер атмосферасының төменгі қабаты (тропосфера) және Жердің сулы қабықшасында (гидросфера) таралған.

Литосферада тіршілікті ең алдымен тау жыныстары мен жер асты суларының температурасы шектейді. Ол тереңдікке байланысты артады да, 1, 5-15 км тереңдікте +100 ⁰ С-дан асады. Жер қыртысында бактерияларды табуға болатын тереңдік-4 км. Мұнай кен орындарында 2-2, 5 км тереңдікте бактериялардың саны біршама көп болады. Мұхиттарда тіршілік 10-11 км тереңдікке таралады. Атмосферадағы тіршіліктің жоғарғы шекарасы биіктікке байланысты ультракүлгін радиацияның артуымен анықталады. Озон қабаты күннің ультракүлгін сәулелерінің көп бөлігін 22-25 км биіктікте сіңіреді. Бактериялар мен саңырауқұлақтардың споралары 20-22 км биіктен табылады.

Биосферадағы тіршіліктің таралуы біртекті емес. Тірі заттың шоғырлануы, негізгі орталардың бөліну шекарасында-топырақта, яғни литосфера мен атмосфераның арасында, мұхиттың жоғарғы қабаттары, су қоймаларының түбінде, әсіресе-литоральда (лат. тілінен аударғанда Litoralis-жағалау) -толысу кезінде су астында қалатын және қайту кезінде құрғайтын теңіз түбінің белдеуінде өте көп жоғары болады.

Тірі ағзалар ортаның химиялық жағдайларының кең диапазонында тіршілік ете алады. Жердегі алғашқы тіршілік иелері оттексіз ортада өмір сүрген. Анаэробты зат алмасу қазіргі ағзаларға, соның ішінде көп жасушалы ағзаларға тән.

Биосфера және космос. Тіршілік космостық құбылыс болып табылады. Биосфераның космостық ортрасы тіршілікке қажетті қолайлы экологиялық жағдайларды анықтайтын күн энергиясының көзі болып табылады. Биосфераны қауіпті космостық сәулеленуден магнит өрісі мен озон қабаты қорғап тұрады.

Ұзақ уақыт бойы Күннің биосфераға әсері фотосинтез процесімен, жердегі белгілі бір жылу режимін ұстап тұрумен шектеледі деп есептеліп келді.

Күн сәулесі ғаламдық экожүйенің тіршілігіне күшті әсер етеді.

Космос сәулелерінің құрамында протондар (сутегі ядролары) көп, шамамен барлық бөлшектердің 90 пайызы. Гелий ядролары шамамен 10 есе кем, ал барлық басқа ядролардың үлесіне шамамен 1 пайыз келеді.

Тірі ағзалар Жердің геомагниттік өрісінің өзгеруіне жауап береді. Адам ағзасында ми қыртысындағы қозу мен жүрек соғуының жиілігі, қан қысымының деңгейі, қанның құрамы өзгереді. Жарықтық және дыбыстық тітіркендіруге жауап беру, зейін төмендейді.

Озон қабаты биосфераны космос сәулелерінен қорғайды. Стратосферада озон (О ₃ ) күн радиациясының ультракүлгін сәулелерін сіңіреді. Мұндай қорғансыз сәулелер биосферадағы бүкіл тіршілікті жойып жібереді. Озон стратосферада ультракүлгін сәулелердің әсерінен молекулалық оттегінің бос оттегі атомдарының ыдырауы нәтижесінде түзіледі. Оттегі мен озон арасында тепе-теңдік орын алады.

Бірақ ластаушы заттар озонның ыдырауын жылдамдатып, реакцияның тепе-теңдігін оттегінің түзілу жағына қарай ығыстырады.

Биосфера космоспен тығыз байланысты. Жерге түсетін энергия ағыны тіршілікті қамтамасыз ететіндей жағдайларды жасайды.

Тірі заттың негізгі қасиеттері. Тірі зат бірқатар өзіне тән қасиеттерге ие бола отырып, биосферада белгілі бір биохимиялық функциялар атқарады.

Тірі затқа тән қасиеттері:

биосфераның тірі заты энергияның үлкен қорымен сипатталады;
тірі және өлі заттың айырмашылығы химиялық реакциялардың жылдамдығынан көрінеді (тірі затта реакциялар мыңдаған, кейде миллион есе жылдам жүреді) ;
тірі затты құрайтын химиялық қосылыстар-ақуыздар, ферменттер және т. б. -тек тірі ағзаларда ғана тұрақты болады;
ерікті қозғалу биосферадағы кез келген тірі затқа тән белгі;
тірі зат өлі затқа қарағанда біршама жоғары морфологиялық және химиялық көптүрлілікпен сипатталады, тірі заттың құрамына кіретін 2 млн-нан астам органикалық қосылыстар белгілі, ал өлі табиғаттың табиғи қосылыстарының саны шамамен 2 мың;
биосферадағы тірі зат мөлшері әр түрлі жеке ағзалар түрінде болады.

Тірі заттың негізгі биологиялық функциялары:

энергетикалық функциясы. Биосфералық -планеталық құбылыстардың космостық сәулеленумен, негізінен күн радиациясымен байланысын жүзеге асырады. Бұл функцияның негізінде жасыл өсімдіктердің фотосинтетикалық қызметі жатыр. Фотосинтез процесінде күн энергиясының жинақталуы және оның биосфераның жеке компоненттері арасында таралуы жүзеге асырылады. Күн энергиясының жинақталуы есебінен жердегі барлық тіршілік құбылыстары жүреді;
газдық функциясы. Газдардың миграциясы мен өзгерісін жүзеге асыра отырып, биосфераның газдық құрамын қамтамасыз етеді. Жердегі газдардың басым бөлігінің шығу тегі-биогенді тірі заттың тіршілік процесінде негізгі газдар, азот, оттегі, көмірқышқыл газы, күкіртсутек, метан және т. б. түзіледі;
концентрациялық функция. Қоршаған ортаның биогенді элементтерін тірі ағзалардың жинауынан көрінеді. Тірі заттың құрамында жеңіл элементтердің атомдары: сутегі, көміртегі, азот, оттегі, натрий, магний, калий, кальций, кремний, күкірт, хлор, алюминий басым болады. Бұл элементтердің тірі ағзалар денесіндегі концентрациясы сыртқы ортамен салыстырғанда жүздеген және мыңдаған есе артық. Биосфераның химиялық құрамының біртексіздігі мен оның өлі заттан айырмашылығын осы себеппен түсіндіруге болады;
тотығу дәрежесі өзгермелі атомдары бар заттардың химиялық өзгерістері (темір, марганец және т. б. ) . жер бетінде тотығу мен тотықсызданудың биогенді процестері басым болады;
деструктивтік функция. Өлімнен соң ағзалардың ыдырауымен байланысты процесстер. Оның нәтижесінде органикалық заттың минерализациясыжүреді. Нәтижеде биосфераның биогенді және биокостық заттары түзіледі;
орта түзуші функция. Тіршілік процестерінің нәтижесінде ортаның физико-химиялық өлшемдері де өзгереді. В. И. Вернадский: «Ағза ортаға тек өзі бейімделіп қана қоймайды, ол да ағзаға бейімделеді»-дейді;
тасымалдаушы функциясы. Ауырлық күшіне қарсы, горизонталды бағытта заттардың тасымалдануы жүзеге асырылады. Тірі заттардың кері-төменнен жоғары, мұхиттан континенттерге тасымалдауын қамтамасыз ететін бірден бір фактор. Осының нәтижесінде олар биохимиялық циклдың «жоғары» бұтағын жүзеге асырады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.