Салықтың экономикалық мақсаты
Мазмұны
Кіріспе
І.Бөлім.Салықтың экономикалық мақсаты
1.1.Салықтың атқаратын қызметтері
1.2.Қазақстан Республикасындағы салық салу принциптері
ІІ.Бөлім. Жер салығын төлеушілер және салық салу объектілері
2.1 Жер салығы бойынша салық ставкалары
2.2.Ауыл шаруашылығында жер көлемін тиімді пайдалану
ІІІ.Бөлім.Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғалар
3.1.Ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлер
3.2.Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға
патент беру тәртібі
Қортынды
Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
І.Бөлім.Салықтың экономикалық мақсаты
1.1.Салықтың атқаратын қызметтері
1.2.Қазақстан Республикасындағы салық салу принциптері
ІІ.Бөлім. Жер салығын төлеушілер және салық салу объектілері
2.1 Жер салығы бойынша салық ставкалары
2.2.Ауыл шаруашылығында жер көлемін тиімді пайдалану
ІІІ.Бөлім.Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғалар
3.1.Ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлер
3.2.Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға
патент беру тәртібі
Қортынды
Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Қазақстан Республикасы егеменді алып, тәуелсіз мемлекет болғанына да, міне, он бес жылдың жүзі болды. Осы кезең аралығында салық жүйесіне көптеген өзгерістер енгізілді.
Қазақстан Республикасы Конституцясының 35- бабында «Заңды түрде белгіленген салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді төлеу әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады» деп атап көрсетілген.
Салықтар мемлекеттің саяси және экономикалық қызметтерін қаржыландырудың негізгі көзі болып табылады.
Салықтар – мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде жүргізетін, қайтарымсыз және өтеусіз сипатта болатын бюджетке төленетін міндетті ақшалай төлемдер.
Қазақстан Республикасында салық жүйесі реформалаудың 3 кезеңінен өтті.
Бірінші кезең – 1991 жылғы 9 шілдедегі Қазақ КСР Президентінің «Қаз КСР мемлекеттік салық инспекцичсы құрылды. 16 жалпы мемлекеттік және 27 жергілікті салық түрін қарастыратын салық жөніндегі заң актілері пакеті қабылданды.»
Екінші кезең – 1995 жылғы 24 сәуірдегі «Бюджетке төленетін салық және басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы өз қаржы жүйемізді құруға ықпал етті. Ең бастысы, салық төлеу жүйесі ықшамдалып, салық саны 45 – 11 – ге дейін қысқыртылды. Қосылған құн салығы енгізілді.
Үшінші кезең - 2001 жылы 12 маусымда Қазақстан Республикасының жаңа Салық кодексі қабылданып, ол 2002 жылдың 1 қаңтарынан қолданысқа енгізілді.
Салық кодексі қабылданғаннан бері бірнеше толықтырулар мен өзгерістер жасалды.
Қазақстан Республикасының Салық кодексін қабылдаудағы ең негізгі ерекшеліктері және қол жеткізген жетістіктеріміз ретінде салықтарды бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерден ажырата отырып, оны «ерекше тауар» түрінде қарастырылғанын атап өтуге болады.
2006 жылдың 13 наурызында Астанада Конгресс – хол ғимаратында ҚР Қаржы министрлігі Салық комитеті басшылық құрамының Астана қаласының салық төлеушілермен кездесуі болып өтті. Кездесуге Қазвқстан кәсіпкерлері ассоциасының мүшелері, Салық комитетінің қызметкерлері де қатысты.
Кездесу салық заңдары мен салықтық әкімшіліктендірудің нормаларын қолдануға байланысты мәселелерді салық төлеушілерге түсіндіру, салық төлеушілер мен салық қызметкерлерінің арасында дұрыс түсінік қалыптастыру, салық мәдениетін арттыру мақсатында өткізілді.
Қазақстан Республикасы егеменді алып, тәуелсіз мемлекет болғанына да, міне, он бес жылдың жүзі болды. Осы кезең аралығында салық жүйесіне көптеген өзгерістер енгізілді.
Қазақстан Республикасы Конституцясының 35- бабында «Заңды түрде белгіленген салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді төлеу әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады» деп атап көрсетілген.
Салықтар мемлекеттің саяси және экономикалық қызметтерін қаржыландырудың негізгі көзі болып табылады.
Салықтар – мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде жүргізетін, қайтарымсыз және өтеусіз сипатта болатын бюджетке төленетін міндетті ақшалай төлемдер.
Қазақстан Республикасында салық жүйесі реформалаудың 3 кезеңінен өтті.
Бірінші кезең – 1991 жылғы 9 шілдедегі Қазақ КСР Президентінің «Қаз КСР мемлекеттік салық инспекцичсы құрылды. 16 жалпы мемлекеттік және 27 жергілікті салық түрін қарастыратын салық жөніндегі заң актілері пакеті қабылданды.»
Екінші кезең – 1995 жылғы 24 сәуірдегі «Бюджетке төленетін салық және басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы өз қаржы жүйемізді құруға ықпал етті. Ең бастысы, салық төлеу жүйесі ықшамдалып, салық саны 45 – 11 – ге дейін қысқыртылды. Қосылған құн салығы енгізілді.
Үшінші кезең - 2001 жылы 12 маусымда Қазақстан Республикасының жаңа Салық кодексі қабылданып, ол 2002 жылдың 1 қаңтарынан қолданысқа енгізілді.
Салық кодексі қабылданғаннан бері бірнеше толықтырулар мен өзгерістер жасалды.
Қазақстан Республикасының Салық кодексін қабылдаудағы ең негізгі ерекшеліктері және қол жеткізген жетістіктеріміз ретінде салықтарды бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерден ажырата отырып, оны «ерекше тауар» түрінде қарастырылғанын атап өтуге болады.
2006 жылдың 13 наурызында Астанада Конгресс – хол ғимаратында ҚР Қаржы министрлігі Салық комитеті басшылық құрамының Астана қаласының салық төлеушілермен кездесуі болып өтті. Кездесуге Қазвқстан кәсіпкерлері ассоциасының мүшелері, Салық комитетінің қызметкерлері де қатысты.
Кездесу салық заңдары мен салықтық әкімшіліктендірудің нормаларын қолдануға байланысты мәселелерді салық төлеушілерге түсіндіру, салық төлеушілер мен салық қызметкерлерінің арасында дұрыс түсінік қалыптастыру, салық мәдениетін арттыру мақсатында өткізілді.
Қолданылған әдебиеттер
1. Балабанов И.Т. Қаржы менеджментінің негізі. Москва «Қаржы және статистика» 2001 жыл;
2. Ильясов К.И. Налоги развитых зарубежных государств – Алматы. Қаржы Қаражат. 2000 жыл.
3. Кәжімжанов З. Салық саясатының дамуға ел ілімінің кепілі. Үкімет жаршысы – 2001 жыл
4. «ҚР Салық кодексінің негізі ерекшелігін түсіндіру жөнінде» – Алматы: Жинақ– 2001 жыл;
5. ҚР Салық жүйесінің кейбір мәселелері // Қаржы қаражат 2001 жыл;
6. Мақсат мүдделерді біріктіру: // Қаржы қаражат 2001 жыл;
7. Кодекс. // Қаржы қаражат – 2002 жыл;
8. Назарбаев Н.А. Қазақстан 2030 жолдауы Алматы;
Білім – 1997ж;
9. «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер». Алматы: ҚР Салық кодексі 2002 жыл;
10. Салық жүйесінің кейбір мәселелері // Жаршы 2000 жыл;
11. Салыққа салауатты көзқарас керек // Зерде– 2000 №3;
12. Салық экономиканы турақтандыруда // Орал өңірі – 2001 жыл.
13.А.Д.Үмбетәлиев,Ғ.Е.Керімбек «Салық және салық салу»,Алматы,2006
14.С.А.Найманбаев, «Салық құқығы»,Алматы,2006.
15. Салық кодексі, 2007.
Керімбек Ғ.Е. «Салық және салық салу», әдістемелік оқу құралы. Шымкент,2004.
1. Балабанов И.Т. Қаржы менеджментінің негізі. Москва «Қаржы және статистика» 2001 жыл;
2. Ильясов К.И. Налоги развитых зарубежных государств – Алматы. Қаржы Қаражат. 2000 жыл.
3. Кәжімжанов З. Салық саясатының дамуға ел ілімінің кепілі. Үкімет жаршысы – 2001 жыл
4. «ҚР Салық кодексінің негізі ерекшелігін түсіндіру жөнінде» – Алматы: Жинақ– 2001 жыл;
5. ҚР Салық жүйесінің кейбір мәселелері // Қаржы қаражат 2001 жыл;
6. Мақсат мүдделерді біріктіру: // Қаржы қаражат 2001 жыл;
7. Кодекс. // Қаржы қаражат – 2002 жыл;
8. Назарбаев Н.А. Қазақстан 2030 жолдауы Алматы;
Білім – 1997ж;
9. «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер». Алматы: ҚР Салық кодексі 2002 жыл;
10. Салық жүйесінің кейбір мәселелері // Жаршы 2000 жыл;
11. Салыққа салауатты көзқарас керек // Зерде– 2000 №3;
12. Салық экономиканы турақтандыруда // Орал өңірі – 2001 жыл.
13.А.Д.Үмбетәлиев,Ғ.Е.Керімбек «Салық және салық салу»,Алматы,2006
14.С.А.Найманбаев, «Салық құқығы»,Алматы,2006.
15. Салық кодексі, 2007.
Керімбек Ғ.Е. «Салық және салық салу», әдістемелік оқу құралы. Шымкент,2004.
Мазмұны
Кіріспе---------------------------- ----------------------------------- ------
-
І.Бөлім.Салықтың экономикалық мақсаты---------------------------- -
1.1.Салықтың атқаратын қызметтері------------------------- -----------
1.2.Қазақстан Республикасындағы салық салу принциптері-----------
ІІ.Бөлім. Жер салығын төлеушілер және салық салу объектілері-------
2.1 Жер салығы бойынша салық ставкалары-----------------------
2.2.Ауыл шаруашылығында жер көлемін тиімді пайдалану-----------
ІІІ.Бөлім.Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғалар--
3.1.Ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлер---------------
3.2.Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға
патент беру тәртібі---------------------
Қортынды--------------------------- ----------------------------------- -
Пайдаланған әдебиеттер------------------------- -----------------------------
-------
Кіріспе
Қазақстан Республикасы егеменді алып, тәуелсіз мемлекет болғанына да,
міне, он бес жылдың жүзі болды. Осы кезең аралығында салық жүйесіне
көптеген өзгерістер енгізілді.
Қазақстан Республикасы Конституцясының 35- бабында Заңды түрде
белгіленген салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді төлеу
әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады деп атап көрсетілген.
Салықтар мемлекеттің саяси және экономикалық қызметтерін
қаржыландырудың негізгі көзі болып табылады.
Салықтар – мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі
бір мөлшерде жүргізетін, қайтарымсыз және өтеусіз сипатта болатын бюджетке
төленетін міндетті ақшалай төлемдер.
Қазақстан Республикасында салық жүйесі реформалаудың 3 кезеңінен өтті.
Бірінші кезең – 1991 жылғы 9 шілдедегі Қазақ КСР Президентінің Қаз КСР
мемлекеттік салық инспекцичсы құрылды. 16 жалпы мемлекеттік және 27
жергілікті салық түрін қарастыратын салық жөніндегі заң актілері пакеті
қабылданды.
Екінші кезең – 1995 жылғы 24 сәуірдегі Бюджетке төленетін салық және
басқа да міндетті төлемдер туралы Қазақстан Республикасы Президентінің
Жарлығы өз қаржы жүйемізді құруға ықпал етті. Ең бастысы, салық төлеу
жүйесі ықшамдалып, салық саны 45 – 11 – ге дейін қысқыртылды. Қосылған құн
салығы енгізілді.
Үшінші кезең - 2001 жылы 12 маусымда Қазақстан Республикасының жаңа
Салық кодексі қабылданып, ол 2002 жылдың 1 қаңтарынан қолданысқа енгізілді.
Салық кодексі қабылданғаннан бері бірнеше толықтырулар мен өзгерістер
жасалды.
Қазақстан Республикасының Салық кодексін қабылдаудағы ең негізгі
ерекшеліктері және қол жеткізген жетістіктеріміз ретінде салықтарды
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерден ажырата отырып, оны
ерекше тауар түрінде қарастырылғанын атап өтуге болады.
2006 жылдың 13 наурызында Астанада Конгресс – хол ғимаратында ҚР Қаржы
министрлігі Салық комитеті басшылық құрамының Астана қаласының салық
төлеушілермен кездесуі болып өтті. Кездесуге Қазвқстан кәсіпкерлері
ассоциасының мүшелері, Салық комитетінің қызметкерлері де қатысты.
Кездесу салық заңдары мен салықтық әкімшіліктендірудің нормаларын
қолдануға байланысты мәселелерді салық төлеушілерге түсіндіру, салық
төлеушілер мен салық қызметкерлерінің арасында дұрыс түсінік қалыптастыру,
салық мәдениетін арттыру мақсатында өткізілді.
І.Бөлім.Салықтың экономикалық мақсаты
1.1.Салықтың атқаратын қызметтері
Салықтар – тауарлы өндіріспен бірге, қоғамның топқа бөлінуімен және
мемлекеттің пайда болуымен, оған әскер, сот, қызметкерлер ұстауға
қаражаттың қажет болуынан пайда болды.
Салықтың экономикалық мәні – шаруашылық субьектілерінен, азаматтардане
ұлттық табыстың бір бөлігін алу жөніндегі өндірістік қатынастардың бір
бөлігі болып табылатындығында.
Салықтың мәні мемлекет өз пайдасына жалпы ішкі өнімнің белгілі мөлшерін
нақтылы жарна ретіндеғ алып қалды.
Салықтар мемлекеттің өмір сүруінің негізі болып саналады. Мемлекетті
ұстау үшін, халықтың ақшалай немесе натуралдық формада тұрақты түрде
төлейтін жарналары қажет болады. Адамзаттың даму тарихында салықтың
нысандары мен әдістері мемлекеттің сұранымдары мен қажеттеріне қарай
бейімделіп, өзгерістерге ұшырап отырды.
Салықтар тауар-ақша қатынастарынан тыс қолданылады. Натуралды
салықтардың мөлшері мен түрі нақты жергілікті жағдайларға бағынған. Мысалы,
1 адамнан 1 құндыз терісі немесе 10 пұт тұз және т.б. алынған. Тауар – ақша
қатынастарының нығаюымен натуралды салықтың рөлі айтарлықтай азайды.
Дегенмен, олар соңғы уақытқа дейін пайдаланылады.
Салықтарға экономикалық әдебиеттерде әр түрлі анықтама мен түсініктеме
берілген. Мәселен, Салық кодексінде Салықтар – мемлекет біржақты
тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде жүргізетін,
қайтарымсыз және
өтеусіз сипатта болатын бюджетке төленетін міндетті ақшалай жарналар деп
атап көрсетілген.
Салық – заңды актілерге сәйкес салық төлеушілермен жүзеге асырылатын
бюджетке төленетін міндетті төлем.
Салық – белгілі бір обьектілерден төленетін төлем.
Салық дегеніміз – белгілі бір мерзімде және белгілі бір көлемде
алынатын, заң бойынша қарастырылған міндетті төлемдер.
Қорыта айтқанда, барлық анықтамалар бір негізді құраушы жүйе екендігін
байқауға болады.
Салықты басқа да төлемдерден ажырата білуіміз керек. Себебі, салық
белгілі бір обьектілерден төленеді. Сонымен қатар салықты төлеудің өзіндік
бір мерзімі болады және белгілі бір көлемде немесе мөлшерде алынады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетінде салықтардың меншікті
70 пайызын құрайды.
Салықты материалдық тұрғыдан алғанда – бұл, салық төлеушінің белгілі
бір мерзімде және белгіленген тәртіпте мемлекетке беретін белгілі бір ақша
сомасы болып табылады.
Салықтың материалдық белгісі – салық төлеуші белгілі бір соманы
мемлекетке міндетті түрде беруі болып келеді.
Материалдық салықтық қатынастар – ақшалай қатынастар, өйткені ол ақша
қаржыларының салық төлеушіден мемлекеттік ақша қорларына жылжуы дегенді
білдіреді.
Экономикалық категория тұрғысынан қарағанда салық – салық төлеушілерден
мемлекетке қарай белгілі бір мөлшерде, белгілі бір мерзімде және
белгіленген тәртімте бір бағыттағы ақшаның қозғалысы болып саналады.
Ал, құқықтық тұрғыдан қарайтын болсақ, бұл мемлекеттік бекітілім, яғни
тұлғалардың мемлекетке белгілі бір ақша сомасын беруін көздейтін
міндеттеме.
Салық құқығы – мемлекетің салықтық әрекеті процесінде пайда болатын
қоғамдық қатынастарды реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы.
Салық материалдық тұрғыда белгілі бір ақша сомасын немесе салық
төлеушілердің мемлекетке беруі тиіс белгілі бір заттардың санын білдіреді.
Салық экономикалық категория ретінде және өзінің қалыптасуы барысында
мынадай 3 қызметті атқарады.
Салықтың ең бірінші кезектегі атқаратын қызметі, бұл – қазыналық.
Мемлекет өз қазынасын толықтыру мақсатында табыс көздерін жасайды.
Салық төлеушілерге нормативтік құқықтық актілер негізінде салық және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептейді, салық
ставкалары мен төлеу мерзімін белгілейді. Салықтардың қазыналық қызметі-
түрлі субьектілер табысының бір бөлігі мемлекет пайдасына өтеді. Салықтың
қазыналық қызметі арқылы мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлігі құралып,
салықтың қоғамдық міндеті артады. Қорыта айтқанда, мемлекеттің бюджет
саясаты жүзеге асырылады.
Салықтың келесі қызметтерінің бірі – бақылау.
Мемлекет экономиканы дамыту жолында салықтық реттеу процесі арқылы
экономиканың кейбір салаларын дамытуды ынталандырады және қажет жағдайда
тежеп отырады. Бюджетке түскен салық түсімдерін реттейді және бақылап
отырады. Кез-келген қызмет түріне бақылау жасау қажет. Ал енді салық
түсімдеріне бақылау өте қажет. Мемлекет бюджеттің кірісі мен шығысын
есептейді, соған сәйкес өз қызметін атқарады.
Салықтардың бақылау қызметінің арқасында салық жүйесінің тиімділігі
бағаланады, қаржы ағымдары мен қызмет түрлеріне бақылау қамтамасыз
етіледі.
Салықтың келесі атқаратын қызметтерінің бірі – қайта бөлу.
Бюджетке түскен салық түсімдерін қаржыландыруды қажет ететін
бағдарламалар жобасына сәйкес және әр салаларға мақсатқа сай бөлінуін
қарастырады. Салық түсімдерінің мақсатқа сай және өз уақтысында
жұмсалуына қадағалау жасайды.
Салықтың қайта бөлу қызметі мемлекетке салықты қоғамдағы экономикалық
және әлеуметтік процестерге әсер ету құралы ретінде қолдануға мүмкіндік
береді.
Салықтардың қайта бөлу қызметінің көмегімен бюджетте ақша қаражаттары
жиналады, осыдан кейін жалпы мемлекеттік мәселелерді шешуге бағытталады,
әлеуметтік топтардың табыстары арасындағы қатынастарды өзгерту жолымен
әлеуметтік тепе-теңдікті ұстап тұрады.
Салық қызметінің міндеті – бюджеттің табыс бөлігінің орындалуына
жауап беретін бірден бір мемлекеттік орган.
Салық – бірінші кезекте, бюджет саясатын жүзеге асыра отырып,
мемлекеттік бюджетті толықтыруды көздейді. Осы бюджетке түскен салық
түсімдеріне қайдан келеді және қайда кетеді жөнінде бақылау жасайды. Ал
енді осы қызметтердің қорытындысы ретінде бюджетке түскен салық және
салықтық емес түсімдерге қайта бөлу жасалады.
Мұның мақсаты – мемлекет әділетті түрде өз шығындарын да жаба отырып,
елдің әлеуметтік топтарына да қолдау көрсетіп, басқа да шығыстарды жаба
білу.
Салықтық емес түсімдер – Қазақстан Республикасының Салық кодексінде
белгіленген, негізгі капиталды, гранттарды сатудан түсетін түсімдерге
жатпайтындардан басқа, Қазақстан Республикасының басқа да заңнамалық
актілерінде белгіленген бюджетке төленетін міндетті, қайтарылмайтын
төлемдер, сондай – ақ, ресми трансферттерден басқа, бюджетке өтеусіз
негізде берілетін ақшалар.
Салық теориясы – салық маңызы мен қызметі туралы ғылыми білім және
ұғымдардың жүйесі, мемлекеттік қаржы қызметіндегі олардың рөлі.
Салық несиесі – салықты төлеу мерзімінің өзгеруін өрнектейтін
жеңілдік.
Салық режимі – салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдерді төлеу жөніндегі барлық салық міндеттемелерін есептеу кезінде
салық төлеуші қолданатын салық заңдары нормаларының жиынтығы.
Қорыта келгенде, салықтар көптеген елдерде әр түрлі аталғанымен,
кейде оларға салық салу және алыну жолдары ұқсас болып келеді. Салық
төлеуші ретінде салық төлеу жауапкершілігі – жүктелген заңды және жеке
тұлғалар танылса, ал салық салу обьектілері болып салық төлеушінің есепті
кезеңде алған табыстары, тауарлары, мүліктері, көлік құралдары, пайдасы
және тағы да басқалар табылады. Салық ақшалай және заттай түрде
әділеттілік, теңдік және тұрақтылық тәрізді салық салу принциптері
негізінде құрылған салық ставкаларын қолдану арқылы алынады. Салық
ставкалары тұрақты немесе пайыз түрінде тағайындалады. Пайыздық ставкалар
үйлесімді, үдемелі және кемімелі болып бөлінеді.
1.2. Қазақстан Республикасындағы салық салу принциптері
Салық бюджетке төленетін міндетті төлем болып саналатын болса, ал салық
салу салықтың түрлері бойынша енгізу, бекіту, есептеу және төлеу
тәртібіндегі мемлекеттің жалпы ережелерін қарастырады.
Мемлекеттің тиімді салық салу процесін жүзеге асыру үшін бірнеше
принциптері бар.
Салықтардың созылымдылық принципі – бұл принциптің мәні мынада, яғни,
мемлекет өзінің күнделікті сұранысына байланысты салық кодексімен
қарастырылған жағдайда ғана пайда болады.
Салық салудың шындық принципі болып салық салудың экономикалық принципі
табылады.
Салық салудың салық кодексімен басқару принципі былайша өрнектеледі,
яғни салық төлеу бойынша міндетті осы салықтар салық кодексімен
қарастырылған жағдайда ғана пайда болады.
Салық салудың үнемділік принципіне сәйкес, салық жинау ең төменгі
шығындарда жүргізілуі қажет.
Қазақстан Республикасының салық заңдары салық салудың бірнеше
принциптеріне негізделеді,атап айтқанда:
- бірінші, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді
төлеудің міндеттілігі;
- екінші, салық салудың айқындығы
- үшінші, салық салудың әділдігі
- төртінші, салық жүйесінің біртұтастығы
- бесінші, салық заңдарының жариялылығы принциптері.
Ал, енді осы принциптерге жеке-жеке тоқталып өтетін болсақ.
1. Салық салудың міндеттілік принципі.
Салық төлеушілер салық заңдарына сәйкес салық міндеттемелерін толық
көлемінде және белгіленген мерзімдерде орындауға міндетті болуы тиіс. Бұл
әрбір Қазақстандық азаматтың негізі борышы, парызы болып саналады.
2. Салық салудың айқындық принципі.
Қазақстан Республикасының салықтары және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдері әрбір салық төлеуші үшін айқын болуы тиіс.
3. Салық салудың әділдік принципі.
Қазақстан Республикасында салық салу жалпыға бірдей және міндетті
болып табылады.
Кез – келген салық төлеуші үшін салық салу жүйесі әділетті түрде шешілуі
қажет.
Жеке сипаттағы салық жеңілдіктерін беруге тыйым салынады
4.Салық жүйесінің біртұтастық принципі.
Қазақстан Республикасының салық жүйесі Қазақстан Республикасының бүкіл
аумағында барлық салық төлеушілерге қатысты біртұтас болып табылады.
5.Салық заңдарының жариялылық принципі.
Салық салу мәселелерін реттейтін нормативтік құқықтық актілер ресми
басылымдарда міндетті түрде жариялануға тиіс.
Салықтарды ұтымды ұйымдастырудың классикалық принциптерін экономист Адам
Смит ұсынған еді.
Олар мыналар:
- салық әрбір төлеушінің табысына қарай салынуы тиіс
- салықтың мөлшері мен төленетін мерзімі алдын ала, әрі нақты белгіленуі
тиіс
- әрбір салықтың төлеуші үшін неғұрлым қолайлы уақытта және тиімді
әдіспен салынуға тиіс.
- өндіріп алынатын салықтың шығындары мейлінше аз болуға тиіс
Бұл принциптердің қолданылуы салық салудағы сорақылықтарды жойып, салық
салу жүйесін ретке келтірді.
Сондықтан Адам Смит: Салық - төлеушілер үшін құндылықтың емес,
бостандықтың белгісі – деп жазды.
АҚШ- тың тәуелсіздік декларациясы авторларының бірі Франклин: өмірде
салық пен өлімнен қашып құтыла алмайсың – деп атап көрсетті.
ІІ.Бөлім.Жер салығын төлеушілер және салық салу объектілері.
2.1.Жер салығы бойынша салық ставкалар
Жер салығы адамзат өркениетінің әр қилы даму кезеңдерінде үзбей
алынған, күні бүгінге дейін әрқашанда жергілікті салық салу жүйесінде
көрініс табатын үйреншікті жергілікті салық болып табылады. Бұл салық
негізінде есептеліну көзі бойынша мүліктік болғандықтан оның төлеушілері
қатарына заңды тұлғалар да, жеке тұлғалар да жатады. Жер салығын
қалыптастыру тәсілі жерлердің түрі мен пайдаланылатын мақсат-бағдарларына
қарай кұрылады.
Жер салығын алу барысында жерді ұтымды пайдалану, жерге орналастыру
істерін жақсарту, жерді және оған байланысты экологиялық ахуалдарды корғау,
жерді құнарлыландыру, жер аумағындағы әлеуметтік-мәдени шараларды жүзеге
асыру, жерлерден сол аумақтардағы бюджеттерге қосымша каражаттар түсіру
және т.б. көзделінеді.
Салық кодексінде көзделген жәйттерге орай, салық салу мақсатында елді
мекендердің жерлері мына:
1) тұрғын үй қоры мен оның жанындағы кұрылыстары және ғимараттары
орналасқан жерлерді коспағанда елді мекендердің жерлері;
2) тұрғын үй қоры мен оның жанындағы құрылыстары және ғимараттары
орналасқан жерлері сияқты екі топқа бөлінген.
Сонымен қатар, бірден айта кететін маңызды жәйт, егер осы жерлер
(запастағы жерлерді қоспағанда) тұрақты пайдалануға немесе өтеусіз уақытша
пайдалануға берілмесе, онда жерлердің мынасанаттары:
1) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардын жерлері;
2) орман қорының жерлері;
1) су қорының жерлері;
запастағы жерлер салық салудан босатылады.
Темір жолдар, оқшаулау белдеулері, темір жол станциялары, вокзалдар
орналасқан жер учаскелерін қоса алғанда, заңдарда белгіленқен тәртіппен
темір жол көлігі ұйымдарының объектілеріне берідген жер учаскелері темір
жол көлігі ұйымдары үшін салық салу объектісі болып саналады.
Мұнай кұбырлары, газ кұбырлары алып жатқан жер учаскелерін қоса
алғанда, балансында мұнай кұбырлары, газ құбырлары бар, мұнай мен газ
өндіруді, тасымалдауды жүзеге асыратын ұйымдар үшін осы ұйымдарға заңдарда
белгіленген тәртіппен берілген жер учаскелері салық салу объектісі болып
есептеледі.
Байланыс желілерінің тіректері алып жатқан жер учаскелерін қоса
алғанда, балансында радиорелелік, әуе, кабельдік байланыс желілері бар
байланыс ұйымдары үшін осы ұйымдарға заңдарда белгіленген тәртіппен
берілген жер учаскелері салық салу объектісі болып табылады.
Жер учаскелерін иелену немесе пайдалану құқығын растайтын құжаттарда
немесе тараптардың келісімінде өзгеше көзделмесе, бірнеше тұлғаның ортақ
меншігіндегі (пайдалануындағы) жер учаскесі бойынша осы тұлғалардың
әрқайсысы жер салығын төлеуші болып саналады.
Қазақстан аумағындағы мынадай жер учаскелері:
елді мекендердің ортақ пайдалануындағы алаңдар, көшелер, өткелдер, жолдар,
жағалаулар, парктер, скверлер, бульварлар, су қоймалары, жағажайлар,
зираттар, су кұбырлары, жылу құбырлары, тазарту құрылғылары және ортақ
паңдаланылатын өзге де инженерлік жүйелер алып жатқан және соларға арналған
жерлер;
ортақ пайдалануға бөлінген белдеудегі мемлекеттік автомобиль жолдарының
желісі алып жатқан жералаптары, көліктер жан-жаққа жүріп өтетін жол
тарамдары, жол айырықтары, жасанды құрылыстар, трассалар бойындағы жол
резервтері мен өзге де жол қызметін көрсету жөніндегі құрылыстар, жол
қызметінін (кызметкерлерінің) қызмет бабындағы және тұрғын үй-жайлары,
қардан қорғау өкпелері мен безендіру жасыл
желектері орналасқан жерлер;
Қазақстан Республикасы Үкіметінін шешімі бойынша консервацияланған
объектілер алып жатқан жерлер.
Жер учаскесін иелену құқығы немесе пайдалану кұқығы тоқтатылған
жағдайда жер салығы жер учаскесін іс жүзінде пайдалану кезеңі үшін
есептеліп шығарылады.
Салық төлеуші салық кезеңінде декларация табыс ету мерзімі басталғаннан
кейін он күндік мерзімнен кешіктірмей біржолата есеп айырысу жүргізіп, жер
салығын төлейді.
Бірнеше салық төлеушілердің пайдалануындағы үйлер, құрылыстар мен
ғимараттар орналасқан жер учаскелеріне жер салығы олардың бөлек
пайдалануындағы үйлер мен құрылыстардың алаңына барабар әр салық төлеуші
бойынша жеке есептеледі.
Салықты есептеу әрбір жер учаскесі бойынша жекелей салық базасына
тиісті салық ставкасын қолдану арқылы жүргізіледі. Жер салығынын, сомасы
сол жер учаскесі орналасқан жердегі бюджет кірісіне аударылады.
Заңды тұлғалар жер салығының сомаларын белгіленген салық базасына
тиісті салық ставкасын қолдану арқылы өз беттерімен жүзеге асырады, сондай-
ақ олар жер салығы бойынша ағымдағы төлемдерді есептеуге және төлеуге
міндетті.
Жер салығы адамзат өркениетінің әр қилы даму кезеңдерінде үзбей алынған,
күні бүгінге дейін әрқашанда жергілікті салық салу жүйесінде көрініс
табатын үйреншікті жергілікті салық болып табылады. Бұл салық негізінде
есептеліну көзі бойынша мүліктік болғандықтан оның төлеушілері қатарына
заңды тұлғалар да, жеке тұлғалар да жатады. Жер салығын қалыптастыру
тәсілі жерлердің түрі мен пайдаланатын мақсат – бағдарларына қарай
құрылады.
Жер салығының мөлшері жер учаскесінің сапасына, орналасу өңіріне және
сумен қамтамасыз етілуіне қарай анықталады, сондай-ақ оны белгілеу кезінде
жер иеленушілер мен жерді пайдаланушылардың шаруашылық және өзге қызметінің
нәтижелері есепке алынбайды.
Жеке тұлғалар төлеуге жататын жер салығының сомасын тиісті салық
ставкалары мен салық базасын негізге ала отырып, 1 тамыздан кешіктірмейтін
мерзімде салық органдыры есептеп шығарады. Жеке тұлғалар есептелген жер
салығының сомасын ағымдағы жылдың 1 қазанынан кешіктірмей тиісті бюджет
кірісіне аударады.
2.2. Ауыл шаруашылығында жер көлемін тиімді пайдалану.
Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешені ұлттық экономиканың базалық
салаларының бірі болып табылады.
Аграрлық сектордың орасан зор әлеуметтілігіне ауыл шаруашылығы
жерінің айтарлықтай көлемі дәлел бола алады, 2005 жылдың басында оның жалпы
ауданы 223 млн. гектарды құрады, оның 21 млн. гектары егістік жерлер.
Оған қоса республика халқының 45 пайызға жуығы ауылдық жерлерде
тұрады және орасан мол еңбек әулетін құрайды.
Агроөнеркәсіптік кешенде ұлттық табыстың үштен біріне жуығы
өндіріледі. 2004 жылдың тек қантар, ақпан айларында ғана Қазақстандағы
барлық ауыл шаруашылығы өнімі 35,7 млрд. теңгені құрады, бұл 2003 жылғы осы
уақыттағы табысқа қарағанда 5,9 пайызғы артық.
Жүргізілген реформалардың арқасында 2005 жылға дейінгі кезде
Қазақстанда агроөнеркәсіптік кешенді қайта өркендетудің барлық негізгі
алғышарттары жасалып болды. Ең басты, қоғамдық пікірталастарға қарамастан
жерге жеке меншік енгізілді. Нәтижесі де көп күттірген жоқ – Қазақстанда
фермерлік шаруашылықтардың саны жылдан-жылға көбейіп келеді. Бүгінгі таңда
мұндай ... жалғасы
Кіріспе---------------------------- ----------------------------------- ------
-
І.Бөлім.Салықтың экономикалық мақсаты---------------------------- -
1.1.Салықтың атқаратын қызметтері------------------------- -----------
1.2.Қазақстан Республикасындағы салық салу принциптері-----------
ІІ.Бөлім. Жер салығын төлеушілер және салық салу объектілері-------
2.1 Жер салығы бойынша салық ставкалары-----------------------
2.2.Ауыл шаруашылығында жер көлемін тиімді пайдалану-----------
ІІІ.Бөлім.Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғалар--
3.1.Ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлер---------------
3.2.Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға
патент беру тәртібі---------------------
Қортынды--------------------------- ----------------------------------- -
Пайдаланған әдебиеттер------------------------- -----------------------------
-------
Кіріспе
Қазақстан Республикасы егеменді алып, тәуелсіз мемлекет болғанына да,
міне, он бес жылдың жүзі болды. Осы кезең аралығында салық жүйесіне
көптеген өзгерістер енгізілді.
Қазақстан Республикасы Конституцясының 35- бабында Заңды түрде
белгіленген салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді төлеу
әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады деп атап көрсетілген.
Салықтар мемлекеттің саяси және экономикалық қызметтерін
қаржыландырудың негізгі көзі болып табылады.
Салықтар – мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі
бір мөлшерде жүргізетін, қайтарымсыз және өтеусіз сипатта болатын бюджетке
төленетін міндетті ақшалай төлемдер.
Қазақстан Республикасында салық жүйесі реформалаудың 3 кезеңінен өтті.
Бірінші кезең – 1991 жылғы 9 шілдедегі Қазақ КСР Президентінің Қаз КСР
мемлекеттік салық инспекцичсы құрылды. 16 жалпы мемлекеттік және 27
жергілікті салық түрін қарастыратын салық жөніндегі заң актілері пакеті
қабылданды.
Екінші кезең – 1995 жылғы 24 сәуірдегі Бюджетке төленетін салық және
басқа да міндетті төлемдер туралы Қазақстан Республикасы Президентінің
Жарлығы өз қаржы жүйемізді құруға ықпал етті. Ең бастысы, салық төлеу
жүйесі ықшамдалып, салық саны 45 – 11 – ге дейін қысқыртылды. Қосылған құн
салығы енгізілді.
Үшінші кезең - 2001 жылы 12 маусымда Қазақстан Республикасының жаңа
Салық кодексі қабылданып, ол 2002 жылдың 1 қаңтарынан қолданысқа енгізілді.
Салық кодексі қабылданғаннан бері бірнеше толықтырулар мен өзгерістер
жасалды.
Қазақстан Республикасының Салық кодексін қабылдаудағы ең негізгі
ерекшеліктері және қол жеткізген жетістіктеріміз ретінде салықтарды
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерден ажырата отырып, оны
ерекше тауар түрінде қарастырылғанын атап өтуге болады.
2006 жылдың 13 наурызында Астанада Конгресс – хол ғимаратында ҚР Қаржы
министрлігі Салық комитеті басшылық құрамының Астана қаласының салық
төлеушілермен кездесуі болып өтті. Кездесуге Қазвқстан кәсіпкерлері
ассоциасының мүшелері, Салық комитетінің қызметкерлері де қатысты.
Кездесу салық заңдары мен салықтық әкімшіліктендірудің нормаларын
қолдануға байланысты мәселелерді салық төлеушілерге түсіндіру, салық
төлеушілер мен салық қызметкерлерінің арасында дұрыс түсінік қалыптастыру,
салық мәдениетін арттыру мақсатында өткізілді.
І.Бөлім.Салықтың экономикалық мақсаты
1.1.Салықтың атқаратын қызметтері
Салықтар – тауарлы өндіріспен бірге, қоғамның топқа бөлінуімен және
мемлекеттің пайда болуымен, оған әскер, сот, қызметкерлер ұстауға
қаражаттың қажет болуынан пайда болды.
Салықтың экономикалық мәні – шаруашылық субьектілерінен, азаматтардане
ұлттық табыстың бір бөлігін алу жөніндегі өндірістік қатынастардың бір
бөлігі болып табылатындығында.
Салықтың мәні мемлекет өз пайдасына жалпы ішкі өнімнің белгілі мөлшерін
нақтылы жарна ретіндеғ алып қалды.
Салықтар мемлекеттің өмір сүруінің негізі болып саналады. Мемлекетті
ұстау үшін, халықтың ақшалай немесе натуралдық формада тұрақты түрде
төлейтін жарналары қажет болады. Адамзаттың даму тарихында салықтың
нысандары мен әдістері мемлекеттің сұранымдары мен қажеттеріне қарай
бейімделіп, өзгерістерге ұшырап отырды.
Салықтар тауар-ақша қатынастарынан тыс қолданылады. Натуралды
салықтардың мөлшері мен түрі нақты жергілікті жағдайларға бағынған. Мысалы,
1 адамнан 1 құндыз терісі немесе 10 пұт тұз және т.б. алынған. Тауар – ақша
қатынастарының нығаюымен натуралды салықтың рөлі айтарлықтай азайды.
Дегенмен, олар соңғы уақытқа дейін пайдаланылады.
Салықтарға экономикалық әдебиеттерде әр түрлі анықтама мен түсініктеме
берілген. Мәселен, Салық кодексінде Салықтар – мемлекет біржақты
тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде жүргізетін,
қайтарымсыз және
өтеусіз сипатта болатын бюджетке төленетін міндетті ақшалай жарналар деп
атап көрсетілген.
Салық – заңды актілерге сәйкес салық төлеушілермен жүзеге асырылатын
бюджетке төленетін міндетті төлем.
Салық – белгілі бір обьектілерден төленетін төлем.
Салық дегеніміз – белгілі бір мерзімде және белгілі бір көлемде
алынатын, заң бойынша қарастырылған міндетті төлемдер.
Қорыта айтқанда, барлық анықтамалар бір негізді құраушы жүйе екендігін
байқауға болады.
Салықты басқа да төлемдерден ажырата білуіміз керек. Себебі, салық
белгілі бір обьектілерден төленеді. Сонымен қатар салықты төлеудің өзіндік
бір мерзімі болады және белгілі бір көлемде немесе мөлшерде алынады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетінде салықтардың меншікті
70 пайызын құрайды.
Салықты материалдық тұрғыдан алғанда – бұл, салық төлеушінің белгілі
бір мерзімде және белгіленген тәртіпте мемлекетке беретін белгілі бір ақша
сомасы болып табылады.
Салықтың материалдық белгісі – салық төлеуші белгілі бір соманы
мемлекетке міндетті түрде беруі болып келеді.
Материалдық салықтық қатынастар – ақшалай қатынастар, өйткені ол ақша
қаржыларының салық төлеушіден мемлекеттік ақша қорларына жылжуы дегенді
білдіреді.
Экономикалық категория тұрғысынан қарағанда салық – салық төлеушілерден
мемлекетке қарай белгілі бір мөлшерде, белгілі бір мерзімде және
белгіленген тәртімте бір бағыттағы ақшаның қозғалысы болып саналады.
Ал, құқықтық тұрғыдан қарайтын болсақ, бұл мемлекеттік бекітілім, яғни
тұлғалардың мемлекетке белгілі бір ақша сомасын беруін көздейтін
міндеттеме.
Салық құқығы – мемлекетің салықтық әрекеті процесінде пайда болатын
қоғамдық қатынастарды реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы.
Салық материалдық тұрғыда белгілі бір ақша сомасын немесе салық
төлеушілердің мемлекетке беруі тиіс белгілі бір заттардың санын білдіреді.
Салық экономикалық категория ретінде және өзінің қалыптасуы барысында
мынадай 3 қызметті атқарады.
Салықтың ең бірінші кезектегі атқаратын қызметі, бұл – қазыналық.
Мемлекет өз қазынасын толықтыру мақсатында табыс көздерін жасайды.
Салық төлеушілерге нормативтік құқықтық актілер негізінде салық және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептейді, салық
ставкалары мен төлеу мерзімін белгілейді. Салықтардың қазыналық қызметі-
түрлі субьектілер табысының бір бөлігі мемлекет пайдасына өтеді. Салықтың
қазыналық қызметі арқылы мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлігі құралып,
салықтың қоғамдық міндеті артады. Қорыта айтқанда, мемлекеттің бюджет
саясаты жүзеге асырылады.
Салықтың келесі қызметтерінің бірі – бақылау.
Мемлекет экономиканы дамыту жолында салықтық реттеу процесі арқылы
экономиканың кейбір салаларын дамытуды ынталандырады және қажет жағдайда
тежеп отырады. Бюджетке түскен салық түсімдерін реттейді және бақылап
отырады. Кез-келген қызмет түріне бақылау жасау қажет. Ал енді салық
түсімдеріне бақылау өте қажет. Мемлекет бюджеттің кірісі мен шығысын
есептейді, соған сәйкес өз қызметін атқарады.
Салықтардың бақылау қызметінің арқасында салық жүйесінің тиімділігі
бағаланады, қаржы ағымдары мен қызмет түрлеріне бақылау қамтамасыз
етіледі.
Салықтың келесі атқаратын қызметтерінің бірі – қайта бөлу.
Бюджетке түскен салық түсімдерін қаржыландыруды қажет ететін
бағдарламалар жобасына сәйкес және әр салаларға мақсатқа сай бөлінуін
қарастырады. Салық түсімдерінің мақсатқа сай және өз уақтысында
жұмсалуына қадағалау жасайды.
Салықтың қайта бөлу қызметі мемлекетке салықты қоғамдағы экономикалық
және әлеуметтік процестерге әсер ету құралы ретінде қолдануға мүмкіндік
береді.
Салықтардың қайта бөлу қызметінің көмегімен бюджетте ақша қаражаттары
жиналады, осыдан кейін жалпы мемлекеттік мәселелерді шешуге бағытталады,
әлеуметтік топтардың табыстары арасындағы қатынастарды өзгерту жолымен
әлеуметтік тепе-теңдікті ұстап тұрады.
Салық қызметінің міндеті – бюджеттің табыс бөлігінің орындалуына
жауап беретін бірден бір мемлекеттік орган.
Салық – бірінші кезекте, бюджет саясатын жүзеге асыра отырып,
мемлекеттік бюджетті толықтыруды көздейді. Осы бюджетке түскен салық
түсімдеріне қайдан келеді және қайда кетеді жөнінде бақылау жасайды. Ал
енді осы қызметтердің қорытындысы ретінде бюджетке түскен салық және
салықтық емес түсімдерге қайта бөлу жасалады.
Мұның мақсаты – мемлекет әділетті түрде өз шығындарын да жаба отырып,
елдің әлеуметтік топтарына да қолдау көрсетіп, басқа да шығыстарды жаба
білу.
Салықтық емес түсімдер – Қазақстан Республикасының Салық кодексінде
белгіленген, негізгі капиталды, гранттарды сатудан түсетін түсімдерге
жатпайтындардан басқа, Қазақстан Республикасының басқа да заңнамалық
актілерінде белгіленген бюджетке төленетін міндетті, қайтарылмайтын
төлемдер, сондай – ақ, ресми трансферттерден басқа, бюджетке өтеусіз
негізде берілетін ақшалар.
Салық теориясы – салық маңызы мен қызметі туралы ғылыми білім және
ұғымдардың жүйесі, мемлекеттік қаржы қызметіндегі олардың рөлі.
Салық несиесі – салықты төлеу мерзімінің өзгеруін өрнектейтін
жеңілдік.
Салық режимі – салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдерді төлеу жөніндегі барлық салық міндеттемелерін есептеу кезінде
салық төлеуші қолданатын салық заңдары нормаларының жиынтығы.
Қорыта келгенде, салықтар көптеген елдерде әр түрлі аталғанымен,
кейде оларға салық салу және алыну жолдары ұқсас болып келеді. Салық
төлеуші ретінде салық төлеу жауапкершілігі – жүктелген заңды және жеке
тұлғалар танылса, ал салық салу обьектілері болып салық төлеушінің есепті
кезеңде алған табыстары, тауарлары, мүліктері, көлік құралдары, пайдасы
және тағы да басқалар табылады. Салық ақшалай және заттай түрде
әділеттілік, теңдік және тұрақтылық тәрізді салық салу принциптері
негізінде құрылған салық ставкаларын қолдану арқылы алынады. Салық
ставкалары тұрақты немесе пайыз түрінде тағайындалады. Пайыздық ставкалар
үйлесімді, үдемелі және кемімелі болып бөлінеді.
1.2. Қазақстан Республикасындағы салық салу принциптері
Салық бюджетке төленетін міндетті төлем болып саналатын болса, ал салық
салу салықтың түрлері бойынша енгізу, бекіту, есептеу және төлеу
тәртібіндегі мемлекеттің жалпы ережелерін қарастырады.
Мемлекеттің тиімді салық салу процесін жүзеге асыру үшін бірнеше
принциптері бар.
Салықтардың созылымдылық принципі – бұл принциптің мәні мынада, яғни,
мемлекет өзінің күнделікті сұранысына байланысты салық кодексімен
қарастырылған жағдайда ғана пайда болады.
Салық салудың шындық принципі болып салық салудың экономикалық принципі
табылады.
Салық салудың салық кодексімен басқару принципі былайша өрнектеледі,
яғни салық төлеу бойынша міндетті осы салықтар салық кодексімен
қарастырылған жағдайда ғана пайда болады.
Салық салудың үнемділік принципіне сәйкес, салық жинау ең төменгі
шығындарда жүргізілуі қажет.
Қазақстан Республикасының салық заңдары салық салудың бірнеше
принциптеріне негізделеді,атап айтқанда:
- бірінші, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді
төлеудің міндеттілігі;
- екінші, салық салудың айқындығы
- үшінші, салық салудың әділдігі
- төртінші, салық жүйесінің біртұтастығы
- бесінші, салық заңдарының жариялылығы принциптері.
Ал, енді осы принциптерге жеке-жеке тоқталып өтетін болсақ.
1. Салық салудың міндеттілік принципі.
Салық төлеушілер салық заңдарына сәйкес салық міндеттемелерін толық
көлемінде және белгіленген мерзімдерде орындауға міндетті болуы тиіс. Бұл
әрбір Қазақстандық азаматтың негізі борышы, парызы болып саналады.
2. Салық салудың айқындық принципі.
Қазақстан Республикасының салықтары және бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдері әрбір салық төлеуші үшін айқын болуы тиіс.
3. Салық салудың әділдік принципі.
Қазақстан Республикасында салық салу жалпыға бірдей және міндетті
болып табылады.
Кез – келген салық төлеуші үшін салық салу жүйесі әділетті түрде шешілуі
қажет.
Жеке сипаттағы салық жеңілдіктерін беруге тыйым салынады
4.Салық жүйесінің біртұтастық принципі.
Қазақстан Республикасының салық жүйесі Қазақстан Республикасының бүкіл
аумағында барлық салық төлеушілерге қатысты біртұтас болып табылады.
5.Салық заңдарының жариялылық принципі.
Салық салу мәселелерін реттейтін нормативтік құқықтық актілер ресми
басылымдарда міндетті түрде жариялануға тиіс.
Салықтарды ұтымды ұйымдастырудың классикалық принциптерін экономист Адам
Смит ұсынған еді.
Олар мыналар:
- салық әрбір төлеушінің табысына қарай салынуы тиіс
- салықтың мөлшері мен төленетін мерзімі алдын ала, әрі нақты белгіленуі
тиіс
- әрбір салықтың төлеуші үшін неғұрлым қолайлы уақытта және тиімді
әдіспен салынуға тиіс.
- өндіріп алынатын салықтың шығындары мейлінше аз болуға тиіс
Бұл принциптердің қолданылуы салық салудағы сорақылықтарды жойып, салық
салу жүйесін ретке келтірді.
Сондықтан Адам Смит: Салық - төлеушілер үшін құндылықтың емес,
бостандықтың белгісі – деп жазды.
АҚШ- тың тәуелсіздік декларациясы авторларының бірі Франклин: өмірде
салық пен өлімнен қашып құтыла алмайсың – деп атап көрсетті.
ІІ.Бөлім.Жер салығын төлеушілер және салық салу объектілері.
2.1.Жер салығы бойынша салық ставкалар
Жер салығы адамзат өркениетінің әр қилы даму кезеңдерінде үзбей
алынған, күні бүгінге дейін әрқашанда жергілікті салық салу жүйесінде
көрініс табатын үйреншікті жергілікті салық болып табылады. Бұл салық
негізінде есептеліну көзі бойынша мүліктік болғандықтан оның төлеушілері
қатарына заңды тұлғалар да, жеке тұлғалар да жатады. Жер салығын
қалыптастыру тәсілі жерлердің түрі мен пайдаланылатын мақсат-бағдарларына
қарай кұрылады.
Жер салығын алу барысында жерді ұтымды пайдалану, жерге орналастыру
істерін жақсарту, жерді және оған байланысты экологиялық ахуалдарды корғау,
жерді құнарлыландыру, жер аумағындағы әлеуметтік-мәдени шараларды жүзеге
асыру, жерлерден сол аумақтардағы бюджеттерге қосымша каражаттар түсіру
және т.б. көзделінеді.
Салық кодексінде көзделген жәйттерге орай, салық салу мақсатында елді
мекендердің жерлері мына:
1) тұрғын үй қоры мен оның жанындағы кұрылыстары және ғимараттары
орналасқан жерлерді коспағанда елді мекендердің жерлері;
2) тұрғын үй қоры мен оның жанындағы құрылыстары және ғимараттары
орналасқан жерлері сияқты екі топқа бөлінген.
Сонымен қатар, бірден айта кететін маңызды жәйт, егер осы жерлер
(запастағы жерлерді қоспағанда) тұрақты пайдалануға немесе өтеусіз уақытша
пайдалануға берілмесе, онда жерлердің мынасанаттары:
1) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардын жерлері;
2) орман қорының жерлері;
1) су қорының жерлері;
запастағы жерлер салық салудан босатылады.
Темір жолдар, оқшаулау белдеулері, темір жол станциялары, вокзалдар
орналасқан жер учаскелерін қоса алғанда, заңдарда белгіленқен тәртіппен
темір жол көлігі ұйымдарының объектілеріне берідген жер учаскелері темір
жол көлігі ұйымдары үшін салық салу объектісі болып саналады.
Мұнай кұбырлары, газ кұбырлары алып жатқан жер учаскелерін қоса
алғанда, балансында мұнай кұбырлары, газ құбырлары бар, мұнай мен газ
өндіруді, тасымалдауды жүзеге асыратын ұйымдар үшін осы ұйымдарға заңдарда
белгіленген тәртіппен берілген жер учаскелері салық салу объектісі болып
есептеледі.
Байланыс желілерінің тіректері алып жатқан жер учаскелерін қоса
алғанда, балансында радиорелелік, әуе, кабельдік байланыс желілері бар
байланыс ұйымдары үшін осы ұйымдарға заңдарда белгіленген тәртіппен
берілген жер учаскелері салық салу объектісі болып табылады.
Жер учаскелерін иелену немесе пайдалану құқығын растайтын құжаттарда
немесе тараптардың келісімінде өзгеше көзделмесе, бірнеше тұлғаның ортақ
меншігіндегі (пайдалануындағы) жер учаскесі бойынша осы тұлғалардың
әрқайсысы жер салығын төлеуші болып саналады.
Қазақстан аумағындағы мынадай жер учаскелері:
елді мекендердің ортақ пайдалануындағы алаңдар, көшелер, өткелдер, жолдар,
жағалаулар, парктер, скверлер, бульварлар, су қоймалары, жағажайлар,
зираттар, су кұбырлары, жылу құбырлары, тазарту құрылғылары және ортақ
паңдаланылатын өзге де инженерлік жүйелер алып жатқан және соларға арналған
жерлер;
ортақ пайдалануға бөлінген белдеудегі мемлекеттік автомобиль жолдарының
желісі алып жатқан жералаптары, көліктер жан-жаққа жүріп өтетін жол
тарамдары, жол айырықтары, жасанды құрылыстар, трассалар бойындағы жол
резервтері мен өзге де жол қызметін көрсету жөніндегі құрылыстар, жол
қызметінін (кызметкерлерінің) қызмет бабындағы және тұрғын үй-жайлары,
қардан қорғау өкпелері мен безендіру жасыл
желектері орналасқан жерлер;
Қазақстан Республикасы Үкіметінін шешімі бойынша консервацияланған
объектілер алып жатқан жерлер.
Жер учаскесін иелену құқығы немесе пайдалану кұқығы тоқтатылған
жағдайда жер салығы жер учаскесін іс жүзінде пайдалану кезеңі үшін
есептеліп шығарылады.
Салық төлеуші салық кезеңінде декларация табыс ету мерзімі басталғаннан
кейін он күндік мерзімнен кешіктірмей біржолата есеп айырысу жүргізіп, жер
салығын төлейді.
Бірнеше салық төлеушілердің пайдалануындағы үйлер, құрылыстар мен
ғимараттар орналасқан жер учаскелеріне жер салығы олардың бөлек
пайдалануындағы үйлер мен құрылыстардың алаңына барабар әр салық төлеуші
бойынша жеке есептеледі.
Салықты есептеу әрбір жер учаскесі бойынша жекелей салық базасына
тиісті салық ставкасын қолдану арқылы жүргізіледі. Жер салығынын, сомасы
сол жер учаскесі орналасқан жердегі бюджет кірісіне аударылады.
Заңды тұлғалар жер салығының сомаларын белгіленген салық базасына
тиісті салық ставкасын қолдану арқылы өз беттерімен жүзеге асырады, сондай-
ақ олар жер салығы бойынша ағымдағы төлемдерді есептеуге және төлеуге
міндетті.
Жер салығы адамзат өркениетінің әр қилы даму кезеңдерінде үзбей алынған,
күні бүгінге дейін әрқашанда жергілікті салық салу жүйесінде көрініс
табатын үйреншікті жергілікті салық болып табылады. Бұл салық негізінде
есептеліну көзі бойынша мүліктік болғандықтан оның төлеушілері қатарына
заңды тұлғалар да, жеке тұлғалар да жатады. Жер салығын қалыптастыру
тәсілі жерлердің түрі мен пайдаланатын мақсат – бағдарларына қарай
құрылады.
Жер салығының мөлшері жер учаскесінің сапасына, орналасу өңіріне және
сумен қамтамасыз етілуіне қарай анықталады, сондай-ақ оны белгілеу кезінде
жер иеленушілер мен жерді пайдаланушылардың шаруашылық және өзге қызметінің
нәтижелері есепке алынбайды.
Жеке тұлғалар төлеуге жататын жер салығының сомасын тиісті салық
ставкалары мен салық базасын негізге ала отырып, 1 тамыздан кешіктірмейтін
мерзімде салық органдыры есептеп шығарады. Жеке тұлғалар есептелген жер
салығының сомасын ағымдағы жылдың 1 қазанынан кешіктірмей тиісті бюджет
кірісіне аударады.
2.2. Ауыл шаруашылығында жер көлемін тиімді пайдалану.
Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешені ұлттық экономиканың базалық
салаларының бірі болып табылады.
Аграрлық сектордың орасан зор әлеуметтілігіне ауыл шаруашылығы
жерінің айтарлықтай көлемі дәлел бола алады, 2005 жылдың басында оның жалпы
ауданы 223 млн. гектарды құрады, оның 21 млн. гектары егістік жерлер.
Оған қоса республика халқының 45 пайызға жуығы ауылдық жерлерде
тұрады және орасан мол еңбек әулетін құрайды.
Агроөнеркәсіптік кешенде ұлттық табыстың үштен біріне жуығы
өндіріледі. 2004 жылдың тек қантар, ақпан айларында ғана Қазақстандағы
барлық ауыл шаруашылығы өнімі 35,7 млрд. теңгені құрады, бұл 2003 жылғы осы
уақыттағы табысқа қарағанда 5,9 пайызғы артық.
Жүргізілген реформалардың арқасында 2005 жылға дейінгі кезде
Қазақстанда агроөнеркәсіптік кешенді қайта өркендетудің барлық негізгі
алғышарттары жасалып болды. Ең басты, қоғамдық пікірталастарға қарамастан
жерге жеке меншік енгізілді. Нәтижесі де көп күттірген жоқ – Қазақстанда
фермерлік шаруашылықтардың саны жылдан-жылға көбейіп келеді. Бүгінгі таңда
мұндай ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz