Әлем елдерінің мұнайгаз кешені



Әлемдік саясаттың мұнай факторы.
АҚШ: саясат және мұнай.
Ресей . ОПЕК және халықаралық энергетикалық агенттік.
Ресейдің АҚШ. пен энергетикалық диалогы.
Әлемдік саясаттың мұнай факторы.
Энергоқорлар нарығы экономикада үлкен рөл атқарады.Бүкіл әлемде мұнай монополиялары барынша мұнайды көп өндіруге ұмтылады. Бүкіл әлемде өндірілетін мұнайды көп бөлігі дамыған елдер мен Таяу және Орта Шығыс елдерінің үлесіне тиеді. Олар мұнайды әлемдік нарыққа экспорттаушылардың маңызды рөлін атқарады. Таяу Шығыс мұнайын Батыс Европа, АҚШ, Жапония елдерінде қолданылады, өйткені осы елдерде мұнайды қайта өңдеудің негізгі кәсіпорындары шоғырланған.
Өндірістің бұл саласы бойынша біздің еліміздегі жұмыс барысы қалай қойылғандығын біз осы жұмысымыз бойынша көз жеткізуге тырысамыз. Соңғы кезде материалды- заттың өндіріс пен жағармай- энергетикалық кешенін көрсететін экономикалық «дәстүрлі салалары » өзінің экономикалық ,ал бұдан келе саяси мәнін жоғалтып алды деген дәйек кең етек жая бастады. Мұның аргументі болып қазіргі таңда постиндустриалды әлемге жатқызылатын әлемнің жетекші ел топтарының экономикасындағы салалы құрылымдық өзгерістері табылады. Өткен ғасырдың ортасынан бастап бұл елдердің ВВП- дағы материалды- заттық секторының пайыздық үлесі қызмет көрсету мен информатика саласында анағұрлым төмендеген дегенге сілтейді.
Сол немесе басқа да саланың қызметі ВВП- дағы үлесі бойынша толық өлшенбейді. Дамыған елдердің дәстүрлі салалары бойнша жасақталған инфрақұрылымдық құрушысы жоғары көптеп жинақтаған ұлттық байлығы ескерілмейді, мысалы, металлургия мен құрылыс материалдарын өндіруде. Сонымен қатар өнеркәсіптік елдерге постиндустриалдық елдерден жіберілген қорсыйымдық назарға алынбайды . «Жасыл революцияның » жоғары энегосыйымдылығы ескерілмейді, өйткені дамушы елдерге тарауы әрбір тамақ колориясына шартты жағармайдың шығынының өсуіне әкеліп соғады. Сонымен қатар дәл осы материалды- заттың сектордың жоғары техника- ұйымдастырушылық деңгейі дамыған елдердің капиталын қызмет көрсету аясына, информатикаға, әлемдік валюта нарығындағы жұмыстарға жұмсауға мүмкіндік берді. Бұл сектордың түбегейлі модернизациясы ресурстың жеткіліксіздігінен материалды және еңбек сыйымдылығының төмендеуі тұралап қалғандығынан болды, оның бірінші себебі 1970-1980 жж. мұнай кризисі.
Егер, әлдекімдердің жағармай – энергетикалық кешені мен қазба жағармайын қоса есептегендегі материалдық өндірісті жетекші әлем елдерінің экономикасында маңызды сектор болып табылмайды деген есептеуі дұрыс болса, онда АҚШ пен ЕО елдерінің ішкісаяси ұмтылыстарындағы құнды құраушыларды түсіндіру қиынға соғар еді.
Постиндустриалды елдердің шикізат пен жағармай ресурстарынан «тәуелсіз» болу туралы мәлімдемесі жаңғырып келе жатқан геосаяси ойлау фонында бір түрлі қызық болып көрінеді, өйткені оның негіздері санғасырлық территорияға деген, бай материалдық ресурстарға, және ол ресурстарды тасымалдауға деген күрестен тұрады. Белгілі бір дәрежеде жұмсартылған өздігінше бір түйін – деулердің қазіргі геосаясатта өзгертетіні шамалы. Сонымен, мұнайға деген қызығушылық бүкіл әлемде өзінің құнын сақтап қана қоймай арттыра түседі. Парсы шығанағындағы жаңадан туманған соғыс ошақтарын, Венесуэлладағы саяси ойындарды, Орталық Азия мен Каспий маңыка деген назарларының ауын, мұнай мен газды тасымалдау маршруттарында тұрақсыздық ошақтарын ұйымдастырушы ОПЕК пен «тәуелсіз» экспортаушылардың іс - әрекеттерін мысалға келтірсе де болады. Міне сондықтан президент Джорж Буш АҚШ турғандарының өмір сүру тұрақтылығын және бүкіл Батыстың айрандай ұюын сақтап қалу үшін көптеген энергетикалық шығындар қажет. Міне сондықтанда «информациялы қоғамның» постиндустриалды адамы әрқашанда «көмірсутектіадам» болып қалады. Елдер мен корпорациялар біле тұра, ол кейде әдейі халықаралық қатынастар экономикасы мен саясатына ене отырып энергетикалық базиске қол жеткізуге тырысады, ол бұл базис біздің заманымызда көмірсутекті базис болып табылады. Сонымен қатар көмірсутегі қорлары бар елдер баға конъюктурасына байланысты шартарап

Пән: Мұнай, Газ
Жұмыс түрі:  Курстық жұмыс
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:   
Әлем елдерінің мұнайгаз кешені.
Әлемдік саясаттың мұнай факторы.
АҚШ: саясат және мұнай.
Ресей – ОПЕК және халықаралық энергетикалық агенттік.
Ресейдің АҚШ- пен энергетикалық диалогы.

Әлемдік саясаттың мұнай факторы.
Энергоқорлар нарығы экономикада үлкен рөл атқарады.Бүкіл әлемде мұнай
монополиялары барынша мұнайды көп өндіруге ұмтылады. Бүкіл әлемде
өндірілетін мұнайды көп бөлігі дамыған елдер мен Таяу және Орта Шығыс
елдерінің үлесіне тиеді. Олар мұнайды әлемдік нарыққа экспорттаушылардың
маңызды рөлін атқарады. Таяу Шығыс мұнайын Батыс Европа, АҚШ, Жапония
елдерінде қолданылады, өйткені осы елдерде мұнайды қайта өңдеудің негізгі
кәсіпорындары шоғырланған.
Өндірістің бұл саласы бойынша біздің еліміздегі жұмыс барысы қалай
қойылғандығын біз осы жұмысымыз бойынша көз жеткізуге тырысамыз. Соңғы
кезде материалды- заттың өндіріс пен жағармай- энергетикалық кешенін
көрсететін экономикалық дәстүрлі салалары өзінің экономикалық ,ал бұдан
келе саяси мәнін жоғалтып алды деген дәйек кең етек жая бастады. Мұның
аргументі болып қазіргі таңда постиндустриалды әлемге жатқызылатын әлемнің
жетекші ел топтарының экономикасындағы салалы құрылымдық өзгерістері
табылады. Өткен ғасырдың ортасынан бастап бұл елдердің ВВП- дағы материалды-
заттық секторының пайыздық үлесі қызмет көрсету мен информатика саласында
анағұрлым төмендеген дегенге сілтейді.
Сол немесе басқа да саланың қызметі ВВП- дағы үлесі бойынша толық
өлшенбейді. Дамыған елдердің дәстүрлі салалары бойнша жасақталған
инфрақұрылымдық құрушысы жоғары көптеп жинақтаған ұлттық байлығы
ескерілмейді, мысалы, металлургия мен құрылыс материалдарын өндіруде.
Сонымен қатар өнеркәсіптік елдерге постиндустриалдық елдерден жіберілген
қорсыйымдық назарға алынбайды . Жасыл революцияның жоғары
энегосыйымдылығы ескерілмейді, өйткені дамушы елдерге тарауы әрбір тамақ
колориясына шартты жағармайдың шығынының өсуіне әкеліп соғады. Сонымен
қатар дәл осы материалды- заттың сектордың жоғары техника-
ұйымдастырушылық деңгейі дамыған елдердің капиталын қызмет көрсету аясына,
информатикаға, әлемдік валюта нарығындағы жұмыстарға жұмсауға мүмкіндік
берді. Бұл сектордың түбегейлі модернизациясы ресурстың жеткіліксіздігінен
материалды және еңбек сыйымдылығының төмендеуі тұралап қалғандығынан
болды, оның бірінші себебі 1970-1980 жж. мұнай кризисі.
Егер, әлдекімдердің жағармай – энергетикалық кешені мен қазба
жағармайын қоса есептегендегі материалдық өндірісті жетекші әлем елдерінің
экономикасында маңызды сектор болып табылмайды деген есептеуі дұрыс болса,
онда АҚШ пен ЕО елдерінің ішкісаяси ұмтылыстарындағы құнды құраушыларды
түсіндіру қиынға соғар еді.
Постиндустриалды елдердің шикізат пен жағармай ресурстарынан
тәуелсіз болу туралы мәлімдемесі жаңғырып келе жатқан геосаяси ойлау
фонында бір түрлі қызық болып көрінеді, өйткені оның негіздері санғасырлық
территорияға деген, бай материалдық ресурстарға, және ол ресурстарды
тасымалдауға деген күрестен тұрады. Белгілі бір дәрежеде жұмсартылған
өздігінше бір түйін – деулердің қазіргі геосаясатта өзгертетіні шамалы.
Сонымен, мұнайға деген қызығушылық бүкіл әлемде өзінің құнын сақтап қана
қоймай арттыра түседі. Парсы шығанағындағы жаңадан туманған соғыс
ошақтарын, Венесуэлладағы саяси ойындарды, Орталық Азия мен Каспий маңыка
деген назарларының ауын, мұнай мен газды тасымалдау маршруттарында
тұрақсыздық ошақтарын ұйымдастырушы ОПЕК пен тәуелсіз экспортаушылардың
іс - әрекеттерін мысалға келтірсе де болады. Міне сондықтан президент Джорж
Буш АҚШ турғандарының өмір сүру тұрақтылығын және бүкіл Батыстың айрандай
ұюын сақтап қалу үшін көптеген энергетикалық шығындар қажет. Міне
сондықтанда информациялы қоғамның постиндустриалды адамы әрқашанда
көмірсутектіадам болып қалады. Елдер мен корпорациялар біле тұра, ол
кейде әдейі халықаралық қатынастар экономикасы мен саясатына ене отырып
энергетикалық базиске қол жеткізуге тырысады, ол бұл базис біздің
заманымызда көмірсутекті базис болып табылады. Сонымен қатар көмірсутегі
қорлары бар елдер баға конъюктурасына байланысты шартарап экономикасы
немесе геосаясаттың объектісі болып қала бастайды. Бүгінгі таңда,
инфекцияларына ешқандай егу жұмыстары жүргізілмеген экономикамызға
голландауруын таратып жатыр деп ресейдің мұнайгаз секторын сынға алу
сәнге айналып бара жатыр. Мұнай мен газ қорларының азаюның басты себебі
қожалық етуші субъектілердің бастапқы энергоресурстарды экспорттау арқылы
оңай ақшаны қымқыруында. Мұнай өндіруші елдер экономикалық өрлеуге қол
жеткізе алмайды және дамыған капиталистік елдер қатарына қосылаалмайды,
өйткені олар мұнай өндіреді деген тұжырым жасалып жүр. Бұл бірінші кезекте
Таяу және Орта Шығыс елдері, Африка мен Латын Америкасы сөз етіліп тұр. Бұл
тұжырымдамаларды мартараптану кезеңінде көпшілікті толғандыратындай
тақырыппен толықтырса болады, ол: ал кім әлемдік мұнай өндірушілерге
дамыған капиталистік ел болуына рұқсат етеді?
Қазір ресурстар жекелеген мемлекеттікі емес, бүкіл адамзат иелігінде болуы
тиіс, ал оның қолданылуы шартараптық бақылауда болуы қажет дегенге сай
келетін тезисті қолдану орынды. Егер материалды – заттық сектор мұнай мен
газды тұтынса, онда постиндустриалды елдер үшін маңызды, онда бұл
көзқарасқа деген себептер қандай? Шартараптық бақылау туралы тезиз келесі
форманы дәйекті түрде ашып береді, онда Біріккен Батыс біріншіден
екіншіге және үшінші деңгейлі әлемдерден ресурссыйымдық өндірісті немесе
энергосақтағыш технологиялар облысындағы постиндустриалды жетістіктерді
шығарғаннан гөрі табиғи ресурстардан тәуелсіз болуға ұмтылады делінген.
Жақын арада президент Буш тіке айтқандай шартарантық бақылау туралы тезис
не нәрсеге болса да таралуы мүмкін, мысалы атомдық энергия көздеріне.
Қазіргі заманғы ішкі саяси ұмтылыстардың барлығын
энерготасымалдағыштарға бақылау жүргізу туралы күреске әкеліп тіреуге
болмайды. Алайда бұл ұмтылыстарда материалдық ресурстарға, нарыққа және
әскери-сауда жолдарына деген, мейлі ол таудағы тамақ тасымалдау өткелдері
немесе маршруты болса да, міне осылардың барлығына деген Санғасырлық күрес
тұрақтылығын аңғаруға болады. Мұнай да, ал кең мағынада айтсақ , энергиялық
фактор саясаттың маңызды құрамы болып қала береді.
Бәлкім, міне дәл осыны энергетикалық нарықтың шартараптануының және
мемлекеттік суверенитетті саяси шаю туралы түсінікке айналып үлгерген
сынаптық тезисті дамытуға бағыттаған реурстарға деген шартараптық бақылау
орнату туралы үндеулердің негігі мотиві деп санау керек.
Экономистердің пікірінше, қазіргі әпемдік экономика әлдебір маталып
тасталған машиналар жүйесіне айналып бара жатыр. Бұл жүйе табиғи
ресурстарды, білімді және мәліметтерді тұтынады, транспорт, несие және т.б.-
қызмет көрсету аясында инфрақұрылымды туындатады. Тұрансұлттық
корпорациялар мен мәліметтердің жетілгент құралдары аркылы арқылы
шартараптық материалды- заттық өндіріс, сауда , банк ісі ұйымдастырылады.
Бірақ бұл шартараптық жүйе бастапқы энергия ресурстары мен ең бастысы мұнай
және газды пайдаланатын электр желісі мен іштен жану қозғалтқышын тұтынуды
жалғастырып келеді. Бұдан шығатыны, мұнайгаз проблемасы шартараптық және
саяси проблема болып қала береді. Ол энергоресурстарды өндіру мен тұтынуды
масштабтың географиялық сәйкессіздігінің себептері бойынша Солтүстік-
Оңтүстік және Батыс- Шығыс бағыттарында айқынды кернеулікті туындатады. Бұл
кернеулік энергошығындаушы мемлекеттердің әлеуметтік – экономикалық
ерекшеліктері мен АҚШ –тың әлемдік гегемонияға оның дәстүрлі
одақтастарының айқынды қарсылық білдіруіне қарамастан ұмтылуы
әсерінен күшейе түседі.
Техникалық революцияның сериялары есебінен дамыған
елдердің өндірістік контурларының жеңілдеуі ең алдымен матерілдық
бөлікте және оларды өңдеу тәсілдерінде байқалады, ал бұл өз
кезегінде
транспорт пен тұрмыстағы энергоүнемдеудің прогресін нақтылап ВВП
-ның энергосыйымдығының төмендеуіне әкеліп соқтырады.
1991 - 2000жж. аралығында дамыған елдердегі ВВП-ның
орташа
шолдық қарқыны 2,2% болған кезде бастапқы энерготасымалдаушыларды
тұтыну қарқыны 1,55% - ды құраған еді.2001-
2010-жж. онжылдығында осы топтағы елдер үшін ВВП-ның орташа
жылдық өсу қарқыны 2.5% деңгейінде болады деп болжамданып отыр,
ал бастапқы энергоресурстардың сол көрсеткіші-1,05%. 2011-2020жж.
үшін бұл көрсеткіштер 2,6 және 0,9% деңгейінде болады деп бағамдалып
отыр.Дамушы елдерде 1991-2000жж. аралығындағы ВВП-ның орташа жылдық
өсу қарқыны 4,9% - ды құраған еді ,ал бастапқы энерготасымалдағыштардың
орташа жылдық өсу қарқыны -3% .2001-2010
және 2011-2020жж. аралығындағы болжамдық бағандар сәйкесінше 4,9
және 3,2% ,4,7және3% болады деп күтулуде.
Энергосыйымдықтың салыстырмалы көрсеткіштерінің төмендеуі туралы
болжамдық тенденциялары бар, энерготапсырмалдаушыларды тұтынудың абсолюттік
көлемі көңіл құантарлықтай деңгейдігі өсуін жалғастырып келеді.
1990 жылы бастапқы энергоресурстары абсолюттік әлемдік тұтыну шартты
жағармайдың 12465 млн. тоннасын құрады, 2000 жылы – 14110, 2010 жылы
(болжам) – 17510, 2020 жылы (болжам) – 20850 млн., соның ішінде мұнайды
тиісінше 4860, 5700, 6855, 7800 млн.; табиғи газы – 2860, 3220, 4470, 6070
млн. тонна. Мұнай мен газдың 2000 жылдағы үлесі бастапқы энергоресурстарды
тұтыну көлемінің жиынтығының 63 %-на жеткен еді, 2010 жылы бұл үлес 65%
деңгейде, ал 2020 жылы – 67 %.
Сонымен, 2000 жылмен салыстырғанда 2020 жылы барлық бастапқы
энергоресурстарды тұтыну 1,5 есеге, мұнайды тұтыну – 1,36 есеге, газды
тұтыну – 1,9 есеге өседі. Бұл жағдайда жоғары тұтыну деңгейін ескерген жөн,
өйткені бұл болжам соған қарап есептеліп отыр. 2000-2020 ж.ж. аралығында
бастапқы энергоресурстарды тұтыну дамыған елдерде 1,25 есеге, ал дамушы
мемлекеттерде шамамен 2 есеге өсуі мүмкін.
Дамушы елдерге әлі дами түсу керек. Дегенмен, сол дамыған АҚШ – ғы
қазіргі қол жеткізілген өмір сүру деңгейін ұстап тұру үшін жыл сайын барлық
бастапқы энергоресурстардың шартты жағармайының 2500 – 3500 млн. тоннасы,
соның ішінде шикі мұнайдың шартты жағармайының 1100-1400 млн. тоннасы
қажет. Бұл – КСРО-ның өткен ғасырдың 70-80 ж.ж. мұнай өндірудің үш жылдығы.
АҚШ – ты энерготасымалдағыштардың мұншалықты алып көлемімен тынымсыз түрде
қамтамасыз ету өткір саяси проблема болмай қала алмайды, өйткені мұнайдың
дәлелдеген әлемдік қорының 87% он ірі мұнай компанияларының қолында, соның
ішінде ең бастысы Таяу Шығыс елдерінің үлесінде. Дамыған елдердің ЖМК- ң
(Эксон-Мобил, Бритиш петромедиум, Амоко, Роял Датч-Шелп, Шеврон-
Тексако) үлесіне әлемдік мұнай қорының 4% - дан кемдеу бөлігі тиесілі.
Бұл, айтқандай-ақ, әлемдік экономиканың жаңаша шартараптану процесінің
негізгі кереғарлығы болып танылады, ал басқа салаларда ЖМҚ-лар мырзалық
етеді.

АҚШ: саясат және мұнай.
АҚШ-ғы энергоқамтамасыз ету ситуациясы ұлттық энергетикалық кризис
терминімен ойластырылады. Елдің ішке кіргізілетін мұнайға деген тәуелдігі
артып келеді, ол өздерінің мұнайды өндіруі үш онжылдықта кешіп барады. 2001
жылы жұмысшы тобы АҚШ президентіне Ұлттық энергетикалық саясат
тақырыбындағы баяндаманы ұсынды, онда әлемдік ресурстардың рұхсатына деген
әрекеттерге қолдау жасау ұсынылады. Ал, АҚШ-тың энергетика министрлігі
елдің энергетикалық қызығұшылықтарының ерекше аймақтары мен энергетикалық
бақылау және байқауларының әлемдік аумақтарын ерекшелеп қойды. Алайда,
істің мәні сонда, бұл аймақтар мен аумақтарға деген қызығушылықты басқа
мемлекеттер дежеткізушілер де, және энергоресурстарды тұтынушылар да
танытып отыр.
АҚШ-тың теңіздің арғы жазындағы энергетикалық аймақтарына, яғни ішкі
саяси қызығушылығына көмірсутегінің анағұрлым өнімді ошақтары орналасқан
және соған сәйкес инфрақұрылымы бар шет территориялар, сонымен қатар
энерготасымалдағыштарды американдық тұтынушыларға дейінгі жеткізудің
терминалдары кіреді. АҚШ-тың назарына мұнай транзитін мүмкін болғандағы
жауып тастаудың әлемдік учаскелері де алынған. Басқа сөзбен айтқанда онсыз
да көріп жүргеніміздей шет территориялардың классификациясы экономикалық,
сонымен қатар әскери және саяси проблемаларды туындатуы мүмкін.
Саясат пен мұнайдың өзара байланысының соңғы мысалы – Ирактағы жағдай
және Парсы шығанағындағы екінші соғыс. АҚШ пен Ұлыбританияның мұнай
монополиялары Ирактың 1972 жылы мұнай өндіріс орындарын өздеріне қаратып
алғанға дейін осы елдің мұнай өндірісінің төрттен үш бөлігіне қожалық
жүргізіп келген еді. Содан бері ағылшын – американдық ішкі саясат Ирактағы
жоғалтып алған позицияларын қайтарып алуға бағыталған еді. 1990 жылдық
екінші жартысынан бастап дәл осы АҚШ ирак мұнайының негізгі тұтынушысы
болып келді. Соңғы он үш көлеміндегі Ұлттық қауіпсіздік стратегия
нұсқаларының барлығында да, АҚШ әкімшілігінің партиялық құрамына тәуелсіз
бола тұра, Ирак Американың номер бірінші жауы деп есептелінді.
Екінші дүниежүзілік соғыс аяқталғалы бері АҚШ-ң ішкі саяси
доктриналарында үнемі мұнай факторының бар екендігін аңғаруға болады. 1980
жылы Картер доктринасы жасалған еді, онда АҚШ-қа ешкім де Парсы шығанағының
ресурстарына қол сұғуын шектей алмайды делінген. Ал Құрама Штаттардың жаңа
энергетикалық доктринасы вице- президент Р. Чейнидің тікелей қатысуымен
жасалды. 2000 жылға дейін АҚШ Сауд Аравиясы мен Ирак арқылы Парсы
шығанағындағы мұнай бағаларын бақылауда ұстап тұрған еді(“Азық- түлікті
мұнайға айырбастау туралы” БҰҰ бағдарламасы аясында). Бұл бақылау ОПЕК
елдерінің(Кувейт,Сауд Аравиясы, Иран, Венесуелла) бекіткен “бағалардың
әділетті коридоры” бір барельге 22 - 28 $ шамасында деген достық іс-
әрекеттерінің нәтижесінде үзілген еді.
Бұрында да солай болғандай, әлемдік мұнай нарығындағы бағалар
тұтынушылардың бағасы емес өндірушілердің бағасы болып қалды. Тұтынушы-
елдерге қосымша қауіпті “қосалқыда” тұрған Ирак төндіріп тұрды, Р. Чейнидің
сөзіне сүйенсек Ирактың “әлемдік энергетикалық саясаты билеп –
төстейтіндей” шамасы бар. Бұдан шығатыны, Иракқа үстемдік ету бұл Парсы
шығанағына үстемдік ету деген сөз, ал одан әрі осы жердегі көмірсутегінің
жеткізілуіне тәуелді болып саналатын әлем экономикасының басын бөлігіне
үстемдік ету дегенді білдіреді. Бұл ЕО, Қытай, Жопония, Үндістан, жаңа
индустриалды Азия елдерінің экономикасы. Америкалық эксперттердің жазып
жүргеніндей Иракқа қарсы агрессия бұл мұнай мәселесін шешу ғана емес АҚШ –
тың әлемдік гегемонияға ұмтылысы. Таяу Шығыс мұнайы бұл гегемонияның
аргументі болып табылады, ал Парсы шығанағы елдеріне бақылау жүргізу ислам
әлемнің, Турция мен Сауд Аравиясы уыста ұстап тұрудың, Израильге сүйеу
болудың, Орталық Азия мен Кавказдағы оқиғаларына әсер етудің ірі
геостратегиялық ұтысына әклді. Эксперттер АҚШ тарапынан “залымдық өсіне”
кіргізілген Иран еліне деген қысым күшейе түседі деп болжамдап отыр. Иран
АҚШ-қа мұнай жеткізбейді, алайда Ормуз бұғазын бөгеп қоятындай шамасы бар,
ал дәл осы бұғаз арқылы таяушығыс мұнайы Америкаға транспортталады.
Құрамына Штаттар геосаясат класикасына сүйене отырып ресурстар мен олардың
транзитіне бақылау жасауда.
Осы тектес саясат “Үлкен Каспииде” де жүргізіліп жатыр, яғни Баку-
Джейхан мұнай құбыры мұнай транзиттік Ресей территориясынан өткізбеу үшін
ғана тартылып жатыр. АҚШ Орталық Азиямен шекараласып жатқан Каспий регионы
өздерінің 1997 жылғы қызығушылық аймағы деп атап көрсетті. Мұның алдында
американдық мұнай компаниялары Әзірбайжан және Қазақстан үкіметімен келісім
жасасты. АҚШ бұл регионды қосымша энергетикалық қауіпсіздікті қақтамасыз
ететін тыңғылықты мұнай көзі ретінде қарай бастады. Бұл қөзқарасты АҚШ- пен
көмірсутек шикізатын жеткізулуінің диверсификациясына қызығушылық танытушы
бүкіл “бірлескен Батыс” құптай бастады. Каспий жобасының жүзеге асуы үшін,
бұл регионда саяси тұрақтылық қажет еді, ал Орталық Азия мен Закавказ
мемлекеттері аяққа тұру стадиясынан өтіп жатқан еді, бұл АҚШ-тың осы
мемлекеттердің тәуелсіздігінің қолдаушысы болуға зор мүмкіндік болды,
олардың ойынша Ресей бұларға кері әсерін тигізіп жатыр. АҚШ –тың “Үлкен
Каспий” ісіне араласу мысалы ретінде жақын арада өткен Грузиядағы “барқұт
революциясы” саналады.
Ішкі саясат тарихы осы тектес мысалдарға толы. Горбачевтік қайта
құруды Вашингтон мен Эр-Риядтың келісімі тездетті деген пікір бар, ал оның
нәтижесінде 80-ші жылдар ортасында Сауд Аравиясы әлем нарығын өз мұнайына
батырып тастады, бұл өз кезегінде Маскваның валюталық қарын бірден кемітіп
жіберді. 1998 ж. ағылшын баспалары Нигериядағы әскери төңкеріске қатысқаны
үшін “Шелл” компаниясына шүйлікті. Сонымен қатар “Бритиш петролеумды”
Колумбиядағы “өлім эскадрондарын” қолдады деп кінә тақты. Бұл орталық
назарда трансұлттық мұнай компаниялары жүретін саяси және бәсекелестік
күресін түптеудің жалғыз мысалы емес.
90-шы жылдар соңындағы ЕО елдері лидерлерінің Ирак туралы позициясы
(БҰҰ санкциясын қайтарып алу туралы күрес) және қазіргі уақытта көп
жағдайлар мұнай факторымен түсіндіріледі, өйткені соғыс құмар АҚШ пен
Ұлыбританиядан басқа сол “достық құмар” Франция, сонымен қатар Германия мен
Ресейде Ирактың мұнай ресурстарына еншілес бола алатын еді. АҚШ пен
Ұлыбритания санкция алу үшін табандап тұрып алды, өйткені санкция алатын
болса бәсекелестерінің Иракқа бейбіт түрде кіруінен сақтайтын еді. Сонымен
қатар американдық жәнә британдық компаниялар делдалдар арқылы
“контабандалық” ирак мұнайын өте төмен бағамен сатып алып отырды. Ирак
төңірегіндегі ағылшын-американ ойындарының созылмалы тарихының мысалын
қосуға болады, эксперттердің болжамы бойынша бұл ойын жақын арада қайта
жалғасын табуы мүмкін. Геосаяси және мұнай қитұрқы шырмауларының аз ғана
бөлігін де иллюстрациялауға баптар рұқсат етпейді.

Ресей – ОПЕК және халықаралық энергетикалық агенттік.
Мұнайгаз ресурстарының болуы мен ыңғайлы географиялық жағдайы
Ресейдің – бүгінгі басты факторлары, бұл факторлар Ресейдің әлемдік
ойыншылар арасындағы өз салмағын сақтап тұрады, ұлы держава статусын шын
мәнінде қайтарып алуға негіз береді. Энергоресурстарды қазбалау және оларды
бірмезгілде транзиттеу арқылы әлемдік энергетикада Ресейдің беделін
арттырып қана қоймай елдің ішкі саяси позициясын нығайта түседі. Жетекші
мемлекеттермен трансұлттық компаниялардың қызығушылығы ең басты Азия-Европа
өсіне бекен байланған. Бұл мұнайгаз саясаты тек қана маңызды құраушы бөлігі
болып қалмай, сонымен қатар Ресейдің ішкі саясатының басты құралы болуы
керек.
Мұнай саясатының жетекші бағыттарының бірі – елдегі баға деңгейін
тұрақты жағдайда ұстап тұру. РФ-ның экономикалық даму министрлігінің
мәліметі бойынша мұнайдың бір баррелі бір долларға қымбаттауы жылдық
бюджеттің 1 млрд. долларға өсуіне әкеледі, ал ВВП-ның өсу қарқыны – 0,3.
Көптеген ОПЕК елдері мен Норвегияның тәжірибесіне сүйеніп Ресей үкіметі де
мұнай бағасының бірден құлдырап кетуіне арналған компенсациялық қор құрды.
Ресей экономикасы экспорттаушы – елдер сияқты мұнай бағасына байланысты
болады деп айтады. Бірақ осы бағаларға тұтынушы елдер экономикасы да
тәуелді,соның ең бастысы АҚШ – бұл бағаларға бақылау орынату үшін қаруды да
қолдануға дайын. Ресейдің әлем мұнайының нарығғын реттеуге қатысуы ОПЕК –
пен және ОЭСР жанындағы Халықаралық энергетикалық агенттіктер елдерімен
бірлесе жұмыс атқаруымен жүзеге асады. Көбінде осы полюстіктермен ұйымның
мәселелері жөнінде кикілжіңге келіп калудың себептері Ресейге өзінің мұнай
саясатын жүргізуіне мүмкіндік береді. Бәріміз білетіндей, ОПЕК ірі мұнай
экспорттаушыларын біріктірсе, ол Халықаралық энергетикалық агенттік – оның
импорттау шыларын. АҚШ – ның Иракқа әскери килігуін кейбір эксперттер Батыс
мұнаайын қолданушылардың ОПЕК – ке деген соққысы ретінде бағалауға құмар,
бірақ бұл әреент білетініміздей іске аспады. Ресей дәстүрлі түрде ОПЕК- пен
Лекерлік қатынастарды ұстанады. 1998 жылы ресейлік делегация ОПЕК –ң
кезекті конференциясына бақылаушы ретінде қатысты. Онда, ортақ конъюктураны
жақсарту үшін ресейлік мұнай мен мұнай өнімдерінің экспортын азайтуға
келісім берілді. 2001 жылы Ресей ОПЕК- тен тәуелсіз басқа да
экспорттаушылармен біріге отырып мұнай бағасының құлдырапкетуін төмендету
үшін ішкі сауда жеткізімдерін азайтты.
Эксперттер ОПЕК пен Ресей арасында баға соғысы болмайды дейді және
ресейліктер бұл ұйыммен қалыпты іскерлік қатынастарды мұнайдың әлемдік
нарығын анализдейтін ресейлік арнайы өкілдік пен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Республикамызда мұнайгаз өндірісінің дамуы
Қазақстан Республикасының мұнайгаз өнеркәсібі: тарихи аспектісі (1991-2007 жж. )
Түркменстан мемлекетінің экономикалық жаңалану мәселелері
Каспий теңізі жағалауындағы елдердің мұнай – газ проблемалары
ҚАЗАҚСТАН МҰНАЙЫН ТАСЫМАЛДАУДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІ
Дағдарыс жағдайында мұнай өнімдері нарығының жағдайы мен даму болашағын талдау
Мұнай газ өндіруші өнеркәсіп және оның Қазақстан Республикасының әлеуметтік экономикалық дамуындағы ролі
Әлемдік мұнай нарығының даму үрдістері
Қазақстан Республикасы машина жасау өнеркәсібінің қазіргі даму жағдайы мен болашағы
Қазақстан Республикасының мұнай-газ бизнесіндегі мұнай нарығының жағдайын талдау
Пәндер