Банк ресурстарын қалыптастыру операциялары
«Ақша, несие, банктер» және «Банк ісі» пәндері: 1
Ақша айналымы және ақша айналысы 1
2. БАНК РЕСУРСТАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ОПЕРАЦИЯЛАРЫ 2
1 Банк ресурстарының ұғымы және құрылымы 2
2 Банктің меншік капиталын ұлғайту жолдары 3
3 Банктің тартылған қаражаттары 4
3.Банктерді ашу және олардың қызметін ұйымдастыру 6
4. Банк капиталының Қазақстанға келуі. 6
9. Банктердің есептесу операц.ы:инкассо,аудару,аккредитив 8
10. Банк өтімділігін басқару және бақылау 8
11. банк қызметіндегі тәуекелдік. 9
12. Ұлттық банк жұмысының негізгі бағыттары және ақша . несие саясаты 10
14. Банктік несиенің түрлері 10
І Қарыз алушылар категорияларына қарай: 10
15. несиелеу механизмі ж/е несиелік процесс. 12
17. Банктік бақылау әдістері 12
18. қарыз алуш.ң несиеге қабілет.н бағалау жүйесі. 13
20. БАНКАРАЛЫҚ АҚША АУДАРУ ЖҮЙЕСІ АРҚЫЛЫ ЕСЕП ЖҮРГІЗУ ТӘРТІБІ (БЕАТ) 13
Ақша айналымы және ақша айналысы 1
2. БАНК РЕСУРСТАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ОПЕРАЦИЯЛАРЫ 2
1 Банк ресурстарының ұғымы және құрылымы 2
2 Банктің меншік капиталын ұлғайту жолдары 3
3 Банктің тартылған қаражаттары 4
3.Банктерді ашу және олардың қызметін ұйымдастыру 6
4. Банк капиталының Қазақстанға келуі. 6
9. Банктердің есептесу операц.ы:инкассо,аудару,аккредитив 8
10. Банк өтімділігін басқару және бақылау 8
11. банк қызметіндегі тәуекелдік. 9
12. Ұлттық банк жұмысының негізгі бағыттары және ақша . несие саясаты 10
14. Банктік несиенің түрлері 10
І Қарыз алушылар категорияларына қарай: 10
15. несиелеу механизмі ж/е несиелік процесс. 12
17. Банктік бақылау әдістері 12
18. қарыз алуш.ң несиеге қабілет.н бағалау жүйесі. 13
20. БАНКАРАЛЫҚ АҚША АУДАРУ ЖҮЙЕСІ АРҚЫЛЫ ЕСЕП ЖҮРГІЗУ ТӘРТІБІ (БЕАТ) 13
«Ақша, несие, банктер» және «Банк ісі» пәндері:
Ақша айналымы және ақша айналысы
Ақша айналысы деп қолма –қол ақшаның қозғалысын айтамыз.Ақша айналымы ұғымы қолма-қол және қолма-қолсыз айналым мағынасын сипаттайды.Бұл жағдайда қолма-қол ақша қозғалысы тұрғындардың ақшалай табыстарының бөлінуін қарастырса,қолма-қолсыз ақша өндіріс қаражаттарының бөлінуін қарастырады.Ақша айналысы мен ақша айналымы арасындағы шек жойылды.Тауар айналысы процесіндегі қолма-қол ақша қозғалысы және төлемақыны жүзеге асыру кезіндегі қызмет көрсету,сонымен қатар кәсіпорындар мен қаржы-несие мекемелерінің арасындағы ақшалай қаражаттардың алмасуы-ақша айналысы д а.Айналыс және төлем құралдары ретінде нақты ақша белгілері (банкнота,қазыналық билеттер,ұсақ монеталар)айналыста жүреді.ҚР қолма-қол ақшаны ҰБ банкнота түрінде эмиссиялайды.қолма қол ақша негізінен халықтың ақшалы табысынан және оны жұмсаудан түседі.қорытқанда,ақша коммерциялық банктердің төлем-кассалық бөлімдерінен клиенттер арқылы айналысқа түсіп белгілі бір мерзімнен кейін клиенттердің кассасы арқылы айналысқа шығады.сөйтіп қолма-қол ақша айналысы жүреді.Қолма-қол емесақша айналымы-ол банктегі шот иесінің жазбаша бұйрығы бойынша шоттағы ақша қалдығының өзгеруі немесе ақшаның төлем құралы ретіндегі қызметін атқаруы.Ол бүкіл ақша айналысының 90% жуығын құрайды.Айналыстағы ақша кезек біресе айналыс қызметін,біресе төлем құралы қызметін орындайды. Ақша айналысының объективті негізі-тауар өндірісі мене тауар айналысы болып табылады.Тауардың ақшаға және ақшаның тауарға ауысуы,ақшаның әрдайым қозғалыста,яғни айналыста болуына мүмкіндік жасайды.Айналыста жүріп ақша әрі айналыс құралы,әрі төлем құралы функцияларын атқарады.Тауарды сатудан түскен ақша қарызды өтеуге жұмсалуы мүмкін,ал қарызды төлеуге түскен ақшалар тауарлар алу үшін қолданылуы мүмкін.Ақша айналысының көлемі тауар бағаларының соммасынан артық болады.Ақшаның қызмет көрсетуі тек сату-сатып алумен шектелмейтіні түсіндіріледі.ақша еңбекақы,зейнетақы,стипендия т б мақсатта қолданылады.Ақша айналысын реттеудің маңызды элементі-қолма-қол ақшаның қолданыс аясын азайту.
2. БАНК РЕСУРСТАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ОПЕРАЦИЯЛАРЫ
1 Банк ресурстарының ұғымы және құрылымы
Банк ресурстары- бұл банктің пассивтік операциялары негізінде қалыптасқан және барлық активтік операциялар бойынша банк өтімділігін қамтамасыз ету және пайда табу мақсатында орналастыруға бағытталатын банктің меншікті және тартылған қаражаттарының жиынтығы. Банк ресурстарының құрылымына мыналар жатады:
- Банктің меншікті капиталы;
- Банктің заемдық және тартылған қаражаттары.
Банк ресурстарының құрамындағы меншікті капитал үлесі тартылған қаражаттарға қарағанда өте төмен болғандықтан барлық қаражаттарға деген қажеттілігінің 10%-ға жуық өтелсе, ал қалған бөлігі тартылған қаражаттар үлесіне тиеді.
Ақша айналымы және ақша айналысы
Ақша айналысы деп қолма –қол ақшаның қозғалысын айтамыз.Ақша айналымы ұғымы қолма-қол және қолма-қолсыз айналым мағынасын сипаттайды.Бұл жағдайда қолма-қол ақша қозғалысы тұрғындардың ақшалай табыстарының бөлінуін қарастырса,қолма-қолсыз ақша өндіріс қаражаттарының бөлінуін қарастырады.Ақша айналысы мен ақша айналымы арасындағы шек жойылды.Тауар айналысы процесіндегі қолма-қол ақша қозғалысы және төлемақыны жүзеге асыру кезіндегі қызмет көрсету,сонымен қатар кәсіпорындар мен қаржы-несие мекемелерінің арасындағы ақшалай қаражаттардың алмасуы-ақша айналысы д а.Айналыс және төлем құралдары ретінде нақты ақша белгілері (банкнота,қазыналық билеттер,ұсақ монеталар)айналыста жүреді.ҚР қолма-қол ақшаны ҰБ банкнота түрінде эмиссиялайды.қолма қол ақша негізінен халықтың ақшалы табысынан және оны жұмсаудан түседі.қорытқанда,ақша коммерциялық банктердің төлем-кассалық бөлімдерінен клиенттер арқылы айналысқа түсіп белгілі бір мерзімнен кейін клиенттердің кассасы арқылы айналысқа шығады.сөйтіп қолма-қол ақша айналысы жүреді.Қолма-қол емесақша айналымы-ол банктегі шот иесінің жазбаша бұйрығы бойынша шоттағы ақша қалдығының өзгеруі немесе ақшаның төлем құралы ретіндегі қызметін атқаруы.Ол бүкіл ақша айналысының 90% жуығын құрайды.Айналыстағы ақша кезек біресе айналыс қызметін,біресе төлем құралы қызметін орындайды. Ақша айналысының объективті негізі-тауар өндірісі мене тауар айналысы болып табылады.Тауардың ақшаға және ақшаның тауарға ауысуы,ақшаның әрдайым қозғалыста,яғни айналыста болуына мүмкіндік жасайды.Айналыста жүріп ақша әрі айналыс құралы,әрі төлем құралы функцияларын атқарады.Тауарды сатудан түскен ақша қарызды өтеуге жұмсалуы мүмкін,ал қарызды төлеуге түскен ақшалар тауарлар алу үшін қолданылуы мүмкін.Ақша айналысының көлемі тауар бағаларының соммасынан артық болады.Ақшаның қызмет көрсетуі тек сату-сатып алумен шектелмейтіні түсіндіріледі.ақша еңбекақы,зейнетақы,стипендия т б мақсатта қолданылады.Ақша айналысын реттеудің маңызды элементі-қолма-қол ақшаның қолданыс аясын азайту.
2. БАНК РЕСУРСТАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ОПЕРАЦИЯЛАРЫ
1 Банк ресурстарының ұғымы және құрылымы
Банк ресурстары- бұл банктің пассивтік операциялары негізінде қалыптасқан және барлық активтік операциялар бойынша банк өтімділігін қамтамасыз ету және пайда табу мақсатында орналастыруға бағытталатын банктің меншікті және тартылған қаражаттарының жиынтығы. Банк ресурстарының құрылымына мыналар жатады:
- Банктің меншікті капиталы;
- Банктің заемдық және тартылған қаражаттары.
Банк ресурстарының құрамындағы меншікті капитал үлесі тартылған қаражаттарға қарағанда өте төмен болғандықтан барлық қаражаттарға деген қажеттілігінің 10%-ға жуық өтелсе, ал қалған бөлігі тартылған қаражаттар үлесіне тиеді.
СОДЕРЖАНИЕ
Ақша, несие, банктер және Банк ісі пәндері: 1
Ақша айналымы және ақша айналысы 1
2. БАНК РЕСУРСТАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ОПЕРАЦИЯЛАРЫ 2
1 Банк ресурстарының ұғымы және құрылымы 2
2 Банктің меншік капиталын ұлғайту жолдары 3
3 Банктің тартылған қаражаттары 4
3.Банктерді ашу және олардың қызметін ұйымдастыру 6
4. Банк капиталының Қазақстанға келуі. 6
9. Банктердің есептесу операц-ы:инкассо,аудару,аккредитив 8
10. Банк өтімділігін басқару және бақылау 8
11. банк қызметіндегі тәуекелдік. 9
12. Ұлттық банк жұмысының негізгі бағыттары және ақша – несие саясаты
10
14. Банктік несиенің түрлері 10
І Қарыз алушылар категорияларына қарай: 10
15. несиелеу механизмі же несиелік процесс. 12
17. Банктік бақылау әдістері 12
18. қарыз алуш-ң несиеге қабілет-н бағалау жүйесі. 13
20. БАНКАРАЛЫҚ АҚША АУДАРУ ЖҮЙЕСІ АРҚЫЛЫ ЕСЕП ЖҮРГІЗУ ТӘРТІБІ (БЕАТ)
13
Ақша, несие, банктер және Банк ісі пәндері:
Ақша айналымы және ақша айналысы
Ақша айналысы деп қолма –қол ақшаның қозғалысын айтамыз.Ақша айналымы
ұғымы қолма-қол және қолма-қолсыз айналым мағынасын сипаттайды.Бұл жағдайда
қолма-қол ақша қозғалысы тұрғындардың ақшалай табыстарының бөлінуін
қарастырса,қолма-қолсыз ақша өндіріс қаражаттарының бөлінуін
қарастырады.Ақша айналысы мен ақша айналымы арасындағы шек жойылды.Тауар
айналысы процесіндегі қолма-қол ақша қозғалысы және төлемақыны жүзеге асыру
кезіндегі қызмет көрсету,сонымен қатар кәсіпорындар мен қаржы-несие
мекемелерінің арасындағы ақшалай қаражаттардың алмасуы-ақша айналысы д
а.Айналыс және төлем құралдары ретінде нақты ақша белгілері
(банкнота,қазыналық билеттер,ұсақ монеталар)айналыста жүреді.ҚР қолма-қол
ақшаны ҰБ банкнота түрінде эмиссиялайды.қолма қол ақша негізінен халықтың
ақшалы табысынан және оны жұмсаудан түседі.қорытқанда,ақша коммерциялық
банктердің төлем-кассалық бөлімдерінен клиенттер арқылы айналысқа түсіп
белгілі бір мерзімнен кейін клиенттердің кассасы арқылы айналысқа
шығады.сөйтіп қолма-қол ақша айналысы жүреді.Қолма-қол емесақша айналымы-ол
банктегі шот иесінің жазбаша бұйрығы бойынша шоттағы ақша қалдығының
өзгеруі немесе ақшаның төлем құралы ретіндегі қызметін атқаруы.Ол бүкіл
ақша айналысының 90% жуығын құрайды.Айналыстағы ақша кезек біресе айналыс
қызметін,біресе төлем құралы қызметін орындайды. Ақша айналысының
объективті негізі-тауар өндірісі мене тауар айналысы болып
табылады.Тауардың ақшаға және ақшаның тауарға ауысуы,ақшаның әрдайым
қозғалыста,яғни айналыста болуына мүмкіндік жасайды.Айналыста жүріп ақша
әрі айналыс құралы,әрі төлем құралы функцияларын атқарады.Тауарды сатудан
түскен ақша қарызды өтеуге жұмсалуы мүмкін,ал қарызды төлеуге түскен
ақшалар тауарлар алу үшін қолданылуы мүмкін.Ақша айналысының көлемі тауар
бағаларының соммасынан артық болады.Ақшаның қызмет көрсетуі тек сату-сатып
алумен шектелмейтіні түсіндіріледі.ақша еңбекақы,зейнетақы,стипендия т б
мақсатта қолданылады.Ақша айналысын реттеудің маңызды элементі-қолма-қол
ақшаның қолданыс аясын азайту.
2. БАНК РЕСУРСТАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ОПЕРАЦИЯЛАРЫ
1 Банк ресурстарының ұғымы және құрылымы
Банк ресурстары- бұл банктің пассивтік операциялары негізінде
қалыптасқан және барлық активтік операциялар бойынша банк
өтімділігін қамтамасыз ету және пайда табу мақсатында орналастыруға
бағытталатын банктің меншікті және тартылған қаражаттарының жиынтығы.
Банк ресурстарының құрылымына мыналар жатады:
- Банктің меншікті капиталы;
- Банктің заемдық және тартылған қаражаттары.
Банк ресурстарының құрамындағы меншікті капитал үлесі тартылған
қаражаттарға қарағанда өте төмен болғандықтан барлық қаражаттарға
деген қажеттілігінің 10%-ға жуық өтелсе, ал қалған бөлігі тартылған
қаражаттар үлесіне тиеді.
Банктің меншікті капиталы: көздері мен қызметтері - банктің
қаржылық тұрақтылығын, коммерциялық және шаруашылық қызметін
қамтамасыз ету үшін құрылған банктің әр түрлі қорлары мен сол
сияқты ағымдағы қызметінің нәтижесіне байланысты және өткен жылдардағы
бөлінбеген пайдасы.
Банктің МК-ның құрылымы бірдей емес, себебі оларға әсер ететін
әр түрлі факторларға байланысты:
- активтер сапасына;
- меншікті пайданың пайдалануына
- капиталдың бағасын нығайту мақсатында
- банк саясатына байланысты жыл бойы өзгеріп отырады.
Қазіргі коммерциялық банктердің меншікті капитал мынадай баптар
құрайды: жарғылық капитал; резервтік капитал; қосымша капиталдар; банк
операциялары бойынша тәуекелдерді төмендету мақсатында құрылған қорлар
(резервтер); бөлінбеген банк пайдасы.
Банктің жарғылық капиталы банктің заңды тұлға ретінде міндетті түрде
құрылуын және өмір сүруінің экономикалық негізін құрайды. Жарғылық
капиталы төменгі мөлшері ҚР ҰБ-нің пруденциялық нормативтерімен реттеліп
отырады. Банктің жарғылық капиталы - құрылтайшыларының қосқан жарналары
немесе пайдалар сомасынан тұрады.
Акционерлік капитал келесі түрлерге бөлінеді:
- меншікті акционерлік капитал;
- банктік резервтер;
- банктің ұзақ мерзімді міндеттемесі (ұзақ мерзімді векселдері,
облигациялары).
Банктің меншікті қаражатының түріне жарғылық және резервтік қор
жатады. Банктің жарғылық қоры (капиталы) – банк ісінің ұйымдастырылуының
бастапқы нүктесі. Банктің жарғылық капиталына салым ақшаны салумен қатар
жыл сайын дивиденттер түрінде банк пайдасының бір бөлігін алып отырады.
Резервтік қор – банк қызметінде активтік операциялардан пайда
болған мүмкін залалдардың орнын толтыруға арналған, банк облигациясы
бойынша төлем көзі ретінде әрі алынған пайда жеткіліксіз болғанда
артықшылықты акция бойынша дивиденттердің төлем көзі ретінде қызмет етеді.
Банктегі өзінің қаражаттарының айырықшы құрамдас бөлігіне банктің
нақты операцияларды орындау арқылы қалыптастыратын сақтандыру резерві
жатады. Ол банк сатып алған құнды қағаздардың нарықтық құнының нақты
кемуіне және берілген ссуданың қайтарылуына байланысты орын алатын жағымсыз
салдарды жою үшін тағайындалады.
Қосымша капиталдар – негізгі құралдардың тозуына байланысты
аударылған аударымдар есебінен және белгілі мақсатқа бағытталатын
пайданы бөлу нәтижесінде құрылатын қаражаттар.
Арнайы қорлар – негізі қорларды қайта бағалау негізінде
валюталық қаражаттарды қайта бағалау қоры.
Бөлінбеген пайда – акциялар бойынша дивидентті төлегеннен кейін
және реквизеттік қорға аударғаннан қалған пайданың бөлігін
білдіреді.
2 Банктің меншік капиталын ұлғайту жолдары
Банктің меншікті капиталын ұлғайту жолдарына мыналар жатады:
- банк пайдасы;
- акциялар шығару;
- құрылтайшылар және пай қосушылар санын арттыру;
- облигациялар шығару.
Банктің меншікті капиталы мына қызметтерді атқарады:
- қорғаныс қызметі;
- шұғыл қызметі;
- реттегіштік қызмет;
- айналым қызметі;
- резервтік қызметі.
Банктің меншікті капиталын бағалау әдістемесі туралы сұрақ 80-ші жылдардың
екінші жартысында халықаралық қаржы ұйымдарында үлкен пікірталас тудырған.
1988 жылы базель комитеті келісімінің шешімімен Халықаралық біртұтас
капитал есебі және капитал стандарты туралы келісім - шарт негізінде Кук
коэффиценті деп аталатын капитал жеткілікті нормативі іс жүзіне енгізілді.
1993 жылдардан бастап күшіне еген бұл коэффицент көптеген елдердің орталық
банктерінде, біздің Қазақстан Ұлттық банкінде пруденциялдық норматив
қатарында пайдаланылуда.
Базель келісіміне сәйкес, банктің капиталы екі деңгейге
бөленеді: І деңгейлі капитал; ІІ деңгейлі капитал.
І деңгейлі капталға: қарапайым акциялар, бөлінбеген пайда, сол
сияқты еншілес компаниялардың бақылаусыз пакеті шегерілген
материалдық емес негізгі капитал шамасы жатады. ІІ деңгейлі
(қосымша) капиталға: ссудалар бойынша зияндарды жабуға арналған
резервтер, мерзімсіз артықшылығы бар акциялар қосылған екінші
дәрежелі қарыздар жатады.
Базель келісімінің бекіткен нормативтік коэффициенттеріне сәйкес,
екінші деңгейдегі банктердің қызметін реттеуде қолданылатын,
пруденциялық нормативтер қатарында банк капиталының жеткілікті
коэффициентін белгілейді.
Коммерциялық банктердің табыс көздеріне мынадай банктік бизнес
түрлерін жатқызуға болады:
- ссудалық бизнес; дисконттық бизнес;
- сақтау бизнесі; банктік кепіл беру қызметі; бағалы қағаздармен
жасалатын бизнес;
- салымдар қабылдау және клиенттердің тапсырмасы боыйнша
оперцияларды жүзеге асыру бизнесі;
- басқа банктермен корреспонденттік қатынасқа негізделген
бизнес;
- дәстүрлі емес қызметтерді көрсету бизнесі.
Банктің барлық табысы үш топқа бөлінеді:
1 пайыздық табыстар;
2 банктің қызмет көрсетуден алатын комиссиялар;
3 басқа да табыстар (бағамдық айырма, яғни баластық құны мен
нарықтық құны арасындағы айырма, алынған айып пұлдар, пенялар
және т.с.с.)
Табыс көздері екіге бөлінеді: тұрақты, оған банктік қызметтен
алынатын пайыздық және пайызсыз табыстар жатады: тұрақсыз, оған
қайталама нарықтағы бағалы қағаздармен жасалатын операциялардан және
көзге көрінбейтін операциялардан алынатын табыстарды жатқызуға
болады.
3 Банктің тартылған қаражаттары
Банк ресурстарының құрылымында тартылған қаражаттар үлесі
меншікті қаражаттармен салыстырғанда өте жоғары, олардың есебінен
банктің активтік операцияларының басым бөлігі жүзеге асырылады.
Банктік тәжірибеде барлық тартылатын қаражаттарды жинақтау
тәсілдеріне байланысты үлкен екі топқа бөлінеді:
- депозиттік қаражаттар;
- депозиттік емес тартылған қаражаттар;
Экономикалық мазмұнына қарай депозиттерді мына топтарға бөлеміз:
- талап етуіне дейінгі депозиттер;
- мерзімді депозиттер;
- жинақ салымдары;
- бағалы қағаздар.
Корпорациялардың, фирмалардың және басқа да коммерциялық ұйымдардың
депозиттері және жеке тұлғалардың депозиттер түрлері келесі суреттерде
көрсетілген.
Экономикалық белгілеріне қарай депозиттерді мына топтарға
жіктеуге болады:
- мерзімдеріне қарай;
- салым иелерінің категорияларына қарай;
- қаражаттарды салу және қайтарып алу шартына қарай;
- пайыз төлеу тәсіліне қарай;
- банктің активтік операциялары бойынша жеңілдіктер алуына
қарай; т.б.
Салым иелерінің категорияларына байланысты депозиттік шоттар
мынадай түрлерге бөлеміз:
- жеке тұлғалардың шоттарына;
- кәсіпорындар және акционерлік қоғамдардың шоттарына;
- жергілікті билік ұйымдардың шоттарына;
- қаржылық мекемелердің шоттарына;
- шетелдік азаматтардың шоттарына.
Кемшілігі – бұл шот бойынша пайыз мүлде төленбейді немесе
біршама төменгі мөлшерде төленеді. Талап етуге дейінгі шоттардың
төменгідей өзіндік ерекшеліктері қалыптасады:
- ақша салу және оны алу кез – келген уақытта ешқандай
да шектеусіз жүзеге асырылады;
- шот иесі банктен осы шотты пайдаланғаны үшін пайыз
түрінде немесе коммисиондық ақы алып отырады;
- банктер талап етуге дейінгі шоттарда ақшалай
қаражаттарды сақтағаны үшін өте төменгі деңгейдегі
пайыз төлейді, кейде төлемеуі де мүмкін;
- талап етуге дейінгі депозиттер бойынша, коммерциялық
банк Орталық банкте сақталған міндетті резервтерге
жоғарғы мөлшерде аударымдар жасайды.
Мерзімді депозиттер – бұл банктерде белгілі бір мерзімге және
пайыз төлеу шартында орналастырылған клиенттердің уақытша бос ақша
қаражаттары.
Мерзімді депозиттер түрлері: меншікті – мерзімді депозиттер; алдын
ала алуы ескерілетін мерзімді депозиттер.
Мерзімді депозиттердің ерекшеліктері:
- есеп айырысу үшін пайдаланылмайды, әрі мұндай шоттарға
ешқандай да есеп айырысу құжаттары толтырылмайды;
- шоттағы қаражат баяу айналады;
- тұрақты пайыз төленеді;
- пайыз мөлшерінің ең жоғарғы деңгейі Ұлттық банкі тарапынан
реттеліп отырады;
- ақшаны алу туралы салым иесініңалдын ала хабардар етуі
талап етіледі;
- бұл шоттарға қаражаттар бойынша ең төменгі мөлшерде
резервтер белгіленеді.
3.Банктерді ашу және олардың қызметін ұйымдастыру
Банкті ұйымдастыру қиын процедура және ол елдің заңдарымен реттеліп
отырады.ҰБ ҚР аумағында банктерді құруға рұқсат береді және банктермен,о-ң
филиалдарын тіркеуге алу кітабын жүргізеді.рұқсат берген кезде ҰБ атқаратын
банктік операциялардың шеңберін анықтайды.банкті құруға рұқсат алу үшін
келесі құжаттар қажет:-рұқсат беруге арыз,-экон-қ негіздеме,-алдағы 2-3ж
толық ақпараттарды қамтитын іскерлік болжамды жоспар,-құрылтайшылар
ұсынатын банк жетекшілерінің кәсіби жарамсыздығы жайлы мәлімет,-
құрылтайшылардың қаржылық тұрақтылығы жайлы аудиторлық қорытынды,-жарғылық
қор шотына қаражат салғанын растайтын құжат.Заңды және жеке тұлғалар
банктің құрылтайшылары(акционер) бола алады.Ал мемл-т тек Үкәмет тұлғасында
ғана болады.ке- клген құрылт-ң үлесі жарғылық қордың 35%аспау к-к.Рұқсат
беруден бас тарту себ-рі:құрылт-ы құжаттарының жұмыс істеп тұрған заңға сай
келмеуі,құрылт-ң қаржылық жағдайының тұрақсыздығы,алғашқы 2ж ішінде банктің
меншікті қаражаттар есебінен активтік операциялар жүргізе алмауы.ҚР-ң
банктерін тіркейтін кітапта тіркелгеннен бастап,банк заңды заңды тұлға
мәртебесін алады.Оған тіркеу № мен лицензия беріледі.Банк акцион-р бекіткен
жарғы негізінде қызмет істейді.Онда болу керек:-банк аты,орн-н жері,-операц
тізімі,-жарғылық қор мөлшері,басқа қорлар тізімі,-банктің басқарма
органдары,бақылау орг-ы,құрылымы тур ереже,-банкті тарату тәртібі.Жарғылық
қор-банктің міндеттемесін қамтамасыз етуінің негізі болып табылады,ол акция
шығару немесе құрылт-ң салымдары есебінен құрылады.Банктер мемл-к,жеке
меншік,аралас,шетелдік болып бөлінеді.
4. Банк капиталының Қазақстанға келуі.
Банк капиталының Қазақстанға келуі (1917 жылға дейін). Банк
капиталының Қазақстанға енгізілу мерзімі ХІХ ғасырдың аяқ кезін
қамтиды. Революцияға дейінгі Қазақстанның көп укладты экономикасында
несиенің әр түрлі формалары дамыған. Қазақстанның несиелік жүйесі
негізінен Ресей империясының несиелік жүйесінің бір бөлігі
ретінде: Мемлекеттік банк бөлімшелірінен, акционерлік, коммерциялық
банктер филиалдарынын, өзара несие беру қоғамдарынан, қалалық
қоғамдық банктерінен, ипотекалық несие банктері немесе ұсақ несие
мекемелерінен және жинақ кассаларынан тұрды. Мемлекеттік банктік
бөлімшелері Қазақстан территориясында ірі сауда-өнеркәсіп
қызметтерінің орталығы болып саналатын Оралда (1876 ж.),
Қызылжарда (1881 ж.), Семейде (1887 ж.), Омбыда (1895 ж.) және бұрыңғы
Верныйда (қазіргі Алматы 1912 ж.) ашылып жұмыс жасады, оны
төмендегі кестеден көреуге болады.
Кесте 1 - Қазақстан территориясында ірі коммерциялық банктер
қатары: Қызылжарда, Семейде және Оралда, Ярослав-Костромкі жер
банкісінің агенттіктері ашылып, қызмет көрсетті. Жалпы, бірінші
дүниежүзілік соғыстың бастапқы кезеңінде Қазақстанның әр аудандарында
болды.
Бұл құрылғылар салалық банктер қызметтерінің басты бағыттары
салаларды қаржыландыру және ұзақ мерзімді несиелеуді көздеді.
3. Қазақстандағы банктік реформалар.
Қазақстандағы қайта құру тұсындағы банк жүйесінің дамуы, КСРО-да
соңғы рет жүргізілген банктік реформаға (1987-1988 жж.) сәйкес
келеді.
1990 жылы Қазақстан Республикасы өз егемендігін жарияланғаннан
бастап нарықтық қатынастардың талаптарына сай келетін меншікті банк
жүйесін құруға бетбұрыс жасады. 1990 жылы желтоқсан айында
қабылданған ҚазКРО-ғы банктер және банктік қызмет туралы алғашқы
заң Қазақстандағы банктік реформаны жүргузудің бастапқы кезеңдерін
қамтиды. Бұл банктік реформа Ұлттық банктің 1995 жылға арналған
Қазақстандағы банктік жүйені реформалау бағдарламасына сәйкес
жүзеге асырылады.
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасы жұмыс жасап отырған
банктік жүйенің қалыптасуын үш кезеңге бөледі:
І кезең. 1988-1991 жж (КСРО-ның тұсында);
ІІ кезең. 1992 жылдың аяғы 1993 жылдары;
ІІІ кезең. 1993 жылдың қараша айынан осы уақытқа дейінгі.
5. қызметін реттеу әдістері
Банк қызметін реттеу механизмін жүзеге асырудағы басты міндеттердің бірі-
банктің қызметін реттеуді эк-қ тиімді жолмен жүргізуді қамт-з ету.Ретеудің
2әдісі бар:1)қашықтан(дистанционды)қадағал ау ,2)инспекциялау.Қашықтан қад
әдісі-бұл банктің қадағ-у органына мәліметтер беру түрінде жүргізілетін
пруденциялық қадағалау әдісі бп таб-ы.Қаш-тан қадағ-ы жүзеге асыру
тәртібі. Қаш-н қадағ-у - ақп есеп беру базасы- қарж талдау- салыст топтық
талд- капит талд , өтімд талд , актив сапасын т, табыс пен шығ талд -
camel жүйесі б-ша тәуекелді бағу- қаш-н ту нәтижі б-ша ұсыныс Ақпт
базасы-жеке банктің опер-ң тәуекелдік деңгейі мен табыст-н,өтімд анық-
а,менш же тартн қаражат көздерін айқындауға,банк қызмң мамандануы мен
маңызын белгге мүмк береді.Қарж талдау мақс-енді келе жатқан мәселелерді
қарж тұрақсыздыққа ұшырауға дейін айқындау.Қашық-н талдау жүргізетін
мамандар мінд-рі:1)банктің пруденциялық нормативтер мен сақтандыруға
міндетті нормалар мен лимиттерді провизиялау құру барысында орындалуын
тексеру.Провизия-актң қайтарылмауы не олң құнының төмендеуінен келген
шығындарды жабу үшін қажетті құралдар сомасы.2)банктің қаржқ қызметін
қарастыру,дамуы туралы ой қалыпт-у.Актив сапасын ту.Тексеруші мына
сұрақтарды көрсету керек:-өткен тоқсанда банктің несие тәуекелі жағд-да
ерекше өзгеріс болды ма,-кешіктірілген же аударылмаған активтер үлесі,-
сапасыз активтердің деңгейі қандай,-ҰБ номативтер-ң сақталуы.Өтімд-і
т.Банктің өтімді акт-ң көбеюі не азаюы?-тұрақсыз қаражаттарға деген
тәуелділік азайды ма,көбейді ме?-банктің қарыз сомасы бар ма?ҚРҰБ белг-н
өтімділік талаптары орындалды ма?Инспекциялау жүргізу-банктерді орн-н
жерінде тексеру арқ ол-ң жағд-ы туралы нақты мәлімет алуға мүмк-к беретін
реттеу әдісі. Инспекциялық қадағалау- жоспарлы же мақс текс-
толық тексеру-мақсатты текс-қаштан талд мәлімн пайдалану- camel жүйесі б-
ша тәуекелді бағу-тексеру бша біртұтас есеп жасау-банк жетекші ұсыныс-
тәуекелді бақылау
6. Банктер үстінен жасалатын бақылау мен
қадағалауды:халықаралық,мемлекеттік ,аудиторлық,құрылтайшылық деп бөлуге
болады.Республикада банктер үстінен халықаралық бақылауды Дүниежүзілік
банк,Халықаралық валюталық қор,т б жүзеге асырады.Олар қаржылық же ғылыми-
техникалық көмек көрсете отырып,талаптар мен шарттар қояды.Мысалы,елде
инфляцияны белгілі бір шекке төмендету,банктік реформа б-ша ұсыныстарын
есепке алу т б .Мемлекеттік бақылау-ведомствадан тыс же ішкі ведомствалық
бөлып бөлінеді.Банктер үстінен ведомствадвн тыс бақылауды қаржылық бақылау
комитеті,Жоғары Кеңестік бақылау палатасы,бас салықтық инспекция,құқық
қорғаушы органдар жүзеге асырады.Олар банкті ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ақша, несие, банктер және Банк ісі пәндері: 1
Ақша айналымы және ақша айналысы 1
2. БАНК РЕСУРСТАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ОПЕРАЦИЯЛАРЫ 2
1 Банк ресурстарының ұғымы және құрылымы 2
2 Банктің меншік капиталын ұлғайту жолдары 3
3 Банктің тартылған қаражаттары 4
3.Банктерді ашу және олардың қызметін ұйымдастыру 6
4. Банк капиталының Қазақстанға келуі. 6
9. Банктердің есептесу операц-ы:инкассо,аудару,аккредитив 8
10. Банк өтімділігін басқару және бақылау 8
11. банк қызметіндегі тәуекелдік. 9
12. Ұлттық банк жұмысының негізгі бағыттары және ақша – несие саясаты
10
14. Банктік несиенің түрлері 10
І Қарыз алушылар категорияларына қарай: 10
15. несиелеу механизмі же несиелік процесс. 12
17. Банктік бақылау әдістері 12
18. қарыз алуш-ң несиеге қабілет-н бағалау жүйесі. 13
20. БАНКАРАЛЫҚ АҚША АУДАРУ ЖҮЙЕСІ АРҚЫЛЫ ЕСЕП ЖҮРГІЗУ ТӘРТІБІ (БЕАТ)
13
Ақша, несие, банктер және Банк ісі пәндері:
Ақша айналымы және ақша айналысы
Ақша айналысы деп қолма –қол ақшаның қозғалысын айтамыз.Ақша айналымы
ұғымы қолма-қол және қолма-қолсыз айналым мағынасын сипаттайды.Бұл жағдайда
қолма-қол ақша қозғалысы тұрғындардың ақшалай табыстарының бөлінуін
қарастырса,қолма-қолсыз ақша өндіріс қаражаттарының бөлінуін
қарастырады.Ақша айналысы мен ақша айналымы арасындағы шек жойылды.Тауар
айналысы процесіндегі қолма-қол ақша қозғалысы және төлемақыны жүзеге асыру
кезіндегі қызмет көрсету,сонымен қатар кәсіпорындар мен қаржы-несие
мекемелерінің арасындағы ақшалай қаражаттардың алмасуы-ақша айналысы д
а.Айналыс және төлем құралдары ретінде нақты ақша белгілері
(банкнота,қазыналық билеттер,ұсақ монеталар)айналыста жүреді.ҚР қолма-қол
ақшаны ҰБ банкнота түрінде эмиссиялайды.қолма қол ақша негізінен халықтың
ақшалы табысынан және оны жұмсаудан түседі.қорытқанда,ақша коммерциялық
банктердің төлем-кассалық бөлімдерінен клиенттер арқылы айналысқа түсіп
белгілі бір мерзімнен кейін клиенттердің кассасы арқылы айналысқа
шығады.сөйтіп қолма-қол ақша айналысы жүреді.Қолма-қол емесақша айналымы-ол
банктегі шот иесінің жазбаша бұйрығы бойынша шоттағы ақша қалдығының
өзгеруі немесе ақшаның төлем құралы ретіндегі қызметін атқаруы.Ол бүкіл
ақша айналысының 90% жуығын құрайды.Айналыстағы ақша кезек біресе айналыс
қызметін,біресе төлем құралы қызметін орындайды. Ақша айналысының
объективті негізі-тауар өндірісі мене тауар айналысы болып
табылады.Тауардың ақшаға және ақшаның тауарға ауысуы,ақшаның әрдайым
қозғалыста,яғни айналыста болуына мүмкіндік жасайды.Айналыста жүріп ақша
әрі айналыс құралы,әрі төлем құралы функцияларын атқарады.Тауарды сатудан
түскен ақша қарызды өтеуге жұмсалуы мүмкін,ал қарызды төлеуге түскен
ақшалар тауарлар алу үшін қолданылуы мүмкін.Ақша айналысының көлемі тауар
бағаларының соммасынан артық болады.Ақшаның қызмет көрсетуі тек сату-сатып
алумен шектелмейтіні түсіндіріледі.ақша еңбекақы,зейнетақы,стипендия т б
мақсатта қолданылады.Ақша айналысын реттеудің маңызды элементі-қолма-қол
ақшаның қолданыс аясын азайту.
2. БАНК РЕСУРСТАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ОПЕРАЦИЯЛАРЫ
1 Банк ресурстарының ұғымы және құрылымы
Банк ресурстары- бұл банктің пассивтік операциялары негізінде
қалыптасқан және барлық активтік операциялар бойынша банк
өтімділігін қамтамасыз ету және пайда табу мақсатында орналастыруға
бағытталатын банктің меншікті және тартылған қаражаттарының жиынтығы.
Банк ресурстарының құрылымына мыналар жатады:
- Банктің меншікті капиталы;
- Банктің заемдық және тартылған қаражаттары.
Банк ресурстарының құрамындағы меншікті капитал үлесі тартылған
қаражаттарға қарағанда өте төмен болғандықтан барлық қаражаттарға
деген қажеттілігінің 10%-ға жуық өтелсе, ал қалған бөлігі тартылған
қаражаттар үлесіне тиеді.
Банктің меншікті капиталы: көздері мен қызметтері - банктің
қаржылық тұрақтылығын, коммерциялық және шаруашылық қызметін
қамтамасыз ету үшін құрылған банктің әр түрлі қорлары мен сол
сияқты ағымдағы қызметінің нәтижесіне байланысты және өткен жылдардағы
бөлінбеген пайдасы.
Банктің МК-ның құрылымы бірдей емес, себебі оларға әсер ететін
әр түрлі факторларға байланысты:
- активтер сапасына;
- меншікті пайданың пайдалануына
- капиталдың бағасын нығайту мақсатында
- банк саясатына байланысты жыл бойы өзгеріп отырады.
Қазіргі коммерциялық банктердің меншікті капитал мынадай баптар
құрайды: жарғылық капитал; резервтік капитал; қосымша капиталдар; банк
операциялары бойынша тәуекелдерді төмендету мақсатында құрылған қорлар
(резервтер); бөлінбеген банк пайдасы.
Банктің жарғылық капиталы банктің заңды тұлға ретінде міндетті түрде
құрылуын және өмір сүруінің экономикалық негізін құрайды. Жарғылық
капиталы төменгі мөлшері ҚР ҰБ-нің пруденциялық нормативтерімен реттеліп
отырады. Банктің жарғылық капиталы - құрылтайшыларының қосқан жарналары
немесе пайдалар сомасынан тұрады.
Акционерлік капитал келесі түрлерге бөлінеді:
- меншікті акционерлік капитал;
- банктік резервтер;
- банктің ұзақ мерзімді міндеттемесі (ұзақ мерзімді векселдері,
облигациялары).
Банктің меншікті қаражатының түріне жарғылық және резервтік қор
жатады. Банктің жарғылық қоры (капиталы) – банк ісінің ұйымдастырылуының
бастапқы нүктесі. Банктің жарғылық капиталына салым ақшаны салумен қатар
жыл сайын дивиденттер түрінде банк пайдасының бір бөлігін алып отырады.
Резервтік қор – банк қызметінде активтік операциялардан пайда
болған мүмкін залалдардың орнын толтыруға арналған, банк облигациясы
бойынша төлем көзі ретінде әрі алынған пайда жеткіліксіз болғанда
артықшылықты акция бойынша дивиденттердің төлем көзі ретінде қызмет етеді.
Банктегі өзінің қаражаттарының айырықшы құрамдас бөлігіне банктің
нақты операцияларды орындау арқылы қалыптастыратын сақтандыру резерві
жатады. Ол банк сатып алған құнды қағаздардың нарықтық құнының нақты
кемуіне және берілген ссуданың қайтарылуына байланысты орын алатын жағымсыз
салдарды жою үшін тағайындалады.
Қосымша капиталдар – негізгі құралдардың тозуына байланысты
аударылған аударымдар есебінен және белгілі мақсатқа бағытталатын
пайданы бөлу нәтижесінде құрылатын қаражаттар.
Арнайы қорлар – негізі қорларды қайта бағалау негізінде
валюталық қаражаттарды қайта бағалау қоры.
Бөлінбеген пайда – акциялар бойынша дивидентті төлегеннен кейін
және реквизеттік қорға аударғаннан қалған пайданың бөлігін
білдіреді.
2 Банктің меншік капиталын ұлғайту жолдары
Банктің меншікті капиталын ұлғайту жолдарына мыналар жатады:
- банк пайдасы;
- акциялар шығару;
- құрылтайшылар және пай қосушылар санын арттыру;
- облигациялар шығару.
Банктің меншікті капиталы мына қызметтерді атқарады:
- қорғаныс қызметі;
- шұғыл қызметі;
- реттегіштік қызмет;
- айналым қызметі;
- резервтік қызметі.
Банктің меншікті капиталын бағалау әдістемесі туралы сұрақ 80-ші жылдардың
екінші жартысында халықаралық қаржы ұйымдарында үлкен пікірталас тудырған.
1988 жылы базель комитеті келісімінің шешімімен Халықаралық біртұтас
капитал есебі және капитал стандарты туралы келісім - шарт негізінде Кук
коэффиценті деп аталатын капитал жеткілікті нормативі іс жүзіне енгізілді.
1993 жылдардан бастап күшіне еген бұл коэффицент көптеген елдердің орталық
банктерінде, біздің Қазақстан Ұлттық банкінде пруденциялдық норматив
қатарында пайдаланылуда.
Базель келісіміне сәйкес, банктің капиталы екі деңгейге
бөленеді: І деңгейлі капитал; ІІ деңгейлі капитал.
І деңгейлі капталға: қарапайым акциялар, бөлінбеген пайда, сол
сияқты еншілес компаниялардың бақылаусыз пакеті шегерілген
материалдық емес негізгі капитал шамасы жатады. ІІ деңгейлі
(қосымша) капиталға: ссудалар бойынша зияндарды жабуға арналған
резервтер, мерзімсіз артықшылығы бар акциялар қосылған екінші
дәрежелі қарыздар жатады.
Базель келісімінің бекіткен нормативтік коэффициенттеріне сәйкес,
екінші деңгейдегі банктердің қызметін реттеуде қолданылатын,
пруденциялық нормативтер қатарында банк капиталының жеткілікті
коэффициентін белгілейді.
Коммерциялық банктердің табыс көздеріне мынадай банктік бизнес
түрлерін жатқызуға болады:
- ссудалық бизнес; дисконттық бизнес;
- сақтау бизнесі; банктік кепіл беру қызметі; бағалы қағаздармен
жасалатын бизнес;
- салымдар қабылдау және клиенттердің тапсырмасы боыйнша
оперцияларды жүзеге асыру бизнесі;
- басқа банктермен корреспонденттік қатынасқа негізделген
бизнес;
- дәстүрлі емес қызметтерді көрсету бизнесі.
Банктің барлық табысы үш топқа бөлінеді:
1 пайыздық табыстар;
2 банктің қызмет көрсетуден алатын комиссиялар;
3 басқа да табыстар (бағамдық айырма, яғни баластық құны мен
нарықтық құны арасындағы айырма, алынған айып пұлдар, пенялар
және т.с.с.)
Табыс көздері екіге бөлінеді: тұрақты, оған банктік қызметтен
алынатын пайыздық және пайызсыз табыстар жатады: тұрақсыз, оған
қайталама нарықтағы бағалы қағаздармен жасалатын операциялардан және
көзге көрінбейтін операциялардан алынатын табыстарды жатқызуға
болады.
3 Банктің тартылған қаражаттары
Банк ресурстарының құрылымында тартылған қаражаттар үлесі
меншікті қаражаттармен салыстырғанда өте жоғары, олардың есебінен
банктің активтік операцияларының басым бөлігі жүзеге асырылады.
Банктік тәжірибеде барлық тартылатын қаражаттарды жинақтау
тәсілдеріне байланысты үлкен екі топқа бөлінеді:
- депозиттік қаражаттар;
- депозиттік емес тартылған қаражаттар;
Экономикалық мазмұнына қарай депозиттерді мына топтарға бөлеміз:
- талап етуіне дейінгі депозиттер;
- мерзімді депозиттер;
- жинақ салымдары;
- бағалы қағаздар.
Корпорациялардың, фирмалардың және басқа да коммерциялық ұйымдардың
депозиттері және жеке тұлғалардың депозиттер түрлері келесі суреттерде
көрсетілген.
Экономикалық белгілеріне қарай депозиттерді мына топтарға
жіктеуге болады:
- мерзімдеріне қарай;
- салым иелерінің категорияларына қарай;
- қаражаттарды салу және қайтарып алу шартына қарай;
- пайыз төлеу тәсіліне қарай;
- банктің активтік операциялары бойынша жеңілдіктер алуына
қарай; т.б.
Салым иелерінің категорияларына байланысты депозиттік шоттар
мынадай түрлерге бөлеміз:
- жеке тұлғалардың шоттарына;
- кәсіпорындар және акционерлік қоғамдардың шоттарына;
- жергілікті билік ұйымдардың шоттарына;
- қаржылық мекемелердің шоттарына;
- шетелдік азаматтардың шоттарына.
Кемшілігі – бұл шот бойынша пайыз мүлде төленбейді немесе
біршама төменгі мөлшерде төленеді. Талап етуге дейінгі шоттардың
төменгідей өзіндік ерекшеліктері қалыптасады:
- ақша салу және оны алу кез – келген уақытта ешқандай
да шектеусіз жүзеге асырылады;
- шот иесі банктен осы шотты пайдаланғаны үшін пайыз
түрінде немесе коммисиондық ақы алып отырады;
- банктер талап етуге дейінгі шоттарда ақшалай
қаражаттарды сақтағаны үшін өте төменгі деңгейдегі
пайыз төлейді, кейде төлемеуі де мүмкін;
- талап етуге дейінгі депозиттер бойынша, коммерциялық
банк Орталық банкте сақталған міндетті резервтерге
жоғарғы мөлшерде аударымдар жасайды.
Мерзімді депозиттер – бұл банктерде белгілі бір мерзімге және
пайыз төлеу шартында орналастырылған клиенттердің уақытша бос ақша
қаражаттары.
Мерзімді депозиттер түрлері: меншікті – мерзімді депозиттер; алдын
ала алуы ескерілетін мерзімді депозиттер.
Мерзімді депозиттердің ерекшеліктері:
- есеп айырысу үшін пайдаланылмайды, әрі мұндай шоттарға
ешқандай да есеп айырысу құжаттары толтырылмайды;
- шоттағы қаражат баяу айналады;
- тұрақты пайыз төленеді;
- пайыз мөлшерінің ең жоғарғы деңгейі Ұлттық банкі тарапынан
реттеліп отырады;
- ақшаны алу туралы салым иесініңалдын ала хабардар етуі
талап етіледі;
- бұл шоттарға қаражаттар бойынша ең төменгі мөлшерде
резервтер белгіленеді.
3.Банктерді ашу және олардың қызметін ұйымдастыру
Банкті ұйымдастыру қиын процедура және ол елдің заңдарымен реттеліп
отырады.ҰБ ҚР аумағында банктерді құруға рұқсат береді және банктермен,о-ң
филиалдарын тіркеуге алу кітабын жүргізеді.рұқсат берген кезде ҰБ атқаратын
банктік операциялардың шеңберін анықтайды.банкті құруға рұқсат алу үшін
келесі құжаттар қажет:-рұқсат беруге арыз,-экон-қ негіздеме,-алдағы 2-3ж
толық ақпараттарды қамтитын іскерлік болжамды жоспар,-құрылтайшылар
ұсынатын банк жетекшілерінің кәсіби жарамсыздығы жайлы мәлімет,-
құрылтайшылардың қаржылық тұрақтылығы жайлы аудиторлық қорытынды,-жарғылық
қор шотына қаражат салғанын растайтын құжат.Заңды және жеке тұлғалар
банктің құрылтайшылары(акционер) бола алады.Ал мемл-т тек Үкәмет тұлғасында
ғана болады.ке- клген құрылт-ң үлесі жарғылық қордың 35%аспау к-к.Рұқсат
беруден бас тарту себ-рі:құрылт-ы құжаттарының жұмыс істеп тұрған заңға сай
келмеуі,құрылт-ң қаржылық жағдайының тұрақсыздығы,алғашқы 2ж ішінде банктің
меншікті қаражаттар есебінен активтік операциялар жүргізе алмауы.ҚР-ң
банктерін тіркейтін кітапта тіркелгеннен бастап,банк заңды заңды тұлға
мәртебесін алады.Оған тіркеу № мен лицензия беріледі.Банк акцион-р бекіткен
жарғы негізінде қызмет істейді.Онда болу керек:-банк аты,орн-н жері,-операц
тізімі,-жарғылық қор мөлшері,басқа қорлар тізімі,-банктің басқарма
органдары,бақылау орг-ы,құрылымы тур ереже,-банкті тарату тәртібі.Жарғылық
қор-банктің міндеттемесін қамтамасыз етуінің негізі болып табылады,ол акция
шығару немесе құрылт-ң салымдары есебінен құрылады.Банктер мемл-к,жеке
меншік,аралас,шетелдік болып бөлінеді.
4. Банк капиталының Қазақстанға келуі.
Банк капиталының Қазақстанға келуі (1917 жылға дейін). Банк
капиталының Қазақстанға енгізілу мерзімі ХІХ ғасырдың аяқ кезін
қамтиды. Революцияға дейінгі Қазақстанның көп укладты экономикасында
несиенің әр түрлі формалары дамыған. Қазақстанның несиелік жүйесі
негізінен Ресей империясының несиелік жүйесінің бір бөлігі
ретінде: Мемлекеттік банк бөлімшелірінен, акционерлік, коммерциялық
банктер филиалдарынын, өзара несие беру қоғамдарынан, қалалық
қоғамдық банктерінен, ипотекалық несие банктері немесе ұсақ несие
мекемелерінен және жинақ кассаларынан тұрды. Мемлекеттік банктік
бөлімшелері Қазақстан территориясында ірі сауда-өнеркәсіп
қызметтерінің орталығы болып саналатын Оралда (1876 ж.),
Қызылжарда (1881 ж.), Семейде (1887 ж.), Омбыда (1895 ж.) және бұрыңғы
Верныйда (қазіргі Алматы 1912 ж.) ашылып жұмыс жасады, оны
төмендегі кестеден көреуге болады.
Кесте 1 - Қазақстан территориясында ірі коммерциялық банктер
қатары: Қызылжарда, Семейде және Оралда, Ярослав-Костромкі жер
банкісінің агенттіктері ашылып, қызмет көрсетті. Жалпы, бірінші
дүниежүзілік соғыстың бастапқы кезеңінде Қазақстанның әр аудандарында
болды.
Бұл құрылғылар салалық банктер қызметтерінің басты бағыттары
салаларды қаржыландыру және ұзақ мерзімді несиелеуді көздеді.
3. Қазақстандағы банктік реформалар.
Қазақстандағы қайта құру тұсындағы банк жүйесінің дамуы, КСРО-да
соңғы рет жүргізілген банктік реформаға (1987-1988 жж.) сәйкес
келеді.
1990 жылы Қазақстан Республикасы өз егемендігін жарияланғаннан
бастап нарықтық қатынастардың талаптарына сай келетін меншікті банк
жүйесін құруға бетбұрыс жасады. 1990 жылы желтоқсан айында
қабылданған ҚазКРО-ғы банктер және банктік қызмет туралы алғашқы
заң Қазақстандағы банктік реформаны жүргузудің бастапқы кезеңдерін
қамтиды. Бұл банктік реформа Ұлттық банктің 1995 жылға арналған
Қазақстандағы банктік жүйені реформалау бағдарламасына сәйкес
жүзеге асырылады.
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасы жұмыс жасап отырған
банктік жүйенің қалыптасуын үш кезеңге бөледі:
І кезең. 1988-1991 жж (КСРО-ның тұсында);
ІІ кезең. 1992 жылдың аяғы 1993 жылдары;
ІІІ кезең. 1993 жылдың қараша айынан осы уақытқа дейінгі.
5. қызметін реттеу әдістері
Банк қызметін реттеу механизмін жүзеге асырудағы басты міндеттердің бірі-
банктің қызметін реттеуді эк-қ тиімді жолмен жүргізуді қамт-з ету.Ретеудің
2әдісі бар:1)қашықтан(дистанционды)қадағал ау ,2)инспекциялау.Қашықтан қад
әдісі-бұл банктің қадағ-у органына мәліметтер беру түрінде жүргізілетін
пруденциялық қадағалау әдісі бп таб-ы.Қаш-тан қадағ-ы жүзеге асыру
тәртібі. Қаш-н қадағ-у - ақп есеп беру базасы- қарж талдау- салыст топтық
талд- капит талд , өтімд талд , актив сапасын т, табыс пен шығ талд -
camel жүйесі б-ша тәуекелді бағу- қаш-н ту нәтижі б-ша ұсыныс Ақпт
базасы-жеке банктің опер-ң тәуекелдік деңгейі мен табыст-н,өтімд анық-
а,менш же тартн қаражат көздерін айқындауға,банк қызмң мамандануы мен
маңызын белгге мүмк береді.Қарж талдау мақс-енді келе жатқан мәселелерді
қарж тұрақсыздыққа ұшырауға дейін айқындау.Қашық-н талдау жүргізетін
мамандар мінд-рі:1)банктің пруденциялық нормативтер мен сақтандыруға
міндетті нормалар мен лимиттерді провизиялау құру барысында орындалуын
тексеру.Провизия-актң қайтарылмауы не олң құнының төмендеуінен келген
шығындарды жабу үшін қажетті құралдар сомасы.2)банктің қаржқ қызметін
қарастыру,дамуы туралы ой қалыпт-у.Актив сапасын ту.Тексеруші мына
сұрақтарды көрсету керек:-өткен тоқсанда банктің несие тәуекелі жағд-да
ерекше өзгеріс болды ма,-кешіктірілген же аударылмаған активтер үлесі,-
сапасыз активтердің деңгейі қандай,-ҰБ номативтер-ң сақталуы.Өтімд-і
т.Банктің өтімді акт-ң көбеюі не азаюы?-тұрақсыз қаражаттарға деген
тәуелділік азайды ма,көбейді ме?-банктің қарыз сомасы бар ма?ҚРҰБ белг-н
өтімділік талаптары орындалды ма?Инспекциялау жүргізу-банктерді орн-н
жерінде тексеру арқ ол-ң жағд-ы туралы нақты мәлімет алуға мүмк-к беретін
реттеу әдісі. Инспекциялық қадағалау- жоспарлы же мақс текс-
толық тексеру-мақсатты текс-қаштан талд мәлімн пайдалану- camel жүйесі б-
ша тәуекелді бағу-тексеру бша біртұтас есеп жасау-банк жетекші ұсыныс-
тәуекелді бақылау
6. Банктер үстінен жасалатын бақылау мен
қадағалауды:халықаралық,мемлекеттік ,аудиторлық,құрылтайшылық деп бөлуге
болады.Республикада банктер үстінен халықаралық бақылауды Дүниежүзілік
банк,Халықаралық валюталық қор,т б жүзеге асырады.Олар қаржылық же ғылыми-
техникалық көмек көрсете отырып,талаптар мен шарттар қояды.Мысалы,елде
инфляцияны белгілі бір шекке төмендету,банктік реформа б-ша ұсыныстарын
есепке алу т б .Мемлекеттік бақылау-ведомствадан тыс же ішкі ведомствалық
бөлып бөлінеді.Банктер үстінен ведомствадвн тыс бақылауды қаржылық бақылау
комитеті,Жоғары Кеңестік бақылау палатасы,бас салықтық инспекция,құқық
қорғаушы органдар жүзеге асырады.Олар банкті ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz