Алаш Орда құрылтайы
2-ші бүкіл қазақ-қырғыз құрылтайы — 1917 ж. желтоқсанның 5—13 Орынборда өткізілді.
Құрылтайды Ә. Бөкейханов, А. Байтұрсынов, М. Дулатов, Е. Омарұлы, С. Досжанов ұйымдастырды. Төрағасы Б. Құлманов болды.
Қазан төңкерісінен кейін қалыптасқан саяси ауыр жағдайда өздерінің іс-әрекеттерін айқындап алу үшін ұлттық интеллигенция бастаған қазақ қоғамы құрылтайға қатысты.
Құрылтайға қазақ сахарасының әр ай¬мақтарынан, Самарқан облысы мен Алтай губерниясындағы қа¬зақтардың атынан — 58 делегат, әр түрлі қазақ ұйымдарының атынан — 8 делегат және арнайы шақыру¬мен — 15 адам қатысып, барлық жиын-терісі 81 делегат келген.
Құрылтайды Ә. Бөкейханов, А. Байтұрсынов, М. Дулатов, Е. Омарұлы, С. Досжанов ұйымдастырды. Төрағасы Б. Құлманов болды.
Қазан төңкерісінен кейін қалыптасқан саяси ауыр жағдайда өздерінің іс-әрекеттерін айқындап алу үшін ұлттық интеллигенция бастаған қазақ қоғамы құрылтайға қатысты.
Құрылтайға қазақ сахарасының әр ай¬мақтарынан, Самарқан облысы мен Алтай губерниясындағы қа¬зақтардың атынан — 58 делегат, әр түрлі қазақ ұйымдарының атынан — 8 делегат және арнайы шақыру¬мен — 15 адам қатысып, барлық жиын-терісі 81 делегат келген.
== Алаш Орда құрылтайы ==
2-ші бүкіл қазақ-қырғыз құрылтайы — 1917 ж. желтоқсанның 5—13 Орынборда
өткізілді.
Құрылтайды Ә. Бөкейханов, А. Байтұрсынов, М. Дулатов, Е. Омарұлы, С.
Досжанов ұйымдастырды. Төрағасы Б. Құлманов болды.
Қазан төңкерісінен кейін қалыптасқан саяси ауыр жағдайда өздерінің іс-
әрекеттерін айқындап алу үшін ұлттық интеллигенция бастаған қазақ қоғамы
құрылтайға қатысты.
Құрылтайға қазақ сахарасының әр аймақтарынан, Самарқан облысы мен Алтай
губерниясындағы қазақтардың атынан — 58 делегат, әр түрлі қазақ ұйымдарының
атынан — 8 делегат және арнайы шақырумен — 15 адам қатысып, барлық жиын-
терісі 81 делегат келген. Құрылтайдыдың күн тәртібіне 10 мәселе қойылды:
1. Сібір,
2. Түркістан автономиясы және Оңтүстік-шығыс Одағы туралы;
3. Қазақ-қырғыз автономиясы;
4. Милиция туралы;
5. Ұлт кеңесі;
6. Ұлт қазынасы;
7. Мүфтилік мәселесі;
8. Халық соты;
9. Ауылды басқару және
10. азық-түлік мәселесі.
Алғашқы баяндаманы Ә. Бөкейханов жасап, ол жөнінде қаулы қабылданады.
Қаулыда — қазақ аутономиясы, милиция (жасақ) және Ұлт кеңесі мәселелерін
қарауға жеті кісілік комиссия құрылады. Құрылған комиссия атынан Халел
Ғаббасов аутономия, милиция және Ұлт кеңесі туралы баяндама жасайды.
Қазанның аяғында Уақытша өкімет түскенін, Ресей мемлекетінде халыққа
сенімді және беделді ұкіметтің жоқтығын, әкімшілік жоқ болған соң, халық
арасы бұзылып, пышақтасып кететіндігі, бассыздық кұшейіп, бұкіл мемлекет
бұліншілікке ұшырап, кұннен кұнге халықтың кұйі нашарлауын және бұл
бұліншілік біздің қырғыз-қазақтардың басына да келуін мұмкін деп ойлап,
бұкіл қазақ-қырғызды билейтін ұкімет керектігін ескеріп, съезд бір ауыздан
қаулы қылады:
1) Бөкей елі, Орал, Торғай, Ақмола, Семей, Жетісу, Сырдария облыстары,
Ферғана, Самарқан облыстарындағы, Амудария бөліміндегі, Закаспий
облысындағы қазақ уездері және Алтай губерниясындағы іргелес жатқан қазақ
болыстарының жері бірыңғай, іргелі халқы қазақ-қырғыз, қаны, тұрмысы, тілі
бір болғандықтан, өз алдына ұлттық, жерлі автономия құруға;
2) қазақ-қырғыз автономиясы — Алаш деп аталсын...
3) Алаш автономиясының жер ұстіндегі тұгі-суы, астындағы кені Алаш мұлкі
болсын...
5) Қазақ-қырғыз арасында тұрған аз халықтың құқықтары тең-геріледі. Алаш
автономиясына кірген ұлттардың бұкіл мекемеде санына қарай орын алады...
6) Алаш облыстарын қазіргі бүліншіліктен қорғау мақсатымен уақытша Ұлт
кеңесі құрылып, мұның аты Алаш орда болсын. Алаш ордасының ағзасы
(мүшесі) 25 болып, 10 орын қазақ-қырғыз арасындағы орыс және басқа
халықтарға қалдырды.
Алаш орданың уақытша орны — Семей қаласы.
Алаш орда бүгіннен бастап қазақ-қырғыз халқының билігін өз қолына алады...
Құрылтай делегаттары Уақытша үкімет құлатылғаннан кейін қазақтардың өмір
сүруінің өзін күрделендіріп жіберген анархия (тәртіпсіздік) жағдайында елді
аман сақтау үшін милиция жасақтау туралы қаулы қабылдады.
Қазақ-қырғыз автономиясын жариялау мерзімі туралы қызу пікірталас туып, Ә.
Бөкейханов бастаған топ: ортамызда тұрған басқа халықтармен ақылдасып және
милиция құрғанша тоқтата тұрайық — десе, Досмұхамедовтер бастаған топ
дереу жариялансын! дейді. Артынан екі жақ ымыраға келіп, біраз шартпен
автономияны жариялау Алаш Орда үкіметіне жүктеледі.
Құрылтай делегаттары Уақытша үкімет құлатылғаннан кейін қазақтардың өмір
сүруінің өзін күрделендіріп жіберген анархия (тәртіпсіздік) жағдайында елді
аман сақтау үшін, уақытша Ұлт Кеңесі түріндегі берік билік құру, оған
Алаш Орда деген атау беру (төрағасы Бөкейханов Әлихан Нұрмұхамедұлы Ұлт
Кеңесі құрамына 25 адам кірді), сондай-ақ милиция жасақтау туралы қаулы
қабылдады. Алаш астанасы — Семей (кейін ''Алаш-қала'' атауын алды) қаласы
еді.
Бұл туралы кейіннен Ә. Бөкейханов (1919 ж. ақпанның 11) былай деп
мәлімдейді: съездің бұл шешімі қазақтар мекендеген территорияда анархияны
болдырмау, өлкеде большевизмнің дамуына (яғни қазақтар үшін жат-таптық
жіктелу) жол бермеу мүдделерінен туындады....
Сол кезде Ресейде орын алған жағдайда қазақтардың жарияланған автономиясын
жүзеге асыру мүмкін емес еді. Кезекте бостандықтың жауы — большевизммен
күрес тұрды.
Өздерінің қолға алған шараларын іске асыру жолында Алашорда үкіметіне
Кеңестерге қарсы жақпен бірігуге тура келді. Өйткені Кеңес үкіметі кеңестік
негіздегі автономияларды ғана қолдап, көтермелесе, ал ақтардың Алаш
автономиясына көзқарасы басқаша болды. Соңғыларының қолдауына сүйене
отырып, қазақ халқы, дәлірек айтқанда Ә.Бөкейханов бастаған зиялылар тобы
белгілі бір деңгейде дербестікке жетуге болады деп санады. Бұл жолдағы
күрес оқиғалары төмендегідей өрбіді.
== Сыртқы істері ==
Алаш Орданың ақтармен бұл бағыттағы алғашқы байланысы, 1918 жылы 8-ақпанда
большевиктер тұтқындаған Сібір облыстық Думасының орнына құрылған Уақытша
Сібір үкіметімен болды.
Алаш Орда жетекшілері атаман Дутовпен, Самардағы Құрылтай жиналысы мүшелері
Комитетімен (Комуч), Омбыдағы Уақытша Сібір үкіметімен де байланыс жасады.
Басталып кеткен азамат соғысы Алаш Орданың ұстанар бағытында айқындауды
қажет етті. Сөйтіп, қазақ аутономиясы өлкеде әлеуметтік-саяси негізі жоқ
Кеңес үкіметіне қарсы күреске шығып, ақтарға қосылуға мәжбүр болды.
Уақытша Сібір үкіметі бастан-ақ қазақтарға ұлыдержавалық пиғыл танытты.
Олар Алаш қайраткерлерінің ел ішіндегі беделін өздерінің мақсаттарын жүзеге
асыруға мәселен, қажет кездерде әскер күшін жасақтау, соғыстың бүкіл
салмағын халық мойнына арту т.б. жағдайларға пайдалануды көздеді. Бұл
үкімет Алашорданың белгілі бір үкімет органы ретінде дербес, белсенді
әрекет жасауына келісе қоймады. Архив деректері, Сібір үкіметінің мүддесін
жүзеге асырушы эмиссарларға Алашорданың батыл қарсылық білдіріп отырғанын
көрсетеді. Мұның соңы қазақ автономиясының өзін ресми тану туралы
мәлімдемесін, Сібір үкіметінің нағыз сепаратизмнің белгісі деп
айыптауымен аяқталды.
Бұдан кейін Алашорда Бүкілресейлік биліктен үміткер тағы бір үкімет —
Самарадағы құрылтай жиналысы мүшелері комитеті (Комучпен) қарым-қатынаста
болды. 1918 жылы 8 маусымда өмірге келген негізінен эсерлер басқарған бұл
үкімет, демократиялық принциптерге беріктігін бірден-ақ байқатты. Бұл
олардың Алаш ордаға көзқарасынан-ақ байқалады. Тамыз айында Комуч құрылып
жатқан басқа үкіметтердің қатарында Алаш Орданы да мойындайтындығын
мәлімдеді. Комитет құрамына — Ә. Бөкейханов, А. Байтұрсынов, Ж. және Х.
Досмұхамедовтер, А. Бірімжанов, М. Тынышбаев, М. Шоқай және т.б. кірді.
Бірақ бұл табыс та ұзаққа бармады.
Оппозициялық күштерді біріктіру мақсатында Комуч ұйымдастыруымен 1918
жылдың 8-23 қыркүйегінде Уфа кеңесі өтеді. Кеңеске жоғарыда аталған
қайраткерлер қатынасты. Бұратана халықтар атынан сөйлеген Ә. Бөкейханов
өздерінің сепаратизмнен аулақ екендігін, демократиялық-федеративтік
Ресеймен біртұтас екендігін айтты.
Кеңес жүріп жатқан кезде 11-қыркүйекте Ә. Бөкейхановтың төрағалығымен Х.
және Ж. Досмұхамедовтер, М.Тынышбаев, У.Танашев, Ә.Ермеков, А.Бірімжанов
қатысқан Алашорданың төтенше мәжілісі өтеді. Онда қазақ автономиясын
Алашорданың бір өзі басқаратыны, ал бұрынырақта (18-мамырда) батыс
Қазақстандағы саяси жағдайға байланысты уақытша құрылған Ойыл уәлаяты
таратылатыны шешілді. Оның онына жол қатынасы нашарлығымен соғыс жағдайы
себебінен Алашорданың батыс бөлімшесі құрылды. Бұл болашақта шақырылатын
Бүкілресейлік Құрылтай жиналысы қарсаңында, бірауыздан құрылған автономия
бар екенін Кеңеске қатысушыларға көрсету болатын.
23-қыркүйектегі Кеңестің соңғы күнінде Уақытша Бүкілресейлік үкімет —
Директория жарияланды. Бірақ бұл Директория өзі жойылардан аз ғана бұрын 4-
қарашада шыққан бұйрығымен, бөлінбейтін Ресейді қалпына келтіру үшін барлық
облыстық үкіметтермен бірге Алашорданың орталық үкіметін таратып, оның
облыстық, уездік ұйымдарын ғана қалдырды. Орнына мәдени-тұрмыстық
мүдделерді басқаратын Бас Уәкілдік қызметін енгізді.
Бас Уәкілдік мәселесі 18-қарашада ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
2-ші бүкіл қазақ-қырғыз құрылтайы — 1917 ж. желтоқсанның 5—13 Орынборда
өткізілді.
Құрылтайды Ә. Бөкейханов, А. Байтұрсынов, М. Дулатов, Е. Омарұлы, С.
Досжанов ұйымдастырды. Төрағасы Б. Құлманов болды.
Қазан төңкерісінен кейін қалыптасқан саяси ауыр жағдайда өздерінің іс-
әрекеттерін айқындап алу үшін ұлттық интеллигенция бастаған қазақ қоғамы
құрылтайға қатысты.
Құрылтайға қазақ сахарасының әр аймақтарынан, Самарқан облысы мен Алтай
губерниясындағы қазақтардың атынан — 58 делегат, әр түрлі қазақ ұйымдарының
атынан — 8 делегат және арнайы шақырумен — 15 адам қатысып, барлық жиын-
терісі 81 делегат келген. Құрылтайдыдың күн тәртібіне 10 мәселе қойылды:
1. Сібір,
2. Түркістан автономиясы және Оңтүстік-шығыс Одағы туралы;
3. Қазақ-қырғыз автономиясы;
4. Милиция туралы;
5. Ұлт кеңесі;
6. Ұлт қазынасы;
7. Мүфтилік мәселесі;
8. Халық соты;
9. Ауылды басқару және
10. азық-түлік мәселесі.
Алғашқы баяндаманы Ә. Бөкейханов жасап, ол жөнінде қаулы қабылданады.
Қаулыда — қазақ аутономиясы, милиция (жасақ) және Ұлт кеңесі мәселелерін
қарауға жеті кісілік комиссия құрылады. Құрылған комиссия атынан Халел
Ғаббасов аутономия, милиция және Ұлт кеңесі туралы баяндама жасайды.
Қазанның аяғында Уақытша өкімет түскенін, Ресей мемлекетінде халыққа
сенімді және беделді ұкіметтің жоқтығын, әкімшілік жоқ болған соң, халық
арасы бұзылып, пышақтасып кететіндігі, бассыздық кұшейіп, бұкіл мемлекет
бұліншілікке ұшырап, кұннен кұнге халықтың кұйі нашарлауын және бұл
бұліншілік біздің қырғыз-қазақтардың басына да келуін мұмкін деп ойлап,
бұкіл қазақ-қырғызды билейтін ұкімет керектігін ескеріп, съезд бір ауыздан
қаулы қылады:
1) Бөкей елі, Орал, Торғай, Ақмола, Семей, Жетісу, Сырдария облыстары,
Ферғана, Самарқан облыстарындағы, Амудария бөліміндегі, Закаспий
облысындағы қазақ уездері және Алтай губерниясындағы іргелес жатқан қазақ
болыстарының жері бірыңғай, іргелі халқы қазақ-қырғыз, қаны, тұрмысы, тілі
бір болғандықтан, өз алдына ұлттық, жерлі автономия құруға;
2) қазақ-қырғыз автономиясы — Алаш деп аталсын...
3) Алаш автономиясының жер ұстіндегі тұгі-суы, астындағы кені Алаш мұлкі
болсын...
5) Қазақ-қырғыз арасында тұрған аз халықтың құқықтары тең-геріледі. Алаш
автономиясына кірген ұлттардың бұкіл мекемеде санына қарай орын алады...
6) Алаш облыстарын қазіргі бүліншіліктен қорғау мақсатымен уақытша Ұлт
кеңесі құрылып, мұның аты Алаш орда болсын. Алаш ордасының ағзасы
(мүшесі) 25 болып, 10 орын қазақ-қырғыз арасындағы орыс және басқа
халықтарға қалдырды.
Алаш орданың уақытша орны — Семей қаласы.
Алаш орда бүгіннен бастап қазақ-қырғыз халқының билігін өз қолына алады...
Құрылтай делегаттары Уақытша үкімет құлатылғаннан кейін қазақтардың өмір
сүруінің өзін күрделендіріп жіберген анархия (тәртіпсіздік) жағдайында елді
аман сақтау үшін милиция жасақтау туралы қаулы қабылдады.
Қазақ-қырғыз автономиясын жариялау мерзімі туралы қызу пікірталас туып, Ә.
Бөкейханов бастаған топ: ортамызда тұрған басқа халықтармен ақылдасып және
милиция құрғанша тоқтата тұрайық — десе, Досмұхамедовтер бастаған топ
дереу жариялансын! дейді. Артынан екі жақ ымыраға келіп, біраз шартпен
автономияны жариялау Алаш Орда үкіметіне жүктеледі.
Құрылтай делегаттары Уақытша үкімет құлатылғаннан кейін қазақтардың өмір
сүруінің өзін күрделендіріп жіберген анархия (тәртіпсіздік) жағдайында елді
аман сақтау үшін, уақытша Ұлт Кеңесі түріндегі берік билік құру, оған
Алаш Орда деген атау беру (төрағасы Бөкейханов Әлихан Нұрмұхамедұлы Ұлт
Кеңесі құрамына 25 адам кірді), сондай-ақ милиция жасақтау туралы қаулы
қабылдады. Алаш астанасы — Семей (кейін ''Алаш-қала'' атауын алды) қаласы
еді.
Бұл туралы кейіннен Ә. Бөкейханов (1919 ж. ақпанның 11) былай деп
мәлімдейді: съездің бұл шешімі қазақтар мекендеген территорияда анархияны
болдырмау, өлкеде большевизмнің дамуына (яғни қазақтар үшін жат-таптық
жіктелу) жол бермеу мүдделерінен туындады....
Сол кезде Ресейде орын алған жағдайда қазақтардың жарияланған автономиясын
жүзеге асыру мүмкін емес еді. Кезекте бостандықтың жауы — большевизммен
күрес тұрды.
Өздерінің қолға алған шараларын іске асыру жолында Алашорда үкіметіне
Кеңестерге қарсы жақпен бірігуге тура келді. Өйткені Кеңес үкіметі кеңестік
негіздегі автономияларды ғана қолдап, көтермелесе, ал ақтардың Алаш
автономиясына көзқарасы басқаша болды. Соңғыларының қолдауына сүйене
отырып, қазақ халқы, дәлірек айтқанда Ә.Бөкейханов бастаған зиялылар тобы
белгілі бір деңгейде дербестікке жетуге болады деп санады. Бұл жолдағы
күрес оқиғалары төмендегідей өрбіді.
== Сыртқы істері ==
Алаш Орданың ақтармен бұл бағыттағы алғашқы байланысы, 1918 жылы 8-ақпанда
большевиктер тұтқындаған Сібір облыстық Думасының орнына құрылған Уақытша
Сібір үкіметімен болды.
Алаш Орда жетекшілері атаман Дутовпен, Самардағы Құрылтай жиналысы мүшелері
Комитетімен (Комуч), Омбыдағы Уақытша Сібір үкіметімен де байланыс жасады.
Басталып кеткен азамат соғысы Алаш Орданың ұстанар бағытында айқындауды
қажет етті. Сөйтіп, қазақ аутономиясы өлкеде әлеуметтік-саяси негізі жоқ
Кеңес үкіметіне қарсы күреске шығып, ақтарға қосылуға мәжбүр болды.
Уақытша Сібір үкіметі бастан-ақ қазақтарға ұлыдержавалық пиғыл танытты.
Олар Алаш қайраткерлерінің ел ішіндегі беделін өздерінің мақсаттарын жүзеге
асыруға мәселен, қажет кездерде әскер күшін жасақтау, соғыстың бүкіл
салмағын халық мойнына арту т.б. жағдайларға пайдалануды көздеді. Бұл
үкімет Алашорданың белгілі бір үкімет органы ретінде дербес, белсенді
әрекет жасауына келісе қоймады. Архив деректері, Сібір үкіметінің мүддесін
жүзеге асырушы эмиссарларға Алашорданың батыл қарсылық білдіріп отырғанын
көрсетеді. Мұның соңы қазақ автономиясының өзін ресми тану туралы
мәлімдемесін, Сібір үкіметінің нағыз сепаратизмнің белгісі деп
айыптауымен аяқталды.
Бұдан кейін Алашорда Бүкілресейлік биліктен үміткер тағы бір үкімет —
Самарадағы құрылтай жиналысы мүшелері комитеті (Комучпен) қарым-қатынаста
болды. 1918 жылы 8 маусымда өмірге келген негізінен эсерлер басқарған бұл
үкімет, демократиялық принциптерге беріктігін бірден-ақ байқатты. Бұл
олардың Алаш ордаға көзқарасынан-ақ байқалады. Тамыз айында Комуч құрылып
жатқан басқа үкіметтердің қатарында Алаш Орданы да мойындайтындығын
мәлімдеді. Комитет құрамына — Ә. Бөкейханов, А. Байтұрсынов, Ж. және Х.
Досмұхамедовтер, А. Бірімжанов, М. Тынышбаев, М. Шоқай және т.б. кірді.
Бірақ бұл табыс та ұзаққа бармады.
Оппозициялық күштерді біріктіру мақсатында Комуч ұйымдастыруымен 1918
жылдың 8-23 қыркүйегінде Уфа кеңесі өтеді. Кеңеске жоғарыда аталған
қайраткерлер қатынасты. Бұратана халықтар атынан сөйлеген Ә. Бөкейханов
өздерінің сепаратизмнен аулақ екендігін, демократиялық-федеративтік
Ресеймен біртұтас екендігін айтты.
Кеңес жүріп жатқан кезде 11-қыркүйекте Ә. Бөкейхановтың төрағалығымен Х.
және Ж. Досмұхамедовтер, М.Тынышбаев, У.Танашев, Ә.Ермеков, А.Бірімжанов
қатысқан Алашорданың төтенше мәжілісі өтеді. Онда қазақ автономиясын
Алашорданың бір өзі басқаратыны, ал бұрынырақта (18-мамырда) батыс
Қазақстандағы саяси жағдайға байланысты уақытша құрылған Ойыл уәлаяты
таратылатыны шешілді. Оның онына жол қатынасы нашарлығымен соғыс жағдайы
себебінен Алашорданың батыс бөлімшесі құрылды. Бұл болашақта шақырылатын
Бүкілресейлік Құрылтай жиналысы қарсаңында, бірауыздан құрылған автономия
бар екенін Кеңеске қатысушыларға көрсету болатын.
23-қыркүйектегі Кеңестің соңғы күнінде Уақытша Бүкілресейлік үкімет —
Директория жарияланды. Бірақ бұл Директория өзі жойылардан аз ғана бұрын 4-
қарашада шыққан бұйрығымен, бөлінбейтін Ресейді қалпына келтіру үшін барлық
облыстық үкіметтермен бірге Алашорданың орталық үкіметін таратып, оның
облыстық, уездік ұйымдарын ғана қалдырды. Орнына мәдени-тұрмыстық
мүдделерді басқаратын Бас Уәкілдік қызметін енгізді.
Бас Уәкілдік мәселесі 18-қарашада ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz