Құстардың шығу тегі

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . . 3

Систематикалық орны4

I Құстардың шығу тегі

1. 1Құстардың эволюциясы . . . 5

1. 2. Ежелгі құстардың түрлері . . . 13

Тәжірбие бөлім

2. 2. Үй тауығының биологиялық шығуы . . . 17

Қорытынды . . . 25

Пайдаланылған әдебиеттер . . . 26

Кіріспе

Құстар эволюция барысында бауырмен жорғалаушылардың бір бағытта болып мезозойдың бас кезінде триас дәуірі, яғни осыдан 190-170 млн жыл бұрын, олардан бөлініп шыққан. Құстардың тегі мезозой кезеңінде сан жағынан да, түр жағынан 8 - ден өте көп болған архозаврлардан бөлініп шыққан. Ежелгі құстардың көне бауырмен жорғалаушылардан шыққандығы туралы ой көне құстар дақтарының табылуымен расталады. Мұндай тастардағы дақтар 1661 және 1677 жылдары Германияда табылған.

Юра және бор кезеңдерінде Австралия мен Антарктидадан басқа барлық құрлықтарға таралған. Қазақстанда ұшатын кесірткелердің сүйектері Қаратау жотасынан, Ақтөбе облысынан табылған. Псевдозухийден текодонттар отрядына жататын жойылып кеткен бауырымен жорғалаушы шыққан. 2 отряд тармағы рамфоринхтер және птеродактилдер, 35-ке жуық туысы, 110-дай түрі анықталған. Бұлардың денелері әр түрлі. Торғайдың үлкендігіндей кішкентай, қанаттарын жайғанда ауқымы 7 м-ге жететін алып түрлері де болған. Сүйектері жеңіл, сыртқы қабаты жұқа, берік, іші қуыс.

Археоптерикстер -Юра теңізінің құмдауыт тақтатастарынан бізге белгілі ең ежелгі құс -Археаптерикс таңбасы табылған, оның мөлшері шамамен кептердей болғанү Бұл құстың әлсіз төсінде қыры болмаған, сүйектері қалың қабырғалығ ауа өзектері жоқ. Барлық қабырғалары, сегізкөзден басқалары дербес. Ұзын құйрық қаңқасы шамамаен 20 шақты амфицельді омыртқадан тұрған. Құйрық қауырсындар қазіргі құстардағыдай шоқ болып бекітілмеген, ол әр омыртқаға екі - екіден бекітілген. Алдыңғы аяқтары қысқа қанат түрінде үш бос саусақты, тырнақтары бар, қозғалмалы білезігі сақталған, өрім түзбейді. Бұғанасы айыр сүйекке біріккен, жауырыны қылыш сияқты. Қабырғасында бір басы және онда ілгек тәрізді өсінділері болмайды.

Құстардың эволюциялық даму сатысы 4 кезеңге бөлінеді: алғашқы құстар - археоптерикс; тісті құстар; қырсыз жалпақ төстілер - түйеқұстар, киви, пингвиндер; қырлы төсті құстар. Құстар 2 класс тармағына: бір ғана отряды бар кесірткеқұйрықтылар жойылып кеткен және 34 отрядқа бірігетін 9 мыңдай түрі оның 28 отряды осы кезде де кездеседі желпуішқұйрықтылар немесе нағыз құстар деп бөлінеді. Құстар Арктикадан Антарктика жағалауларына дейінгі барлық табиғи белдемдерде таралған. Қазақстанда құстардың 18 отрядқа жататын 489 түрі бар.

Зерттеу жұмыстың мақсаты: Халықаралық табиғат қорғау одағының “Қызыл кітабына”, Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген құстардың шығу тегі мен эволютциясын анықтау.

Зерттеу жұмыстың міндеттері:

1. Құстардың шығу тегіне зерттеу.

2 Ежелгі құстардың түрлерін бақылау.

3. Үй тауықтың биологиялық шығуын анықтау.

Зерттеу әдістері: Бақылау, анықтау, зерттеу.

Зерттеу обьектісі: Құс

Сиситематикалық орны

Тип: Хордалылар-Chordata

Тпи тармағы: Омырткалылар-Vertebrata

Класс: Құстар- Aves

Кесірткеқұйрықты немесе Ежелгі құстар кластармағы- Archaeornithes

Археоптерикстер отряды -Archatohteryges

Тісті құстар отрядүсті- Odontognathae

Ихтиорнистер отрядүсті- Ichtyornithes

I Құстардың шығу тегі

1. 1 Құстардың эволюциясы.

Құстар - құрлық омыртқалыларының ішіндегі ең көп тобы, ауада ұшып тіршілік етуге бейімделген. Анатомиялық құрылысы жағынан құстардың тікелей тегі - бауырымен жорғалаушыларға жақын, олар кесіртке тәрізділер тобында бірігеді. Құстардың бауырмен жорғалаушылардан бөлініп шығуы, шамамен 190-170 млн жыл бұрын триас аяғында- юраның басында жүзеге асуы мүмкін. Құстар мезазой эрасында басым болған диапсидты бауырмен жорғалаушылар - архозаврлардан бөлінген. Құстардың тікелей арғы тегі- біршама ежелгі авхозаврлар - Текодонттар, мүмкін орнитозухиялар болуы . Құстардың арғы шығу тегі және эволюциясы туралы мәселе тек қана жалпы түрде шешілген. Құстардың терiсi бауырымен жорғалаушылардiкi сияқты құрғақ және безсiз. Аяқтарында қабыршақты жабындары болады. Құстардың қауырсындары бауырымен жорғалаушылардың қабыршықтары сияқты мүйiздi заттан тұрады. Бауырымен жорғалаушылардiкiндей зәрағарлары мен көбею мүшелерi клоакаға ашылады. Әсiресе үлкен ұқсастық құстар мен бауырымен жорғалаушылардың ұрықтарында байқалады. Қазiргi тропиктiк құстар огациндердiң балапандары ағаш бұтақтарына сақталып қалған, қанат саусақтарымен жармасады. Бұл ұқсастық құстар мен бауырымен жорғалаушылар - ортақ ата-тегi бар, жануарлардың туыс топтары деген ұйғарымға негiздеме бередi.

Алғашқы құстар. Құстардың көне бауырмен жорғалаушылардан шыққандығы туралы ой көне құстар дақтарының табылуымен расталады. Мұндай тастардағы дақтар 1661 және 1677 жылдары Германияда табылған. Дақтар негiзiнде ғалымдар бұл құстардың бейнесiн қайта қалпына келтiрiп, оларды алғашқы құстар деп атады. Алғашқы құстар қауырсындармен қапталған және үлкендiгi көгершiндей болған. Оларды нағыз қанаттары, ұзарған жiлiншiгi, барлық құстарға тән аяқтағы саусақтарының орналасуы және басқа құрылыс белгiлерi ерекшелендiрдi. Бiрақ көп омыртқалы ұзарған құйрығы, жақтарындағы майда тiстерi, ауаға толмаған сүйектерi және басқа белгiлерi, олардың бауырмен жорғалаушыларға ұқсастығын көрсеттi. Қанаттың, қыры жоқ төстiң құйрықтыңқұрылысы, алғашқы құстар нашар ұшып, ағашта тiршiлiк еттi деп тұжырым жасауға мүмкiндiк бередi. Ғалымдардың айтуы бойынша, алғашқы құстар шамамен 180 млн. жыл бұрын, ағаштарда тiршiлiк етiп, бұтақтан бұқтаққа секiре алатын ұсақ бауырымен жорғалаушылардан шыққан. Кейiннен табиғатта қазiргi құстардың белгiлерi дамыған дарақтар ғана сақталған.

9 мыңдай түрі оның 28 отряды осы кезде де кездеседі желпуішқұйрықтылар немесе нағыз құстар деп бөлінеді. Құстар Арктикадан Антарктика жағалауларына дейінгі барлық табиғи белдемдерде таралған. Қазақстанда құстардың 18 отрядқа жататын 489 түрі бар. Оларды мекен ететін орындарына қарай орман, ашық дала, батпақты-шалшықты және су құстары деп бөледі. Алғашқы құстардың дене тұрқы 1, 8 м-ге дейін жеткен, тістері жақсы жетілген, ұша алмаған. Тіссіз, жақсы ұшатын ихтиорнистер қазіргі құстарға өте жақын болған. Құстардың басқа омыртқалы жануарлардан айырмашылығы - олардың ауада ұша алатындығы. Атап айтқанда, алдыңғы аяғы қанатқа айналған, төс, сан және мойын бұлшық еттері жақсы жетілген, сүйектері жұқа, көбінің іші ауаға толы қуыс болғандықтан және бір-бірімен жіксіз тұтасатындықтан, қаңқасы жеңіл әрі берік. Құстарда тек құйымшақ безі ғана болады ол су құстарында жақсы жетілген. Жүрегі 4 камералы. Зат алмасу процесінің тез және қарқынды жүруі - олардың ұшуына қажетті энергия бөлінуін және дене Құстар - жылықанды, ұшуға бейімделген жоғары сатылы омыртқалы жануарлар. Терісі құрғақ, тек құйымшақ безі ғана болады. Жіліншігі мен саусақтарын мүйіз текті қабыршақтың қаптауы, қауырсындарының мүйіз текті заттан түзілуі, ас қорыту жүйесінде клоака болуы, жұмыртқа арқылы көбеюі, ұрығының даму сатысының жорғалаушыларға ұқсауы құстардың жорғалаушылардан шыққанын дәлелдейді.

Ғалымдар құстардың жорғалаушыларға арғы тегінен ұқсастығын қазба қалдықтар бойынша да дәлелдей тұсті. Тұңғыш рет 1861 жылы бұдан 150 млн. жыл бұрын тіршілік еткен қанатты жануардың қазбадан қауырсынның қалдығы соңына екі құстың скелеті табылған. Оның біреуі археоптерикс көне құс деп, екіншісі археоорикс деп атады. Дене мөлшері кептердей бұл қанатты жануарлар құсқа да, жорғалаушыларға да ұқсас болып шықты. Олар онша жақсы ұша алмағанымен де орманда тіршілік етіп, ағаштан ағашқа секіргенде біраз қашықтыққа, қалықтауға қанатын пайдаланғаны байқалады. Астыңғы және үстіңгі жақ сүйектерінде тістердің болуы, 20 омыртқадан тұратын құйрығы - оның кесірткеге ұқсас белгілері еді. Ал аяғындағы 3 саусақтарында тырнақтарының болуы, мүйізді тұмсықтарының болуы нағыз құсқа тән қасиет. Ең алғашқы құстардың көне құстардан ерте тіршілік еткені де дәлелденуде. Американдық палеонтологтар қазба жұмысында жүріп, Техас штатының батыс бөлігіндегі Пост деген шағын қаланың маңынан бұған дейін 225 млн жыл бұрын тіршілік еткен құс тәрізді жануардың тасқа айналып, жақсы сақталған қаңқасын тапты. Оны ғалымдар портоавис деп атады, мұның қазақша баламасы - ілік құс. Ілік құстың мөлшері - қарғадай. Оның үлкен көз шарасы, ми сауыты және төс сүйегі құстарға өте ұқсас. Құстардың бәлкім осы ілік құстардан бастама алуы да ықтимал. Құстардыӊ арғы тегі рептилилер болғаны сөзсіз. Рептилилердің бір бұтағы болып бөлініп, одан ең соңында кұстардың шығуы мезозойдың триас бас кезі деп саналады. Динозаврлардың, крокодилдердің басқа рептилилердің топтарының арғы ата-тегі болып саналатын құстарға жақын тұрған псевдозухилер болып саналады. Псевдозухилердің ішінде құстарға морфологиялық жағынан өте ұқсас орнитозухилер болған. Олар құстар сияқты артқы аяқтарымен қозғалып жүріп ал-дыңғы қолаяқтарымен қоректерін қармап ұстаған. Құйрығы ұзын, сол сияқты жамбас белдеуінде де, құстардың жамбас белдеуіне ұқсас белгілері болған. Денесінін, сыртын ұзынша қабыршақтар қаптаған. Қабыршақтарының көлденең өсі болады, оның бүйірінен қысқа құстардың қауырсындарына ұқсас қабыршақ кетеді. Псевдозухилер рептилилердің маманданған бір бұтағы болып саналады. Бірақ, олар құстардың тура шыққан ататегі емес. Құстардың арғы ататектерінің шығу тегін және псевдозухилердің шығу тегін ертедегі рептилилерден қарастыру керек. Бұл топтардың эволюциясы алғашқы кезде, ағаштарға өрмелеп жүруден басталуы мүмкін, соның салдарынан, артқы аяқтары қатты заттың бетімен жүргенде денесіне тірек болып, ал алдыңғы аяқтары бұтақтардан ұстап қозғалуға маманданған. Бұдан кейін оларға бір бұтақтан екінші бұтаққа секіретін қабілет пайда бола бастаған. Алдыңғы аяқтарының, артқы жиегіндегі қабыршақтары ұзарып қанаттың қауырсынының алғашқы нұсқасын құраған. Осыған байланысты қазіргі кездегі гоациндардың балапандарының саусақ қанаттарының жәрдемімен ағаштарға өрмелеп шығуын еске түсіруге болады. Ағаштарға өрмелеп жүрудің нәтижесінде, артқы аяқтарының бірінші саусағы, басқа саусақтарына қарама-қарсы арт жағына қарай бағытталып орналасқан. Бұдан әрі қарай даму кезеңінде қабыршақтарының жиегі кеңейіп, қауырсынға айналған. Бұл даму процесі алдымен қанаттары мен құйрық қауырсындарынан басталып, бүкіл дене қауырсындарының дамуымен аяқталады. Қауырсынның пайда болуы, олардың ұшуына мүмкіндік беріп қана қоймай, дене жылуының реттелуіне, яғни құстардың “жылықанды” болуына себепші болған. Құстардың нағыз тегініӊ қалдығы әлі табылмаған.

Полеонтологиялық қазбалардың ішінде, рептилилер мен құстардың аралық формасы болатын үш факты бар. Өткен ғасырда юра дәуіріндегі жер қабатынан алдымен қауырсынның таңбасы, соңынан толық екі скелет табылған. Оның біреуін археоптерикс, ал екіншісін соған жақын археорнис деп сипаттаған. Бұл жануарлардың кұстарға ұқсас белгілері: денесі қауырсынмен қапталған, алдыдғы аяқтары өзгеріп, қанатқа айналған, жауырыны қылыш пішінді, бұғаналарының басы бірігіп, екі айрық бір сүйекке айналған, жамбас сүйегінің құрылысы, артқы аяқтарындағы сирақ пен табан сүйегі және бір саусағы басқа саусақтарына қарама-қарсы аяғының арт жағына орналасқан. Сонымен қатар, бұлардың рептилилерге ұқсас бірсыпыра белгілері: мүйізді тұмсығының, тістерінің болуы, құйрық бөлімінің ұзын 20 шақты омыртқадан тұруы және оның жіңішке болуы, қырлы төс сүйегінің болмауы, бүйір қабырғаларыныд болуы т. б. Алдыңғы үш саусағында жетілген тырнақтары болған, жамбас сүйегі құстардікі сияқты төрт-алты омыртқа арқылы қозғалмалы болып байланысқан. Археоптерикс пен археорнистің дене құрылысына жасалған талдау, олардың тіршілік әрекеттерінің қандай болғанына болжау жасауға мүмкіндік береді. Бұлар ағаштарға өрмелеп, ағаштан ағашқа секіріп тіршілік еткен, бірақ ұша алмаған. Бұған олардың алдыңғы аяқтарының нашар болуы, төсінде қырлы сүйектің болмауы, сонымен қатар қанат сүйектерінің бетініӊ тегіс болуы, ұшуға мүмкіндік беретін күшті бұлшық еттіӊ болмағанын көрсетеді. Жамбас сүйектерінің құрылысына қарағанда, олар ұсақ жұмыртқалар салған болу керек. Әлсіз тістері жәндіктермен немесе жемістермен қоректенгенін адғартады. Артқы аяқтарыныӊ және жамбас белдеуініӊ құрылысына қарағанда жер бетінен гөрі, ағаштарда өрмелеп жүріп тіршілік еткен жануар екенін көрсетеді. Бор дәуіріндегі қалдықтардың ішінен құстардың екі ерекше топтарының: мен гесперорнистердіӊ қалдықтары табылған. Гесперордистер ұшуға қабілеті жоқ, су құстары болған. Қанаттары болмаған, алдыӊғы аяқтары иығының рудименті түрінде ғана болған. Төс сүйегініӊ қыры болмаған. Суда жақсы жетілген екі артқы аяғының жәрдемімен жүзген. Сырт көрінісі гагарларға ұқсаған.

Ихтиорнистер жақсы ұшатын жануарлар болуы мүмкін, өйткені бұлардың қанат скелеттері жақсы жетілген және кеудесінде биік қырлы сүйегі, жақтарында тістері болған. Жоғарыдағы келтірілген фактілерге сүйене отырып құстардың арғы тегі, систематикалық жағынан псевдозухиларға жақын, ерте мезозойлық рептилилер болуы мүмкін деген қорытындыға келеміз. Алғаш олар жер бетінде тіршілік еткен, артқы аяғымен қозғалатын жануарлар болған. Алдыңғы аяқтары қармап ұстау қызметін атқарған. Одан кейінгі тіршілігін ағаштарда өрмелеп жүріп өткізген. Ағаштан ағашқа секіру, қалықтап ұшу сияқты әрекеттердің барлығы қанат қабыршағының ұзарып жетілуімен байланысты. Бұл қабілетінін, жетілуі ұшуға төселуге әкеліп соққан. Құстардың тіршілігіне қолайлы орта - орман болып саналады. Ұшуға бейімделумен қатар, құрылысындағы көптеген белгілері де жетіле бастаған. Денесін қауырсынның жауып тұруы жылы қанды болуына себепші болған. Ежелгі құстардың көне бауырмен жорғалаушылардан шыққандығы туралы ой көне құстар дақтарының табылуымен расталады. Мұндай тастардағы дақтар 1661 және 1677 жылдары Германияда табылған. Дақтар негiзiнде ғалымдар бұл құстардың бейнесiн қайта қалпына келтiрiп, оларды алғашқы құстар деп атады. Алғашқы құстар қауырсындармен қапталған және үлкендiгi көгершiндей болған. Оларды нағыз қанаттары, ұзарған жiлiншiгi, барлық құстарға тән аяқтағы саусақтарының орналасуы және басқа құрылыс белгiлерi ерекшелендiрдi. Бiрақ көп омыртқалы ұзарған құйрығы, жақтарындағы майда тiстерi, ауаға толмаған сүйектерi басқа белгiлерi, олардың бауырмен жорғалаушыларға ұқсастығын көрсеттi. Қанаттың, қыры жоқ төстiң құйрықтыңқұрылысы, алғашқы құстар нашар ұшып, ағашта тiршiлiк еттi деп тұжырым жасауға мүмкiндiк бередi. Ғалымдардың айтуы бойынша, алғашқы құстар шамамен 180 млн. жыл бұрын, ағаштарда тiршiлiк етiп, бұтақтан бұқтаққа секiре алатын ұсақ бауырымен жорғалаушылардан шыққан.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.