Ақша нарығындағы тепе-теңдік

Жоспар:

1. Ақша массасы
2. Ақша сұранысы
3. Ақша ұсынысы және ақша мультипликаторы
4. Ақша нарығындағы тепе.теңдік

Қорытынды

1. Ақша – тауарлар мен ақша нарығындағы тепе-теңдікті, инфляция процестерін, циклдік ауытқуларды талдауға мүмкіндік беретін макроэкономикалық категория.
Ақша – сауда-саттықта, келісімде қолданылатын қаржылық активтердің түрі. Ақшаға тән негізгі қасиет-олардың жоғарғы дәрежедегі өтімділігі, яғни төменгі деңгейдегі шығындармен және тез басқа активтерге ауыстырылу бейімділігі. Макроэкономикада көбінесе ақшаның үш функциясы бар деп айтамыз: 1) ауыстыру құралы, 2)құн өлшемі құралы, 3) қор жинау құралы.
Ал, егер ақшаның қажеттілігі мен экономикалық маңызына келетін болсақ, нарықтық экономикада ақшаның маңызы зор. Себебі әр меншік жағдайында (мемлекеттік, кооперативтік, жеке) жұмыс істейтін тауар өндірушілер өндіретін және сататын өнімнің көлемін, түрін және бағасын бекітуге дербестік алды. Шаруашылықты жаңа нарықтық жағдайда жүргізуде төлем қабілетті сұранысқа бағдар жасалуда, яғни сұраныс ескеріліп, өнімнің шығару көлемі, түрі, бағасы тағайындалады.
Сонымен қатар қазіргі кезде кәсіпорындарды жекеменшіктендіруде, мемлеттік бюджеттің кірісін қалыпьастыруда, әр түрлі өндірістік және өндірістік емес шығындарды қаржыландыруда, Ұлттық банктің несие ресурстарын басқа банктерге сатуда, инфляцияға қарсы күресте және т.б. жүргізіліп жатқан іс-шараларда ақшаның маңызы арта түсуде.
Ақша нарықтық экономикада ақша-несиелік реттеуде айналыстағы ақша массасының өсуін тежеу, инфляциялық процестерді жеңу және жалпы ұлттық өнімді ынталандыру бағытында қолданылуда.
Айналымдағы ақша мөлшері мемлекет тарапынан бақыланып отырады (монетарлы немесе ақша-несие саясаты), ал іс жүзінде бұл жұмысты Ұлттық банк атқарады.
Ақша нарығында талдау жасау үшін біз ақша сұранысы, ақша ұсынысы, ақшаның бағасы, ақша мультипликаторы, ақша массасы сияқты сұрақтарды қарастыруымыз қажет.
Сонымен, ақша нарығы дегеніміз – пайыз мөлшерлемесінің деңгейін, ақша сұранысы мен ақша ұсынысын анықтайтын нарық.



Ақша массасы
Ақша массасы дегеніміз – шаруашылық айналымына қызмет ететін және жеке адамдарға, кәсіпорындарға, мемлекетке қарасты сатып алу және төлем қаржысының жиынтық мөлшері. Ақша массасы ақша айналымының сандық көрсеткіші. Белгілі бір мерзім аралығында және белгілі бір күнге ақша айналымындағы сандық өзгерістерді талдау үшін, сол сияқты ақша массасының көлемін және оның өсу қарқынын реттейтін іс-шаралар жүргізу үшін әр түрлі көрсеткіштер (ақша агрегаттары ) қолданылады.
Өнеркәсібі өркендеген мемлекеттерде ақша массасы құрамын анықтау үшін негізгі ақша агрегаттарының төмендегі жиынтығы пайдалынады.
• М1 – банк жүйесінен тыс айналыстағы қолма-қол ақшалар (металл ақшалар және қағаз ақшалар), депозиттер, жол чектері жатады.
• М2 – оған М1 агрегаты, чексіз (бесчековые) жинақ депозиттері және ұсақ (100 мың доллардан аспайтын) тез (срочный) салымдар жатады.
• М3 – оған М2 агрегаты және ірі тез (100 мыңнан жоғарғы) салымдар және депозиттік сертификаттар жатады.
Көптеген экономистер ақша қорының негізгі өлшемі М1 болып табылады, ал М2 мен М3 “ақша дерлік” деп санайды.
Егер мынадай монетарлық жиынтық компоненттері берілген болса, ақша агрегаттарын былай есептейміз:
1) Валюта
2) Сұранымдағы депозиттер
3) Саяхатшылардың чегі
4) Басқа тексерілетін депозиттер
М1═(1) + (2) + (3) + (4)
5) Тез арадағы қайта сатып алуға келісімдер
6) Жедел жұмсалатын еуродолларлар
7) Ақша нарығындағы жалпы қор акциялары
8) Ақша нарығындағы депозит есептері (MMMF акциялары, бұлардың қорында М3 бар, М2 жоқ.)
9) Сақтық кассасындағы депозиттер
10) Аз мерзімді депозиттер
М2═ М1 + (5) + (6) + (7) + (8) + (9) + (10)
11) Ұзақ мерзімді депозиттер
12) Қайта сату келісімі
М3═ М2 + (11) + (12) + мекемелердегі MMMF

L ═ M3 + қазыналық қор жинақтау облигациялары, мемлекеттің қысқа мерзімді міндеттемелері, коммерциялық қағаздар және т.с.с.
Макроэкономикалық талдауда көбінесе М1 және М2 агрегаттары қолданылады. Кейде М1-дің бір бөлігі ретінде қолма-қол ақшаның көрсеткші байқалады (МО немесе С ағылшынша ”currency“), сонымен