Денсаулық және физикалық белсендiлiк

Кіріспе

Адамзат баласы ұзақ жылдар бойы өзiнiң денесiн сауықтыру үшiн және ғұмырын ұзарту үшiн, өте күштi бальзамды пайдаланды, жастық шақты қайтаратын эликсирдi де iштi, скипидар қосылған және сүттен жасалған ванналарға да түстi. Новокаинды да денесiне ине (шприц) арқылы жiбердi, жануарлардың жыныс мүшелерiн қоздыратын бездерi де денелерiне таратты, дененiң сыртында (терiде) пайда болатын электр зарядтарын кетiрү үшiн суға түсiп шомылған, магниттiк өрiстi да пайдаланған. Мұның бәрiн қазiргi заманның адамдары да паидаланып келедi. Бiрақ адамдардың денсаулықтары жақсарып, ғұмыры ұзарып кеткенi байқалмады. Аадамдардың денсаулығын жақсартып, ғұмырын ұзартатын бiр ғана фактор бар. Ол белсендi түрде жүргiзiлген физикалық жаттығулар.

Пән: Спорт
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

ДЕНСАУЛЫҚ ЖӘНЕ ФИЗИКАЛЫҚ БЕЛСЕНДIЛIК

Егер физикалық жаттығулармен
Шұғылданатын болсақ, онда
Дәрi-дәрмек iшудiң ешбiр қажетi жоқ

Авиценна

1.ФИЗИКАЛЫҚ БЕЛСЕНДIЛIК

Адамзат баласы ұзақ жылдар бойы өзiнiң денесiн сауықтыру үшiн және
ғұмырын ұзарту үшiн, өте күштi бальзамды пайдаланды, жастық шақты
қайтаратын эликсирдi де iштi, скипидар қосылған және сүттен жасалған
ванналарға да түстi. Новокаинды да денесiне ине (шприц) арқылы жiбердi,
жануарлардың жыныс мүшелерiн қоздыратын бездерi де денелерiне таратты,
дененiң сыртында (терiде) пайда болатын электр зарядтарын кетiрү үшiн суға
түсiп шомылған, магниттiк өрiстi да пайдаланған. Мұның бәрiн қазiргi
заманның адамдары да паидаланып келедi. Бiрақ адамдардың денсаулықтары
жақсарып, ғұмыры ұзарып кеткенi байқалмады. Аадамдардың денсаулығын
жақсартып, ғұмырын ұзартатын бiр ғана фактор бар. Ол белсендi түрде
жүргiзiлген физикалық жаттығулар. Физикалық жаттығулар мен ешқандай
дәрiдәрмектердi салыстыруға болмайды. Дәрi-дәрмектердi iшудiң қажетi болмай
қалады. Белсендi түрде қимыл жасаған адамдардың денсаулығы артып,
ғумырыұзара түсетiнi ғылыми тұрғыдан да және практика жүзiнде де
дәлелдендi.
Дене жаттығуларының әсерiнен бұлшық еттерде едәуiр өзгерiстер болады.
Егер де бұлшық еттер ұзақ уақыт қимылсыз күйде тұратын болса, онда олар
әлсiздене бастайды, балбырайды,көлемi кiшiрейе түседi. Дене жаттығулары,
олардың көлемiн ұлғайтады,нығаюын ыңғайлайды. Сондай-ақ, бұлшық еттердiң
өсуi, олардың талшықтар санының көбеюiнен, ұзаруынан емес, жуандауы
әсерiнен өзгередi. Бұлшық еттердiң созылуы арта түседi. Тонусы күшейедi.
Қан айналымы және бұлшық еттердiң микро-және макро элементтермен коректенуi
күшейе түседi. Денсаулық күшейiп, ғумыр сүру артады. Мұның бәрi өмiр
тәжiрибелерiнен алынған қағида.
Дене жаттығуларымен айналысқан шақта, көптеген қан жүретiн түтiкшелер
(капиллярлар) кеңейiп, қан жақсы айналым жасайды. Капиллярдың саны мен
сапасы артады. Өйткенi жаңадан капиллярлар түзiледi. Әсiресе мидың қан
жүретiн капиллярлi кеңейiп, қан аиналымы күшейедi. Адамның миы өте қарқынды
түрде ой қызметiн атқарады. Бас ауырмайды. Ұлы физиолог И.М.сеченов ми
дамуы үрдiсiнде бұлшық ет қозғалысының маңызды екенiн талай рет көрсеткен
болатын.
Жаттығу кезiнде оттек тұтыну деңгейi кенет көтерiледi. Өйткенi бұлшық
ет жүйесi қаншалықты жүмыс iстесе, соншалықты жүректе әлеуметтi түрде
функциялар атқарады. Денешынықтырумен, спортпен айналыспайтын адамдардың
бұлшық еттерi әр бiр жиырылған сайын, қолқа тамырға (аортаға) 60-мл
мөлшерiнде ғана қан жүректiң сол жақ бөлiмiнен (қарының басынан) лықсып
шығаратын болса, белсендi қимыл жасап жаттыққан адамдарда жүрек минутына 70-
80 рет жиырылады да 100-150 мл (миллиметр) қанды ығыстырып денеге таратып
тұрады. Дене жаттығуларымен айналысқан адамдардың жүректерi минутына 70 рет
жиырылады, ал спортшыларда пульс жиiлiгi 1 минут iшiнде небәрi жүрек 50-60
рет қана жиырылады. Ал үнемi жаттығулармен шұғылданатып спортшыларда пульс
30-40-тан аспайды. Қорыта айтқанда, физкультурамен шұғылданып жаттыққан
адамдардың жүрегi әр систола деп аталатын құбылыста медициналық термин
қанды денеге көп таратып тұрады. Жаттыққан адамдардың жүрегi үнемдi және
ұтымды жұмыс жасайды. Денсаулығы жақсарып, ғұмыры ұзара түседi. Ол өмiр
қағидасы.
Дене жаттығулары өкпенiң тiршiлiк сыйымдылығын арттырады. Қабырға
араларында еттер қарқынды жетiлiп тыныс алуды күшейтедi. Денедегi
шемiршектердiң икемдiлiгiн арттырады. Дем алудың минуттiк көлемi қалыпты
жағдайда 8-10 литр мөлшерiнде ал тәулiгiнде адам өкпесi 12-15 мың литр
оттектi қабылдайды. Марафон жүгiрiсiмен шұғылданатын спортшы минутына 160
литр ауа жұтады.
Дене шынықтырумен айналысу зат алмасудың барлық үрдiсiн жақсартатыны
сөзсiз. Зәр шығару үрдiсi көбейе түседi. Қан айналымы, ми айналымы
күшейедi. Денсаулық артады, ғумыр ұзаратыны сөзсiз. Дене жаттығулары жамбас
қуысына қанның iркiлiп қалмауын үдетедi, геморроймен ауыратын адамдар
мүлдем жазылып кетедi.
Қандай да болмасын, дене жүктемесi – склероздық өзгерiстердi
болдырмайды. Дене жаттығулары адамдардың психикасына да үлкен әсерiн
тигiзетiнi өмiр тәжiрибесiнен белгiлi. Адамның психикасы жақсарғаннан
кейiн, оның жүйке жүйесiнiң күш-жiгерi артады. Iшкi сiлкiнiс (эндокринная
железа) бездерiнiң жақсы жұмыс iстеуiне мүмкiншiлiк тудырады. Адам ағзасына
жағымды эмоциялық құбылыстардың болуына әсер етедi. Дене шынықтырумен
жаттығуларының мол жиынтығының арасындағы ең бiрiншi орынға шығаратындары:
сауықтыру жүрiс, жүрiспен алмастырып тұратын жүгiру, аэробика, шэйпинг,
жүзу, туризм, ерiк гимнастика және тыныс алу жаттығулары.

2. ОҚУШЫЛАРҒА АРНАЛҒАН ДЕНЕ ЖАТТЫҒУЛАР ЕРЕЖЕЛЕРI

Жүктеме ағзаның табиғи мүмкiндiктерiне сайма-сай дәл келуi керек.Әр
мезгiлде өз мүмкiндiк шамаңнан аспау керек. Қашан да болмасын өзiңнен жас
немесе күштi балалармен бiр топта жаттығудың қажетi жоқ. Бастапқы уақытта
жалғiз өзiң айналысқаның дурыс. Көмекшi, ақылшы достардың саған қажетi жоқ.
Олар өздерiн бiлгiш санап көңiл-күйiңiздi бұзады. Ондай балалар өте көп.
Адамдар бiр-бiрiне ұқсамайтын биоәлеуметтiк тұлға. Сондықтан да екi адамға
жалпы биологиялық тепе-тендiк адекватты жүктеме өлшемiн табу өте қиын. Бұл
валеологиялық ерекшелiк.
Дене шынықтыру жаттығуларымен айналысу тек қуаныш-бақыт сыйлау керек.
Жаттығу ұзақтығы, немесе жасамау адамдардың көңiл-күйiне айналаны қоршаған
сыртқы орта факторларына байланысты болады. Дене шынықтыруды дағдыға
айналдырған жөн. Тұрақты түрде дене жаттығулармен балалардың ағзасына ол
дағды түрде қалыптасып, әрi қарай дами түседi.
Валеологиялық жүктеме қашанда әр адамға (оқушыға) нақтылы жағдайларда
мейлiнше ыңғайлы (оптималды немесе максималды)болғанын есте сақтаған дұрыс.
Опитимум немесе максимум –олар ең үлкен нәтижелi валеологиялық жүктеменiң
белгiлi өлшемдерi. Нәтиже валеологиялық жаттығу өлшемдерiне тiкiлей
байланысты деп атау орынды емес. Қалыпты тiршiлiк етуде денсаулықты сақтау
белсендi ұзақ өмiр сүру үшiн аптасына 2000 килокалория (ккал) энергия
қуатын жүйелi түрде пайдалану керек дейдi медиктер. 1. сағат баяу дене
шынықтыру үшiн жаттығу жасағанда 600 ккал энергия жұмсайтынын ескерсек,
онда аптасына 3 сағат жаттығу немесе 3 жаттығу – бiр сағаттан айналады.
Валеологиялық жаттығу керек, бiрақ аса жалықпаи, қажып талмау керек.
Шамадан артық зорлану денсаулыққа керi әсерiн тигiзедi.
Дененi шынықтыру (валеологиялық тұрғыдан алғанда) жылдың қай мезгiлiнде
болсын, ауа-райы қандай да болмасын үздiксiз жүргiзген өте үлкен
валеологиялық нәтиже бередi.

3. ЖҮРЕК ЫРҒАҒЫНА ҚАРАЙ ЖҮРГIЗIЛЕТIН ЖАТТЫҒУЛАРДЫҢ РЕЖИМI

Валеологиялық жаттығуларды жүргiзу үшiн ең алдымен дәрiгерлердiң
тексерулерiнен өту керек. Оқушылар валеологиялық жаттығуларды өз бетiмен
жүргiзбеу керек, өйткенi жүйесiз жүргiзiлген валеологиялық жаттығулар
балалар ағзасына керi әсер етуi мүмкiн. Әдетте, валеологиялық жаттығулар
жүрек қызметiне қарай, оның соғу, және жиырылу мүмкiншiлiктерiне қарай
жүргiзiлу керек екендiгiн валеолог-дәрiгер ұйғарады.
Валеологиялық жүктемесiн жүзеге асыру шағында жүрек жиырылады 120-140
болса, ол жұмыс тұгелiнен аэробты (оттекпен тыныс алу) болғаны, яғни
оттекке қажеттiлiк деген сезiм толығымен қамтамасыз етiледi. Балалар
денсаулығы үшiн оттек өте қажет фактордың қазiргi экологиялық жағдайлардың
бұзылуы кезiнде экологиялық таза оттектi табу оңай шаруа емес екендiгi
байқалып отыр. Әуеде оттектiң қоры жыл өткен сайын азая түсiп, оның орнына
көмiртек көбее түседi. Өйткенi жер шары бойынша автомобильдер көбее түсуде.
Қазiргi кезде жер шары бойынша 200-300 миллион автомашиналар бар. Басқан
қойып бiздiң оңтүстiк астанамыз Алматыны алайық, Қаншама автомобильдер бар.
Олар жанармай (бензиндi) пайдаланғанда қанша көмiр қышқыл газын (СО2) әуеге
бөлiп шығрады десеңiзшi, сондай-ақ зауыт, фабрикалар және басқадай өндiрiс
орындары биогендi заттарды (таскөмiр, мұрай-газ, жанатын шымтезек, сланец)
отқа жаққанда қаншама көмiр қышқыл газы ауаға келiп қосылып отыратыны
есептеп шығу мүмкiн емес.
Валеологиялық жаттығу кезiнде жүрек қиырылысы бiр минутте 140-170 – ке
дейiн соқса онда бұл аралас аэробты(оттектi) және анаэробты (оттексiз)
режим болғаны. Ол дайындығы жақсы, денi сау балаларға, спортпен
шұғылданатындарға тiпiтi ересек адамдарға жасы 60-70 – ке келгендерге
қолданылатыны Х.Қ. Сәтпаева және т.б. айтады. Педагогикалық тұрғыда
валеологиялық жаттығулардың нәтижесiн төмен, орта және жоғары деңгейлерiн
көрсетпейдi.
Валеологиялық жаттығу уақытында жүрек жиырылысының жиiлiгi бiр минутта
170 – ден аспауы керек деп Х.Қ. Сәтпаева және т.б. дәрiгерлер ұйғарады. Ал
жүрек жиырылуы 170 – тен асып кетсе, онда ағза анаэробты жағдайда болғаны.
Ағза оттекке өте мұқтаж болады. Дер кезiнде оттек берiлмесе, ағза бiрнеше
өзгерiстерге ұшырайды.
Валеологиялық жаттығуларды бiрден бастап кетпей, бiртiндеп өткiзу
керек. Бұл кезде мұғалiм өзi балаларға үлкен көмекшi ретiнде саналады. Ол
дәрiгерлерге белсендiлiк көрсетедi. Өйткенi барлық мұғалiмдер мектеп
гигиенасынан жоғары оқу орнынан дәрiс алады. Медецинада аз да болса хабары
болады. Өйткенi оқушылар арасында жүрiп, оқушыларға бiрiншi жедел
медециналық көмек көрсетуде олардың педагог ретiнде құқығы бар. Жүрегi
жиырылуы жиiлiгiнiң өсуiне сәкес месталалық қан көлемi артады, ол өзiнiң ең
үлкен өлшемiне пульс 130- болғанда жетедi.
Дайындығы төтенше дамыған ден саулығы күштi, дәрiгерлердiң бақылауында
болған спортшылардағы қан айналымының дұрыс өтуiне байланысты. Бұдан
шығатын жағдай мен қорытынды жаңа валеологиялық жаттығуларының 1-шi режимде
өтуi керек, яғни жүрек соғысы 120-140 шамасында болуы қажет.
Валеологиялық дене шынықтыруды бастаушы – оқушы ең алдымен өз ағзасының
валеологиялық жаттығу деңгейiн бiлуi керек. Осыдан шығатын қорытынды
“өзiңдi өзiң тани аласың ба?” – деген қағида бар. Адамдар олардың iшiнде
жас жеткiншектер әрқашанда өзiн – өзi бiлмейдi. Өйткенi ол өте қиын
психологиялық үрдiс. Валеолог дәрiгерлердiң жүргiзген зерттеулерiнiң
қорытындыларына қарағанда, дене жүктемелерi олардың қуаты барынша мүмкiн
болу шектiң 50-60 процент құрайтын болса, онда жүрек ағзасының қорғаныс
қабiлетiн және гармондық әсерiн демеп ұшқырлайды. Ал валеологиялық жүктеме
60-85 проценттiк жағдайда болса, онда бұл функцияның төмен түсуiне негiзiн
әлшенген мөлшерде валеологиялық дене шынықтыру жаттығуларын жүргiзе беруге
байланысты айқындала түседi. Оқушылардың өзiн - өзi бағалау әдiстерiнде
пайдалануға болады. Егер оқушы табиғи қалып жағдайыңыз бойынша төмен болса,
онда валеологиялық жаттығуларды 30 – 40 минуттан артық жасатпау керек.
Жүрек қызметiнiң соғуы 140 аспауы керек. Валеологиялық жаттығуларды
оқушылардың психологиялық жағдайына және физиологиялық мүмкiншiлiктерiне
қарай жүргiзiп отыру керек. Аптасына 2-3, немесе 3-4 рет валеологиялық
жаттығуларды жасау керек.

4. ОҚУШЫЛАРДЫҢ ӨЗ ДЕНЕСIН БАҒАЛАУ ӘДiСТЕРI

Өз ағзаңыздың валеологиялық жаттығу қалпы өзiн бағалауға мүмкiндiк
беретiн көптеген алуан түрлi әдiстер бар. Сондай-ақ, неше түрлi сауалдарда
үнемi тұнба туындап отырады. Оларға дұрыс жауап беру үшiн көп оқу керек.
Оқу өнердiң ауыр түрi. Оқушыларды тез шаршатып, қажытып және жалықтырып
жiбередi. Қандай болмасын оқушылардың жүрегiн дәрiгерлер бақылауға алады.
Негiзгi қозғалтқыш – мәшине. Жүректiң соғуын байқап, жиырылу үрдiсiн
анықтайды. Валеологиялық жаттығу өткiзуден бұрын, 10 секунд өткеннен кейiн
жүрек соғуымен жиырылуын анықтайды. Дәрiгерлер екi тәсiлдi пайдаланады.
1). Жүрек қызметiн бағалайтын орта сипатикалық сынамалық ;
2). Ағзаның валеологиялық жаттығу деңгейiнiң қалпын анықтау.
1. Жүрек қызметiн анықтайтын орта сипатикалық тәсiл – шалқаннан жай дем
алып, 5 минут жату, содан кейiн осы қалыпта бiр минут iшiндегi жүрек
соғысын анықтау. Тез тұрғаңнан кейiнгi жүрек соғысында байқау керек.
Екеуiнiң арасындағы айырмашылықты ортаситатикалық көрсеткiш - деп
дәрiгерлер есептейдi. Бұған ешқандай ескерту айтуға болмайды.
Валеологиялық жектемеге дейiнгi, одан кейiнгi артериялық қан қысымын
анықтау – мұны қарапайым тәсiлдерi өз дене жағдайын дәл ғылыми
тұрғыдан анықтайтын жетiлдiрiлген әдiстерi бар екнiн айтпай кетуге
болмайды. Спорт ойындарында күрделi қондырғылар мен аппаратуралар бар.

5. ОҚУШЫЛАРҒА АРНАЛҒАН ВАЛЕОЛОГИЯЛЫҚ ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ ЖАТТЫҒУЛАРЫ

1. Жотақ жүгiрiс. Бұл жүгiрiстiң негiзiн қалаған Артурлияльяр деген
қарапайым адам. – жаттықтырушы едi. “Өмiр үшiн жүрiс” тәсiлдi ойлап тауып,
оны өмiрге енгiздi. Осы әдiстi пайдаланған адамдар өздерiнiң дерттерiнен
тез арада айыға бастады. Сондықтан да, жортақ жүгiрiс жер шары халықтарына
кең көлемде тарап кеттi. Тiптi, “Өмiр үшiн күрес” деген кiтапта Гартгиллор
жазып шықты. Жоттақ жүгiрiс ХХ – ғасырдың аяғындағы ғажайып
құбылыстардың бiрi едi.
Жотақ жүгiрiстiң 3 тәсiлi бар.
1) Жасыл өсiмдiк өскен тегiс жолмен 15-20 минут шамасында жай жүгiру
керек. 1 минут iшiндегi пульс 120 соғуы тиiс. Одан көп болмауы керек.
Бiрқалыпты сөйлесуге мүмкiндiк беретiн жүгiрiс. Валеологиялық жаттығу
жасаушылардың негiзге түрi деп есептеледi.
2) Жасыл өсiмдiк өскен жолмен 60-90 минут жүгiру. 1 минут iшiндегi жүрек
соғысы 132-144 аспауы керек. Бұл жүгiрiстiң мақсаты – ағзаның
төзiмдiлiк қасиетiн арттырады, ағзадағы болатын әртүрлi тонусты көтеру
үшiн қолданады.
3) Белгiлi бiр төппен бiрлесiп жүгiру мерзiмi 60-100 минуттай жүрек соғуы
144-156 мөлшерiнде болуы керек. Бұл жүгiрiс дайындығы жақсы оқушыларға
пайдалануға болады.

2. Жүрiспен алмастырылып тұратын жүгiрiс. Валеологиялық жаттығудың бұл
түрi жаңадан валеологиялық жаттығуларды бастайды оқушыларға
бағытталған оларға ұсынылады. Бұл тәсiл алғаш рет Москва қаласындағы
Лужникидегi орталық стадиондағы сауықтыру топтарының қызметкерлерi
1988 жылы ұсынған болатын. Мұның негiзгi мақсаты – межелi кездерде
жүрiспен жүгiрiстi ауыстырып, алмастырып отырады. Басында 50 метр
жүгiрiп одан соң, 150 метр жер жүру керек. Сөйтiп бiрталай уақыт
жүгiру және жүру керек. Ағза әбден үйренгенге дейiн бұл тәсiлдi
қолдана берген жөн. Нәтижесi жаман болып шықпайтынын өмiрдiң өзi
көрсетiп келедi.

3. – Шейпинг(түрлi валеологиялық жаттығулар қимылдарын бiрiктiретiн
тәсiл). Бұл әдiс тек оттегi мол жерлерде – далада (аэробты)
жағдайларда өткiзiледi. Ауыр заттарды көтеру, созу – тарту, ритмикалық
түрде билеу, Шейпинг жүйесi мен қимылдың неше түрлi қиын түрлерiн
жасауға болады. Өте үлкен денсаулық бередi. Жүрек тамырлары қарқынды
жұмыс iстейдi. Бұлщық ет топтары жетiле түседi. Ағзалардағы кезесетiн
кемiстiктi тез арада түзеуге мүмкiншiлiк бередi. Шейпинг жүйесi
валеологиялық денсаулықты арттырудың таңдалған тұтас жүйесi.
Шейпинг жүйесi арнаулы жаттығу орындарында жүргiзiледi. Егер оған
баруға уақытыңыз болмаса, үй жағдайында жүргiзуге болады. Ол үшiн айнаның
алдына кiшкенi төсенiш төсеп, ырғақты музыканы қойып, билеп жаттыға
беруiңiзге болады. Гантельмен де жаттығуға болады. Жүктеме салмағын бiрте-
бiрте өсiре беруге болады.

4. Степ – аэробика (ағылшын сөзi step – қадам деген мағына бередi). Бұл
арнайы сатылы басқыш арқылы өткiзiлетiн спорттық тәсiл. Би сабағын
құру идеясына негiзделген. Басқышты сатып алуға, немесе қолдан
шеберлерге жасатуға болады. Бiр жаттығу 30 минут шамасында өткiзiледi.
Қимылдары қарапайым болғандықтан кез келген адам жасай бередi.
Дайындық деңгейiн қажет етпейдi. Степ – аэробика қимыл сипатын
керемет дамытады. Дененi тез тазалайды. Степ – аэробиканы игергеннен
кейiн жаттығу тиiмдiлiгi орасан зор болады.
5. – Стреникованың методикасы бойынша тыныс алу гимнастикасы.
Бронхитпен ауыратын балаларға арналған валеологиялық тәсiл.
Барлық потологиялық белгiлерден құтылу үшiн күнiне 2 немесе 3 рет
таңертен, түсте және кешке төрт апталық үдемелi валеологиялық жаттығулармен
айналысса болғаны. Мысал ретiнде, сол жаттығулардың бiрiне тоқталайық.
1-жаттығу. 16 – 20 рет мұрынмен дем алу, 16 – 20 рет ауызбен дем алу.
Сонымен 32 –40 рет дем алу қозғалысы жасалады. Бұдан кейiн 3 – 5 секундтай
дем алмау керек. Бұл валеологиялық жаттығуды “насос” деп атайды. Бұл туралы
(”физкультура және спорт” журналы, 1996 ж, №12) толық жазылған. Оқимын
деушiлерге осы аталған журналдан қарауға жол сiлтеймiз.
2. Қайталанатын (циклдық) өз еркiмен жасалатын гимнастика.
Қанқа бұлшық еттерi, адам ағзасына 40 процентiнiң құрайды. Бұлшық
еттердiң кернеуi (жиырылуы) мен босаңсуы алмасқан кезде, олар жүректiн
мейiрiмдi көмекшiсi ретiнде қан жүргiзетiн насос ретiнде iске асады.
Ерiктi гимнастика жатып, немесе отырып, тiптi тiк тұрып та үйде,
жұмыста, мектепте, кез келген тарнспортта (көлiкте) де жасай беруге болады.
Осы кездегi оқушы жастар тәулiгiне 2 сағат телевизор алтында уақытын
өткiзедi. Ол кейбiреулер үшiн эпидемия ауруы сияқты бағыт алған.
Компьютерде ойнамаса меңiреу болып жүретiн оқушыларды да байқаймыз.
Компьютерге айналып сабақ оқымайтын болды. Ол дағдыға айналып кеттi.
Оқушылардың тыныс алуы терең бiр қалыпта болуы керек. Кезекпе – кезек 3
секунд аралықпен мойын бұлшық еттерiн төмен де жоғары кернелiс. Ең тиiмдi
жерi бұлшық еттер кернеуi мен босаңсу алмасқан кезде бөлiнедi. Цикл санын
бұлшық еттердiң әр тобына шаққанда 5 –тен 10- ға деейiн келедi. Сондай-ақ,
бiрыңғай сақиналы (сфинктер) бұлшық еттер гимнастикасы да валеологияда
маңызды рөл атқарады. Бұл тiк iшек, қуық, жыныс оргадарының сфинктерi. Тiк
iшектi iшке тарта және төменге түсiре жүрiп, қуық түбi (“простата”)
безiндегi қанның жиналуы, қабылу үрдiсiнiң алдын алуға болатын
валеологиялық тәсiл. Геморрой профикасын өткiзуге болады. Iшекке
тереңiректiк iшектi тартқан сайын қуықпен жыныс мүшелерiнiң де жұмыс
сфинктерi жазылып босайды. Бас, бет және мойын бұлшық еттерiнiң ерiктi
гимнастикасы бетке әжiм түсiрмейдi. Көз еттерiн кернеу және босаңсыту,
көздi жан – жаққа қарай алаңдатып қозғалту, көздiң көру қасиеттерiн
арттырады. Мұрын бұлшық еттерi валеологиялық тәсiлдердi қолданып
жаттықтыру, оның қуыс жолдарын босатады. Иiс сезгiштiгi (сенқорлығы) жақсы
жетiледi. Тыныс алуға және қан айналымын жақсартады. Құрылдап ұйықтаудан
ажырататын арнаулы түрде алынған валеологиялық жаттығулар бар. Ол туралы
(“Физкультура және спорт” журналының №12, 1996) кең көлемде жазылған.
Оқимын, танысамын деген оқушыларға осы журналды оқуға керек деген кепiлдеме
бергiмiз келедi.

6. ДЕНСАУЛЫҚТАРЫҢ МЫҚТЫ БОЛСЫН ОҚУШЫЛАР

Белсендi қимыл жасаған кезде оқушылардың дене салмағы, диастовалық –
артериялық шоғырланып деңгейi төмендейдi, липопротейидтердiң тығыздық
көрсеткiшi жоғарлайды.
Ал белсендi қимыл жасамаған адамдарды (оқушыларда) гиподенимия құбылысы
пайда болады.
Гиподенамия – ағзаның аса бiр ғажап көрiнiсi. Қимыл жасаудан бастартқан
оқушылар арасынан көп кездеседi. Ағзаның қалыпты жағдайда болмауы ол адамды
неше түрлi күрделi ауруларға әкеп соғады. Гиподенамияның пайда болуының
бiрнеше себептерi бар. Ғылыми – техниканың өсуi, неше түрлi транспоттардың
көбеюi, жаяу жүрмеу, кешке дейiн қозғалмастан компьютер ойындарын ойнау,
осының бәрi гиподенамия құбылысын тудырады.

Дене жаттығуларының түрлi ағзалар мен жүйелердiң фунциалық жағдайына
деген әсер
1.Дене жатығуларының әсерiнен бұлшық еттерде недәуiр өзгерiстер болады.
Егер де бұлшық еттер ұзақ уақыт қимылсыз күйде тұратын болса, онда олар
әлсiздене бастайды, болбырайды, көлемi кiшiрейедi. Дене жаттығулары,
олардың талшықтар сынының көбеюiнен, ұзаруынан емес жуандауы әсерiнен
болмақ. Бұлшық ет созылуы жақсарады, тонусы жақсарады, қан айналымы және
бұлшық ет коректенуi жақсарады.
2.Дене жаттығуларымен айналысқан кезде көптеген капиллярлар кенейiп
қана қоймаиды, олардың саны да бiрден көбейе бастайды. Әсiресе, бас ми
капиллярларының саны ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.