Кедендік терминалда жүктердің есебін жүргізудің ақпараттық жүйесін тұрғызу
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
I. ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1. Ақпараттық жүйені құру қағидалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.2. Кеден қызметінің және басқару құрылымы сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... .
1.3. Ақпараттық жүйені құру мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4. Ақпараттық жүйеге қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4.1. Техникалық жабдықтауға қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.4.2. Ақпараттық жүйенің сенімділігіне қойлатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.4.3. Эргономика және техникалық әсемдікке қойылатын талаптар ... ... ... ... ... .
1.4.4. Программалық жабдықтауға қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.4.5. Стандарттау және бірігейлеу жөніндегі талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4.6. Ақпаратты рұқсатсыз кіруден қорғау үшін қойылатын талаптар ... ... ... ... ..
1.4.7. Ақпараттың сақталынуы жөніндегі талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4.8. Коммуникациялық қамтамасыздандыруға қойылатын талаптар ... ... ... ... ...
1.5. Концептуалдық схема ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
II. КЕДЕНДІК ТЕРМИНАЛДА ЖҮКТЕРДІҢ ЕСЕБІН ЖҮРГІЗУДІҢ АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕСІН ТҰРҒЫЗУ
2.1. Ақпараттық жүйені тұрғызудағы талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2. Техникалық қамтамасыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3. Ақпаратты ұйымдастыру әдістері, құрылымы және құрамы ... ... ... ... ... ... ...
2.3.1. Машинадан тыс ақпараттық база ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3.2. Ішкі машиналық ақпараттық база ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.4. Математикалық қамтамасыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5. Программалық қамтамасыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.5.1. Жалпы программалық жабдықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.5.2. Арнайы программалық жабдықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5.3. Мәліметтер банктері және базалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.5.4. Аймақтық және жергілікті желілер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.5.5. Желілердің коммуникациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.5.6. Ақпарат айырбастау хаттамалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.5.7. Мәліметтерді өңдеу тәртіптемелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5.7.1. Мультибағдарламалық тәртіптеме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5.7.2. Пакеттік тәртіптеме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5.7.3. Реалды уақыт масштабындағы өңдеу тәртіптемесі ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5.7.4. Жүйе компоненттері арасындағы ақпарат айырбасы ... ... ... ... ... ... ...
2.5.7.5. Сыныптау және кодтау жүйелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5.8. Қолдануға, техникалық қызмет көрсетуге, жөндеу мен сақтауға нұсқа...
2.5.9. Бақылау мысалы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.6. Құқықтық қамтамасыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.7. Лингвистикалық қамтамасыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
III. АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕ ДЕҢГЕЙІН БАҒАЛАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.1. Ақпараттық жүйені құруға кететін шығындарды бағалау ... ... ... ... ... ... ...
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
I. ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1. Ақпараттық жүйені құру қағидалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.2. Кеден қызметінің және басқару құрылымы сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... .
1.3. Ақпараттық жүйені құру мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4. Ақпараттық жүйеге қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4.1. Техникалық жабдықтауға қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.4.2. Ақпараттық жүйенің сенімділігіне қойлатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.4.3. Эргономика және техникалық әсемдікке қойылатын талаптар ... ... ... ... ... .
1.4.4. Программалық жабдықтауға қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.4.5. Стандарттау және бірігейлеу жөніндегі талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4.6. Ақпаратты рұқсатсыз кіруден қорғау үшін қойылатын талаптар ... ... ... ... ..
1.4.7. Ақпараттың сақталынуы жөніндегі талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4.8. Коммуникациялық қамтамасыздандыруға қойылатын талаптар ... ... ... ... ...
1.5. Концептуалдық схема ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
II. КЕДЕНДІК ТЕРМИНАЛДА ЖҮКТЕРДІҢ ЕСЕБІН ЖҮРГІЗУДІҢ АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕСІН ТҰРҒЫЗУ
2.1. Ақпараттық жүйені тұрғызудағы талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2. Техникалық қамтамасыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3. Ақпаратты ұйымдастыру әдістері, құрылымы және құрамы ... ... ... ... ... ... ...
2.3.1. Машинадан тыс ақпараттық база ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3.2. Ішкі машиналық ақпараттық база ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.4. Математикалық қамтамасыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5. Программалық қамтамасыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.5.1. Жалпы программалық жабдықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.5.2. Арнайы программалық жабдықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5.3. Мәліметтер банктері және базалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.5.4. Аймақтық және жергілікті желілер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.5.5. Желілердің коммуникациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.5.6. Ақпарат айырбастау хаттамалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.5.7. Мәліметтерді өңдеу тәртіптемелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5.7.1. Мультибағдарламалық тәртіптеме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5.7.2. Пакеттік тәртіптеме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5.7.3. Реалды уақыт масштабындағы өңдеу тәртіптемесі ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5.7.4. Жүйе компоненттері арасындағы ақпарат айырбасы ... ... ... ... ... ... ...
2.5.7.5. Сыныптау және кодтау жүйелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5.8. Қолдануға, техникалық қызмет көрсетуге, жөндеу мен сақтауға нұсқа...
2.5.9. Бақылау мысалы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.6. Құқықтық қамтамасыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.7. Лингвистикалық қамтамасыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
III. АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕ ДЕҢГЕЙІН БАҒАЛАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.1. Ақпараттық жүйені құруға кететін шығындарды бағалау ... ... ... ... ... ... ...
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
КІРІСПЕ
1 - бап. Қазақстан Республикасындағы кеден ісі
Қазақстан Республикасындағы кеден ісі кедендік тіркеу төлемдері мен салықтарды тіркеу арқылы Қазақстан Республикасы кеденіндегі жинақтылығын және келісім шарттар іске асырылуын қамтамасыз ету, кедендік бақылау және кеден саясатын жүргізудің басқа да әдістерін жүргізу және де Қазақстан Республикасы кеден органдарының ұйымдастырушылық құқықтық негіздерінің іс әрекетін жүзеге асырады.
Қазіргі экономиканың дамуы еркін сауданың кең аумақтарына, қаржылық қордың қозғалысына, тауар мен қызметтер айналысының халқаралық келісімінің ролінің жоғарлауына талпынуымен, ұлттық экономика тенденциясы аймақтық халқаралық және бірыңғай шаруашылық комплекс айқын көрінеді. Жалпы бір заңдары бар материалдық және қаржылық құндылықтары бар қаржы наығы орнап келеді. Барлық мемлекеттерде ұлттық экономика ашық болып, халқаралық бәсекелес нарығы орнауда. Ғылыми–техникалық прогрессті қарқындатудың маңызды факторы – басқарудың барлық бөлімдеріне басқарудың әдістемелері мен нысандарын жетілдіру болып табылады.
Есептеу техникалары мен байланыстың жаңа құралдарын қолдану негізінде экономикалық-математикалық әдістері мен құралдарын қолданудың маңызды бір бағыты – басқаруда автоматтандырылған басқару жүйелерін құру болып табылады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің автоматтандырылған ақпараттық жүйесі кеден қызметінің үрдісін басқарудың автоматтандырылған жүйесін білдіреді.
Қазақстан Республикасы кеден қызметінің автоматтандырылған ақпараттық жүйесі негізгі ақпараттық технологияларын жүзеге асырудың құралы ретінде түсіндіріледі. Автоматтандырылған ақпараттық жүйесін дамыту - қазіргі техникалық –бағдарламалық кешен негізделген жаңа ақпараттық технологияларды кезең-кезеңмен дайындап шығару және оларды кеден саласына енгізу үрдісі деген сөз.
Сонғы жылдары дүние жүзілік сауда көлемі өндіріске қарағанда әлдеқайда жылдам өсуде, оның ішінде қызмет көрсету, интелектуалды меншік объектілері, несие түріндегі қаржы капитал ағыны өсуде. Қоғамды ақпараттандыру, жалпы ақпараттық жүйе құру, дүние жүзілік экономика ағындарының бейнесін өзгертеді, дүние жүзілік шаруашылық масштабында ақұша және қызмет, валюта курсы, қор байлықтары қозғалысын толық бақылауға болады. Сыртқы экономикалық қатынастар келісімді болып, және экономиканың өсуінің негізгі факторына айналды. Көптеген елдерде сыртқы экономикалық қатынастарға ұлттық экономика байланысты болды және бұл тенденция күшейіп келеді.
Кеден жүйесінің оңтайлы жұмыс істеуі оның құрлымының өзгеруінен, алдыңғы қатарлы кеден технологияларды ендіру, жоғары деңгейлі мамандарға негізделген шет тілдерін, қарым-қатынас психологиясын және әдебін, кеден ісінің экономикасын және құқықтық аспектілерін жақсы білетін кадрларға негізделген
Кеден ісі кеден саясатының мақсатқа жету құралы ретінде, кеден территориясында арнайы әдіс-тәсілдері арқылы басқа кеден салаларының элементтерімен байланыса отырып, мемлекеттің монополиялық қызметінің құралы болып табылады.
Қазақстан Республикасының халықаралық саяси және экономикалық қатынастарының дамуы, еліміздің интеграциялық процесстеріне тікелей қатысуы кеден құқығының ролі мен маңыздылығын арттыруда.
Кеден саласындағы құқықтық қатынастардағы мәселелерді шешу мен реттеуге деген мемлекет талпынысының пайда болуы мен соған арнайы құқықтық нормаларды қабылдануы кеден құқығының пайда болуына әкелді. Жалпы кеден құқығының дамуы екі кезеңін атап айтуға болады:
1. 1991 жылғы желтоқсаннан 1995 жылдың шілдесіне дейін (кодификацияланған актінің қабылдануына дейін);
2. 1995 жылдың шілдесінен бүгінгі күнге дейін.
Беларусь Республикасы, Ресей Федерациясы, Қырғызстан Республикасы және Қазақстан Республикасы Мемлекетаралық кеңесі жағынан Үкімет басшылары қабылдаған кеңесімен 1998 жылғы 24 қарашада “Кеден Одағы мен бірыңғай экономикалық кеңістік құру және оның жүзеге асыру шаралары туралы келісім жобасы туралы” шешім қабылдады.
1999 жылғы 26 ақпанда мемлекет басшылары қабылдаған келісім (Қазақстан 1999 жылғы 24 маусымда ратификациялаған) Кеден Одағындағы өзара қатынасқа өзгеріс әкелмек, сондай-ақ интеграциялық процесстерді күшейтіп, ұлттық заңдылықтарының өзгеруіне септігін тигізбек.
1 - бап. Қазақстан Республикасындағы кеден ісі
Қазақстан Республикасындағы кеден ісі кедендік тіркеу төлемдері мен салықтарды тіркеу арқылы Қазақстан Республикасы кеденіндегі жинақтылығын және келісім шарттар іске асырылуын қамтамасыз ету, кедендік бақылау және кеден саясатын жүргізудің басқа да әдістерін жүргізу және де Қазақстан Республикасы кеден органдарының ұйымдастырушылық құқықтық негіздерінің іс әрекетін жүзеге асырады.
Қазіргі экономиканың дамуы еркін сауданың кең аумақтарына, қаржылық қордың қозғалысына, тауар мен қызметтер айналысының халқаралық келісімінің ролінің жоғарлауына талпынуымен, ұлттық экономика тенденциясы аймақтық халқаралық және бірыңғай шаруашылық комплекс айқын көрінеді. Жалпы бір заңдары бар материалдық және қаржылық құндылықтары бар қаржы наығы орнап келеді. Барлық мемлекеттерде ұлттық экономика ашық болып, халқаралық бәсекелес нарығы орнауда. Ғылыми–техникалық прогрессті қарқындатудың маңызды факторы – басқарудың барлық бөлімдеріне басқарудың әдістемелері мен нысандарын жетілдіру болып табылады.
Есептеу техникалары мен байланыстың жаңа құралдарын қолдану негізінде экономикалық-математикалық әдістері мен құралдарын қолданудың маңызды бір бағыты – басқаруда автоматтандырылған басқару жүйелерін құру болып табылады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің автоматтандырылған ақпараттық жүйесі кеден қызметінің үрдісін басқарудың автоматтандырылған жүйесін білдіреді.
Қазақстан Республикасы кеден қызметінің автоматтандырылған ақпараттық жүйесі негізгі ақпараттық технологияларын жүзеге асырудың құралы ретінде түсіндіріледі. Автоматтандырылған ақпараттық жүйесін дамыту - қазіргі техникалық –бағдарламалық кешен негізделген жаңа ақпараттық технологияларды кезең-кезеңмен дайындап шығару және оларды кеден саласына енгізу үрдісі деген сөз.
Сонғы жылдары дүние жүзілік сауда көлемі өндіріске қарағанда әлдеқайда жылдам өсуде, оның ішінде қызмет көрсету, интелектуалды меншік объектілері, несие түріндегі қаржы капитал ағыны өсуде. Қоғамды ақпараттандыру, жалпы ақпараттық жүйе құру, дүние жүзілік экономика ағындарының бейнесін өзгертеді, дүние жүзілік шаруашылық масштабында ақұша және қызмет, валюта курсы, қор байлықтары қозғалысын толық бақылауға болады. Сыртқы экономикалық қатынастар келісімді болып, және экономиканың өсуінің негізгі факторына айналды. Көптеген елдерде сыртқы экономикалық қатынастарға ұлттық экономика байланысты болды және бұл тенденция күшейіп келеді.
Кеден жүйесінің оңтайлы жұмыс істеуі оның құрлымының өзгеруінен, алдыңғы қатарлы кеден технологияларды ендіру, жоғары деңгейлі мамандарға негізделген шет тілдерін, қарым-қатынас психологиясын және әдебін, кеден ісінің экономикасын және құқықтық аспектілерін жақсы білетін кадрларға негізделген
Кеден ісі кеден саясатының мақсатқа жету құралы ретінде, кеден территориясында арнайы әдіс-тәсілдері арқылы басқа кеден салаларының элементтерімен байланыса отырып, мемлекеттің монополиялық қызметінің құралы болып табылады.
Қазақстан Республикасының халықаралық саяси және экономикалық қатынастарының дамуы, еліміздің интеграциялық процесстеріне тікелей қатысуы кеден құқығының ролі мен маңыздылығын арттыруда.
Кеден саласындағы құқықтық қатынастардағы мәселелерді шешу мен реттеуге деген мемлекет талпынысының пайда болуы мен соған арнайы құқықтық нормаларды қабылдануы кеден құқығының пайда болуына әкелді. Жалпы кеден құқығының дамуы екі кезеңін атап айтуға болады:
1. 1991 жылғы желтоқсаннан 1995 жылдың шілдесіне дейін (кодификацияланған актінің қабылдануына дейін);
2. 1995 жылдың шілдесінен бүгінгі күнге дейін.
Беларусь Республикасы, Ресей Федерациясы, Қырғызстан Республикасы және Қазақстан Республикасы Мемлекетаралық кеңесі жағынан Үкімет басшылары қабылдаған кеңесімен 1998 жылғы 24 қарашада “Кеден Одағы мен бірыңғай экономикалық кеңістік құру және оның жүзеге асыру шаралары туралы келісім жобасы туралы” шешім қабылдады.
1999 жылғы 26 ақпанда мемлекет басшылары қабылдаған келісім (Қазақстан 1999 жылғы 24 маусымда ратификациялаған) Кеден Одағындағы өзара қатынасқа өзгеріс әкелмек, сондай-ақ интеграциялық процесстерді күшейтіп, ұлттық заңдылықтарының өзгеруіне септігін тигізбек.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1 Закон РК от 20.07.95 года №2368 "О таможенном деле РК" (с изменениями и дополнениями)
2 ҚР кеден құқықтары (құжаттар жиынтығы). Жинақтаған Дивиденко П.В., Құдайбергенов М.Б. Алматы: Данекер, 2000 ж.
3 О концепции единого информационного пространства РК м мерах по ее реализации: Постановление // Сборник актов Президента РК и Правительства РК. - 1998. № 25. - 56 - 96 бет.
4 О таможенном деле в Республике Казахстан. – Алматы: “Борки”, 1998. – 148 бет.
5 Сборник нормативных актов РК по Таможенному оформлению: Таможня и внешнеэкономическая деятельность в РК., Алматы, 2001. - 31 бет.
6 Абсеметов М.А. Таможенное дело Казахстана (история, опыт, перспективы). Учебное пособие. Астана, 2001, - 143 бет
7 Аксенов И.Д. Кибернетика на транспорте. М.: Знание, 1980. - 89 бет.
8 Әлібеков С.Т. Қазақстанның кеден құқығы (жалпы және ерекше бөлім): Оқу құралы., Алматы, Аркаим, 2002 ж. – 158 бет.
9 Бралиева Н.Б., Байбулекова Л.А., Тилегенов А.И. Основы информациононго менеджмента: Учебное пособие. - Алматы: Экономика, 1998. - 88 бет.
10 Бралиева Н.Б., Гагарина Н.Л., Байшоланова Қ.С. Экономикадағы ақпарат жүйелері. Оқу құралы., Алматы, НҰР, 2001 ж. – 90 бет.
11 Бралиева Н.Б., Тимошенко В.Ф., Гагарина А.Л. Информационные системы бизнеса: Учебное пособие для студентов экономических специальностей. Алматы. РИК, 1994. 36-62 бет.
12 Васильков Ю.В., Василькова Н.Н. Компьютерные технологии вычислении в математической моделировании: Учебное пособие. – Москва: Финансы и статистика, - 2001. – 256 бет.
13 Гагарина Н.Л. Анализ данных на компьютере. - Алматы: Экономика, 2000. - 80 бет.
14 Гарнаев Excel, VBA, InterNet в экономике и финансах. Санкт-Петербург: БХВ - Санкт-Петербург, 2001. - 816 бет.
15 ДанилинН.С. Основы построения ЕАИС ГТК РФ: учебно - методическое пособие. М.: РИО РТА, 1997
16 Дерибас А.Т., Потапов В.П. Организация грузовой и комерческой работы. Москва: Трансжелдориздат, 1986. - 123 бет.
17 Дик В.В. Инфомационные системы в экономике. - М: Финансы и статистика, 1996. - 272 бет
18 Корлев Л.Н. Структуры ЭВМ и их математическое обеспечение. - М.: Наука, 1974. - 255 бет.
19 Куправа Т.А. Создание и програмирование баз данных средствами СУБД dBASE III Plus, FoxPro, Clipper. - М.: Мир, 1991. - 110 бет
20 Липаев В.В., Потапов А.И. Оценка затрат на на разработку програмных средств. - М.:Финансы и статистика, 1998. - 180 бет.
21 Основы таможенного дела: учебник / под общ. ред. В.Г. Драганова; Российская таможенная академия ГТК РФ. – Москва: ОАО “Издательство “экономика”, 1998. – 687 бет.
22 Петров А.П. Эксплуатация железной дороги с применением электронно- вычислителной техники. М.: Транспорт, 1974. - 113 бет.
23 Семенов Н.Г. Автоматизированные информационные технологии в эконмике. М.: 2000. - 34 бет.
24 Хотяшов Э.Н. Проектирование машинной обработки экономической информации: учебник. - М.: Финансы и статистика,1987. - 248 бет.
25 Шибенко А. Властелины данных. // Бухгалтер и компьютер. 5 – 2002. 18-20 бет.
1 Закон РК от 20.07.95 года №2368 "О таможенном деле РК" (с изменениями и дополнениями)
2 ҚР кеден құқықтары (құжаттар жиынтығы). Жинақтаған Дивиденко П.В., Құдайбергенов М.Б. Алматы: Данекер, 2000 ж.
3 О концепции единого информационного пространства РК м мерах по ее реализации: Постановление // Сборник актов Президента РК и Правительства РК. - 1998. № 25. - 56 - 96 бет.
4 О таможенном деле в Республике Казахстан. – Алматы: “Борки”, 1998. – 148 бет.
5 Сборник нормативных актов РК по Таможенному оформлению: Таможня и внешнеэкономическая деятельность в РК., Алматы, 2001. - 31 бет.
6 Абсеметов М.А. Таможенное дело Казахстана (история, опыт, перспективы). Учебное пособие. Астана, 2001, - 143 бет
7 Аксенов И.Д. Кибернетика на транспорте. М.: Знание, 1980. - 89 бет.
8 Әлібеков С.Т. Қазақстанның кеден құқығы (жалпы және ерекше бөлім): Оқу құралы., Алматы, Аркаим, 2002 ж. – 158 бет.
9 Бралиева Н.Б., Байбулекова Л.А., Тилегенов А.И. Основы информациононго менеджмента: Учебное пособие. - Алматы: Экономика, 1998. - 88 бет.
10 Бралиева Н.Б., Гагарина Н.Л., Байшоланова Қ.С. Экономикадағы ақпарат жүйелері. Оқу құралы., Алматы, НҰР, 2001 ж. – 90 бет.
11 Бралиева Н.Б., Тимошенко В.Ф., Гагарина А.Л. Информационные системы бизнеса: Учебное пособие для студентов экономических специальностей. Алматы. РИК, 1994. 36-62 бет.
12 Васильков Ю.В., Василькова Н.Н. Компьютерные технологии вычислении в математической моделировании: Учебное пособие. – Москва: Финансы и статистика, - 2001. – 256 бет.
13 Гагарина Н.Л. Анализ данных на компьютере. - Алматы: Экономика, 2000. - 80 бет.
14 Гарнаев Excel, VBA, InterNet в экономике и финансах. Санкт-Петербург: БХВ - Санкт-Петербург, 2001. - 816 бет.
15 ДанилинН.С. Основы построения ЕАИС ГТК РФ: учебно - методическое пособие. М.: РИО РТА, 1997
16 Дерибас А.Т., Потапов В.П. Организация грузовой и комерческой работы. Москва: Трансжелдориздат, 1986. - 123 бет.
17 Дик В.В. Инфомационные системы в экономике. - М: Финансы и статистика, 1996. - 272 бет
18 Корлев Л.Н. Структуры ЭВМ и их математическое обеспечение. - М.: Наука, 1974. - 255 бет.
19 Куправа Т.А. Создание и програмирование баз данных средствами СУБД dBASE III Plus, FoxPro, Clipper. - М.: Мир, 1991. - 110 бет
20 Липаев В.В., Потапов А.И. Оценка затрат на на разработку програмных средств. - М.:Финансы и статистика, 1998. - 180 бет.
21 Основы таможенного дела: учебник / под общ. ред. В.Г. Драганова; Российская таможенная академия ГТК РФ. – Москва: ОАО “Издательство “экономика”, 1998. – 687 бет.
22 Петров А.П. Эксплуатация железной дороги с применением электронно- вычислителной техники. М.: Транспорт, 1974. - 113 бет.
23 Семенов Н.Г. Автоматизированные информационные технологии в эконмике. М.: 2000. - 34 бет.
24 Хотяшов Э.Н. Проектирование машинной обработки экономической информации: учебник. - М.: Финансы и статистика,1987. - 248 бет.
25 Шибенко А. Властелины данных. // Бухгалтер и компьютер. 5 – 2002. 18-20 бет.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
I. ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1. Ақпараттық жүйені құру
қағидалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.
2. Кеден қызметінің және басқару құрылымы
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... .
3. Ақпараттық жүйені құру
мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
...
4. Ақпараттық жүйеге қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1. Техникалық жабдықтауға қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2. Ақпараттық жүйенің сенімділігіне қойлатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3. Эргономика және техникалық әсемдікке қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... .
4. Программалық жабдықтауға қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
5. Стандарттау және бірігейлеу жөніндегі
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6. Ақпаратты рұқсатсыз кіруден қорғау үшін қойылатын
талаптар ... ... ... ... ..
7. Ақпараттың сақталынуы жөніндегі
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
8. Коммуникациялық қамтамасыздандыруға қойылатын
талаптар ... ... ... ... ...
5. Концептуалдық
схема ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
II. Кедендік терминалда жүктердің есебін жүргізудің ақпараттық жүйесін
тұрғызу
1. Ақпараттық жүйені тұрғызудағы
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2. Техникалық
қамтамасыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... .
3. Ақпаратты ұйымдастыру әдістері, құрылымы және
құрамы ... ... ... ... ... ... ...
1. Машинадан тыс ақпараттық
база ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...
2. Ішкі машиналық ақпараттық
база ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...
4. Математикалық
қамтамасыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ..
5. Программалық
қамтамасыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...
1. Жалпы программалық
жабдықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...
2. Арнайы программалық
жабдықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... .
3. Мәліметтер банктері және
базалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
..
4. Аймақтық және жергілікті
желілер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
.
5. Желілердің
коммуникациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .
6. Ақпарат айырбастау
хаттамалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ..
7. Мәліметтерді өңдеу
тәртіптемелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..
1. Мультибағдарламалық
тәртіптеме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.
2. Пакеттік
тәртіптеме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... .
3. Реалды уақыт масштабындағы өңдеу
тәртіптемесі ... ... ... ... ... ... ... ... .
4. Жүйе компоненттері арасындағы ақпарат
айырбасы ... ... ... ... ... ... ... .
5. Сыныптау және кодтау
жүйелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
8. Қолдануға, техникалық қызмет көрсетуге, жөндеу мен сақтауға нұсқа...
9. Бақылау
мысалы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...
6. Құқықтық
қамтамасыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... .
7. Лингвистикалық
қамтамасыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.
III. АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕ ДЕҢГЕЙІН
БАҒАЛАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.1. Ақпараттық жүйені құруға кететін шығындарды
бағалау ... ... ... ... ... ... ...
ҚОЛДАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...
КІРІСПЕ
1 - бап. Қазақстан Республикасындағы кеден ісі
Қазақстан Республикасындағы кеден ісі кедендік
тіркеу төлемдері мен салықтарды тіркеу арқылы
Қазақстан Республикасы кеденіндегі жинақтылығын
және келісім шарттар іске асырылуын қамтамасыз
ету, кедендік бақылау және кеден саясатын
жүргізудің басқа да әдістерін жүргізу және де
Қазақстан Республикасы кеден органдарының
ұйымдастырушылық құқықтық негіздерінің іс әрекетін
жүзеге асырады.
Қазіргі экономиканың дамуы еркін сауданың кең аумақтарына, қаржылық
қордың қозғалысына, тауар мен қызметтер айналысының халқаралық келісімінің
ролінің жоғарлауына талпынуымен, ұлттық экономика тенденциясы аймақтық
халқаралық және бірыңғай шаруашылық комплекс айқын көрінеді. Жалпы бір
заңдары бар материалдық және қаржылық құндылықтары бар қаржы наығы орнап
келеді. Барлық мемлекеттерде ұлттық экономика ашық болып, халқаралық
бәсекелес нарығы орнауда. Ғылыми–техникалық прогрессті қарқындатудың
маңызды факторы – басқарудың барлық бөлімдеріне басқарудың әдістемелері мен
нысандарын жетілдіру болып табылады.
Есептеу техникалары мен байланыстың жаңа құралдарын қолдану негізінде
экономикалық-математикалық әдістері мен құралдарын қолданудың маңызды бір
бағыты – басқаруда автоматтандырылған басқару жүйелерін құру болып
табылады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің
автоматтандырылған ақпараттық жүйесі кеден қызметінің үрдісін басқарудың
автоматтандырылған жүйесін білдіреді.
Қазақстан Республикасы кеден қызметінің автоматтандырылған ақпараттық
жүйесі негізгі ақпараттық технологияларын жүзеге асырудың құралы ретінде
түсіндіріледі. Автоматтандырылған ақпараттық жүйесін дамыту - қазіргі
техникалық –бағдарламалық кешен негізделген жаңа ақпараттық технологияларды
кезең-кезеңмен дайындап шығару және оларды кеден саласына енгізу үрдісі
деген сөз.
Сонғы жылдары дүние жүзілік сауда көлемі өндіріске қарағанда әлдеқайда
жылдам өсуде, оның ішінде қызмет көрсету, интелектуалды меншік объектілері,
несие түріндегі қаржы капитал ағыны өсуде. Қоғамды ақпараттандыру, жалпы
ақпараттық жүйе құру, дүние жүзілік экономика ағындарының бейнесін
өзгертеді, дүние жүзілік шаруашылық масштабында ақұша және қызмет, валюта
курсы, қор байлықтары қозғалысын толық бақылауға болады. Сыртқы
экономикалық қатынастар келісімді болып, және экономиканың өсуінің негізгі
факторына айналды. Көптеген елдерде сыртқы экономикалық қатынастарға ұлттық
экономика байланысты болды және бұл тенденция күшейіп келеді.
Кеден жүйесінің оңтайлы жұмыс істеуі оның құрлымының өзгеруінен,
алдыңғы қатарлы кеден технологияларды ендіру, жоғары деңгейлі мамандарға
негізделген шет тілдерін, қарым-қатынас психологиясын және әдебін, кеден
ісінің экономикасын және құқықтық аспектілерін жақсы білетін кадрларға
негізделген
Кеден ісі кеден саясатының мақсатқа жету құралы ретінде, кеден
территориясында арнайы әдіс-тәсілдері арқылы басқа кеден салаларының
элементтерімен байланыса отырып, мемлекеттің монополиялық қызметінің құралы
болып табылады.
Қазақстан Республикасының халықаралық саяси және экономикалық
қатынастарының дамуы, еліміздің интеграциялық процесстеріне тікелей қатысуы
кеден құқығының ролі мен маңыздылығын арттыруда.
Кеден саласындағы құқықтық қатынастардағы мәселелерді шешу мен реттеуге
деген мемлекет талпынысының пайда болуы мен соған арнайы құқықтық
нормаларды қабылдануы кеден құқығының пайда болуына әкелді. Жалпы кеден
құқығының дамуы екі кезеңін атап айтуға болады:
1. 1991 жылғы желтоқсаннан 1995 жылдың шілдесіне дейін
(кодификацияланған актінің қабылдануына дейін);
2. 1995 жылдың шілдесінен бүгінгі күнге дейін.
Беларусь Республикасы, Ресей Федерациясы, Қырғызстан Республикасы және
Қазақстан Республикасы Мемлекетаралық кеңесі жағынан Үкімет басшылары
қабылдаған кеңесімен 1998 жылғы 24 қарашада “Кеден Одағы мен бірыңғай
экономикалық кеңістік құру және оның жүзеге асыру шаралары туралы келісім
жобасы туралы” шешім қабылдады.
1999 жылғы 26 ақпанда мемлекет басшылары қабылдаған келісім (Қазақстан
1999 жылғы 24 маусымда ратификациялаған) Кеден Одағындағы өзара қатынасқа
өзгеріс әкелмек, сондай-ақ интеграциялық процесстерді күшейтіп, ұлттық
заңдылықтарының өзгеруіне септігін тигізбек.
ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
2 ақпараттық жүйені құру қағидалары
Ғылыми–техникалық прогрессті қарқындатудың маңызды факторы –
басқарудың барлық бөлімдеріне басқарудың әдістемелері мен нысандарын
жетілдіру болып табылады.
Есептеу техникалары мен байланыстың жаңа құралдарын қолдану негізінде
экономикалық-математикалық әдістері мен құралдарын қолданудың маңызды бір
бағыты – басқаруда автоматтандырылған басқару жүйелерін (АБЖ) құру болып
табылады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің
автоматтандырылған ақпараттық жүйесі кеден қызметінің үрдісін басқарудың
автоматтандырылған жүйесін білдіреді.
Қазақстан Республикасы кеден қызметінің автоматтандырылған ақпараттық
жүйесі негізгі ақпараттық технологияларын жүзеге асырудың құралы ретінде
түсіндіріледі. Автоматтандырылған ақпараттық жүйесін дамыту - қазіргі
техникалық – бағдарламалық кешен негізделген жаңа ақпараттық
технологияларды кезең - кезеңмен дайындап шығару және оларды кеден саласына
енгізу үрдісі деген сөз.
Осыған орай Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің
автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің қызметі мыналар болып табылады:
▪ Қазақстан Республикасы мемлекеттік кеден комитетінің бөлімшелері мен
үкімет органдарын кеден статистикасын жүргізу үшін қажетті ақпаратпен
қамтамасыз ету;
▪ Басқарудың барлық деңгейінде кеден органдарының ұйымдық-экономикалық
басқару жүйесін жетілдіру;
▪ Тауарлар құжаттарын кедендік толтыруды автоматтандыру;
▪ Шекара арқылы өтетін жолаушылардың жүктерін кедендік бақылаудың
тиімділігін жоғарлату;
▪ Кеден төлемдерін есептеуді бақылау және орталықтандырылған салық
салуды қамтамасыз ету;
▪ Контрабандамен және басқа да кеден ережелерін бұзушылықпен күресті
ақпараттық қолдау;
▪ Валюталық бақылауды жүзеге асыру мақсатында сыртқы экономикалық
кызметті кедендік банктік бақылау ақпараттық технологияларын құру және
тағы басқа.
Қазақстан Республикасы кеден қызметінің автоматтандырылған ақпараттық
жүйесі өзінің даму уақыты ішінде кедендік бекеттен Қазақстан
Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің орталық аппаратына дейінгі
барлық деңгейлерде негізгі кедендік ақпараттық технологияларды жүзеге
асырудың бірегей құралына айналды.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің
автоматтандырылған ақпараттық жүйесін одан әрі қарай дамытуды және
жаңартуды Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің бекіткен
1993 – 1995 ж.ж. сыртқы экономикалық қызметті экономикалық реттеу ретіндегі
Қазақстан Республикасының кеден саясатының ролін жоғарлатуды дәйекті түрде
жүргізудің кешенді бағдарламасы негіз болып табылады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің
автоматтандырылған ақпараттық жүйесіне ұқсас жүйелер дамыған елдердің
барлық кеден қызметінде құрылған және әрі қарай құрылып жатыр. Мысалы, АҚШ-
та, Англияда; Францияда, Германияда ұлттық кеден ережелеріне сай келетін
мұндай жүйелер 20 жылдан бері жұмыс істеп келеді.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетіне қарасты
автоматтандырылған ақпараттық жүйесін кезең - кезеңмен дайындап шығару
бағдарламасын жңзеге асыру жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыру үшін
автоматтандырылған ақпараттық жүйесін құру, енгізу жөніндегі ғылыми-
өнірістік ұйым ретінде Бас Ғылыми-ақпараттық есептеу орталығы құрылды.
Құрылған автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің ерекшелігі – құжат
айналымы әр тұрлі объектілерді ақпараттық қамтамасыз етуге
бағыттандырылғандығы.
Қазақстанның кеден органдары құжат айналымы мен алғашқы ақпараттардың
негізгі көлемін жүк кеден декларациясы (ЖКД) құрайды. Республика кеденіне
ай сайын түсіп тұратын жүк кеден декларациясының саны 7 – 8 ден 20 – 30
мыңға дейін ауытқып тұрады. Жүк кеден декларациясының ең жоғарғы айлық
санының орташа айлық санынан артуы түрлі кедендерде орташа алғанда 60 (
-тен 350 ( ке дейінгі аралықты құрайды.
Қазақстан Республикасының кеден органдары жүйелерінің күрделі де
көпдеңгейлі құрылымын, олардың атқаратын қызметтері мен міндеттерінің алуан
түрлілігін ескере отырып, кеден қызметінің автоматтандырылған ақпараттық
жүйесін құру барысында Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден
комитетінің ақпараттық қажеттіліктерді назарға алды.
3 Кеден қызметінің жӘне басқару құрылымының сипаттамасы
Кедендік төлеулер және салықтар
1. Казакстан Республикасында мынадай кедендік төлемдері
қолданылады:
1) кедендік баж;
2) кедендік алымдар;
3) алымдар;
4) алдын ала шешім үшін төлемақы.
2. Төлеушілер, кедендік төлемдерді есептеу, төлеу, қайтару және өндіріп
алу тәртібі, сондай-ақ кедендік төлемдер бойынша жеңілдіктер
Қазақстан Республикасының кеден кодексінде айқындалған.
3. Қазақстан Республикасының кеден органдары демпингкеқарсы. қорғау және
өтемдік баждарды Қазақстан Республикасынын заңдарында белгіленген
тәртіппен және жағдайларда алынады.
4. Төлеушілер, салықтарды есептеу және төлеу тәртібі Қазақстан
Республикасының салық заңдарына сәйкес айқындалады.
5. Жеке түлғалар тауарларды оңайтылған тәртіппен өткізу кезінде
кедендік төлемдер және салықтар Қазақстан Республикасынын Үкіметі
белгілеген жиынтық кедендік төлем түрінде төленуі мүмкін.
Кедендік төлемдер ставкаларының түрлері
1) салық салынатын тауарлардың кедендік қүнына процентпек есептелетін -
адвалорлық;
2) салық салынатын тауарлардың бірлігі үшін белгіленгеі;
мөлшерде есептелетін — ерекшелікті
3) кедендік төлемдер ставкаларының аталған екі түрін де
үштастыратын — құрамдас болып бөлінеді.
Кедендік баждар
1. Кедендік баждар тауарларды кедендік режимдерде декларациялау кезінде
төленеді, бүларға орналастыру жағдайы Қазақстан
Республикасының Кедендік тарифіне сәйкес кедендік бажда төлеуді
белгілейді.
2. Кедендік баждардың ставкаларын Қазақстан РеспубликасыныІ; Үкіметі
белгілейді және олар реси жарияланғаннан кейіі: күнтізбелік
отыз күн өткен соң күшіне енеді.
Кедендік алымдар
1. Кедендік алымдарга:
1) кедендік рәсімдеу үшін кедендік алым;
2) кедендік ілесіп алып жүру үшін кедендік алым;
3) тауарларды сақтау үшін кедендік алым жатады.
2. Көрсетілген іс-әрекеттерді орындағаны үшін кеден органдарь
шығындарының қүны кеден алымдарының мөлшерін айқында) үшін негіз болып
табылады.
Кедендік рәсімдеу ушін кедендік алым
Тауарлар мен көлік қүралдарын негізгі кедендік рәсімдеу кезінде
кедендік рәсімдеу үшін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген
мөлшерде кедендік алым алынады.
Кедендік ілесіп алып журу ушін кедендік алым
Кеден оргаңдары тауарларды кедендік ілесіп алып жүру үшін Қазақстан
Республикасының Үкіметі белгілеген мөлшерде кедендік алым алады.
Бірнеше көлік қүралын кедендік ілесіп алып жүру кезінде кедендік
алымның сомасы ілесіп алып жүруге қатысушылардың санына барабар бөлінеді.
Тауарларды сақтау үшін кедендік алым
Иелері кеден органдары болып табылатын кеден қоймалары мен
уақытша сақтау қоймаларында тауарларды сақтау үшін Қазақстан
Республикасының Үкіметі белгілеген мөлшерде кедендік алымдар-
алынады.
Алымдар
1. Кеден органдары алатын алымдарга:
1) лицензия берген үшін алым;
2) кедендік рәсімдеу жөніндегі маманның біліктілік аттестатын бергені үшін
алым жатады.
2. Алым мөлшерін Қазақстан Республикасының Үкіметі
айқындайды.
Лицензия берген ушін алым:
1) кеден қоймасын қүрғаны;
2) бажсыз сауда жасайтын дүкен қүрғаны;
3) бос қойма құрғаны;
4) уақытша сақтау қоймасын қүрғаны;
5) кедендік тасымалдаушы ретінде қызметті жүзеге асырғаны;
6) кеден брокері ретінде қызметті жүзеге асырғаны үшікг
алынады.
Алдын ала шешім ушін төлемақы
Тауардың жіктемесіне, шығарылған елін және кедендік қүнын айқындау
өдіснамасына қатысты алдын ала шешім қабылдағаны үшін Қазақстан
Республикасының Үкіметі белгілеген мөлшерде алдын ала шешім үшін төлемақы
алынады.
ТАУАРЛАРДЫ ДЕКЛАРАЦИЯЛАУ
Декларациялауга жагатын тауарлар
Тауарлар сот шешімі бойынша мемлекет меншігіне айналдырылғаннан басқа
жағдайларда, олар Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы
өткізілген, кедендік режим өзгерген кезде кеден органдарында
декларациялануға тиіс.
Декларациялау орны
Егер Қазақстан Республикасының кеден заңдарында өзгеше белгіленбесе,
тауарларды декларациялау тауарларды кедендік рәсімдеу жүзеге асырылатын
кеден органында жүргізіледі.
Кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган тауардың жекелеген
санаттарын декларациялау Қазақстан Республикасының белгілі бір кеден
органында ғана жүргізіле алатынын айқындауға құқылы.
Декларант Мына түлғалар:
1) қазақстандық түлғалар;
2) шетелдік жеке түлғалар (оңайтылған немесе жеңілдетілген тәртіппен
өткізілген кезде);
3) Қазақстан Республикасының кеден кодексіне сәйкес кедендік
төлемдер бойынша жеңілдіктерді пайдаланатын шетелдік түлғалар;
4) Қазақстан Республикасының аумағында белгіленген
тәртіппен тіркелген шетелдік үйымдардың өкілдіктері осындай
өкілдіктердің өз қажеті үшін әкелінетін тауарлардың
уақытша әкелінуінің, транзитінің сондай-ақ еркін айналыс үшін
шығарылуының кедендік режимдерін мәлімдеген кезде декларант бола алады.
Декларанттың қуқықтары
Кедендік рәсімдеу кезінде тауарларды декларациялау және өзге де
кедендік операциялар жасау барысында декларант:
1) Қазақстан Республикасының кеден аумағына әкелінетін тауарларды
кеден органының бақылауымен тексеруге, өлшеуге және жүк
операцияларын орындауға, сондай-ақ кедендік декларация мен кедендік
мақсаттар үшін қажетті қүжаттарды бергенге дейін тауарлардың сынамалары
мен үлгілерін іріктеп алуға қүқылы. Тауарлардың сынамалары мен үлгілері
тауарларға белілген кедендік декларацияда көрсетілген жағдайда
оларға жеке кедендік декларация берілмейді;
2) Кеден органдарының лауазымды адамдары кедендік бақылау өткізгенде, олар
сынамалар мен үлгілерді іріктеп алған кезде қатысуға;
3) Кеден органдары іріктеп алған сынамалар мен үлгілерге'
жүргізілетін зерттеу нәтижелерімен танысуға;
4) өзінің қүқығы бұзылған жағдайда кеден органдарының шешіміне,
кеден органдары лауазымды тұлғаларының іс-әрекетіне (әрекетсіздігіне
) Қазақстан Республикасының кеден кодексінде белгіленген
тәртіппен шағымдануға құқылы.
Декларанттың міндеттері
1) тауарлар мен көлік құралдарына декларация жүргізуге;
2) кеден органдарының талабы бойынша декларацияланатын тауарлар мен
көлік қүралдарын көрсетуге;
3) кеден органына кедендік мақсаттар үшін қажетті қүжаттар мен
мәліметтерді беруге;
4) кедендік төлемдерді және салықтарды төлеуге немесе
олардың төленуін қамтамассыз етуге;
5) кеден органдарының Қазақстан Республикасының кеден кодексінде
көзделген өзге де талаптарын орындауға міндетті.
Декларанттың жауапкершілігі
1. Декларант
1) кедендік декларацияда және өзге де үсынылған қүжаттарда көрсетілген
мәліметтердің дүрыс еместігі үшін;
2) кедендік төлемдерді және салықтарды төлемегені үшін;
3) қүжаттарды уақтылы үсынбағаны үшін жауапты болады.
2. Кеден органына кедендік декларацияны бермегені үшін
тауарларды өткізген түлға немесе шарт бойынша осы түлға
уәкілеттік берген кеден брокері жауапты болады.
3. Кеден брокері кедендік рәсімдеу жөніндегі операцияларды жүзеге асырған
кезде кеден брокеріне кедендік мақсаттар үшін берілген қажетті мәліметтер
мен қүжаттардың дүрыстығы үшін беруші түлға жауапты болады.
Декларацшлау нысаны
1. Декларациялау кеден органына тауарлар туралы, олардың
кедендік режимі туралы дүрыс мәліметтерді және кедендік
мақсаттар үшін қажетті басқа да мөліметтерді белгіленген нысан бойынша
(жазбаша, ауызша, конклюденттік, элекрондық) мәлімдеу жолымен
жүргізіледі.
2. Қазақстан Републикасының кеден кодексінде реттелмеген
жағдайларда, тауарларды декларациялаудың нысаны мен тәртібін кеден ісі
мәселелері жөніндегі уәкілетті орган айқындайды.
3. Кедендік декларацияда көрсетілуге тиіс мәліметтер
тізбесі кедендік төлемдерді және салықтарды есептеу және алу, кедендік
статистиканы қалыптастыру және Қазақстан Республикасының кеден
заңдарын қолдану мақсаттары үшін қажетті мәліметтермен ғана шектеледі.
Кедендік декларация
1. Тауарларды декларациялау кезінде кедендік декларациялардың мынадай
түряері қолданылады:
1) жүктің кедендік декларациясы;
2) жолаушьшың кедендік декларациясы.
2. Жуктің кедендік декларациясы — декларант беретін және тауарлар мен
көлік құралдары туралы, олардың кедендік режимі туралы мәліметтерді жөне
кедендік мақсат үшін қажетті басқа да мәліметтерді қамтитын
қүжат.
Жуктің кедендік декларациясы мынадай жагдайларда,егер:
1) тауардың декларацияланатын легінің кедендік қүны тиісті қаржы жылына
арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген тоқсан айлық
есептік көрсеткіштен асса;
2) тауарларға қатысты тарифтік емес реттеу шаралары
белгіленсе;
3) Қазақстан Республикасының кеден кодексіне сәйкес көзделген
өзге де жағдайларда беріледі.
Жүктің кедендік декларациясы алдын ала декларациялау кезінде, сондай-
ақ уақытша немесе мерзімдік кедендік декларация ретінде қолданылуы мүмкін.
Жүктің кедендік декларациясын уақытша немесе мерзімдік кедендік
декларация қолдаңу жағдайлары Қазақстан Республикасының кеден кодексінде
көзделген төртіппен белгіленеді.
Еркін нысанда жасалған өтінішті және (немесе) тауарларды бірдейлендіру және
шығару үшін қажетті мәліметтер бар көліктік, коммерциялық қүжаттарды жүктің
кедендік декларациясы немесе уақытша кедендік декларация ретінде
пайдалануға жол беріледі.
3. Жолаушынын кедендік декларациясы — оңайтылған немесе
жеңілдетілген тәртіпті қолданып, тауарлар мен көлік қүралдарын Қазақстан
Республикасының кедендік шекарасы арқылы өткізетін жеке түлға
толтырып, кеден органына беретін қүжат.
4. Кедендік декларациялардың нысандарын және оларды толтыру-тәртібін-
кедеи ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган белгілейді.
Жуктің кедендік декларациясын беру мерзімі
1. Қазақстан Республикасының кедендік аумағына әкелінетін
тауарларға жүктің кедендік декларациясы тауарды межелі кеден органына табыс
ету күнін қоса есептегенде күнтізбелік отыз күннен кешіктірілмей беріледі.
Егер жүктің кедендік декларациясын беру мерзімінің аяқталуы кеден
органының одан кейінгі жүмыс күні осы мерзімнің аяқталу күні болып
саналады.
2. Қазақстан Республикасының кедендік аумағынан тысқары
жерлерге өкетілетін тауарларға жүктің кедендік декларациясы оларды нақты
әкетуге дейін беріледі.
3. Декларанттың дөлелді өтініші бойынша кеден органы жүктің кедендік
декларациясын беру мерзімін үзартады. Жұктің кедендік
декларациясын беру мерзімін ұзарту әкелінетін тауарларға
кедендік төлемдердің және салықтардың төленуі қамтамассыз етілген
жағдайда кедендік рөсімдеу жүргізілетін кеден органдарында жүзеге
асырылады.
4. Жүктің кедендік декларациясын беру мерзімін
ұзарту тауарлпрды уақытша сақтау мерзімін бүзуға әкеп сқпауға тиіс.
Есепке алу мақсатында қужаттар беру
1. Сыртқы экономикалық қызметке қатысушы ретінде есепке қою кезінде
рәсімделетін сыртқы экономикалық қызметке қатысушының есеп
карточкасы сыртқы экономикалық қызметке қатысушының санатын және
кеден органдарында есептік тіркелгенін растайтын қүжат болып-
табылады.
2. Сыртқы экономикалық қызметке қатысушының есеп
карточкасын кеден органы мынадай құжаттарды:
1) занды тулгалар:
- заңды түлғаны мемлекеттік тіркеу туралы куәліктің нотариат куәландырған
көшірмесін немесе оның құрылымдық бөлімшесі үшін есептік тіркеу
куәлігін;
- статистикалық басқарма беретін статистикалық карточканың
көшірмесін;
- салық органы берген салық төлеуші куәлігінің көшірмесін;
2) декларациялау кезінде жүктің кедендік декларациясы
қолданылуға тиіс тауарларды Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы
арқылы өткізуді жүзеге асыруға ниеттенген жеке тулгалар
- жеке тұлғаның жеке куәлігін;
- салық органы берген салық төлеуші куәлігінің көшірмесін;
- егер жеке түлғаның банкте шоты болса, шотының ашылғаны туралы
банктен алынған анықтаманы тапсырған жағдайда бір жүмыс күні ішінде
береді.
3. Есепке алу үшін табыс етілетін қүжаттардағы мәліметтер өзгерген кезде,
декларант өзгерген мәліметтерді растайтын қүжаттарды сыртқы
экономикалық қызметке қатысушының есеп карточкасын берген кеден органына
қүнтізбелік он бес күн ішінде табыс етуге міндетті.
Таурларды декларациялау кезінде қужаттар беру
1. Жүктің кедендік декларациясын беру кеден органына онын электрондык
көшірмесін және кедендік мақсат ушін қажетті қүжаттарды тапсырумен қатар
жүргізілуге тиіс.
2. Егер тауарларды шыгару туралы шешім кабылдау үшін қүжат міндетті
болып табылса, кедендік декларацияны тексеру мерзімінің ішінде
декларант салық органына тиісті кұжатты беру туралы міндеттеме табыс ете
отырып, мәлімденген мәліметтерді растайтын күжаттардың көшірмесін беруі
мүмкін.
Жекелеген құжаттар декларанттың дәлелді өтініші бойынша көрсетілген
мерзімде табыс етілмейтін жағдайда кеден органдары осындай қүжаттарды алу
үшін қажетті мерзімде бірақ кедендік декларацияны тіркеуден кейін
күнтізбелік отыз күннен кешіктірмей осындай құжаттарды табыс ете отырып
олардың көшірмесін беруге рүқсат етеді. Декларант берілген мерзімдерде
қүжаттарды өткізбегені не бүрын өткізген қүжаттардың көшірмелерінде дүрыс
емес мөліметтерді мелімдегені үшін жауапты болады.
Егер тауарлардың кейінгі легіне кедендік рәсімдеу жүргізілетін
қүжаттар кеден органына бүрын берілген болса, овда осындай қүжаттардың
көшірмелерін беру жеткілікті.
3. Кеден органынын істерінде тауарларды шыгару туралы шешім кабылдау
үшін міндетті қүжаттар калган жағдайда, декларант үшін кеден органы осы
қүжаттардың кешірмелеріне осындай қүжаттар калатын кеден органын көрсете
отырып жазба жасайды. Бұл жазба кеден органы лауазымды түлгасынын жеке
нәмірлік мерімен куәландырылады.
4. Келісім-шарттар, шот-фактуралар (инвойстар), көлік қүжаттары,
кедендік төлемдердін және салықтардын төленгенін растайтын күжаттар,
Қазакстан Республикасы Үлттық Банкінін лицензиясы тауарды шыгарганнан кейін
декларантка кайтарылуга тиіс және жүктің кедендік декларациясы тіркелген
күннен бастап бес жыл бойы сакталады.
Бүл орайда кедендік рәсімдеу мақсаттары үшін осы қүжаттармен бірге
декларант куәландырған көшірме тапсырылуға тиіс.
5. Жүктің кедендік декларациясын беру осылардың негізінде
жүктін кедендік декларациясы толтырылып, мыналарды
растайтын кажетті күжаттар кеден органына қатар табыс
етілуімен жүргізілуге тиіс:
1) декларанттың өз атынан жүктің кедендік декларациясын беруге
өкілеттігін растайтын декларанттың штатындағы жеке түлғаға сенімхат не
брокерлік қызмет көрсетуге шарт жөне кедендік рәсімдеу бойынша маманның
біліктілік аттестаты;
2) кедендік рәсімдеуге жататын тауарларға меншік, билік ету немесе
пайдалану қүқығын растайтын сатып алу-сатуға немесе айырбасқа
сыртқы сауда шарты (келісім-шарты), кедендік рәсімдеуге жататын
тауарларға билік ету немесе пайдалану құқығына келісім не өзге қүжат;
3) Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы тауарлйрды
өткізуді растайтын көлік құжаттары;
4) Тауарлардың кедендік қүнын растайтын - шот-фактура (инвойс), шот-
проформа, арнайы тізбе және тауарлардың кедендік құнын анықтау және
мәлімдеу үшін көзделген өзге де құжаттар;
5) Тауарлардың шығуын растайтын — тауарлардың шығуы туралы
дкларация не тауарлардың шығуы туралы сертификат;
6) Кедендік режимнің талаптарына және кедендік төлемдерді және
салықтарды төлеу бойынша жеңілдіктің болуына қарай кедендік
төлемдерді және салықтарды төлеу бойынша жкңілдіктің болуына қарай
кедендік төлемдерді және салықтарды төлеуді немесе олардың төленуін
қамтамассыз етуді растайтын:
- қолма-қол ақшасыз тәртіпте төлемнің орындалуы туралы банктің
белгісімен төлемдік тапсырманы немесе қолма-қол ақшамен төлеу
кезінде кеден органының, банктің кассалық кіріс орденіне берілетін
түбіртек;
- кедендік төлемдердің және салықтардың төленуін растайтын
құжаттар;
- кедендік төлемдерді және салықтарды төлеу бойынша жеңілдіктер беруді
растайтын құжаттар;
кедендік бажды, қосылған құн салығын төлеу бойынша мерзімді ұзартуды
(мәулеттік төлеуді) растайтын құжаттар;
7) Тауарларды межелі жерге жеткізуді растайтын — тауарлар жеткізуді
бақылау құжаты не Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық
шарттарға сәйкес өзге де құжаттар;
8) Валюталық бақылау саласындағы талаптардың сақталуын растайтын Қазақстан
Республикасының валюта заңдарына сәйкес талап етілетін құжаттар;
9) Мәлімденген кедендік режимдерге қарамастан өкелу кезінде
стандарттардың міндетті сөйкестігін растайтын фитосанитариялық
сертификат, ветеринариялық сертификат. Көрсетілген
сертификаттар оларға сертифйкаттар беру міндетті тауарлар үшін Қзақстан
Республикасының нормативтік құқықтық актілерінде белгіленген жағдайларда
ғана беріледі;
10) Сыртқы экономикалық қызметке қатысушының санатын растайтын сыртқы
экономикалық қызметке қатысушының есеп карточкасы.
Таңдалган кызметтік режимдерге сөйкес табыс етілетін
қүжаттардың тізбесі. Таңдалган кедендік режимдердің талаптарына сәйкес
қужаттар беру
1) Еркін айналыс ушін тауарлар шыгарудың кедендік режимі:
- Қазақстан Республикасының задарына сәйкес сертификат
беру міндетті тауарларға өнімінің қауіпсіздігіне сәйкес
сертификаты;
- өлшеу қүралдары үлгісін бекіту туралы немесе өлшеу қүралдарын
метрологиялық аттестаттау туралы сертификат не
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес метрологиялық
қадағалау қолданылатын тауарлар үшін жүмыстар атқару шарты;
- Қазақстан Республикасының зандарында және Қазақстан
Республикасының халықаралық шарттарында көзделген жағдайларда
тиісті уәкілетті мемлекеттік органдардың рүқсаттары және өзге де
қүжаттар;
- Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес лицензиялауға
және экспорттық бақылауға жататын тауарлар үшін — лицензия;
2) Тауарлар экспортының кедендік режимі:
- Қазақстан Республикасының заңдарында және Қазақстан
Республикасының халықаралық шарттарында көзделген жағдайларда
тиісті уәкілетті мемлекеттік органдардың рүқсаттары және өзге де
қүжаттар:
- Қазақстан Республикасының заңдарына сөйкес лицёнзиялауға
жөне экспорттық бақылауға жататын тауарлар үшін — лицензия;
3) Тауарлар кері импортының кедендік режимі:
- Қазақстан Республикасының кедендік аумағынан тауарларды
өкетуді растайтын жүктің кедендік декларациясы;
- Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сертификат
беру міндетті тауарларға өнімінің қауіпсіздігіне сәйкестілік
сертификаты;
- әкетудің кедендік баждарын қайтаруды қамтамасыз ету үшін
әкетудің кедендік баждары төленгенін растайтын қүжат;
- Қазақстан Республикасының заңдарына сөйкес экспорттық
бақылауға жататын тауарлар транзитіне рүқсат;
4) Тауарлар транзитінің кедендік режимі:
- кедендік мөрлер мен пломбаларды қойып тауарларды тасымалдау үшін
көлік қүралын (контейнерді) жіберуді растайтын қүжаттар;
- Қазақстан Республикасының заңдарш-та сәйкес эқспорттық
бақылауға жататын тауарлар транзитіне рұқсат;
5) Кеден қоймасының кедендік режимі:
- тауарларды сақтауға кеден қоймасының иесімен жасалған шарт;
6) Бажсыз сауда дукенінің кедендік режимі:
- өнімінің қаіпсіздігіне сәйкестілік сертификаты, Қазақстан
Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен тиісті уәкілетті
мемлекеттік орган таныған шетел сертификаты;
7) Кедендік аумақта таурларды қайта өңдеудің кедендік режимі: -тауарларды
қайта өңдеудің талаптары туралы тиісті уөкілетті мемлекеттік
органның қорытындысы;
8) Еркін айналыс ушін тауарларды кайта өңдеудің кедендік
режимі:
- таурларды қайта өңдеудің талаптары туралы тиісті уөкілетті мемлекеттік
органның қорытындысы;
9) Кедендік аумактан тыс жерде тауарларды кайта өңдеудің кедендік режимі:
- тиісті уәкілетті мемлекеттік органның тауарларды қайта
өңдеудің талаптары туралы қорытындысы;
Қазақстан Республикасының заңцарына сәйкес экспорттық бақылауға
жататын тауарларға рүқсат;
10) Тауарларды және көлік куралдарын уақыіпша әкетудің кедендік режимі:
- тауарларды және көлік қүралдарын өкету туралы міндеттеме;
- Қазақстан Республикасының заңдарына сөйкес сертификат
беру міндетті тауарларға өнімінің қауіпсіздігіне сәйкестілік
сертификаты;
11) Тауарларды және көлік қуралдарын уакытша әкетудің кедендік режимі:
- тауарларды және көлік қүралдарын әкету туралы міндеттеме;
12) Еркін кеден аймагынын кеден режимі:
- Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сертификат
беру міндетті тауарларға өнімінің қауіпсіздігіне сәйкестілік
сертификаты;
13) Еркін кеден койманын кедендік режимі:
- тауарларды сақтауға кеден қоймасының иесімен жасалған шарт;
- көсіпорынның декларацияланатын тауарларды пайдалана
отырып, қайта өңдеу жөніндегі операцияларды өткізу
мүмкіндігін растайтын технологиялық қүжаттамасы;
- Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сертификат
беру міндетті тауарларға өнімінің қауіпсіздігіне сәйкестілік
сертификаты;
14) Тауарлар кері импортының кедендік режимі:
- Қазақстан Республикасының кедендік аумағына тауарларды
өкелу кезінде рөсімделген жүктің кедендік декларациясы
не уақытша сақтау орындарындағы тауарларды мәлімдеу
кезіндегі қысқаша декларация;
- Қазақстан Республикасының заңдарына сөйкес экспорттық
бақылауға жататын тауарларға рүқсат;
- Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттарда
тауарлардың кері экспортында тауарларды шығарған елдің уәкілетті органының
рүқсаты болған жағдайларда кері экспортқа жол берілетін кезде — осындай
рүқсат;
15) Тауарларды жоюдың кедендік режимі:
- тиісті уәкілетті мемлекеттік органдардың
қорытындыс л ары;
16) Мемлекет пайдасына тауардан бас тартудың кедендік режимі:
- Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сертификат
беру міндетті тауарларға өнімінің қаіпсіздігіне сәйкестілік
сертификаты;
17) Арнайы кедендік режим:
- Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы
өткізілетін тауарлар бойынша тиісті уәкілетті мемлекеттік орган растаған
тауарлар тізімі;
- Тауарлар бойынша көлік үйымы растаған тауарлар тізімі;
- Мақсаттарға арналғаны көрсетілген тауарлардың ілеспе
қүжаттары;
- Мақсаттарда тауарлардың өкетілуін растайтын қүжаттар;
- Кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган
айқындаған өзге де қүжаттар.
Кеден қоймасының режимі әклінген тауарларды кеден бажын, салығын алмай
және экономикалық саясат шараларын қолданбай кеден бақылауы негізінде
сақтауға, экспортқа шығарылатын тауарларды нақты экспортқа шығарғанға дейін
кеден бақылауы негізінде сақтау үшін арналған.
Кеден қоймасы режиміне әкелу мен әкетуге тиым салынбаған тауардың кез
келгенін жатқызуға болады. Кеден қоймасы режиміне сәкес тауарларды
сақтауға арналған кез келген арнайы белгіленген және соған лайықтап
жасалған үй-жай немесе орынды анықтау операциясы жүргізіледі. 1995 жылғы 16
қазанда кеден комтетінің бұйрығымен кеден қоймасы туралы ереже бекітілді.
Кеден қоймасы арқылы өтетін тауарларға байланысты декларантқа жүктеледі.
Кеден қоймасына сақтауға тауарларды қойған түлғаға декларантпен ортақ
(солидарлы) жауапкершілік жіктеледі.
Кедендік режимін өзгертпей тауарларды бір кеден қоймасынан екінші кеден
қоймасына тасу барысында, сақтау мерзімі тауарларды кеден қоймасына алғашқы
орналастырылған күнінен бастап есепке алынады. Осы көрсетілген мерзімнен
кешіктірілмей тауарлар Қазақстан Республикасының кеден аумағынан тыс
әкетілуі немесе басқа кеден режиміне мәлімделінуі тиіс.
Қазақстан Республикасының "Қазақстан Республикасының Кеден ісі туралы"
Заңы кеден төлемдеріне арналған 40 баптан тұрады, олар кедендік төлемдерді
есептеу мен төлеу тәртібін, неізгі ережелерін, тауарлардың шыққан елін
анықтау мәселелерін, тарифтік жеңілдік пен тарифтік преференцияларды
(артықшылықты) реттейтін 40-тан асатын бапты құрайтын бөлімнен тұрады.
4 ақпараттық жүйені құру мақсаты
Автоматтандырылған ақпараттық жүйесін құрудың негізгі мақсаты –
қазіргі техникалық- бағдарламалық құралдарға негізделген жаңа ақпараттық
автоматтандырылған кеден технологияларын жетілдіру болып табылады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің
автоматтандырылған ақпараттық жүйесі ең бірінші кезекте кеден органдарының
барлық деңгейлерінің жұмыс істеуін қамтамасыз ете отырып, негізгі
ақпараттық кедендік технологиялар жүзеге асырады.
Компьютерлік технологиялар мен бағдарламалық қамтамасыздандыруды, ең
біріншіден, автоматтандырылған ақпараттық жүйесін енгізу, бәрінен бұрын,
мемлекеттік кеден комитетінің орталық аппаратында пайда болған мәселелерді
шешу мақсатында жүзеге асырады. Автоматтандыру жоғарыдан төменге қарай
енгізіледі. Нәтижесінде, Қазақстан Республикасының кеден органдарында
кешенді автоматтандыру міндеттерін шешуге, кеден ақпараттық технологияларын
автоматтандыруға көшуге мүмкіндік беретін қуатты техникалық әлеует құрылды.
Қазіргі есептеу техникалары мен телекомуникациялардың қуатты
құралдарымен қатар, жаңа техникалық- бағдарламалық платформа деп, Windows,
Unix операциялық жүйелері, Windows, Novell тораптық операциялық жүйелері,
Oracle мәліметтер базасын басқару жүйесі мен Oracle CASE кешеніне кешеніне
жобалау жүйелері түсініледі.
Жаңа технологиялық- бағдарламалық платформаларды қолдану:
▪ Автоматтандырылған есептердің аясын кеңейтуге;
▪ Жүйенің қызмет ету сенімділігін жоғарлатуға;
▪ Ақпараттарды әр түрлі қажетсіз нәрселерден қорғаудың тиімді
элементтерін енгңізуге мүмкіндік береді.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің бірыңғай
автоматтандырылған ақпараттық жүйесін құру мен дамытудың жоғарыда ойға
алынған мақсаттарына қол жеткізу осылардың есебінен қамтамасыз етілмек;
Компьютерлік және телекомуникациялық технологиялар мен ақпараттық
технологиялар саясатындағы соңғы жетістіктердің негізінде бірыңғай
автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің бағдарламалық- ақпараттық
платформаларын дамыту мен жетілдіру;
Электронды құжаттарда енгізу және кеден құжаттарын өңдеудің жартылай
қағазсыз технологиясын пайдалану;
Кеден органдарының, сондай-ақ, кеден органдары мен басқа да ұйымдардың
арасындағы жедел өзара іс-қимылды қамтиды қамтамасыз ететін электронды
поштаны пайдалану негізінде кеден органдарының бірыңғай ақпараттық
кеңістігін құру;
Кеден үрдісін амалдарын технологияларының нормативті базалары мен
құжаттарын бір қалыпқа келтіру әрі стандарттау;
Кедендік оқиғалар мен тауарларды селекциялауды кедендік бағалауды
обьективті параметрлерін жасап шығару және енгізу;
Тауарларды безендіру және тексеру үрдістерін бөлу;
Персоналдың ескі операциялары мен жүктелу денгейін төмендету, кеден
органдарының қызметкерлерін сыртқы экономикалық қызметтің әртүрлі астарын
тереңірек, мазмұнды талдауға бағыттау, есеп- қисап құжаттамаларының
шынайылылығын жоғарлата отырып, оларды жүргізудің еңбек сиымдылығын азайту;
Клиенттерге үздіксіз қызмет көрсетуге кепілдік беру және клиентердің
кеден органдарымен байланысының қолайлылығын жоғарлату.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйесін бағалаудығ негізгі өлшемдері
мыналар:
▪ Кеден статистикасының шынайылылығын жоғарлату;
▪ Мемлекеттік бюджетке кедендік төлемдердің толықтай түсуі;
▪ Кедендік бақылаудың тиімділігін жоғарлату, кедендік безендіруге
кететін шығындарды азайту;
▪ Кедендік қызмет міндеттерінің шешілу жеделдігін жоғарлату;
▪ Ақпараттық- іздестіру, есеп және талдау жұмыстарына кететін уақыт
және қаржылай шығындарын қысқарту;
▪ Нормативті- құқықтық база өзгерген кезде, жүйенің тұрақтану
уақытын мейлінше азайту;
Жүйенің сынға төзгісіз компоненттерін, мысалы, ақпарат бөліктерін,
бағдарламалық қамсыздандыруды, коммуникация мен мәліметтердің тұтастығын
толықтай қорлануын қамтамасыз ету.
5 Ақпараттық жүйеге қойылатын талаптар
Қазақстан Республикасы мемлекеттік кеден комитетінің
автоматтандырылған ақпараттық жүйесін құру мен енгізу – екі дамушы құрылым:
Қазақстан Республикасының кеден органдарын басқару жүйесінің құрылымы мен
басқарудың жаңа ақпараттық технологияларын жүзеге асыруды қамтамасыз ететін
ақпараттық - технологиялық құрлымының өзара байланысу және байыту үрдісі
болып саналады. Осыған байланысты автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің
дамуы кеден органдарын басқару органдарын жетілдірудің мақсаттары мен
міндеттеріне бағынуы тиіс. Бұл мақсаттар мен міндеттер Қазақстан
Республикасының мемлекеттік кеден бақылауының тиімжі жүйесін қалыптастыру
мен дамытудың жалпы міндеттерін келіп шығады. Осыған орай, ақпараттық
жүйесі бірқатар талаптарға жауап беруі тиіс.
1 Техникалық жабдықтауға қойылатын талаптар
Техникалық жабдықтау – бұл ақпараттық жүйеде жұмыс жасау үшін техникалық
құралдар жиынтығы.
Ақпаратты өңдеу операцияларын келесіге бөлуге болады:
▪ Кәсіпорындар, мекемелер, салалар жұмысы туралы ақпарат жинауды
көздейтін операциялар тобы;
▪ ақпарат өңдеуді көздейтін операциялар тобы. Бұл кеңістікте және
уақытта мәнін, формасын, құрылымын өзгертеді;
▪ Ақпаратты қолданатын (шешім қабылдадағы және басқарудағы
ақпараттық процесстерді жалғастыру үшін ақпарат беру және қолдану)
топ.
Басқарудың ақпараттық процесінің негізгі кезеңдерімен сәйкес келесі
техникалық құралдар қолданылады:
▪ Ақпаратты жинау және тіркеу құралдары;
▪ Ақпаратты беру құралдары;
▪ Машиналық тасығыштар дайындау, ақпаратты өңдеу, ұйымдастырушы
техника құралары.
Қазір децентрленген ақпаратты өңдеу әдісі кеңінен қолданылады.
Сондықтан, абоненттік пункттер және автоматтандырылған жұмыс орындары (АЖО)
жасалады. Абоненттік пункт қолданушылардың ақпарат жүйесінің мәселелер
жиынтығын шешу үшін топтық қызмет көрсетуге арналған құралдар жиынтығы.
Автоматтандырылған жұмыс орындары (АЖО) – кәсіпқойлық негізделген
есептеу жүйесі немесе белгілі бір салада жұмыс істейтін автоматтандырылған
жұмыс істейтін және компьютерден басқарылатын перифериялық техникалық
құралдар жиынтығы.
1 - сурет. Техникалық жабдықтау құрылымы.
2 Ақпараттық жүйенің сенімділігіне қойылатын талаптар
Жүйеге қойылатын талаптардың маңызды бір компоненті - оның сенімділігі
болып табылады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің
автоматтандырылған ақпараттық жүйесі жұмысының сенімділігі және әрбір
автоматтандырылған функциясының атқарулы мыналардың есебінен қамтамысыз
етіледі:
▪ Дайындап шығарылатын бағдарламалық құралдар мен ұйымдық
қамтамасыздандырудың жоғары технологиялық деңгейі;
▪ Қолданылатын техникалық құрал-жабдықтардың сенімділігі;
▪ Мәліметтерді сақтаудық сенімділігі;
▪ Жүйелік және қолданбалы бағдарламалық құралдардың сенімділігі;
▪ Ақпараттық жүйенің қызмет етуші персоналының жұмысты ұйымдастыру
және біліктілік деңгейі;
▪ Диагностикалық соңғы үлгідегі әдістері мен құралдарын пайдалану,
техникалық қызмет көрсету.
Ақпараттық жүйенің функционалды және қамтамасыздандыру бөліктері
бойынша жобалық шешімдер қабылданып, осы шешімдерді жүзеге асыру бірыңғай
автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің қызмет ету сенімділігін қамтамасыз
етеді. Сенімділік өлшемдері жүйенің әрбір компонент үшін жекелей
атықталады.
Ақпараттық жүйені орналастыру, көшіру және техникалық қызмет көрсету
барысындағы қауіпсіздік талаптары.
Жүйені құру мен көшіру барысындағы қауіпсіздік талаптарының
маңыздылығын қайта бағалау өте қиын.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің
автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің техникалық құрал-жабдықтары олардың
қауіпсіз көшірілу мен техникалық қызмет көсетуін қамтамасыз ететіндей
бекітіледі.
Техникалық құрал-жабдықтарды көшіруге арналған мекемелерде ГОСТ 20397-
82-ге сәйкес өртке қарсы қауіпсіздік шаралары қамтамасыз етілген. Өртке
қарсы қауіпсіздік шаралары әсіресе, автоматтандырылған ақпараттық жүйесі
техникалық құрал-жабдықтарын кешеніне техникалық қызмет көрсетуге ерекше
көңіл бөлінген.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйесі орналасқан орындардағы дыбыс
қуаттылығы мен шу деңгейі, мекемелердегі климаттаық жағдайлар ГОСТ 12.1.003-
83 пен санитарлық нормаларды бекітілген шамадан аспайды.
Жүйенің үздіксіз жұмыс істеуі үшін оны сыртқы әсерлердің ықпалынан
қорғау маңызды болып саналмақ.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің техникалық құрал жабдықтар
кешенін (ТҚК) электрлік және магниттік өрістердің, сондай - ақ, азықтану
тізбектерінің кедергілерінен техникалық құрал жабдықтар кешеніннің тиімді
жұмыс атқаруы үшін қажет.
3 Эргономика мен техникалық әсемдікке қойылатын талаптар
Жүйені ораналастыру және пайдалану кезінде эргономика мен техникалық
әсемдік талаптарын орындауға ерекше көңіл бөлінуі тиіс.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің техникалық құрал-жабдықтары
жүйенің жұмыс істеуі барысында қолданылу мен техникалық қызмет көрсеті
ыңғайлы болатындай етіп, техникалық, эксплутациялық құжаттамалардағы
талаптарды сақтай отырып орналастырылған.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің жалпы жүйелік бағдарламалық
құрал-жабдықтары орыс тіліндегі құжаттамаларға ие, ал орыс тіліндегі
құжаттамалар жоқ болса, онда ағылшын тіліндегі құжаттамалар бар.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің қолданбалы бағдарламалық құрал-
жабдықтары нақты бір тапсырыс беруші ұсынған эргономикалық талаптарды
ескере отырып жасалынады.
4 Программалық қамтамасыздандыруға қойылатын талаптар
Автоматтандырылған ақпараттық жүйесі құрылымында ақпараттық
қамтамасыздандыру үрдісінің кез-келген қатысушыларына міндеттерді орндау
мүмкіндігін тудыру мақсатында оның қызмет етуін қамтамасыз ететін құралдар
жиынтығы аса маңызды орынға ие.
Автоматтандыру құралдары кешені (АҚК) өндірістік- техникалық
мақсаттардағы өнім ретінде құрылған және жасалған техникалық және
бағдарламалық құралдардың өзара байланысқан кешендер жиынтығы болып
табылады.
Ал ол өз кезегінде бірыңғай автоматтандырылған ақпараттық жүйесі
элементтерін қолдану мақсатындағы құрылуы және шешілуі кешенді түрде
жүргізілуі тиіс.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйесін тәжірибиеде қолдануда біз
әрқашан абстрактілі түрде емес, ақпараттың әр бір тізбегіндегі
автоматтандыру құралдары кешені негізінде кездестіреміз.
Автоматтандыру құралдары кешені құрамына техникалық және бағдарламалық
құралдардан басқа бірыңғай автоматтандырылған ақпараттық жүйесін
ақпараттық, ұйымдастырушылық және тағы басқа қамтамасыздандыру түрлеріне
басқа да өнімдер мен құжаттар кіреді.
Мысалы, автоматтандырылған ақпараттық жүйесіне арналған автоматтандыру
құралдары кешені құрамына бірыңғай автоматтандырылған ақпараттық жүйесі
операторлары үшін ереже міндетті түрде кіруі тиіс.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйесінде ақпаратдың күрделі міндеттерін
шешу бір немесе бірнеше компьютерден тұратын мәліметтерді өңдеу жүйесі
қолданылады.
Таратудың күрделі объектілермен жұмыс істеу үшін дара байланысқан
компьютернің ақпараттандыру тізбектері боынша таратылған жүйе қолданылады.
Ол компьютер желісі деп аталады. Компьютер желілері глобальды, аймақтық
және жергілікті болып бөлінеді. Автоматтандырылған ақпараттық жүйесінде
компьютердің әр түрлі желілерін қолдану аталмыш тізбекте ақпараттандырудың
шешілуі тиіс міндеттерінің сипаты мен көлеміне тәуелді болып келеді.
6 Стандарттау және бірегейлеу жөніндегі талаптар
Жүйеге қойылатын маңызды талап – ондағы кіші жүйелер мен элементтердің
өара сәкес келуі, сондай - ақ, басқа да ведомстволармен осыған ұқсас
жүйелерімен сәйкес келуі болып табылады. Бұған стандартты және
біегейлендірілген компоненттерді қолдану арқылы қол жеткізеді.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің
автоматтандырылған ақпараттық жүйесін стандарттау және бірегейлендіруге
келесідей талаптар атқарылады:
▪ автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің компоненттерінің
құрылымдарын түрлендіру мен олардың бөліктерге бөлінуін қамтамасыз
ету;
▪ автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің сыртқы қолданушылармен
ақпараттық айырбасын ұйымдастыру үшін ашық интерфейс қабылдау
регламенттерін, мәліметтерді көшіру мен өңдеуді, мәліметтер
форматтарын, өзара әрекет ету технологияларын өте анық бейнелейді;
▪ мәліметтерді өңдеуде олардың интеграциялануының жоғары болуын
қамтамасыз ету, яғни мәліметердің көп дүркін қолданылуын және көп
қолданушыға ұсынылуын қамтамасыз ете отырып, осы мәліметтерді
енгізу мен тексеруді бір- ақ мәрте жүргізуге қол жеткізу.
Жүйенің қызмет ету тиімдіігі мен сенімділігінің дәрежесін жоғарылату
мыналарды қолдану арқылы жүргізіледі:
▪ Oracle Case кешеніне кіретін жобалау және дайындап шығаруға
арналған бағдарламалық қамтамасыздандырудың стандартты жиыны;
▪ Операциялық жүйелердің, желілік операциялық жүйелерің стандартты
жиыны;
▪ Есептеу техникаларының бірлескен техникалық құралдары;
▪ Халқаралық, мемлекетаралық, салааралық және салалық ана-
ықтамалықтар мен сыныптамалар.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйесін құру барысында тапсырыс беруші
мынандай бірегейлендіру жұмыстарын жүргізеді:
▪ Кедендік безендіру мен бақылаудың технологиялық үрдістерінің
сызбасын;
▪ Объектілерді кодтау және сыныптау жүйесі;
▪ Құжаттар формалары, оларды қалыптастыру мен бақылау тәртібін;
▪ Қолданбалы саладағы терминдерді, түсініктерді және анықтамаларды.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйесін құру барсында мынандай
бірегейлендір жұмыстары жүргізіледі:
▪ автоматтандырылған ақпараттық жүйесінде ақпараттарды
айырбастаудың механизмдерін, әдістері мен форматтарын;
▪ автоматтандырылған ақпараттық жүйесі мен тараптас ұйымдардың
баңдарламалық жүйелері арасында ақпараттарды айырбастаудың
механизмдерін, әдістері мен форматтарын;
▪ автоматтандырылған ақпараттық жүйесіндегі негізгі мәліметтер
базасының, кодтау мен сыныптау жүйесінің құрлымы мен форматтарын.
7 Ақпаратты рұқсатсыз кірулерден қорғау үшін қойлатын талаптар
Жүйеде ақпараттық қауіпсіздігін қамтамасыз етілуі тиіс. Ақпаратты
рұқсатсыз енуден сенімді түрде қорғау барлық мемлекеттік ұйымдарға тән,
қорғаудың әдістері мен қағидаларын қарастырады. Оларға жататындар:
Қорғаудың техникалық- бағдарламалық әдістері:
▪ қорғалатын мәліметтердің қолдануын тіркеп отыру;
▪ қорғалатын мәліметтердің қолдануын бақылап отыру;
▪ рұқсатсыз ену әрекеттерін тіркеу;
▪ арнайы ақпараттарды жеткізу мен өңдеу барысында криптографиялық
қорғау құралдарын пайдалану;
Қорғаудың ұйымдық әдістері:
▪ резервті орталық ақпараттық- есептеу кешенін құру;
▪ жүйе серверлері орналасқан ғимаратқа бөгде тұлғалардың кіруіне тиым
салу;
▪ мәліметтер өзгерісіне салынған сұрауларды анықтау.
Бағдарламалық - ақпараттық және ұйымдық техникалық қорғау шаралары
бірін - бірі өзара толыөтыра отырып, ақпараттық қауіпсіздік жүйесін
құрайды.
Жүйелерде жинақталған құпия мәліметтерді қорғау мақсатында, осы
мәліметтердің ағылуынан қорғау шаралары қарастырылуы тиіс. бірыңғай
автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің нақты бір кіші жүйелерін жобалау
үрдісінде тапсырыс беруші айқындайды.
8 Ақпараттардың сақталынуы жөніндегі талаптар
Жүйе жұмысының сенімділігін қамтамасыз ету ұшін оған енгізілген
ақпаратардың сақтауы жөніндегі шаралар қарастырылуы тиіс.
Ақпараттарды сақтау төмендегілерің көмегімен ақпараттарды физикалық
қорғауды қарастырады:
▪ ақпараттарды резервті көшірудің тұрақты үрдіснамасы;
▪ мәліметтер базасындағы ақпараттндырудың алғашқы жүктелу тәртібін
басқару;
▪ бөлінген мәліметтер базасы түріндегі мәліметтерді сақтауды
ұйымдастыру;
▪ құжаттар мен мегниттік тасықыштарды қолдану тәртібі және олардың
қолдау тәртібі және олардың қорғалуын ұйымдастыру;
▪ ұрт болған жағдайдағы ұртке қарсы құрылғылар;
▪ жанбайтын шкафтардағы магниттік тасығыштарда жазылған мәліметтер
базалары мен бағдарламаларының резервті көшірмелерін сақтау;
▪ ұздіксіз электрмен қамтамасыздандыру құрылғыларын пайдалану;
▪ ақпараттарды өңдеу мен сақтайтын мекемедерге кіруді реттеу.
9 Коммуникациялық қамтамасыздандыру қойылатын талаптар
▪ Максималды өткізу мүмкіндігін қамтамасыз ету;
▪ Пакеттің желі боынша өтуіндегі шығындарын минимады ету;
▪ Қажет болғанда ақпаратты қорғау (криптографияның қайта құрылуын
ортақ алгоритм негізінде компьтерлік жүйелердегі мәліметтерді
шифрлау);
▪ Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитеті
автоматтандырылған ақпараттық жүйесі ақпараттық желінің комплексті
қызмет етуін қамтамасыз ететін берілгендерді өткізудің қажетті
жылдамдығын (қосымшалар талаптарына байланысты) білдіреді.
Қолданушыларға келесі қызметтер ұсынылған:
▪ Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитеті мен
территориалды бөлінген кеден органдары арасында автоматты
машиналық ақпараттармен айырбас (мәліметтер файлдары, факсимальды
және интерактивті хабарламалар және т.б.);
▪ Қолданушылардың ақпаратты- есептегіш ресурстарды қолдануға
рұқсат беру, соның ішінде Қазақстан Республикасының мемлекеттік
кеден комитеті территориалды органдарының мәліметтер базаларына;
▪ Ұйымдар, мекемелер мен кеден органдарының белгілі бір
қызметкерлері арасында электронды түрде іскерлік
корреспонденциямен айрбас (электронды пошта);
▪ автоматтандырылған ақпараттық жүйесі ақпараттық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
I. ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1. Ақпараттық жүйені құру
қағидалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.
2. Кеден қызметінің және басқару құрылымы
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... .
3. Ақпараттық жүйені құру
мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
...
4. Ақпараттық жүйеге қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1. Техникалық жабдықтауға қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2. Ақпараттық жүйенің сенімділігіне қойлатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3. Эргономика және техникалық әсемдікке қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... .
4. Программалық жабдықтауға қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
5. Стандарттау және бірігейлеу жөніндегі
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6. Ақпаратты рұқсатсыз кіруден қорғау үшін қойылатын
талаптар ... ... ... ... ..
7. Ақпараттың сақталынуы жөніндегі
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
8. Коммуникациялық қамтамасыздандыруға қойылатын
талаптар ... ... ... ... ...
5. Концептуалдық
схема ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
II. Кедендік терминалда жүктердің есебін жүргізудің ақпараттық жүйесін
тұрғызу
1. Ақпараттық жүйені тұрғызудағы
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2. Техникалық
қамтамасыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... .
3. Ақпаратты ұйымдастыру әдістері, құрылымы және
құрамы ... ... ... ... ... ... ...
1. Машинадан тыс ақпараттық
база ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...
2. Ішкі машиналық ақпараттық
база ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...
4. Математикалық
қамтамасыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ..
5. Программалық
қамтамасыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...
1. Жалпы программалық
жабдықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...
2. Арнайы программалық
жабдықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... .
3. Мәліметтер банктері және
базалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
..
4. Аймақтық және жергілікті
желілер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
.
5. Желілердің
коммуникациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .
6. Ақпарат айырбастау
хаттамалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ..
7. Мәліметтерді өңдеу
тәртіптемелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..
1. Мультибағдарламалық
тәртіптеме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.
2. Пакеттік
тәртіптеме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... .
3. Реалды уақыт масштабындағы өңдеу
тәртіптемесі ... ... ... ... ... ... ... ... .
4. Жүйе компоненттері арасындағы ақпарат
айырбасы ... ... ... ... ... ... ... .
5. Сыныптау және кодтау
жүйелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
8. Қолдануға, техникалық қызмет көрсетуге, жөндеу мен сақтауға нұсқа...
9. Бақылау
мысалы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...
6. Құқықтық
қамтамасыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... .
7. Лингвистикалық
қамтамасыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.
III. АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕ ДЕҢГЕЙІН
БАҒАЛАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.1. Ақпараттық жүйені құруға кететін шығындарды
бағалау ... ... ... ... ... ... ...
ҚОЛДАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...
КІРІСПЕ
1 - бап. Қазақстан Республикасындағы кеден ісі
Қазақстан Республикасындағы кеден ісі кедендік
тіркеу төлемдері мен салықтарды тіркеу арқылы
Қазақстан Республикасы кеденіндегі жинақтылығын
және келісім шарттар іске асырылуын қамтамасыз
ету, кедендік бақылау және кеден саясатын
жүргізудің басқа да әдістерін жүргізу және де
Қазақстан Республикасы кеден органдарының
ұйымдастырушылық құқықтық негіздерінің іс әрекетін
жүзеге асырады.
Қазіргі экономиканың дамуы еркін сауданың кең аумақтарына, қаржылық
қордың қозғалысына, тауар мен қызметтер айналысының халқаралық келісімінің
ролінің жоғарлауына талпынуымен, ұлттық экономика тенденциясы аймақтық
халқаралық және бірыңғай шаруашылық комплекс айқын көрінеді. Жалпы бір
заңдары бар материалдық және қаржылық құндылықтары бар қаржы наығы орнап
келеді. Барлық мемлекеттерде ұлттық экономика ашық болып, халқаралық
бәсекелес нарығы орнауда. Ғылыми–техникалық прогрессті қарқындатудың
маңызды факторы – басқарудың барлық бөлімдеріне басқарудың әдістемелері мен
нысандарын жетілдіру болып табылады.
Есептеу техникалары мен байланыстың жаңа құралдарын қолдану негізінде
экономикалық-математикалық әдістері мен құралдарын қолданудың маңызды бір
бағыты – басқаруда автоматтандырылған басқару жүйелерін құру болып
табылады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің
автоматтандырылған ақпараттық жүйесі кеден қызметінің үрдісін басқарудың
автоматтандырылған жүйесін білдіреді.
Қазақстан Республикасы кеден қызметінің автоматтандырылған ақпараттық
жүйесі негізгі ақпараттық технологияларын жүзеге асырудың құралы ретінде
түсіндіріледі. Автоматтандырылған ақпараттық жүйесін дамыту - қазіргі
техникалық –бағдарламалық кешен негізделген жаңа ақпараттық технологияларды
кезең-кезеңмен дайындап шығару және оларды кеден саласына енгізу үрдісі
деген сөз.
Сонғы жылдары дүние жүзілік сауда көлемі өндіріске қарағанда әлдеқайда
жылдам өсуде, оның ішінде қызмет көрсету, интелектуалды меншік объектілері,
несие түріндегі қаржы капитал ағыны өсуде. Қоғамды ақпараттандыру, жалпы
ақпараттық жүйе құру, дүние жүзілік экономика ағындарының бейнесін
өзгертеді, дүние жүзілік шаруашылық масштабында ақұша және қызмет, валюта
курсы, қор байлықтары қозғалысын толық бақылауға болады. Сыртқы
экономикалық қатынастар келісімді болып, және экономиканың өсуінің негізгі
факторына айналды. Көптеген елдерде сыртқы экономикалық қатынастарға ұлттық
экономика байланысты болды және бұл тенденция күшейіп келеді.
Кеден жүйесінің оңтайлы жұмыс істеуі оның құрлымының өзгеруінен,
алдыңғы қатарлы кеден технологияларды ендіру, жоғары деңгейлі мамандарға
негізделген шет тілдерін, қарым-қатынас психологиясын және әдебін, кеден
ісінің экономикасын және құқықтық аспектілерін жақсы білетін кадрларға
негізделген
Кеден ісі кеден саясатының мақсатқа жету құралы ретінде, кеден
территориясында арнайы әдіс-тәсілдері арқылы басқа кеден салаларының
элементтерімен байланыса отырып, мемлекеттің монополиялық қызметінің құралы
болып табылады.
Қазақстан Республикасының халықаралық саяси және экономикалық
қатынастарының дамуы, еліміздің интеграциялық процесстеріне тікелей қатысуы
кеден құқығының ролі мен маңыздылығын арттыруда.
Кеден саласындағы құқықтық қатынастардағы мәселелерді шешу мен реттеуге
деген мемлекет талпынысының пайда болуы мен соған арнайы құқықтық
нормаларды қабылдануы кеден құқығының пайда болуына әкелді. Жалпы кеден
құқығының дамуы екі кезеңін атап айтуға болады:
1. 1991 жылғы желтоқсаннан 1995 жылдың шілдесіне дейін
(кодификацияланған актінің қабылдануына дейін);
2. 1995 жылдың шілдесінен бүгінгі күнге дейін.
Беларусь Республикасы, Ресей Федерациясы, Қырғызстан Республикасы және
Қазақстан Республикасы Мемлекетаралық кеңесі жағынан Үкімет басшылары
қабылдаған кеңесімен 1998 жылғы 24 қарашада “Кеден Одағы мен бірыңғай
экономикалық кеңістік құру және оның жүзеге асыру шаралары туралы келісім
жобасы туралы” шешім қабылдады.
1999 жылғы 26 ақпанда мемлекет басшылары қабылдаған келісім (Қазақстан
1999 жылғы 24 маусымда ратификациялаған) Кеден Одағындағы өзара қатынасқа
өзгеріс әкелмек, сондай-ақ интеграциялық процесстерді күшейтіп, ұлттық
заңдылықтарының өзгеруіне септігін тигізбек.
ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
2 ақпараттық жүйені құру қағидалары
Ғылыми–техникалық прогрессті қарқындатудың маңызды факторы –
басқарудың барлық бөлімдеріне басқарудың әдістемелері мен нысандарын
жетілдіру болып табылады.
Есептеу техникалары мен байланыстың жаңа құралдарын қолдану негізінде
экономикалық-математикалық әдістері мен құралдарын қолданудың маңызды бір
бағыты – басқаруда автоматтандырылған басқару жүйелерін (АБЖ) құру болып
табылады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің
автоматтандырылған ақпараттық жүйесі кеден қызметінің үрдісін басқарудың
автоматтандырылған жүйесін білдіреді.
Қазақстан Республикасы кеден қызметінің автоматтандырылған ақпараттық
жүйесі негізгі ақпараттық технологияларын жүзеге асырудың құралы ретінде
түсіндіріледі. Автоматтандырылған ақпараттық жүйесін дамыту - қазіргі
техникалық – бағдарламалық кешен негізделген жаңа ақпараттық
технологияларды кезең - кезеңмен дайындап шығару және оларды кеден саласына
енгізу үрдісі деген сөз.
Осыған орай Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің
автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің қызметі мыналар болып табылады:
▪ Қазақстан Республикасы мемлекеттік кеден комитетінің бөлімшелері мен
үкімет органдарын кеден статистикасын жүргізу үшін қажетті ақпаратпен
қамтамасыз ету;
▪ Басқарудың барлық деңгейінде кеден органдарының ұйымдық-экономикалық
басқару жүйесін жетілдіру;
▪ Тауарлар құжаттарын кедендік толтыруды автоматтандыру;
▪ Шекара арқылы өтетін жолаушылардың жүктерін кедендік бақылаудың
тиімділігін жоғарлату;
▪ Кеден төлемдерін есептеуді бақылау және орталықтандырылған салық
салуды қамтамасыз ету;
▪ Контрабандамен және басқа да кеден ережелерін бұзушылықпен күресті
ақпараттық қолдау;
▪ Валюталық бақылауды жүзеге асыру мақсатында сыртқы экономикалық
кызметті кедендік банктік бақылау ақпараттық технологияларын құру және
тағы басқа.
Қазақстан Республикасы кеден қызметінің автоматтандырылған ақпараттық
жүйесі өзінің даму уақыты ішінде кедендік бекеттен Қазақстан
Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің орталық аппаратына дейінгі
барлық деңгейлерде негізгі кедендік ақпараттық технологияларды жүзеге
асырудың бірегей құралына айналды.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің
автоматтандырылған ақпараттық жүйесін одан әрі қарай дамытуды және
жаңартуды Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің бекіткен
1993 – 1995 ж.ж. сыртқы экономикалық қызметті экономикалық реттеу ретіндегі
Қазақстан Республикасының кеден саясатының ролін жоғарлатуды дәйекті түрде
жүргізудің кешенді бағдарламасы негіз болып табылады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің
автоматтандырылған ақпараттық жүйесіне ұқсас жүйелер дамыған елдердің
барлық кеден қызметінде құрылған және әрі қарай құрылып жатыр. Мысалы, АҚШ-
та, Англияда; Францияда, Германияда ұлттық кеден ережелеріне сай келетін
мұндай жүйелер 20 жылдан бері жұмыс істеп келеді.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетіне қарасты
автоматтандырылған ақпараттық жүйесін кезең - кезеңмен дайындап шығару
бағдарламасын жңзеге асыру жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыру үшін
автоматтандырылған ақпараттық жүйесін құру, енгізу жөніндегі ғылыми-
өнірістік ұйым ретінде Бас Ғылыми-ақпараттық есептеу орталығы құрылды.
Құрылған автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің ерекшелігі – құжат
айналымы әр тұрлі объектілерді ақпараттық қамтамасыз етуге
бағыттандырылғандығы.
Қазақстанның кеден органдары құжат айналымы мен алғашқы ақпараттардың
негізгі көлемін жүк кеден декларациясы (ЖКД) құрайды. Республика кеденіне
ай сайын түсіп тұратын жүк кеден декларациясының саны 7 – 8 ден 20 – 30
мыңға дейін ауытқып тұрады. Жүк кеден декларациясының ең жоғарғы айлық
санының орташа айлық санынан артуы түрлі кедендерде орташа алғанда 60 (
-тен 350 ( ке дейінгі аралықты құрайды.
Қазақстан Республикасының кеден органдары жүйелерінің күрделі де
көпдеңгейлі құрылымын, олардың атқаратын қызметтері мен міндеттерінің алуан
түрлілігін ескере отырып, кеден қызметінің автоматтандырылған ақпараттық
жүйесін құру барысында Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден
комитетінің ақпараттық қажеттіліктерді назарға алды.
3 Кеден қызметінің жӘне басқару құрылымының сипаттамасы
Кедендік төлеулер және салықтар
1. Казакстан Республикасында мынадай кедендік төлемдері
қолданылады:
1) кедендік баж;
2) кедендік алымдар;
3) алымдар;
4) алдын ала шешім үшін төлемақы.
2. Төлеушілер, кедендік төлемдерді есептеу, төлеу, қайтару және өндіріп
алу тәртібі, сондай-ақ кедендік төлемдер бойынша жеңілдіктер
Қазақстан Республикасының кеден кодексінде айқындалған.
3. Қазақстан Республикасының кеден органдары демпингкеқарсы. қорғау және
өтемдік баждарды Қазақстан Республикасынын заңдарында белгіленген
тәртіппен және жағдайларда алынады.
4. Төлеушілер, салықтарды есептеу және төлеу тәртібі Қазақстан
Республикасының салық заңдарына сәйкес айқындалады.
5. Жеке түлғалар тауарларды оңайтылған тәртіппен өткізу кезінде
кедендік төлемдер және салықтар Қазақстан Республикасынын Үкіметі
белгілеген жиынтық кедендік төлем түрінде төленуі мүмкін.
Кедендік төлемдер ставкаларының түрлері
1) салық салынатын тауарлардың кедендік қүнына процентпек есептелетін -
адвалорлық;
2) салық салынатын тауарлардың бірлігі үшін белгіленгеі;
мөлшерде есептелетін — ерекшелікті
3) кедендік төлемдер ставкаларының аталған екі түрін де
үштастыратын — құрамдас болып бөлінеді.
Кедендік баждар
1. Кедендік баждар тауарларды кедендік режимдерде декларациялау кезінде
төленеді, бүларға орналастыру жағдайы Қазақстан
Республикасының Кедендік тарифіне сәйкес кедендік бажда төлеуді
белгілейді.
2. Кедендік баждардың ставкаларын Қазақстан РеспубликасыныІ; Үкіметі
белгілейді және олар реси жарияланғаннан кейіі: күнтізбелік
отыз күн өткен соң күшіне енеді.
Кедендік алымдар
1. Кедендік алымдарга:
1) кедендік рәсімдеу үшін кедендік алым;
2) кедендік ілесіп алып жүру үшін кедендік алым;
3) тауарларды сақтау үшін кедендік алым жатады.
2. Көрсетілген іс-әрекеттерді орындағаны үшін кеден органдарь
шығындарының қүны кеден алымдарының мөлшерін айқында) үшін негіз болып
табылады.
Кедендік рәсімдеу ушін кедендік алым
Тауарлар мен көлік қүралдарын негізгі кедендік рәсімдеу кезінде
кедендік рәсімдеу үшін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген
мөлшерде кедендік алым алынады.
Кедендік ілесіп алып журу ушін кедендік алым
Кеден оргаңдары тауарларды кедендік ілесіп алып жүру үшін Қазақстан
Республикасының Үкіметі белгілеген мөлшерде кедендік алым алады.
Бірнеше көлік қүралын кедендік ілесіп алып жүру кезінде кедендік
алымның сомасы ілесіп алып жүруге қатысушылардың санына барабар бөлінеді.
Тауарларды сақтау үшін кедендік алым
Иелері кеден органдары болып табылатын кеден қоймалары мен
уақытша сақтау қоймаларында тауарларды сақтау үшін Қазақстан
Республикасының Үкіметі белгілеген мөлшерде кедендік алымдар-
алынады.
Алымдар
1. Кеден органдары алатын алымдарга:
1) лицензия берген үшін алым;
2) кедендік рәсімдеу жөніндегі маманның біліктілік аттестатын бергені үшін
алым жатады.
2. Алым мөлшерін Қазақстан Республикасының Үкіметі
айқындайды.
Лицензия берген ушін алым:
1) кеден қоймасын қүрғаны;
2) бажсыз сауда жасайтын дүкен қүрғаны;
3) бос қойма құрғаны;
4) уақытша сақтау қоймасын қүрғаны;
5) кедендік тасымалдаушы ретінде қызметті жүзеге асырғаны;
6) кеден брокері ретінде қызметті жүзеге асырғаны үшікг
алынады.
Алдын ала шешім ушін төлемақы
Тауардың жіктемесіне, шығарылған елін және кедендік қүнын айқындау
өдіснамасына қатысты алдын ала шешім қабылдағаны үшін Қазақстан
Республикасының Үкіметі белгілеген мөлшерде алдын ала шешім үшін төлемақы
алынады.
ТАУАРЛАРДЫ ДЕКЛАРАЦИЯЛАУ
Декларациялауга жагатын тауарлар
Тауарлар сот шешімі бойынша мемлекет меншігіне айналдырылғаннан басқа
жағдайларда, олар Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы
өткізілген, кедендік режим өзгерген кезде кеден органдарында
декларациялануға тиіс.
Декларациялау орны
Егер Қазақстан Республикасының кеден заңдарында өзгеше белгіленбесе,
тауарларды декларациялау тауарларды кедендік рәсімдеу жүзеге асырылатын
кеден органында жүргізіледі.
Кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган тауардың жекелеген
санаттарын декларациялау Қазақстан Республикасының белгілі бір кеден
органында ғана жүргізіле алатынын айқындауға құқылы.
Декларант Мына түлғалар:
1) қазақстандық түлғалар;
2) шетелдік жеке түлғалар (оңайтылған немесе жеңілдетілген тәртіппен
өткізілген кезде);
3) Қазақстан Республикасының кеден кодексіне сәйкес кедендік
төлемдер бойынша жеңілдіктерді пайдаланатын шетелдік түлғалар;
4) Қазақстан Республикасының аумағында белгіленген
тәртіппен тіркелген шетелдік үйымдардың өкілдіктері осындай
өкілдіктердің өз қажеті үшін әкелінетін тауарлардың
уақытша әкелінуінің, транзитінің сондай-ақ еркін айналыс үшін
шығарылуының кедендік режимдерін мәлімдеген кезде декларант бола алады.
Декларанттың қуқықтары
Кедендік рәсімдеу кезінде тауарларды декларациялау және өзге де
кедендік операциялар жасау барысында декларант:
1) Қазақстан Республикасының кеден аумағына әкелінетін тауарларды
кеден органының бақылауымен тексеруге, өлшеуге және жүк
операцияларын орындауға, сондай-ақ кедендік декларация мен кедендік
мақсаттар үшін қажетті қүжаттарды бергенге дейін тауарлардың сынамалары
мен үлгілерін іріктеп алуға қүқылы. Тауарлардың сынамалары мен үлгілері
тауарларға белілген кедендік декларацияда көрсетілген жағдайда
оларға жеке кедендік декларация берілмейді;
2) Кеден органдарының лауазымды адамдары кедендік бақылау өткізгенде, олар
сынамалар мен үлгілерді іріктеп алған кезде қатысуға;
3) Кеден органдары іріктеп алған сынамалар мен үлгілерге'
жүргізілетін зерттеу нәтижелерімен танысуға;
4) өзінің қүқығы бұзылған жағдайда кеден органдарының шешіміне,
кеден органдары лауазымды тұлғаларының іс-әрекетіне (әрекетсіздігіне
) Қазақстан Республикасының кеден кодексінде белгіленген
тәртіппен шағымдануға құқылы.
Декларанттың міндеттері
1) тауарлар мен көлік құралдарына декларация жүргізуге;
2) кеден органдарының талабы бойынша декларацияланатын тауарлар мен
көлік қүралдарын көрсетуге;
3) кеден органына кедендік мақсаттар үшін қажетті қүжаттар мен
мәліметтерді беруге;
4) кедендік төлемдерді және салықтарды төлеуге немесе
олардың төленуін қамтамассыз етуге;
5) кеден органдарының Қазақстан Республикасының кеден кодексінде
көзделген өзге де талаптарын орындауға міндетті.
Декларанттың жауапкершілігі
1. Декларант
1) кедендік декларацияда және өзге де үсынылған қүжаттарда көрсетілген
мәліметтердің дүрыс еместігі үшін;
2) кедендік төлемдерді және салықтарды төлемегені үшін;
3) қүжаттарды уақтылы үсынбағаны үшін жауапты болады.
2. Кеден органына кедендік декларацияны бермегені үшін
тауарларды өткізген түлға немесе шарт бойынша осы түлға
уәкілеттік берген кеден брокері жауапты болады.
3. Кеден брокері кедендік рәсімдеу жөніндегі операцияларды жүзеге асырған
кезде кеден брокеріне кедендік мақсаттар үшін берілген қажетті мәліметтер
мен қүжаттардың дүрыстығы үшін беруші түлға жауапты болады.
Декларацшлау нысаны
1. Декларациялау кеден органына тауарлар туралы, олардың
кедендік режимі туралы дүрыс мәліметтерді және кедендік
мақсаттар үшін қажетті басқа да мөліметтерді белгіленген нысан бойынша
(жазбаша, ауызша, конклюденттік, элекрондық) мәлімдеу жолымен
жүргізіледі.
2. Қазақстан Републикасының кеден кодексінде реттелмеген
жағдайларда, тауарларды декларациялаудың нысаны мен тәртібін кеден ісі
мәселелері жөніндегі уәкілетті орган айқындайды.
3. Кедендік декларацияда көрсетілуге тиіс мәліметтер
тізбесі кедендік төлемдерді және салықтарды есептеу және алу, кедендік
статистиканы қалыптастыру және Қазақстан Республикасының кеден
заңдарын қолдану мақсаттары үшін қажетті мәліметтермен ғана шектеледі.
Кедендік декларация
1. Тауарларды декларациялау кезінде кедендік декларациялардың мынадай
түряері қолданылады:
1) жүктің кедендік декларациясы;
2) жолаушьшың кедендік декларациясы.
2. Жуктің кедендік декларациясы — декларант беретін және тауарлар мен
көлік құралдары туралы, олардың кедендік режимі туралы мәліметтерді жөне
кедендік мақсат үшін қажетті басқа да мәліметтерді қамтитын
қүжат.
Жуктің кедендік декларациясы мынадай жагдайларда,егер:
1) тауардың декларацияланатын легінің кедендік қүны тиісті қаржы жылына
арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген тоқсан айлық
есептік көрсеткіштен асса;
2) тауарларға қатысты тарифтік емес реттеу шаралары
белгіленсе;
3) Қазақстан Республикасының кеден кодексіне сәйкес көзделген
өзге де жағдайларда беріледі.
Жүктің кедендік декларациясы алдын ала декларациялау кезінде, сондай-
ақ уақытша немесе мерзімдік кедендік декларация ретінде қолданылуы мүмкін.
Жүктің кедендік декларациясын уақытша немесе мерзімдік кедендік
декларация қолдаңу жағдайлары Қазақстан Республикасының кеден кодексінде
көзделген төртіппен белгіленеді.
Еркін нысанда жасалған өтінішті және (немесе) тауарларды бірдейлендіру және
шығару үшін қажетті мәліметтер бар көліктік, коммерциялық қүжаттарды жүктің
кедендік декларациясы немесе уақытша кедендік декларация ретінде
пайдалануға жол беріледі.
3. Жолаушынын кедендік декларациясы — оңайтылған немесе
жеңілдетілген тәртіпті қолданып, тауарлар мен көлік қүралдарын Қазақстан
Республикасының кедендік шекарасы арқылы өткізетін жеке түлға
толтырып, кеден органына беретін қүжат.
4. Кедендік декларациялардың нысандарын және оларды толтыру-тәртібін-
кедеи ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган белгілейді.
Жуктің кедендік декларациясын беру мерзімі
1. Қазақстан Республикасының кедендік аумағына әкелінетін
тауарларға жүктің кедендік декларациясы тауарды межелі кеден органына табыс
ету күнін қоса есептегенде күнтізбелік отыз күннен кешіктірілмей беріледі.
Егер жүктің кедендік декларациясын беру мерзімінің аяқталуы кеден
органының одан кейінгі жүмыс күні осы мерзімнің аяқталу күні болып
саналады.
2. Қазақстан Республикасының кедендік аумағынан тысқары
жерлерге өкетілетін тауарларға жүктің кедендік декларациясы оларды нақты
әкетуге дейін беріледі.
3. Декларанттың дөлелді өтініші бойынша кеден органы жүктің кедендік
декларациясын беру мерзімін үзартады. Жұктің кедендік
декларациясын беру мерзімін ұзарту әкелінетін тауарларға
кедендік төлемдердің және салықтардың төленуі қамтамассыз етілген
жағдайда кедендік рөсімдеу жүргізілетін кеден органдарында жүзеге
асырылады.
4. Жүктің кедендік декларациясын беру мерзімін
ұзарту тауарлпрды уақытша сақтау мерзімін бүзуға әкеп сқпауға тиіс.
Есепке алу мақсатында қужаттар беру
1. Сыртқы экономикалық қызметке қатысушы ретінде есепке қою кезінде
рәсімделетін сыртқы экономикалық қызметке қатысушының есеп
карточкасы сыртқы экономикалық қызметке қатысушының санатын және
кеден органдарында есептік тіркелгенін растайтын қүжат болып-
табылады.
2. Сыртқы экономикалық қызметке қатысушының есеп
карточкасын кеден органы мынадай құжаттарды:
1) занды тулгалар:
- заңды түлғаны мемлекеттік тіркеу туралы куәліктің нотариат куәландырған
көшірмесін немесе оның құрылымдық бөлімшесі үшін есептік тіркеу
куәлігін;
- статистикалық басқарма беретін статистикалық карточканың
көшірмесін;
- салық органы берген салық төлеуші куәлігінің көшірмесін;
2) декларациялау кезінде жүктің кедендік декларациясы
қолданылуға тиіс тауарларды Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы
арқылы өткізуді жүзеге асыруға ниеттенген жеке тулгалар
- жеке тұлғаның жеке куәлігін;
- салық органы берген салық төлеуші куәлігінің көшірмесін;
- егер жеке түлғаның банкте шоты болса, шотының ашылғаны туралы
банктен алынған анықтаманы тапсырған жағдайда бір жүмыс күні ішінде
береді.
3. Есепке алу үшін табыс етілетін қүжаттардағы мәліметтер өзгерген кезде,
декларант өзгерген мәліметтерді растайтын қүжаттарды сыртқы
экономикалық қызметке қатысушының есеп карточкасын берген кеден органына
қүнтізбелік он бес күн ішінде табыс етуге міндетті.
Таурларды декларациялау кезінде қужаттар беру
1. Жүктің кедендік декларациясын беру кеден органына онын электрондык
көшірмесін және кедендік мақсат ушін қажетті қүжаттарды тапсырумен қатар
жүргізілуге тиіс.
2. Егер тауарларды шыгару туралы шешім кабылдау үшін қүжат міндетті
болып табылса, кедендік декларацияны тексеру мерзімінің ішінде
декларант салық органына тиісті кұжатты беру туралы міндеттеме табыс ете
отырып, мәлімденген мәліметтерді растайтын күжаттардың көшірмесін беруі
мүмкін.
Жекелеген құжаттар декларанттың дәлелді өтініші бойынша көрсетілген
мерзімде табыс етілмейтін жағдайда кеден органдары осындай қүжаттарды алу
үшін қажетті мерзімде бірақ кедендік декларацияны тіркеуден кейін
күнтізбелік отыз күннен кешіктірмей осындай құжаттарды табыс ете отырып
олардың көшірмесін беруге рүқсат етеді. Декларант берілген мерзімдерде
қүжаттарды өткізбегені не бүрын өткізген қүжаттардың көшірмелерінде дүрыс
емес мөліметтерді мелімдегені үшін жауапты болады.
Егер тауарлардың кейінгі легіне кедендік рәсімдеу жүргізілетін
қүжаттар кеден органына бүрын берілген болса, овда осындай қүжаттардың
көшірмелерін беру жеткілікті.
3. Кеден органынын істерінде тауарларды шыгару туралы шешім кабылдау
үшін міндетті қүжаттар калган жағдайда, декларант үшін кеден органы осы
қүжаттардың кешірмелеріне осындай қүжаттар калатын кеден органын көрсете
отырып жазба жасайды. Бұл жазба кеден органы лауазымды түлгасынын жеке
нәмірлік мерімен куәландырылады.
4. Келісім-шарттар, шот-фактуралар (инвойстар), көлік қүжаттары,
кедендік төлемдердін және салықтардын төленгенін растайтын күжаттар,
Қазакстан Республикасы Үлттық Банкінін лицензиясы тауарды шыгарганнан кейін
декларантка кайтарылуга тиіс және жүктің кедендік декларациясы тіркелген
күннен бастап бес жыл бойы сакталады.
Бүл орайда кедендік рәсімдеу мақсаттары үшін осы қүжаттармен бірге
декларант куәландырған көшірме тапсырылуға тиіс.
5. Жүктің кедендік декларациясын беру осылардың негізінде
жүктін кедендік декларациясы толтырылып, мыналарды
растайтын кажетті күжаттар кеден органына қатар табыс
етілуімен жүргізілуге тиіс:
1) декларанттың өз атынан жүктің кедендік декларациясын беруге
өкілеттігін растайтын декларанттың штатындағы жеке түлғаға сенімхат не
брокерлік қызмет көрсетуге шарт жөне кедендік рәсімдеу бойынша маманның
біліктілік аттестаты;
2) кедендік рәсімдеуге жататын тауарларға меншік, билік ету немесе
пайдалану қүқығын растайтын сатып алу-сатуға немесе айырбасқа
сыртқы сауда шарты (келісім-шарты), кедендік рәсімдеуге жататын
тауарларға билік ету немесе пайдалану құқығына келісім не өзге қүжат;
3) Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы тауарлйрды
өткізуді растайтын көлік құжаттары;
4) Тауарлардың кедендік қүнын растайтын - шот-фактура (инвойс), шот-
проформа, арнайы тізбе және тауарлардың кедендік құнын анықтау және
мәлімдеу үшін көзделген өзге де құжаттар;
5) Тауарлардың шығуын растайтын — тауарлардың шығуы туралы
дкларация не тауарлардың шығуы туралы сертификат;
6) Кедендік режимнің талаптарына және кедендік төлемдерді және
салықтарды төлеу бойынша жеңілдіктің болуына қарай кедендік
төлемдерді және салықтарды төлеу бойынша жкңілдіктің болуына қарай
кедендік төлемдерді және салықтарды төлеуді немесе олардың төленуін
қамтамассыз етуді растайтын:
- қолма-қол ақшасыз тәртіпте төлемнің орындалуы туралы банктің
белгісімен төлемдік тапсырманы немесе қолма-қол ақшамен төлеу
кезінде кеден органының, банктің кассалық кіріс орденіне берілетін
түбіртек;
- кедендік төлемдердің және салықтардың төленуін растайтын
құжаттар;
- кедендік төлемдерді және салықтарды төлеу бойынша жеңілдіктер беруді
растайтын құжаттар;
кедендік бажды, қосылған құн салығын төлеу бойынша мерзімді ұзартуды
(мәулеттік төлеуді) растайтын құжаттар;
7) Тауарларды межелі жерге жеткізуді растайтын — тауарлар жеткізуді
бақылау құжаты не Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық
шарттарға сәйкес өзге де құжаттар;
8) Валюталық бақылау саласындағы талаптардың сақталуын растайтын Қазақстан
Республикасының валюта заңдарына сәйкес талап етілетін құжаттар;
9) Мәлімденген кедендік режимдерге қарамастан өкелу кезінде
стандарттардың міндетті сөйкестігін растайтын фитосанитариялық
сертификат, ветеринариялық сертификат. Көрсетілген
сертификаттар оларға сертифйкаттар беру міндетті тауарлар үшін Қзақстан
Республикасының нормативтік құқықтық актілерінде белгіленген жағдайларда
ғана беріледі;
10) Сыртқы экономикалық қызметке қатысушының санатын растайтын сыртқы
экономикалық қызметке қатысушының есеп карточкасы.
Таңдалган кызметтік режимдерге сөйкес табыс етілетін
қүжаттардың тізбесі. Таңдалган кедендік режимдердің талаптарына сәйкес
қужаттар беру
1) Еркін айналыс ушін тауарлар шыгарудың кедендік режимі:
- Қазақстан Республикасының задарына сәйкес сертификат
беру міндетті тауарларға өнімінің қауіпсіздігіне сәйкес
сертификаты;
- өлшеу қүралдары үлгісін бекіту туралы немесе өлшеу қүралдарын
метрологиялық аттестаттау туралы сертификат не
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес метрологиялық
қадағалау қолданылатын тауарлар үшін жүмыстар атқару шарты;
- Қазақстан Республикасының зандарында және Қазақстан
Республикасының халықаралық шарттарында көзделген жағдайларда
тиісті уәкілетті мемлекеттік органдардың рүқсаттары және өзге де
қүжаттар;
- Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес лицензиялауға
және экспорттық бақылауға жататын тауарлар үшін — лицензия;
2) Тауарлар экспортының кедендік режимі:
- Қазақстан Республикасының заңдарында және Қазақстан
Республикасының халықаралық шарттарында көзделген жағдайларда
тиісті уәкілетті мемлекеттік органдардың рүқсаттары және өзге де
қүжаттар:
- Қазақстан Республикасының заңдарына сөйкес лицёнзиялауға
жөне экспорттық бақылауға жататын тауарлар үшін — лицензия;
3) Тауарлар кері импортының кедендік режимі:
- Қазақстан Республикасының кедендік аумағынан тауарларды
өкетуді растайтын жүктің кедендік декларациясы;
- Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сертификат
беру міндетті тауарларға өнімінің қауіпсіздігіне сәйкестілік
сертификаты;
- әкетудің кедендік баждарын қайтаруды қамтамасыз ету үшін
әкетудің кедендік баждары төленгенін растайтын қүжат;
- Қазақстан Республикасының заңдарына сөйкес экспорттық
бақылауға жататын тауарлар транзитіне рүқсат;
4) Тауарлар транзитінің кедендік режимі:
- кедендік мөрлер мен пломбаларды қойып тауарларды тасымалдау үшін
көлік қүралын (контейнерді) жіберуді растайтын қүжаттар;
- Қазақстан Республикасының заңдарш-та сәйкес эқспорттық
бақылауға жататын тауарлар транзитіне рұқсат;
5) Кеден қоймасының кедендік режимі:
- тауарларды сақтауға кеден қоймасының иесімен жасалған шарт;
6) Бажсыз сауда дукенінің кедендік режимі:
- өнімінің қаіпсіздігіне сәйкестілік сертификаты, Қазақстан
Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен тиісті уәкілетті
мемлекеттік орган таныған шетел сертификаты;
7) Кедендік аумақта таурларды қайта өңдеудің кедендік режимі: -тауарларды
қайта өңдеудің талаптары туралы тиісті уөкілетті мемлекеттік
органның қорытындысы;
8) Еркін айналыс ушін тауарларды кайта өңдеудің кедендік
режимі:
- таурларды қайта өңдеудің талаптары туралы тиісті уөкілетті мемлекеттік
органның қорытындысы;
9) Кедендік аумактан тыс жерде тауарларды кайта өңдеудің кедендік режимі:
- тиісті уәкілетті мемлекеттік органның тауарларды қайта
өңдеудің талаптары туралы қорытындысы;
Қазақстан Республикасының заңцарына сәйкес экспорттық бақылауға
жататын тауарларға рүқсат;
10) Тауарларды және көлік куралдарын уақыіпша әкетудің кедендік режимі:
- тауарларды және көлік қүралдарын өкету туралы міндеттеме;
- Қазақстан Республикасының заңдарына сөйкес сертификат
беру міндетті тауарларға өнімінің қауіпсіздігіне сәйкестілік
сертификаты;
11) Тауарларды және көлік қуралдарын уакытша әкетудің кедендік режимі:
- тауарларды және көлік қүралдарын әкету туралы міндеттеме;
12) Еркін кеден аймагынын кеден режимі:
- Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сертификат
беру міндетті тауарларға өнімінің қауіпсіздігіне сәйкестілік
сертификаты;
13) Еркін кеден койманын кедендік режимі:
- тауарларды сақтауға кеден қоймасының иесімен жасалған шарт;
- көсіпорынның декларацияланатын тауарларды пайдалана
отырып, қайта өңдеу жөніндегі операцияларды өткізу
мүмкіндігін растайтын технологиялық қүжаттамасы;
- Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сертификат
беру міндетті тауарларға өнімінің қауіпсіздігіне сәйкестілік
сертификаты;
14) Тауарлар кері импортының кедендік режимі:
- Қазақстан Республикасының кедендік аумағына тауарларды
өкелу кезінде рөсімделген жүктің кедендік декларациясы
не уақытша сақтау орындарындағы тауарларды мәлімдеу
кезіндегі қысқаша декларация;
- Қазақстан Республикасының заңдарына сөйкес экспорттық
бақылауға жататын тауарларға рүқсат;
- Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттарда
тауарлардың кері экспортында тауарларды шығарған елдің уәкілетті органының
рүқсаты болған жағдайларда кері экспортқа жол берілетін кезде — осындай
рүқсат;
15) Тауарларды жоюдың кедендік режимі:
- тиісті уәкілетті мемлекеттік органдардың
қорытындыс л ары;
16) Мемлекет пайдасына тауардан бас тартудың кедендік режимі:
- Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сертификат
беру міндетті тауарларға өнімінің қаіпсіздігіне сәйкестілік
сертификаты;
17) Арнайы кедендік режим:
- Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы
өткізілетін тауарлар бойынша тиісті уәкілетті мемлекеттік орган растаған
тауарлар тізімі;
- Тауарлар бойынша көлік үйымы растаған тауарлар тізімі;
- Мақсаттарға арналғаны көрсетілген тауарлардың ілеспе
қүжаттары;
- Мақсаттарда тауарлардың өкетілуін растайтын қүжаттар;
- Кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті орган
айқындаған өзге де қүжаттар.
Кеден қоймасының режимі әклінген тауарларды кеден бажын, салығын алмай
және экономикалық саясат шараларын қолданбай кеден бақылауы негізінде
сақтауға, экспортқа шығарылатын тауарларды нақты экспортқа шығарғанға дейін
кеден бақылауы негізінде сақтау үшін арналған.
Кеден қоймасы режиміне әкелу мен әкетуге тиым салынбаған тауардың кез
келгенін жатқызуға болады. Кеден қоймасы режиміне сәкес тауарларды
сақтауға арналған кез келген арнайы белгіленген және соған лайықтап
жасалған үй-жай немесе орынды анықтау операциясы жүргізіледі. 1995 жылғы 16
қазанда кеден комтетінің бұйрығымен кеден қоймасы туралы ереже бекітілді.
Кеден қоймасы арқылы өтетін тауарларға байланысты декларантқа жүктеледі.
Кеден қоймасына сақтауға тауарларды қойған түлғаға декларантпен ортақ
(солидарлы) жауапкершілік жіктеледі.
Кедендік режимін өзгертпей тауарларды бір кеден қоймасынан екінші кеден
қоймасына тасу барысында, сақтау мерзімі тауарларды кеден қоймасына алғашқы
орналастырылған күнінен бастап есепке алынады. Осы көрсетілген мерзімнен
кешіктірілмей тауарлар Қазақстан Республикасының кеден аумағынан тыс
әкетілуі немесе басқа кеден режиміне мәлімделінуі тиіс.
Қазақстан Республикасының "Қазақстан Республикасының Кеден ісі туралы"
Заңы кеден төлемдеріне арналған 40 баптан тұрады, олар кедендік төлемдерді
есептеу мен төлеу тәртібін, неізгі ережелерін, тауарлардың шыққан елін
анықтау мәселелерін, тарифтік жеңілдік пен тарифтік преференцияларды
(артықшылықты) реттейтін 40-тан асатын бапты құрайтын бөлімнен тұрады.
4 ақпараттық жүйені құру мақсаты
Автоматтандырылған ақпараттық жүйесін құрудың негізгі мақсаты –
қазіргі техникалық- бағдарламалық құралдарға негізделген жаңа ақпараттық
автоматтандырылған кеден технологияларын жетілдіру болып табылады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің
автоматтандырылған ақпараттық жүйесі ең бірінші кезекте кеден органдарының
барлық деңгейлерінің жұмыс істеуін қамтамасыз ете отырып, негізгі
ақпараттық кедендік технологиялар жүзеге асырады.
Компьютерлік технологиялар мен бағдарламалық қамтамасыздандыруды, ең
біріншіден, автоматтандырылған ақпараттық жүйесін енгізу, бәрінен бұрын,
мемлекеттік кеден комитетінің орталық аппаратында пайда болған мәселелерді
шешу мақсатында жүзеге асырады. Автоматтандыру жоғарыдан төменге қарай
енгізіледі. Нәтижесінде, Қазақстан Республикасының кеден органдарында
кешенді автоматтандыру міндеттерін шешуге, кеден ақпараттық технологияларын
автоматтандыруға көшуге мүмкіндік беретін қуатты техникалық әлеует құрылды.
Қазіргі есептеу техникалары мен телекомуникациялардың қуатты
құралдарымен қатар, жаңа техникалық- бағдарламалық платформа деп, Windows,
Unix операциялық жүйелері, Windows, Novell тораптық операциялық жүйелері,
Oracle мәліметтер базасын басқару жүйесі мен Oracle CASE кешеніне кешеніне
жобалау жүйелері түсініледі.
Жаңа технологиялық- бағдарламалық платформаларды қолдану:
▪ Автоматтандырылған есептердің аясын кеңейтуге;
▪ Жүйенің қызмет ету сенімділігін жоғарлатуға;
▪ Ақпараттарды әр түрлі қажетсіз нәрселерден қорғаудың тиімді
элементтерін енгңізуге мүмкіндік береді.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің бірыңғай
автоматтандырылған ақпараттық жүйесін құру мен дамытудың жоғарыда ойға
алынған мақсаттарына қол жеткізу осылардың есебінен қамтамасыз етілмек;
Компьютерлік және телекомуникациялық технологиялар мен ақпараттық
технологиялар саясатындағы соңғы жетістіктердің негізінде бірыңғай
автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің бағдарламалық- ақпараттық
платформаларын дамыту мен жетілдіру;
Электронды құжаттарда енгізу және кеден құжаттарын өңдеудің жартылай
қағазсыз технологиясын пайдалану;
Кеден органдарының, сондай-ақ, кеден органдары мен басқа да ұйымдардың
арасындағы жедел өзара іс-қимылды қамтиды қамтамасыз ететін электронды
поштаны пайдалану негізінде кеден органдарының бірыңғай ақпараттық
кеңістігін құру;
Кеден үрдісін амалдарын технологияларының нормативті базалары мен
құжаттарын бір қалыпқа келтіру әрі стандарттау;
Кедендік оқиғалар мен тауарларды селекциялауды кедендік бағалауды
обьективті параметрлерін жасап шығару және енгізу;
Тауарларды безендіру және тексеру үрдістерін бөлу;
Персоналдың ескі операциялары мен жүктелу денгейін төмендету, кеден
органдарының қызметкерлерін сыртқы экономикалық қызметтің әртүрлі астарын
тереңірек, мазмұнды талдауға бағыттау, есеп- қисап құжаттамаларының
шынайылылығын жоғарлата отырып, оларды жүргізудің еңбек сиымдылығын азайту;
Клиенттерге үздіксіз қызмет көрсетуге кепілдік беру және клиентердің
кеден органдарымен байланысының қолайлылығын жоғарлату.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйесін бағалаудығ негізгі өлшемдері
мыналар:
▪ Кеден статистикасының шынайылылығын жоғарлату;
▪ Мемлекеттік бюджетке кедендік төлемдердің толықтай түсуі;
▪ Кедендік бақылаудың тиімділігін жоғарлату, кедендік безендіруге
кететін шығындарды азайту;
▪ Кедендік қызмет міндеттерінің шешілу жеделдігін жоғарлату;
▪ Ақпараттық- іздестіру, есеп және талдау жұмыстарына кететін уақыт
және қаржылай шығындарын қысқарту;
▪ Нормативті- құқықтық база өзгерген кезде, жүйенің тұрақтану
уақытын мейлінше азайту;
Жүйенің сынға төзгісіз компоненттерін, мысалы, ақпарат бөліктерін,
бағдарламалық қамсыздандыруды, коммуникация мен мәліметтердің тұтастығын
толықтай қорлануын қамтамасыз ету.
5 Ақпараттық жүйеге қойылатын талаптар
Қазақстан Республикасы мемлекеттік кеден комитетінің
автоматтандырылған ақпараттық жүйесін құру мен енгізу – екі дамушы құрылым:
Қазақстан Республикасының кеден органдарын басқару жүйесінің құрылымы мен
басқарудың жаңа ақпараттық технологияларын жүзеге асыруды қамтамасыз ететін
ақпараттық - технологиялық құрлымының өзара байланысу және байыту үрдісі
болып саналады. Осыған байланысты автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің
дамуы кеден органдарын басқару органдарын жетілдірудің мақсаттары мен
міндеттеріне бағынуы тиіс. Бұл мақсаттар мен міндеттер Қазақстан
Республикасының мемлекеттік кеден бақылауының тиімжі жүйесін қалыптастыру
мен дамытудың жалпы міндеттерін келіп шығады. Осыған орай, ақпараттық
жүйесі бірқатар талаптарға жауап беруі тиіс.
1 Техникалық жабдықтауға қойылатын талаптар
Техникалық жабдықтау – бұл ақпараттық жүйеде жұмыс жасау үшін техникалық
құралдар жиынтығы.
Ақпаратты өңдеу операцияларын келесіге бөлуге болады:
▪ Кәсіпорындар, мекемелер, салалар жұмысы туралы ақпарат жинауды
көздейтін операциялар тобы;
▪ ақпарат өңдеуді көздейтін операциялар тобы. Бұл кеңістікте және
уақытта мәнін, формасын, құрылымын өзгертеді;
▪ Ақпаратты қолданатын (шешім қабылдадағы және басқарудағы
ақпараттық процесстерді жалғастыру үшін ақпарат беру және қолдану)
топ.
Басқарудың ақпараттық процесінің негізгі кезеңдерімен сәйкес келесі
техникалық құралдар қолданылады:
▪ Ақпаратты жинау және тіркеу құралдары;
▪ Ақпаратты беру құралдары;
▪ Машиналық тасығыштар дайындау, ақпаратты өңдеу, ұйымдастырушы
техника құралары.
Қазір децентрленген ақпаратты өңдеу әдісі кеңінен қолданылады.
Сондықтан, абоненттік пункттер және автоматтандырылған жұмыс орындары (АЖО)
жасалады. Абоненттік пункт қолданушылардың ақпарат жүйесінің мәселелер
жиынтығын шешу үшін топтық қызмет көрсетуге арналған құралдар жиынтығы.
Автоматтандырылған жұмыс орындары (АЖО) – кәсіпқойлық негізделген
есептеу жүйесі немесе белгілі бір салада жұмыс істейтін автоматтандырылған
жұмыс істейтін және компьютерден басқарылатын перифериялық техникалық
құралдар жиынтығы.
1 - сурет. Техникалық жабдықтау құрылымы.
2 Ақпараттық жүйенің сенімділігіне қойылатын талаптар
Жүйеге қойылатын талаптардың маңызды бір компоненті - оның сенімділігі
болып табылады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің
автоматтандырылған ақпараттық жүйесі жұмысының сенімділігі және әрбір
автоматтандырылған функциясының атқарулы мыналардың есебінен қамтамысыз
етіледі:
▪ Дайындап шығарылатын бағдарламалық құралдар мен ұйымдық
қамтамасыздандырудың жоғары технологиялық деңгейі;
▪ Қолданылатын техникалық құрал-жабдықтардың сенімділігі;
▪ Мәліметтерді сақтаудық сенімділігі;
▪ Жүйелік және қолданбалы бағдарламалық құралдардың сенімділігі;
▪ Ақпараттық жүйенің қызмет етуші персоналының жұмысты ұйымдастыру
және біліктілік деңгейі;
▪ Диагностикалық соңғы үлгідегі әдістері мен құралдарын пайдалану,
техникалық қызмет көрсету.
Ақпараттық жүйенің функционалды және қамтамасыздандыру бөліктері
бойынша жобалық шешімдер қабылданып, осы шешімдерді жүзеге асыру бірыңғай
автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің қызмет ету сенімділігін қамтамасыз
етеді. Сенімділік өлшемдері жүйенің әрбір компонент үшін жекелей
атықталады.
Ақпараттық жүйені орналастыру, көшіру және техникалық қызмет көрсету
барысындағы қауіпсіздік талаптары.
Жүйені құру мен көшіру барысындағы қауіпсіздік талаптарының
маңыздылығын қайта бағалау өте қиын.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің
автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің техникалық құрал-жабдықтары олардың
қауіпсіз көшірілу мен техникалық қызмет көсетуін қамтамасыз ететіндей
бекітіледі.
Техникалық құрал-жабдықтарды көшіруге арналған мекемелерде ГОСТ 20397-
82-ге сәйкес өртке қарсы қауіпсіздік шаралары қамтамасыз етілген. Өртке
қарсы қауіпсіздік шаралары әсіресе, автоматтандырылған ақпараттық жүйесі
техникалық құрал-жабдықтарын кешеніне техникалық қызмет көрсетуге ерекше
көңіл бөлінген.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйесі орналасқан орындардағы дыбыс
қуаттылығы мен шу деңгейі, мекемелердегі климаттаық жағдайлар ГОСТ 12.1.003-
83 пен санитарлық нормаларды бекітілген шамадан аспайды.
Жүйенің үздіксіз жұмыс істеуі үшін оны сыртқы әсерлердің ықпалынан
қорғау маңызды болып саналмақ.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің техникалық құрал жабдықтар
кешенін (ТҚК) электрлік және магниттік өрістердің, сондай - ақ, азықтану
тізбектерінің кедергілерінен техникалық құрал жабдықтар кешеніннің тиімді
жұмыс атқаруы үшін қажет.
3 Эргономика мен техникалық әсемдікке қойылатын талаптар
Жүйені ораналастыру және пайдалану кезінде эргономика мен техникалық
әсемдік талаптарын орындауға ерекше көңіл бөлінуі тиіс.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің техникалық құрал-жабдықтары
жүйенің жұмыс істеуі барысында қолданылу мен техникалық қызмет көрсеті
ыңғайлы болатындай етіп, техникалық, эксплутациялық құжаттамалардағы
талаптарды сақтай отырып орналастырылған.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің жалпы жүйелік бағдарламалық
құрал-жабдықтары орыс тіліндегі құжаттамаларға ие, ал орыс тіліндегі
құжаттамалар жоқ болса, онда ағылшын тіліндегі құжаттамалар бар.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің қолданбалы бағдарламалық құрал-
жабдықтары нақты бір тапсырыс беруші ұсынған эргономикалық талаптарды
ескере отырып жасалынады.
4 Программалық қамтамасыздандыруға қойылатын талаптар
Автоматтандырылған ақпараттық жүйесі құрылымында ақпараттық
қамтамасыздандыру үрдісінің кез-келген қатысушыларына міндеттерді орндау
мүмкіндігін тудыру мақсатында оның қызмет етуін қамтамасыз ететін құралдар
жиынтығы аса маңызды орынға ие.
Автоматтандыру құралдары кешені (АҚК) өндірістік- техникалық
мақсаттардағы өнім ретінде құрылған және жасалған техникалық және
бағдарламалық құралдардың өзара байланысқан кешендер жиынтығы болып
табылады.
Ал ол өз кезегінде бірыңғай автоматтандырылған ақпараттық жүйесі
элементтерін қолдану мақсатындағы құрылуы және шешілуі кешенді түрде
жүргізілуі тиіс.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйесін тәжірибиеде қолдануда біз
әрқашан абстрактілі түрде емес, ақпараттың әр бір тізбегіндегі
автоматтандыру құралдары кешені негізінде кездестіреміз.
Автоматтандыру құралдары кешені құрамына техникалық және бағдарламалық
құралдардан басқа бірыңғай автоматтандырылған ақпараттық жүйесін
ақпараттық, ұйымдастырушылық және тағы басқа қамтамасыздандыру түрлеріне
басқа да өнімдер мен құжаттар кіреді.
Мысалы, автоматтандырылған ақпараттық жүйесіне арналған автоматтандыру
құралдары кешені құрамына бірыңғай автоматтандырылған ақпараттық жүйесі
операторлары үшін ереже міндетті түрде кіруі тиіс.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйесінде ақпаратдың күрделі міндеттерін
шешу бір немесе бірнеше компьютерден тұратын мәліметтерді өңдеу жүйесі
қолданылады.
Таратудың күрделі объектілермен жұмыс істеу үшін дара байланысқан
компьютернің ақпараттандыру тізбектері боынша таратылған жүйе қолданылады.
Ол компьютер желісі деп аталады. Компьютер желілері глобальды, аймақтық
және жергілікті болып бөлінеді. Автоматтандырылған ақпараттық жүйесінде
компьютердің әр түрлі желілерін қолдану аталмыш тізбекте ақпараттандырудың
шешілуі тиіс міндеттерінің сипаты мен көлеміне тәуелді болып келеді.
6 Стандарттау және бірегейлеу жөніндегі талаптар
Жүйеге қойылатын маңызды талап – ондағы кіші жүйелер мен элементтердің
өара сәкес келуі, сондай - ақ, басқа да ведомстволармен осыған ұқсас
жүйелерімен сәйкес келуі болып табылады. Бұған стандартты және
біегейлендірілген компоненттерді қолдану арқылы қол жеткізеді.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитетінің
автоматтандырылған ақпараттық жүйесін стандарттау және бірегейлендіруге
келесідей талаптар атқарылады:
▪ автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің компоненттерінің
құрылымдарын түрлендіру мен олардың бөліктерге бөлінуін қамтамасыз
ету;
▪ автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің сыртқы қолданушылармен
ақпараттық айырбасын ұйымдастыру үшін ашық интерфейс қабылдау
регламенттерін, мәліметтерді көшіру мен өңдеуді, мәліметтер
форматтарын, өзара әрекет ету технологияларын өте анық бейнелейді;
▪ мәліметтерді өңдеуде олардың интеграциялануының жоғары болуын
қамтамасыз ету, яғни мәліметердің көп дүркін қолданылуын және көп
қолданушыға ұсынылуын қамтамасыз ете отырып, осы мәліметтерді
енгізу мен тексеруді бір- ақ мәрте жүргізуге қол жеткізу.
Жүйенің қызмет ету тиімдіігі мен сенімділігінің дәрежесін жоғарылату
мыналарды қолдану арқылы жүргізіледі:
▪ Oracle Case кешеніне кіретін жобалау және дайындап шығаруға
арналған бағдарламалық қамтамасыздандырудың стандартты жиыны;
▪ Операциялық жүйелердің, желілік операциялық жүйелерің стандартты
жиыны;
▪ Есептеу техникаларының бірлескен техникалық құралдары;
▪ Халқаралық, мемлекетаралық, салааралық және салалық ана-
ықтамалықтар мен сыныптамалар.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйесін құру барысында тапсырыс беруші
мынандай бірегейлендіру жұмыстарын жүргізеді:
▪ Кедендік безендіру мен бақылаудың технологиялық үрдістерінің
сызбасын;
▪ Объектілерді кодтау және сыныптау жүйесі;
▪ Құжаттар формалары, оларды қалыптастыру мен бақылау тәртібін;
▪ Қолданбалы саладағы терминдерді, түсініктерді және анықтамаларды.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйесін құру барсында мынандай
бірегейлендір жұмыстары жүргізіледі:
▪ автоматтандырылған ақпараттық жүйесінде ақпараттарды
айырбастаудың механизмдерін, әдістері мен форматтарын;
▪ автоматтандырылған ақпараттық жүйесі мен тараптас ұйымдардың
баңдарламалық жүйелері арасында ақпараттарды айырбастаудың
механизмдерін, әдістері мен форматтарын;
▪ автоматтандырылған ақпараттық жүйесіндегі негізгі мәліметтер
базасының, кодтау мен сыныптау жүйесінің құрлымы мен форматтарын.
7 Ақпаратты рұқсатсыз кірулерден қорғау үшін қойлатын талаптар
Жүйеде ақпараттық қауіпсіздігін қамтамасыз етілуі тиіс. Ақпаратты
рұқсатсыз енуден сенімді түрде қорғау барлық мемлекеттік ұйымдарға тән,
қорғаудың әдістері мен қағидаларын қарастырады. Оларға жататындар:
Қорғаудың техникалық- бағдарламалық әдістері:
▪ қорғалатын мәліметтердің қолдануын тіркеп отыру;
▪ қорғалатын мәліметтердің қолдануын бақылап отыру;
▪ рұқсатсыз ену әрекеттерін тіркеу;
▪ арнайы ақпараттарды жеткізу мен өңдеу барысында криптографиялық
қорғау құралдарын пайдалану;
Қорғаудың ұйымдық әдістері:
▪ резервті орталық ақпараттық- есептеу кешенін құру;
▪ жүйе серверлері орналасқан ғимаратқа бөгде тұлғалардың кіруіне тиым
салу;
▪ мәліметтер өзгерісіне салынған сұрауларды анықтау.
Бағдарламалық - ақпараттық және ұйымдық техникалық қорғау шаралары
бірін - бірі өзара толыөтыра отырып, ақпараттық қауіпсіздік жүйесін
құрайды.
Жүйелерде жинақталған құпия мәліметтерді қорғау мақсатында, осы
мәліметтердің ағылуынан қорғау шаралары қарастырылуы тиіс. бірыңғай
автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің нақты бір кіші жүйелерін жобалау
үрдісінде тапсырыс беруші айқындайды.
8 Ақпараттардың сақталынуы жөніндегі талаптар
Жүйе жұмысының сенімділігін қамтамасыз ету ұшін оған енгізілген
ақпаратардың сақтауы жөніндегі шаралар қарастырылуы тиіс.
Ақпараттарды сақтау төмендегілерің көмегімен ақпараттарды физикалық
қорғауды қарастырады:
▪ ақпараттарды резервті көшірудің тұрақты үрдіснамасы;
▪ мәліметтер базасындағы ақпараттндырудың алғашқы жүктелу тәртібін
басқару;
▪ бөлінген мәліметтер базасы түріндегі мәліметтерді сақтауды
ұйымдастыру;
▪ құжаттар мен мегниттік тасықыштарды қолдану тәртібі және олардың
қолдау тәртібі және олардың қорғалуын ұйымдастыру;
▪ ұрт болған жағдайдағы ұртке қарсы құрылғылар;
▪ жанбайтын шкафтардағы магниттік тасығыштарда жазылған мәліметтер
базалары мен бағдарламаларының резервті көшірмелерін сақтау;
▪ ұздіксіз электрмен қамтамасыздандыру құрылғыларын пайдалану;
▪ ақпараттарды өңдеу мен сақтайтын мекемедерге кіруді реттеу.
9 Коммуникациялық қамтамасыздандыру қойылатын талаптар
▪ Максималды өткізу мүмкіндігін қамтамасыз ету;
▪ Пакеттің желі боынша өтуіндегі шығындарын минимады ету;
▪ Қажет болғанда ақпаратты қорғау (криптографияның қайта құрылуын
ортақ алгоритм негізінде компьтерлік жүйелердегі мәліметтерді
шифрлау);
▪ Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитеті
автоматтандырылған ақпараттық жүйесі ақпараттық желінің комплексті
қызмет етуін қамтамасыз ететін берілгендерді өткізудің қажетті
жылдамдығын (қосымшалар талаптарына байланысты) білдіреді.
Қолданушыларға келесі қызметтер ұсынылған:
▪ Қазақстан Республикасының мемлекеттік кеден комитеті мен
территориалды бөлінген кеден органдары арасында автоматты
машиналық ақпараттармен айырбас (мәліметтер файлдары, факсимальды
және интерактивті хабарламалар және т.б.);
▪ Қолданушылардың ақпаратты- есептегіш ресурстарды қолдануға
рұқсат беру, соның ішінде Қазақстан Республикасының мемлекеттік
кеден комитеті территориалды органдарының мәліметтер базаларына;
▪ Ұйымдар, мекемелер мен кеден органдарының белгілі бір
қызметкерлері арасында электронды түрде іскерлік
корреспонденциямен айрбас (электронды пошта);
▪ автоматтандырылған ақпараттық жүйесі ақпараттық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz