Жерасты суларның қозғалысы
Жер асты су лары ауырлық күшінің әсеріне байланысты қоректену аймағынан арылу аймағына қарайқозғалады. Алдыңғысында судың биіктік деңгейі барынша жоғары, ал кейінгісінде едәуір келеді. Жер асты суларының кқоректену аймағы болып may жоталары және оларды қоршаған тауалды шлейфтері (жаймалары), суайрық жазықтықтары т.б. бедердің биік бөліктері саналады. Жер асты суларының қоректену аймағы бөгендердің, жер суаратын каналдардың аймағында орналасуы мүмкін.
Жер асты суларының арылуы өзен аңғарларында (грунт суларын қоректендіретін жазық өңерлер өзендерінің сағаларын қоспағанда), жыралар мен сайларда, әдетте, суды жақсы өткізетін жыныстар мен суды нашар өткізетін жыныстар алмасатын, жер бетіне шығатын су жиылып қалатын may бөктеріндегі бедердің күрт иілетін орындарында байқалады. Жер асты суларының жасанды арылуы скважиналардан, құдықтардан, құрғатушы кәріздерден су тартумен байланысты.
Жер асты суларының арылуы өзен аңғарларында (грунт суларын қоректендіретін жазық өңерлер өзендерінің сағаларын қоспағанда), жыралар мен сайларда, әдетте, суды жақсы өткізетін жыныстар мен суды нашар өткізетін жыныстар алмасатын, жер бетіне шығатын су жиылып қалатын may бөктеріндегі бедердің күрт иілетін орындарында байқалады. Жер асты суларының жасанды арылуы скважиналардан, құдықтардан, құрғатушы кәріздерден су тартумен байланысты.
Пән: Геология, Геофизика, Геодезия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:
Тақырыбы: жерасты суларның қозғалысы
ЖЕР АСТЫ СУЛАРЫ ДИНАМИКАСЫНЫҢ НЕПЗДЕРІ Жер асты суларының қозғалысы
Жер асты су лары ауырлық күшінің әсеріне байланысты қоректену аймағынан
арылу аймағына қарайқозғалады. Алдыңғысында судың биіктік деңгейі барынша
жоғары, ал кейінгісінде едәуір келеді. Жер асты суларының кқоректену аймағы
болып may жоталары және оларды қоршаған тауалды шлейфтері (жаймалары),
суайрық жазықтықтары т.б. бедердің биік бөліктері саналады. Жер асты
суларының қоректену аймағы бөгендердің, жер суаратын каналдардың аймағында
орналасуы мүмкін.
Жер асты суларының арылуы өзен аңғарларында (грунт суларын
қоректендіретін жазық өңерлер өзендерінің сағаларын қоспағанда), жыралар
мен сайларда, әдетте, суды жақсы өткізетін жыныстар мен суды нашар
өткізетін жыныстар алмасатын, жер бетіне шығатын су жиылып қалатын may
бөктеріндегі бедердің күрт иілетін орындарында байқалады. Жер асты
суларының жасанды арылуы скважиналардан, құдықтардан, құрғатушы кәріздерден
су тартумен байланысты. Грукнт суларының қозғалу бағыты бедердің еңістену
бағытына сәйкес келеді. Борпылдақ және қатты жыныстарды саңылаулары мен
жарықтары сумиен бүтіндей толған жағдайдағы осыларды бойлай қозғалуы
фильтрлену (сүзілу) деп аталады. Егер су may жынысының бүтіндей толып
бітпеген саңылаулары мен жарықтары арқылы қозғалатын болса, оны
инфильтрлену деп атайды. Жауын-шашын суының, жер беті суларының қатты
жыныстардың жарықтарына құйылуы инфлюация деп аталады. Жер асты суларының
қозғалысы ауанды (ламинарлық) және ұйтқымалы (турбуленттік), анықталған
және анықталмаған, бірқалыпты және бірқалыпсыз болып ажыратылады. Ауанды
(ламинарлық) немесе параллель қозғалыс жылдамдықтың ауыткуынсыз өтеді. Бұл
қозғалыс сүзілудің сызықтық (бірқалыпты) заңына бағынады. Үйтқымалы
(турбуленттік) немесе құйынды қозғалыс жылдамдықтың екпінді түрде
ауыткуымен сипатталады. Соған байланысты судың әр қабаты түрліше
жылдамдықпен қозғалады. Турбуленттік қозғалыс фильтрленудің сынық сызықтық
(бірқалыпсыз) заңына бағынады.
Жер асты суларының анықталған қозғалысы уақыт ішінде тасқынның бүкіл
сипаттамасының кез келген кимадағы тұрақтылығымен сипатталады. Мұндай
сипаттамаларға су қабатының қалындығы, арын градиенті (айырымы), сүзілу мен
шығынның жылдамдықтары жатады. Егер қозғалыстың осы аталған сипаттамалары
белгілі бір уақыт ішінде үнемі өзгеріп отырса, ондай қозғалыс анықталмаған
қозгалыс деп аталады. Супы пластың қалындығы, қозғалыстың жылдамдығы жер
асты суы бетінің еңістігі өзгеріссіз болған жағдайдағы қозғалыс бірқалыпты
қозгалыс деп аталады. Сулы пластың қалындығы, қозғалыстың
жылдамдығы, жер асты суы бетінің еңістігі өзгермелі жағдайдағы жер асты
суының қозғалысы бірқалыпсыз қозгалыс деп аталады.
Жер асты сулары қозғалысының заңдары
Сүзгіленудің бірқалыпты заңы (Дарси заңы). Жер асты суларының қозғаласы
сүзілудің бірқалыпты заңына бағынады. Дарси заңы деген атпен белгілі бұл
заң былайша өрнектеледі:
Q = Kiw, (1)
мүндағы Q - сүзілу тасқынының шығыны, яғни тасқынның көлденең қимасы арқылы
ақыт бірлігі ішінде ағып өтетін судың мөлшері, м3тәул. К - may жынысының
сүзілу коэффициент'!, мтәул. I - арын градиенті (яғни гидравликалық
еңістік); W - тасқынның көлденең қимасы, м2.
Арын градиенті грунт суларының еркін бетінің еңістігін немесе арынды
сулардың пьезометрлік деңгейін сапаттайды. Арын град иенmi мы на формула
бойынша есептеледі: (1- сурет)
H1 - H2
I =
I
Мұндағы H1- грунт сулары деңгейінің немесе арынды сулардың пьезометрлік
деңгейінің I қимасы бойынша биіктігі, Н2-ІІ қимасы бойынша грунт сулары
деңгейінің немесе арынды сулардың пьезометрлік деңгейінің биіктігі; егер су
өткізбейтін жыныс қабаты горизонтал күйде орналасса, онда Н1 мен Н2 грунт
сулары үшін горизонттың қалындыұтары һ1 мен һ2-ге теңеседі, 1-1 және II
қималарынынң ара қашықтығы немесе сүзгі жолы. Грунт суларының арын
градиентін гидроизогипстер (грунт сулары бетінің бірдей биіктіктерін
қосатын сызықтар) арқылы анықтауға болады. Арын градиентінің шамасы
бедердің еңістігіне, оның мүшеленгендігінің шамасына, сулы жыныстардың
сипатына, су өткізбейтін қабаттың еңістігіне, қоректену және арылу
(кәріздену) биіктерінің өзара қатысына, осы екеуінің бір-бірінен
қашықтығына т.б. факторларға байланысты. Арын градиентінің шамасы уақыт
ішінде тұрақты болып қалмайды. Бұл грунт суларының қоректенуі күшейгенде
артып, қоректену бәсеңдегенде кемүі мүмкін.
Сүзілудің бірқалыпты заңы. Г.Н.Каменский бойынша сүзгілену жылдамдығы
тәулігіне 400 м-ге дейін жететін борпылдақ және жарықтық жыныстарға тура
келеді. Бұл заңның қолданылуының төменгі шегі белгісіз. Барлық саңылаулы
және жарықшақты жыныстардағы судың қозғалысы осы заңға бағынады. Аса ірі
жарықтар мен куыстардағы судың қозғалысы үшін бұл заң қолданылмайды.
Бұлардағы судың қозғалысы сүзілудің бірқалыпсыз (қисық сызықты) заңына
бағынады. Егер 1=1 және W=l деп қабылдасақ, онда (1) теңдеу мы на түрде
өрнектеледі
.
Q=K, (З)
яғни сүзгінің көлденең қимасының ауданы және арын градиенті 1-ге болғанда,
одан уақыт бірлігі ішінде өтетін су мөлшері сүзілу коэффициентіне тең
болады.
Бірақ сүзілу коэффициентіне өрнектеудің баска да жолы бар. (1)
теңдеудің екі жағын да W-ға бөлсек, онда
QW=Kl (4)
QW - қатынасы сүзілу жылдамдығы деп аталатын жылдамдықты көрсетеді, осы
қатынасты υ арқылы белгілесек
υ= QW (5)
түріндегі теңдеуді аламыз, υ-ның осы мәнін (4) теңдеудегі орнына қойсақ,
онда υ= KI, яғни сүзілудің бірқалыпты заңының өрнегі шығады. I=1 болғанда
υ= К, (6)
басқаша айтқанда арын градиенті 1-ге тең болғанда, сүзілу коэффициентінің
шамасы сүзілу жылдамдығына тең болады. Сүзілу коэффициентінің ең көбірек
қолданылатын өлшемдері: мтэул немесе смс.
Сүзілу жылдамдығы немесе су қозгалысының нақты жылдамдыгы.
Сүзілу жылдамдығы may жыныстары қуысындағы судың нақты жылдамдығын
бермейді. Мәселен, кәдімгі каналдар мен құбырлар секілді су бүкіл қабаттың
қимасын толтырса, қандай жылдамдықпен қозғалар еді деген сүрақ туар еді.
Шынында сүзілу кезінде су осы қабат қимасының біраз бөлігін ғана алады, ал
қабаттың өзге бөлігін жыныстың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ЖЕР АСТЫ СУЛАРЫ ДИНАМИКАСЫНЫҢ НЕПЗДЕРІ Жер асты суларының қозғалысы
Жер асты су лары ауырлық күшінің әсеріне байланысты қоректену аймағынан
арылу аймағына қарайқозғалады. Алдыңғысында судың биіктік деңгейі барынша
жоғары, ал кейінгісінде едәуір келеді. Жер асты суларының кқоректену аймағы
болып may жоталары және оларды қоршаған тауалды шлейфтері (жаймалары),
суайрық жазықтықтары т.б. бедердің биік бөліктері саналады. Жер асты
суларының қоректену аймағы бөгендердің, жер суаратын каналдардың аймағында
орналасуы мүмкін.
Жер асты суларының арылуы өзен аңғарларында (грунт суларын
қоректендіретін жазық өңерлер өзендерінің сағаларын қоспағанда), жыралар
мен сайларда, әдетте, суды жақсы өткізетін жыныстар мен суды нашар
өткізетін жыныстар алмасатын, жер бетіне шығатын су жиылып қалатын may
бөктеріндегі бедердің күрт иілетін орындарында байқалады. Жер асты
суларының жасанды арылуы скважиналардан, құдықтардан, құрғатушы кәріздерден
су тартумен байланысты. Грукнт суларының қозғалу бағыты бедердің еңістену
бағытына сәйкес келеді. Борпылдақ және қатты жыныстарды саңылаулары мен
жарықтары сумиен бүтіндей толған жағдайдағы осыларды бойлай қозғалуы
фильтрлену (сүзілу) деп аталады. Егер су may жынысының бүтіндей толып
бітпеген саңылаулары мен жарықтары арқылы қозғалатын болса, оны
инфильтрлену деп атайды. Жауын-шашын суының, жер беті суларының қатты
жыныстардың жарықтарына құйылуы инфлюация деп аталады. Жер асты суларының
қозғалысы ауанды (ламинарлық) және ұйтқымалы (турбуленттік), анықталған
және анықталмаған, бірқалыпты және бірқалыпсыз болып ажыратылады. Ауанды
(ламинарлық) немесе параллель қозғалыс жылдамдықтың ауыткуынсыз өтеді. Бұл
қозғалыс сүзілудің сызықтық (бірқалыпты) заңына бағынады. Үйтқымалы
(турбуленттік) немесе құйынды қозғалыс жылдамдықтың екпінді түрде
ауыткуымен сипатталады. Соған байланысты судың әр қабаты түрліше
жылдамдықпен қозғалады. Турбуленттік қозғалыс фильтрленудің сынық сызықтық
(бірқалыпсыз) заңына бағынады.
Жер асты суларының анықталған қозғалысы уақыт ішінде тасқынның бүкіл
сипаттамасының кез келген кимадағы тұрақтылығымен сипатталады. Мұндай
сипаттамаларға су қабатының қалындығы, арын градиенті (айырымы), сүзілу мен
шығынның жылдамдықтары жатады. Егер қозғалыстың осы аталған сипаттамалары
белгілі бір уақыт ішінде үнемі өзгеріп отырса, ондай қозғалыс анықталмаған
қозгалыс деп аталады. Супы пластың қалындығы, қозғалыстың жылдамдығы жер
асты суы бетінің еңістігі өзгеріссіз болған жағдайдағы қозғалыс бірқалыпты
қозгалыс деп аталады. Сулы пластың қалындығы, қозғалыстың
жылдамдығы, жер асты суы бетінің еңістігі өзгермелі жағдайдағы жер асты
суының қозғалысы бірқалыпсыз қозгалыс деп аталады.
Жер асты сулары қозғалысының заңдары
Сүзгіленудің бірқалыпты заңы (Дарси заңы). Жер асты суларының қозғаласы
сүзілудің бірқалыпты заңына бағынады. Дарси заңы деген атпен белгілі бұл
заң былайша өрнектеледі:
Q = Kiw, (1)
мүндағы Q - сүзілу тасқынының шығыны, яғни тасқынның көлденең қимасы арқылы
ақыт бірлігі ішінде ағып өтетін судың мөлшері, м3тәул. К - may жынысының
сүзілу коэффициент'!, мтәул. I - арын градиенті (яғни гидравликалық
еңістік); W - тасқынның көлденең қимасы, м2.
Арын градиенті грунт суларының еркін бетінің еңістігін немесе арынды
сулардың пьезометрлік деңгейін сапаттайды. Арын град иенmi мы на формула
бойынша есептеледі: (1- сурет)
H1 - H2
I =
I
Мұндағы H1- грунт сулары деңгейінің немесе арынды сулардың пьезометрлік
деңгейінің I қимасы бойынша биіктігі, Н2-ІІ қимасы бойынша грунт сулары
деңгейінің немесе арынды сулардың пьезометрлік деңгейінің биіктігі; егер су
өткізбейтін жыныс қабаты горизонтал күйде орналасса, онда Н1 мен Н2 грунт
сулары үшін горизонттың қалындыұтары һ1 мен һ2-ге теңеседі, 1-1 және II
қималарынынң ара қашықтығы немесе сүзгі жолы. Грунт суларының арын
градиентін гидроизогипстер (грунт сулары бетінің бірдей биіктіктерін
қосатын сызықтар) арқылы анықтауға болады. Арын градиентінің шамасы
бедердің еңістігіне, оның мүшеленгендігінің шамасына, сулы жыныстардың
сипатына, су өткізбейтін қабаттың еңістігіне, қоректену және арылу
(кәріздену) биіктерінің өзара қатысына, осы екеуінің бір-бірінен
қашықтығына т.б. факторларға байланысты. Арын градиентінің шамасы уақыт
ішінде тұрақты болып қалмайды. Бұл грунт суларының қоректенуі күшейгенде
артып, қоректену бәсеңдегенде кемүі мүмкін.
Сүзілудің бірқалыпты заңы. Г.Н.Каменский бойынша сүзгілену жылдамдығы
тәулігіне 400 м-ге дейін жететін борпылдақ және жарықтық жыныстарға тура
келеді. Бұл заңның қолданылуының төменгі шегі белгісіз. Барлық саңылаулы
және жарықшақты жыныстардағы судың қозғалысы осы заңға бағынады. Аса ірі
жарықтар мен куыстардағы судың қозғалысы үшін бұл заң қолданылмайды.
Бұлардағы судың қозғалысы сүзілудің бірқалыпсыз (қисық сызықты) заңына
бағынады. Егер 1=1 және W=l деп қабылдасақ, онда (1) теңдеу мы на түрде
өрнектеледі
.
Q=K, (З)
яғни сүзгінің көлденең қимасының ауданы және арын градиенті 1-ге болғанда,
одан уақыт бірлігі ішінде өтетін су мөлшері сүзілу коэффициентіне тең
болады.
Бірақ сүзілу коэффициентіне өрнектеудің баска да жолы бар. (1)
теңдеудің екі жағын да W-ға бөлсек, онда
QW=Kl (4)
QW - қатынасы сүзілу жылдамдығы деп аталатын жылдамдықты көрсетеді, осы
қатынасты υ арқылы белгілесек
υ= QW (5)
түріндегі теңдеуді аламыз, υ-ның осы мәнін (4) теңдеудегі орнына қойсақ,
онда υ= KI, яғни сүзілудің бірқалыпты заңының өрнегі шығады. I=1 болғанда
υ= К, (6)
басқаша айтқанда арын градиенті 1-ге тең болғанда, сүзілу коэффициентінің
шамасы сүзілу жылдамдығына тең болады. Сүзілу коэффициентінің ең көбірек
қолданылатын өлшемдері: мтэул немесе смс.
Сүзілу жылдамдығы немесе су қозгалысының нақты жылдамдыгы.
Сүзілу жылдамдығы may жыныстары қуысындағы судың нақты жылдамдығын
бермейді. Мәселен, кәдімгі каналдар мен құбырлар секілді су бүкіл қабаттың
қимасын толтырса, қандай жылдамдықпен қозғалар еді деген сүрақ туар еді.
Шынында сүзілу кезінде су осы қабат қимасының біраз бөлігін ғана алады, ал
қабаттың өзге бөлігін жыныстың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz