Адам туралы ғылымдар жүйесіндегі педагогиканың ролі

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Адам туралы ғылымдар жүйесіндегі педагогиканың ролі
Педагогтің кәсіби қызметі адамның барша іс-әрекетіндегідей мақсат
қоюдан басталады. Педагогтің балалармен жүргізіп жатқан ісінде мақсат
болмаса, ол істі кәсіпқой маманның жұмысы деп бағалауға болмайды, оны
әншейін бір әрекет, тәрбиелік процеспен ешбір байланысы жоқ, жәй
белсенділік деп түсіну керек.
Мақсатты сезіну әрқандай іс-әрекетке қуат береді. Ұлы да шапағатты
мақсат адамның бар шығармашылық күшіне қанат беріп, оны өрістете түседі.
Мақсатқа жету адам бағытының негізі болған терең де толық қанағаттанушылық
тудырады.
Тәрбие мақсаты - педагогика ғылымының өзекті категориясы. Оны
нақтылау, жобалау, дайындау — педагогикалық тұжырымдар жасаудың арқауы.
Кейде педагог балалармен оқу-тәрбие жұмыстарын нақты айқындалған
мақсатсыз - ақ орындаған сияқты болады. Бірақ сол бағыт бағдарсыз бастаған
ісінде қаншалықты сарсаңға түсіп, оңды-солды ұрынғаның нәтижеге жете алмай
шаршап-шалдыққанында бір-ақ түсінеді. Егер түсінсе Шынында да, күнделікті
мектептегі педагогикалық тәрбиеде болмыс көрсеткендей, мақсат проблемасы
өте нашар шешілуде, кейде ол мәселе тіпті естен шығарылады, осыдан
"мақсатсыз тәрбие", яғни жол-жөнекей тәлім етек алған құбылыс. Осының
салдарынан педагогтің кәсіби қызметінің өнімі жоқтың қасы, балалар мен
ұстаздардың шығармашылық мүмкіншіліктері іске қосылмайды, ал кәсіптік іскер
не істерін білмей, ақырында түңіледі, жұмысынан қанағаттанушылық рахат
көрмейді.
Тәрбиелік істің мұндай келеңсіз жағдайларының объективті себептері
мақсаттың әлеуметтік-психологиялық табиғатынан туындайтынын түсіне білу
қажет.
Мақсат - субъект санасында оның қоршаған ортамен озара ықпал
байланысынан туындайтын әрекеттің нәтижесі туралы ой болжамы. Демек,
мақсат - жағдайлар себепті пайда болуынан, нақты болмыстан алынатындықтан —
ол объективті құбылыс. Мысалы, өмірінде домбыра ұстап, үніне зер салмаған
педагог балаға музыкалық тәрбие беруі мүмкін емес т.б.
Мақсат объективті себептерден бастау алумен бірге субъективтік те
категория, себебі ол сана туындысы, ол адам ойында пайда болып, әр нақты
тұлғаның сана-сезімдік ерекшеліктерінің көрінісін береді. Ертедегі латындар
айтқандай: "Екі адам зат жөнінде бір әңгіме айтуы мүмкін, бірақ бірінің
әңгімесі екіншісіне ұқсамас". Бір мақсатты жалау еткен педагогтар, сол
мақсаттың өзін әртүрлі баламада түсінеді, себебі олардың әрқайсысы кәсіби
әрекеттің нәтижесінде өз сана деңгейінен баға береді. Сондықтан, мақсат
болжау проблемасы — тәрбиелі адамның идеалды образының дараланған
саналардағы көптеген баламаларын қамтыған мақсаттың мүмкіндігінше нұсқасын
анықтау — байсалды зердемен қоса, көп уақыт та, мамандық күш салуды да
талап етеді. Адам өзіне ықпал етуші объективті және субъективті әсерлердің
нәтижесінде өмір бойы қалыптасады. Бірақ педагогикалық жүйелер (мектепке
дейінгі, мектептік, мектептен соңғы) жеке адамның қалыптаеу деңгейі мен
сапаларын нақты көрсететін өзінің уақыттық шектеріне ие болғандықтан, әр
саты аяғындағы тәрбиелік нәтижелер жөнінде сөз қозғауы мүмкін.
Өсіп келе жатқан ұрпақты тәрбиелеу мақсаты — кең әлсумет пен ғылымның
араласуымен тек мемлекет белгілейтін педагогикалық саясаттың басты қүрылым
бірлігі. Жарияланатын торбиелік мақсаттардың экономикалық, құқықтық және
ұйымдастыру шарттарын қамтамасыз ету мемлекеттің міндеті. Былайша айтқанда,
құқық негізінде бекіген тәрбие мақсатының іске асуына қоғамның бар
мүмкіндіктері бағыталуы қажет, әлбетте, бұған да тиісті бақылау қажет.
Тәрбиенің негізгі мақсаты жеке адамды қалыптастыру және оның жан-
жақты толыққанды дамуын қамтамасыз ету. Ал бұл міндеттердің табысты шешімін
беру жеке адамның дамуы қалай өтетінін және оның қалыптасуына қандай
жағдаяттар ықпал ететінің білумен байланысты.
Педагогика үшін мәнді мәселенің бірі "жекс адам" түсінігінің өзін айқындап
алу. Шынында да тәрбие аясы "жеке адам" нені білдіреді? Бұл түсініктің
"адам" түсінігімен арақатынасы қандай? Бұл сқрақтардың жауабын генетикалық
тұрғыдан берген жөн.
Ең алдымен ескертетін және адамның дамуында бір-біріне байланысты екі
өзек байқалады, оның бірі-биологиялық, екіншісі - әлеуметтік. Осы бағыттар
адамның дүниеге келген күнінен бастан оның дамуы мен қалыптасуында көрініс
бере бастайды. Адам туылғанша тек биологиялық тіршілік иесі болып танылады,
жеке тұлғалыққа жету әлі ерте. Биологиялық ыышаидар мен қасиеттсрдің дамуы
адамның өмір бойы мүшелік пісіп жетілуі және қалыптасуы процесінің сипатыл
көрсетіп отырады. Адамның биологиялық кемелдену және өзгеру процесі, оның
дамуының жастық сатылары мен мінез-құлығында көрініп, осыдан балалық,
жасөсиірімдік, ересектік және қариялық табиғи бітістерік ажыратамыз.
Бірақ адамның табиғи дамуы көпсанды әрі сан алуан әлеуметтік салалар
мен қасиеттерді қабылдауымен тығыз байланыста бірге дамып барады, бұл
адамды қоғамдық тіршілік иесі ретінде сипамтайды. Мысалы, нәрестенің жақын
адамдарды танып, күлімсіреуі, кейін тілге келуі, тік жүру қабілетін игеруі,
үйдегі және көпшілік арасындағы қалыптары, еңбектеуі және т.б. Өсе келе ол
білім игереді, моральдық қалыптар мен ерекшеліктерді орындайды, әртүрлі
жұмыс істеуге ептіліктер мен дағдыларды қалыптастырады және олардың барлығы
да өмір барысында адамда пайда болуға, дамып отырады.
Сонымен, адам баласы тұлға ретінде өмір сүру барысында өзінің
қоғамдық мәнін сипаттайтын көптеген әлеуметтік сапалар мен қасиеттерді
қалыптастырады әрі дамытады. Міне осыдан, ол ғылымда биоәлеуметтік тұлға,
субъект, яғни тарихи-қоғамдық қызмет пен таным иесі деп танылады. Демек,
"адам" түснігі осыдан биологиялық және әлеуметтік (қоғамдық), сапа мен
қасиеттердің бірлігін білдіреді.
Ал "жеке адам" түсінігін алатын болсақ, ол тек қана әлеуметтік сапа
мен қасиеттерді игерген тұлғаны танумен байланысты. Бұл тұлға қоғамдық
тіршілік иесі сипатында көрініп, тіл игеруі, санасы, әртүрлі әдеттерімен
ерекшеленеді. Жеке адамдық қасиетке ие болу, оның табиғи, биологиялық
болмысына емес, қоғамдық қасиеттерге тікелей байланысты. Сонымен "жеке
адам" дегеніміз адамның қоғамдық сипатын танытып, оның өмір барысында өзіне
топтаған әлеуметтік сапалар мен қасиеттер жиынтығын білдіреді.
Жеке адамдық сапалар өмір барысында қалыптасқандықтан, олар
біреулерде айқын көрініп, басқаларда күңгірттеу болады. Олай болса, жеке
адамдық дәреже деңгейін қалай білеміз және оның өлшемдері қандай деген
сұрақтар туындайтыны сөзсіз, тұрмыстық және рухани ептіліктер мен еңбектік
дағды және әдеттерді игереді. Бірақ адамның жеке адам болып дамуындағы
басты белгі, ондағы сапалық өзгерістер. Оны мына мысалдардан түсінуге
болады: тілдік қызметтің жіктелуі адамның танымдық қабілетін арттырады,
сезімдік аймағын кеңейтеді. Танымдық қызмет барысында абстракт ойлау,
логикалық ес дамиды, өмірге деген көзқарас пен наным-секімдер орнығады.
Еліктеушілік мінез-құлық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.