Өндірістік шығындар туралы

Кіріспе

Өндірілетін өнім көлемнің өзгеруі жалпы жөне орташа шығындарды өзгертеді,ал бұл жағдай баға мен фирмалар ұсынатын тауарлардың мөлшері арасындағы қатынасқа едәуір ықпалын тигізеді.
Бұл тақырыпты қарастырғанда өндірістің экономикалық және бухгалтерлік шығындарын ажырата білу керек.
Бухгалтерлік шығарылатын өндірістің есеп есеп беру кезеңіндегі шығындары жатады және олар шығарылатын жөне олар шығарылатын өзіндік құнының құрамына кіреді оған мыналар жатады: шикізат пен материалдар құны, жұмысшылар мен кызметкерлердің қызметкерлердің жалақысы,амортизациялық өтемдер, жал төлемі, салықтар.

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Өндірістік шығындар

Өндірілетін өнім көлемнің өзгеруі жалпы жөне орташа шығындарды
өзгертеді,ал бұл жағдай баға мен фирмалар ұсынатын тауарлардың
мөлшері арасындағы қатынасқа едәуір ықпалын тигізеді.

Бұл тақырыпты қарастырғанда өндірістің экономикалық және
бухгалтерлік шығындарын ажырата білу керек.

Бухгалтерлік шығарылатын өндірістің есеп есеп беру кезеңіндегі
шығындары жатады және олар шығарылатын жөне олар шығарылатын өзіндік
құнының құрамына кіреді оған мыналар жатады: шикізат пен материалдар
құны, жұмысшылар мен кызметкерлердің қызметкерлердің
жалақысы,амортизациялық өтемдер, жал төлемі, салықтар.

Ал экономикалық шығындарға біз жалпы, барлық шығындарды
жатқызамыз,оның ішінде фирманың өз меншігіндегі сатып алынбайтын өндіріс
факторларын пайдаланғандағы айқынсыз шығындар бар, капиталды барлық нарық
құны бар және олардың балама қолданғанда төлем алуға болатын факторларды
жатқызамыз.

Өндірістің қысқа мерзім кезеңіндегі шығындары

Қысқа мерзім кезеңі деп – белгілі бір уақыт аралығын айтамыз.Уақыт
ағымында өндірістің кейбір факторлары өзгермей қалады.Сондықтан қыска
мерзім кезеңінде өндірістің жалпы шығындарын(ТС) анықтағанда, оның тұрақты
және айнымалы(VC) шығындарын ажыратады.

ТС ҒС+VС

Тұрақты шығындар (ҒС) деп- қысқа мерзім кезеңінде өнім шығару
көлемінің өзгеруіне байланысты өзгермейтін шығындарды айтамыз. Оларға
мыналар жатады: амортизациялық өтемдер, жал төлемі, тұрақты салықтар,
сақтандыру төлемдері, дербес басқарудың жалақысы.

Айнымалы шығындар (VC) деп- шығарылатын өнім көлемінің өзгеруімен
бірге өзгеретін өндірістік шығындарды айтамыз. Айнымалы шығындарға:
шикізатқа кеткен шығындар, жұмысшылардың жалақысы, салықтар, энергия мен
отын ресурстарына, транспорттық қызметтерді төлеуге кететін шығындарға
жатқызамыз.

Жоғарыда көсетілген анықтамаларға негізделіп, олардың графиктерін
тұрғыза аламыз. Суретте айнымалы тұрақты шығындардың жалпы графигі
көрсетілген.

С
TC

FC
VC
A

Q

Жалпы шығындармен өнімділік арасында байланыс бар.VC мен TC
қисықтарының қысқа мерзім кезеңіндегі шекті өнімділіктің азаю заңы және
еңбектің жалпы өнімділігі қисығының түрімен түсіндіріледі.

Еңбек өнімділігінің артуымен айнымалы шығындардың VC A нүктесіне дейін
төменгі жылдамдықпен өсуі өндірістің бірінші сатысында еңбек өнімділігінің
жоғарылауының нәтижесінде өнім шығару көлемінің тез артуымен түсіндіріледі.
Шекті өнімділіктің азаю заңының әсері күшейген кезде, өнім шығару шамасының
көбеюіне байланысты айнымалы шығындар да тез қарқынмен өсе бастайды (А
нүктесінен бастап, қисық бойымен жоғары). ТС қисығы түгелімен VC қисығын
қайталайды және соңғысының вертикаль өсімен ҒС –тің жылжуы болып табылады.

Орташа және шекті шығындар

Өндірістік шығындарды талдағанда, жалпы шығындармен қатар орташа және
шекті шығындарды да өте жиі қолданамыз. Өндірістің орташа жалпы шығындары
(ATC) жалпы шығынның (ТС) өндірілген өнім көлеміне (Q) қатынасымен
анықталады да өнімнің бір данасын шығаруға кеткен жалпы шығынды көрсетеді.
Сонымен орташа жалпы шығындар мына формуламен есптеледі:

ATC= ТС

Q

Берілген көрсеткіш өнімінің өзідік құнының жақын нұсқасы болып
табылады, бірақ ол соңғысынан айқынсыз шығындар шамасымен өзгешеленеді.
Орташа жалпы шығындарды екі түрге бөлуге болады:орташа жалпы шығындар (AFC)
және орташа айнымалы шығындар (AVC). Олар келесідей анықталады:

AFC=FS
AVC=VC

Q
Q

Өндірістің шекті шығыны (MC) жалпы шығындардың өзгеруінің (^TC) өнім
көлемінің өзгеруі (^Q) қатынасына тең болады және өнімнің қосымша данасын
шығарғанға кеткен қосымша шығындарды көрсетеді, яғни:

MC=(^TC)

^ Q

Өнім шығару көлемі өскен кезде тұрақты шығындар өзгермейтіндігі
белгілі, сондықтан жалпы шығындардың өсуі әрқашан айнымалы шығындардың
өсуіне тең болады. Осы айтылғандарды ескере отырып, шекті шығынды былай
есептеуімізге болады.

MC=(^VC)

^ Q

Орташа өнімділік пен орташа шығындар арасында кері байланыс бар.
Жоғарыда айтылған байланыстарды түсіну үшін, біз еңбекті тұрақты төлем
мөлшері бар РL жалғыз айнымалы фоктор деп қарастырайық. Бұл жағдайда

МС=VC=PL*L=PL=PL

Q Q Q

AVC=VC=PL*L=PL

Q APL

AC=PL+AFC

APL

Бұл көрсеткштер арасындағы кері байланыс. МР өскен жағдайда, МС
төмендейді және керісінше МР максимумге жетеді. Осындай байланыс АР және АС
арасында да бар. Суретте МС және МР, АС және АР арасындағы өзара
байлпныстар көрсетілген. Табылған нәтижелер өндірістің орташа, шекті
шығындары мен өндіріс факторларының өнімділіктерінің арасында тығыз
байланыс бар екендігін көрсетеді.

AP max MP max

MC

AP L L

AP AC MC

min min

Q
Q

МС және МР, АС және АР арасындағы өзара байланыс.

Шекті, орташа айнымалы және орташа жалпы шығындар арасындағы қатынас

Өндірістің шекті шығындары мен шығындарының қисықтарын график
түрінде көрсетейік. МС, АVС және АС қисықтарының U тәрізді формасы
жоғарыда айтылғандай шекті шығындар мен өнімділіктің, орташа шығындар мен
орташа өнімділіктің, орташа өнімділіктің арасындағы кері байланыспен
түсіндіріледі.

Өнім шығару көлемін көбейткен кезде АС және АVС қисықтары бір-біріне
жақындайды,өйткені АFС бұл кезде азаяды.

МС мен АС арасындағы тәуелділіктікелесіден көруге болады: егер
өнімнің қосымша бір данасын өндірген кездегі шектегі шығындар орташа асып
кетсе ( МСАС), онда орташа шығындар көбейеді. Егер МСАС болса, онда АС-
ның көлемі кішірейеді. Сонымен МС қисығы АС қисығын, оның минимум
нүктесінде қиып өтеді. Осындай тәуелділік МС және АVС арасында да бар.

Фирманың пайдасын ең жоғарғы деңгейге жеткізетін ұтымды өнім
көлемін таңдаған кезде, өндірушілер әрдайым орташа және шекті шығындардың
өзгерісін ескеріп отырады.

Изокоста және ең кіші шығындар принципі

Изокоста дегеніміз – жалпы шығындарының құны бірдей болатын
тіркесімінқамтитын сызық. Изокостаның теңдеуінің табу үшін, еңбектің бар
сағатына деген төлемді РL арқылы капиталдық бір данасына кететін жал
төлемінің құнын белгілейік.

Сонда жалпы шығын былай анықталады:

ТС=Рl*L+РК*К

Мұнда, Рl*L-еңбекке кететін шығындар;

Рк*К – капиталға жұмсалған шығындар.

Берілген теңдеудің жазықтағы графигі изокоста болып табылады. Изокостаның
теңдеуін былай жазуға болады:

К=TC-PL*L

Pk-Pk

Бұдан біз изокостаның бұрыштық көлбеуі – ( РlРк)-ге тең екендігін
көреміз. Изокостаның бойында орналасқан кез- келген А және В нуктелері
үшін жалпы шығындар деңгейі бірдей. А нүктесінен В нүктесіне жылжығанда
қолданылған капиталдың саны К –ға азаяды, ал еңбек саны Lгн көбейеді.
Сондықтан еңбектің қосымша сағаттарын төлеуге кеткен шығындардың орнын
капитал шығындарының азаюымен толтыру керек, Рl*L =-H*K

Бұдан -K -PL

L Pk

Тең екендігін кореміз. Яғни изокостаның бұрыштық
коэфиценті, шығындар тұрақты деп ұйғарғанда, капиталды еңбекпен ауыстыру
шамасын көрсетеді.

Фирма берілген өнім көлемін ең аз шығындармен өндіру үшін қолданылатын
еңбек пен капиталдың санын анықтауы керек деген есепті қарастырайық

К B

Q=200 дана көлемін шығаруға сәйкес изокванта көрсетілген. Үш изокостаны
қарастырайық. 1-изокоста изоквантадан төмен орналасқан және ешқандай
нүктеде олар қиылыспайды немесе бірін-бірі жанап өтпейді, яғни, өндіріс
көлемін 200 бірлікке жеткізуге өндірістік ресурстардың деңгейі аз. 2-
изокостаны қарастырайық, онда А нүктесі ТС2 изокоста мен изоквантаға ортақ
және осы нүктеде 200 бірлік өнім өндіргендегі шығындар ең төменгі деңгейде
болады.
Бұл нүкте тепе-теңдік жағдайын көрсетеді, сонымен қатар төмендегідей
шарт орындалады:

МРL=MPk
PL
Pk

В нүктесінде Q=200 өнім бірлігі өндірілгендегі шығындар А нүктесіндегіден
көп болады немесе ТС1 ТС2
Сондықтан 3-изокоста берілген өнім көлемін өндіргендегі неғұрлым жоғарғы
шығындарды көрсетеді.

Өсу траекториясы

Өсу траекториясы фирма өнім көлемін шығаруды көбейткен кезде
өндірістің айнымалы факторлары қалай өзгеретінін көрсетеді. Көптеген
изокванталарды қарастырайық. Олардың әрбіреуінде изоквантаның изокостамен
жанасу нүктесін көрсетуге болады. Онда берілген өнім көлемі ең төменгі
деңгейдегі шығындармен өндіріледі. Осы қисықтардықнүктелерін қосу арқылы
біз фирманың траекрториясын аламыз.

K

L

Фирманың даму траекториясы

Ұзақ мерзім кезеңіндегі өндірістік шығындар

Бұл уақыт ағымына байланысты өзгеріп тұрүы мүмкін. Жоғарыда ұсынылған
моделдерде өндірістік факторлардың бірі капитал тұрақты болып,ал басқа
факторлар өзгермел болғандағы жағдайлар қарастырылған.Біз қысқа мерзім
кезеңіндегі шекті, орташа шығындардың қисықтарын алдық.
Ал ұзақ мерзім кезеңіндегі орташа жалпы шығындар қисығын түсіндіру
үшін,ұзақ уақыт аралығындағы өндіріс көлемі өзгеріп отырады деп ұйғарамыз.
Өнім шығару көлемі 0Q1500 болған жағдайда бірінші
өнеркәсіп орнының көлемі ең ұтымды болады, себебі жоғарыда көрсетілген өнім
көлемін ең төменгі деңгейдегі шығындармен өндіруге болады.Егер 1500Q2700
болса, онда ұтымды өнім көлемін екінші өнеркәсіпте, ал Q2700 болса,үшінші
өнеркәсіпте өндірген тиімді болады. Мына суретте өнеркәсіп көлемінің 3
мүмкіндігі берілген және ұзақ мерім кезеңіндегі орташа жалпы шығын қисығы
LRAC қара сызықпен көрсетілген.

AC

LRAC
АС1 LRAC
АС5
АС2 АС4

АС3

min

Q Q

Егер 3-тен әлдеқайда көп өнеркәсіп орындарын қарастыратын болсақ, онда
суретте көрсетілгендей орташа жалпы шығын қисығын аламыз және бұл қисық
қысқа мерзімдегі орташа жалпы шығындарды жанап өтеді. Өнім көлемі шамасына
жеткенге дейін төмендейтін болса, онда өндірістің өсу ауқымы оң әсерлі
болады,демек еңбекті тиімді қолдану, өндіріс факторларының өнімділігін
арттыру, жаңа технологияны пайдалану және көлемі үлкен өнеркәсіп
орындарында жақсы нәтижелерге жеткізеді. Оның жоғарылауы өндіріс ауқымы
өсуінің өндіріске теріс әсерін тигізетін, себебі бұл уақытта көлемі үлкен
өнеркәсіпті басқару тәсілдері ойдағыдай болмай, еңбек және капитал
өнімділігін төмендетеді.
Ұзақ мерзім кезеңіндегі шекті шығын қисығы осы мерзімдегі
орташа жалпы шығын қисығын, ең төменгі деңгей нүктесінде басып өтеді. Ұзақ
мерзімдегі шекті шығын қисығы өнім көлемі өзгеруіне байланысты жалпы
шығынның қалай өзгеретінін көрсетеді. Бұл өзара байланыс қысқа мерзім
кезеңіндегі шекті шығындар (MC) мен орташа жалпы шығындар (AC) арасындағы
байланыс сияқты болады.

Өндіріс теориясы.
((Микроэкономика)) курсының бұл тарауы өндірісте қолданылатын өндіріс
факторлары мен осы ресурстарды пайдалану арқылы өндірілетін тауарлардың
мөлшері арасындағыбайланысты.
өндірістің технологиялық әдісі деп өндіріс факторларын, яғни
шикізаттар мен ресурстарды, белгілі бір ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.