Әлем елдерінің мұнайгаз кешені

Әлемдік саясаттың мұнай факторы.
АҚШ: саясат және мұнай.
Ресей . ОПЕК және халықаралық энергетикалық агенттік.
Ресейдің АҚШ. пен энергетикалық диалогы.

Әлемдік саясаттың мұнай факторы.
Энергоқорлар нарығы экономикада үлкен рөл атқарады.Бүкіл әлемде мұнай монополиялары барынша мұнайды көп өндіруге ұмтылады. Бүкіл әлемде өндірілетін мұнайды көп бөлігі дамыған елдер мен Таяу және Орта Шығыс елдерінің үлесіне тиеді. Олар мұнайды әлемдік нарыққа экспорттаушылардың маңызды рөлін атқарады. Таяу Шығыс мұнайын Батыс Европа, АҚШ, Жапония елдерінде қолданылады, өйткені осы елдерде мұнайды қайта өңдеудің негізгі кәсіпорындары шоғырланған.
Өндірістің бұл саласы бойынша біздің еліміздегі жұмыс барысы қалай қойылғандығын біз осы жұмысымыз бойынша көз жеткізуге тырысамыз. Соңғы кезде материалды- заттың өндіріс пен жағармай- энергетикалық кешенін көрсететін экономикалық «дәстүрлі салалары » өзінің экономикалық ,ал бұдан келе саяси мәнін жоғалтып алды деген дәйек кең етек жая бастады. Мұның аргументі болып қазіргі таңда постиндустриалды әлемге жатқызылатын әлемнің жетекші ел топтарының экономикасындағы салалы құрылымдық өзгерістері табылады. Өткен ғасырдың ортасынан бастап бұл елдердің ВВП- дағы материалды- заттық секторының пайыздық үлесі қызмет көрсету мен информатика саласында анағұрлым төмендеген дегенге сілтейді.
Сол немесе басқа да саланың қызметі ВВП- дағы үлесі бойынша толық өлшенбейді. Дамыған елдердің дәстүрлі салалары бойнша жасақталған инфрақұрылымдық құрушысы жоғары көптеп жинақтаған ұлттық байлығы ескерілмейді, мысалы, металлургия мен құрылыс материалдарын өндіруде. Сонымен қатар өнеркәсіптік елдерге постиндустриалдық елдерден жіберілген қорсыйымдық назарға алынбайды . «Жасыл революцияның » жоғары энегосыйымдылығы ескерілмейді, өйткені дамушы елдерге тарауы әрбір тамақ колориясына шартты жағармайдың шығынының өсуіне әкеліп соғады. Сонымен қатар дәл осы материалды- заттың сектордың жоғары техника- ұйымдастырушылық деңгейі дамыған елдердің капиталын қызмет көрсету аясына, информатикаға, әлемдік валюта нарығындағы жұмыстарға жұмсауға мүмкіндік берді. Бұл сектордың түбегейлі модернизациясы ресурстың жеткіліксіздігінен материалды және еңбек сыйымдылығының төмендеуі тұралап қалғандығынан болды, оның бірінші себебі 1970-1980 жж. мұнай кризисі.
Егер, әлдекімдердің жағармай – энергетикалық кешені мен қазба жағармайын қоса есептегендегі материалдық өндірісті жетекші әлем елдерінің экономикасында маңызды сектор болып табылмайды деген есептеуі дұрыс болса, онда АҚШ пен ЕО елдерінің ішкісаяси ұмтылыстарындағы құнды құраушыларды түсіндіру қиынға соғар еді.
Постиндустриалды елдердің шикізат пен жағармай ресурстарынан «тәуелсіз» болу туралы мәлімдемесі жаңғырып келе жатқан геосаяси ойлау фонында бір түрлі қызық болып көрінеді, өйткені оның негіздері санғасырлық территорияға деген, бай материалдық ресурстарға, және ол ресурстарды тасымалдауға деген күрестен тұрады. Белгілі бір дәрежеде жұмсартылған өздігінше бір түйін – деулердің қазіргі геосаясатта өзгертетіні шамалы. Сонымен, мұнайға деген қызығушылық бүкіл әлемде өзінің құнын сақтап қана қоймай арттыра түседі. Парсы шығанағындағы жаңадан туманған соғыс ошақтарын, Венесуэлладағы саяси ойындарды, Орталық Азия мен Каспий маңыка деген назарларының ауын, мұнай мен газды тасымалдау маршруттарында тұрақсыздық ошақтарын ұйымдастырушы ОПЕК пен «тәуелсіз» экспортаушылардың іс - әрекеттерін мысалға келтірсе де болады. Міне сондықтан президент Джорж Буш АҚШ турғандарының өмір сүру тұрақтылығын және бүкіл Батыстың айрандай ұюын сақтап қалу үшін көптеген энергетикалық шығындар қажет. Міне сондықтанда «информациялы қоғамның» постиндустриалды адамы әрқашанда «көмірсутектіадам» болып қалады. Елдер мен корпорациялар біле тұра, ол кейде әдейі халықаралық қатынастар экономикасы мен саясатына ене отырып энергетикалық базиске қол жеткізуге тырысады, ол бұл базис біздің заманымызда көмірсутекті базис болып табылады. Сонымен қатар көмірсутегі қорлары бар елдер баға конъюктурасына байланысты шартарап