Түлыну несиесінің классификациясы

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

1. Түлыну несиесінің классификациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
2. Түтыну несиесін ұсыну түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
3. Несиелік карточкалар түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
4. Түлыну несиесін реттеу эдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
5. Нарықтық жағдайдағы тұтыну несиесін ұсынудың
жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
Қолданылған эдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27

Банк ісінің пайда болуы Италиядағы орта ғасырлық айырбастаушылар қызметінен басталады. «Банк» сөзі итальянша «banco» сөзінен шыға отырып, «Айырбас үстемі» деген үғымды білдіреді. Банктердің алғашқы клиенттері ақша-сауда капиталының өкілдері болған. Алғашқы банктер тек қана саудаға қызмет еткендіктен, олардың клиенттері саудагерлер болып табылады. Сондықтан да, бүл банктерді «Коммерциялық банктер» деп атап кеткен. Қазіргі коммерциялық банктер - бүл тікелей кэсіпорынға, ұйымдарға, сондай-ақ халыққа қызмет ететін банктерді білдіреді.
Коммерциялық банктер қызметін жүзеге асыру барысында филиалдарын, өкілеттіктерін, сондай-ақ еншілес банктерін аша алады.
Банктің филиалы — филиал туралы ережеде немесе лицензияда көрсететін банктің операцияларды жүзеге асыруға қүқылы және өзінің дербес бухгалтерлік балансы бар заңды түлға болып табылмайтын банктік мекеме.

1. М.С.Саниев «Ақша, несие банктер» Алматы-2001
2. В.И.Колесникова Л.П.Кроливецкой «Банковское дело»
3. «Финансы и статистика» Москва-2000
4. О.И. Лаврушина «Банковское дело» Москва
5. Е.Ф.Жуков «Деньги кредит банки» Москва «Банки и биржи»
6. Г.С.Сейткасымова «Деньги кредит банки»
7. В.М.Усоскина «Коммерческие банки» Москва 1983
8. Д.Польфреман «Основы банковское дела»
9. В.М.Усоски «Современный Коммерческий банк» Управление и операции Москва

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ...3

1. Түлыну несиесінің
классификациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
2. Түтыну несиесін ұсыну
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
3. Несиелік карточкалар
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
4. Түлыну несиесін реттеу
эдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
5. Нарықтық жағдайдағы тұтыну несиесін ұсынудың
жетілдіру
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ..25
Қолданылған
эдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 7

Кіріспе
Банк ісінің пайда болуы Италиядағы орта ғасырлық айырбастаушылар
қызметінен басталады. Банк сөзі итальянша banco сөзінен шыға отырып,
Айырбас үстемі деген үғымды білдіреді. Банктердің алғашқы клиенттері ақша-
сауда капиталының өкілдері болған. Алғашқы банктер тек қана саудаға қызмет
еткендіктен, олардың клиенттері саудагерлер болып табылады. Сондықтан да,
бүл банктерді Коммерциялық банктер деп атап кеткен. Қазіргі коммерциялық
банктер - бүл тікелей кэсіпорынға, ұйымдарға, сондай-ақ халыққа қызмет
ететін банктерді білдіреді.
Коммерциялық банктер қызметін жүзеге асыру барысында филиалдарын,
өкілеттіктерін, сондай-ақ еншілес банктерін аша алады.
Банктің филиалы — филиал туралы ережеде немесе лицензияда көрсететін
банктің операцияларды жүзеге асыруға қүқылы және өзінің дербес бухгалтерлік
балансы бар заңды түлға болып табылмайтын банктік мекеме.
Банктің өкілеттігі - банктік операцияларды жүзеге асырмайтын яғни
банктің тапсырмасымен жэне оның атынан эрекет ететін банктің орналасқан
эсрінен тыс, заңды түлға болып табылмайтын банктің қүрылымдық бөлімшесі.
Еншілес банк - жарғылық капиталдың елу пайыздан астамы бас банкке
тиесілі жэне өзінің дербес бухгалтерлік балансы бар, заңды тұлға. Қазіргі
коммерциялық банктер банктік жүйенің 2-ші деңгейін білдіреді. Олар банктік
ресурстарды шоғырландыра отырып, заңды жэне жеке түлғаларға кең көлемде
банктік операциялар мен қаржылық жүзеге асырады.
Қазіргі коммерциялық банктер жүйесі 1990 жылдың аяғынан бастап
қалыптасты, яғни Қазақстандық банктік жүйенің не бары 10 жылдық тарихы бар.
ҚР-ның коммерциялық банктері өз қызметінде 1995 жылдың 30-наурызында
қабылданған, ҚР-сы ¥лттық банкі жэне 1995 жылдың 31-тамызында қабылданған
ҚР-ның ¥лттық банктер жэне банктік қызмет туралы ҚР-сы президентінің заң
күші бар жарлықтарын басшылыққа алады.
1999 жылдың 1-қаңтардағы мэліметі бойынша еліміздегі екніші деңгейдегі
банктер саны -71 құраған. Бүл 1994 жылмен салыстырғанда екінші деңгейдегі4
банктердің өте көп мөлшерде қысқарғандығын сипаттайды.
Олардың қысқаруын банктердің интенсивтік жағынан өсуімен байланыстыруға
болады.
ҚР-ның екінші деңгейдегі банктері, ҚР-ның Үлттық банкінің берген
лицензиясы негізінде қызмет етеді.
Лицензияның өзіндік стандартты формасы бар және онда коммерциялық
банктердің айналысатын қызмет түрі жазылады. Дамыған шет елдерден
айырмашылығы Қазақстандағы берілетін лицензия эмбебап болып табылады.
ҚР-ғы банк қызметінде мемлекеттік органдар банктердің мамандануын
белгілемейді, мысалға, инвестициялық ипотекалық қызметтерді жүзеге
асыруларды жэне т.б. Қазақстандық банктер бағалы қағаздар нарығында да
тікелей қатысуға толық қү-қылы.
Банктік операцияларды жүзеге асыруға алатын лицензиядан басқа ҚР-сы
¥лттық банктен валюталық операцияларды жүзеге асыруға бас лицензия алады.
Бас валюталық лицензия оларға өз қызметін жүзеге асыруы үшін қажетті
саналатын банктер қатарымен корреспонденттік қатынастар орнатуға, сондай-ақ
дамыған шет елдерде өз филиалдары мен өкілеттерін ашуға қүқық береді.
Сонымен қатар Қазақстандық коммерциялық банктерге бағалы металдармен
операцияларды жүзеге асыру үшін ҚР-сы Үлттық банкке лицензия береді.
Нарықтық экономикасы жүйесінде өмір сүретін елдерде банк жүйесі үш
звенодан үрады.
- Орталық банк;
- Банктік жүйе;
- Банктік емес, ақша-несие арнайы институттардың жүйесі;
- Орталық банкке: Үлттық банк жатады.
- Банктік сектор: Коммерциялық банктер, жинақ банктер,
инвестициялық банктер, ипотекалық банктер, арнайы банктер.
- Арнайы банктік емес: инвестициялық компания, қаржы компаниясы,
қайырымдылық қоры, сақтандыру компаниялары, зейнет ақы қоры.5
Қазіргі нарық жағдайында несие жүйесін қалыптастыру мехнаизмінде,
коммерциялық банктердің ролі жоғары. Коммерциялық банк ақша капиталын
жұмылдыру жэне оны реттеу функциясын атқарады.1. Тұтыну несиесінің
классификациясы
Коммерциялық банктерде ұсынылған түтыну несиесінің жалпы санының 80% -
ы бөліп төлейтін ссудаларға тэн. Басқалары бір мезгілде жоятын ссудаларға
жатады. Несиелер мен заем жинаушылар мынадай қорытындыға келді, қарызды ай
сайын айлық алғанда жойып отыру орынды, егер ол санды жинап оны бірден беру
керек болса, қиналып қаламыз.
Бөліп беру тұтыну несиесін өтеуі
АҚШ-да әрбір коммерциялық банкке 50% бөліп төлеу ссудасынан келеді.
Бұл санның 45%-ы ссудасы автомобиль сатып алуға арналған, сондықтан бұл
несие түрінде коммерциялық банктердің атқаратын ролі жоғары. Қозғалту
үйлер категориясы дөңгелекті, палаткалар, үйлер, автомобильді платформалар
мен прицептер сатып алу қаржыларын қосады.
Сомасы (млн.тг.) Доля (%)
Автомобиль 60564 44,5
Жанама 33850
Тура 26714
Жылжымалы үйлер 9553 7,0
Өтелетін несие 24234 17,9
Басқада 41638 30,6
Барлығы 136189 100,0
Бүл операциялар жылжымас мүлікті кредиттерге дэлел ретінде, осыған
сэйкес жарияланған федералды резервті статистикалық материалдар ссудасы
Түтыну несиесі жатады. Мүндай топтастыру бүл несиенің шығуы жэне дәстүрлі
үй сатып алу автоприцеппен қаржыландыру несиелік банктің жылжымалы үйлерді
сатып алудың алдын алады жэне де бүл сатып алу автокөлік алудағы
қаржыландыру, яғни бүлар бір категорияға жатады. Банктер жылжымалы үйді
алуда бүл ссудалар үзақ мерзімді жою несиесіне кіріп отырады, өйткені
бүлардың операциясы бір-бірімен сэйкес, яғни автоприцеп сатып алумен
бірдей. Жылжымалы үй алудағы берілетін несиенің юристік қүжаттар,
автоприцептер мен көліктер сатып алу несиесін еске түсіреді, яғни
ипотекалық. Одан басқа да7
сү_рақтардың шешімі, яғни түлыну несиесіне жататын жылжымалы үйлерге
берілетін ссудалар ескеріледі.
Ақыры, мүндай ссудалар өте қысқа мерзімге арналған, жылжымайтын
мүліктерге қарағанда. Оны жою мерзімі түрлі бірақ олар 6-10 жыл аралықты
тұрақсызданады, ал жылжымалы емес мүліктерге 25-30 жыл аралықтарына
беріледі. Қайта жаңарту несиесі банктік несие карточкалары мен чектік
несиені ендірсе, ал басқа ссудалар статьясы (15.1) табл. Ағымды жөндеу
жэне өз баспанасын модернизациялары мен өз қажеттерін өтейтін ссудалар
кіреді; түрлі ссудалар, мысалы, үйлердің нығаюы, жэне одан да басқа шығыны
яғни емдеуге оқуға төлеуге, туристік жолына, салыққа жэне кепілдік
премияларында пайдаланатын. Бүл ссудалар түтынудың кең көлемді заемдарына
шақырады. Оны ай сайын төлеп түру немесе ұзақ мерзімді өтеген дүрыс. Бөліп
төлеуссіз тү-тыну несиесін өтеу.
Бөліп төлеусіз өтеу түлыну ссудасын пайдалануға берген несиелік
банктеодің жалпы соммасы басқа несиелік мекемелерде басым келеді. Дегенмен
бүл сомма (1978 жылдың соңында 50млрд. құрады) соңғы жылдары едэуір өсті.
Ал өсу темпі, несиеге беру өсімінен төменірек. Бөліп төлеу ссудасы да осы
мақсатта, яғни несиеге беру өсімі сияқты, бірақ олар те үсақ. Мүның
көпшілігі 12 айға ғана беріледі.
2. Түтыну несиесін ұсыну түрлері
Коммерциялық банктер түлыну ссудаларын тек қана заемшыларға беруі
мүмкін. Олар банктен ссуда беруді немесе түтыну мүмкіндігін бөлшек
судаларынан ала алатындай тауарларына қызмет етеді. Коммерциялық банктер,
автокөлік ссудаласатын делдалдардан, жиьаз саудагерлерінен, сонымен қатар
тұрмыстық, яғни тоңазытқыш, асханалық плиталар, кір жуатын машиналар,
кептіретін шкафтар, теледидарлар мен радиоқабылдағыштарды сатып алады.
Мүндай міндеттердің құжаттарын эдетте делдалдардың артуы финанстік
контрактке отырады. Мүлдай эдістер несиесі тура жэне жанама ссудаларының
туындауына экелуде. Жанама несиелер кейде тауарларды саутда бөліп-бөліп8
төлеу қаржысы делінеді. Коммерциялық банктің бүл несие
түрі кеңінен қолданылуда. Банктер сонымен қатар мынадай
міндеттемелерді, яғни медициналық қызмет жэне сақтандыру сыйақысын төлеу
де практикаға енді.
Жанама несиелердің себептері
Коммерциялық банктердің жанама несиесін түтыну бір қатар себептердің
таралуына әсерін тигізеді. Бұған сату жэне тауарларды ұзақ мерзімдегі сү-
ранысқа мүмкіндік туғызады. Көптеген сатып алушылар алдымен зат алады.
Сонан соң қаржылай міндеттерін дайындайды. Мүлдай бөлшектік саудалау
практикасы кеңінен қолданылуда. Яғни несиеге берілген тауарлар, тауарлардың
көбейіп айналымға көбірек түседі. Көптеген сатушылар қаржылары
жетіспегендіктен берілген несиемен дебиторлық қарыздарды жаба алмай, ссуда
алуға қаржы басқармасына қарайды. Көптеген үзақ мерзімге ұсынылған тауарлар
несие басқармасының ыңғайына қарай сатылады. Жанама қаржылар несие көлемін
операциялық шығыстарсыз арттырады.
Тура несиеге жеке эңгіме өткізіп, ал бүл қымбат процедура, яғни бұл
банк қызметкерлерінің уақытын шығындайды жіне де басқа да шығындар
келтіреді. Ал дэлірек қаржыландыру келісімі тура несиеге қарағанда
элдеқайда арзан. Одн басқа, жанама несие тура несиеден бірқатар артықшылығы
бар. Кейбір сатушылардан сатып алған міндеттер көп қамсыздандырылған; көп
жағдйада саудагер міндеттерін таңбалайды. Егер саудагердің көп мөлшерде
капиталы болса, онда сатып алған міндеттерді қаржылай сенімді түрде
көтереді. Саудагер, сонмен қатар, берілген ссуданы қадағалап, мысалы, бөліп
төлеуге берілген несиені бақылап, өтелмеген тауарларды алып, оны өндіру
жүмысын мойына алады, осылайша банктің уақытысы мен қаржысын үнемдейді.
Жанама несиенің жанындағы қор.
Көптеген жанама несиемен жү_мыс атқарғанда делдалдық қор шығарады. Ол
саудагермен банкті қандай да бір шығыннан қорғайды. Мұндай қорлар барлық
шығынды қаржылай келісім бойынша төленеді, ол несие алған сатып алушыдан
өндіріледі, бүл комиссия шешімімен салыстырылып, оның техникалық ссудалық
шартына байланысты. Бүл қордың маңыздылығы тек банк9
ісінің сапасына емес, сонымен қатар саудагердің кірісін де қүрайды.
Автокөлік алу ссудасы 36 айға 5000 доллар болса, оның қоры 300 доллар
қүрайды.
Көптеген қорларды құру келісімінде жинақталған қаржының белгілі-бір
деңгейіне дейін қарастырылады. Егер қор белгілі процентінен қарыздардың
жалпы сомасынан көтерсе, артығын саудагерге төлейді. Саудагердің
қажеттілігіне қарай қордың мөлшері ссудалық тэуекелге байланысты. Бірнеше
жыл тэжірибесі бар жэне де жақсы келісім-шартта отырған саудагерлердің
көрсеткіші автокөлік сатуда алғашқы төлемін төлеу сияқты, оны уақытылы
жойылуы жэне сатып алушының несие төлеушілігі 3-5% қорды жойылмаған жалпы
соманың келісімін қүрйады. Ал үй тұрмысында қолданылатын мүліктердің
деңгейі екі немесе үш есе жоғары болады.
Жанама несиеге байланысты маңызды факторлар. Делдалдық қаражаттану
келісім шартын сатып алу, ол саудагер ұсынған несие шартымен келісу.
Сондықтан көптеген коммерциялық банктер белгілі-бір ережелер орнатады. Мү-
ндай ережелер жентельмендік келісім формасын қабылдауы мүмкін, немесе
қүжаттардың белгіленуі керек, яғни банк пен делдалдың келісім-шарты.
Банктер адал емес саудагерлерден келісім-шарт сатып алмайды. Сатушының
қомақты капиталы болып жатса, жағдайды бағалауы міндетті. Кейбір
коммерциялық банктер жанама қаржыландырумен айналыспайды, ал кейбірі
біртүтас ережені қатты ұстанады. Біріншіден, банк сатып алушымен келісімге
отырмайды, оның жағдаын бағалай алмайды. Екіншіден, кейбір адамдардың
өзінің міндеттеріне қатынасы, яғни ұзақ мерзімге алған тауарларын бөліп
төлеуінің айырмашылығ ссуда алатын клиент міндетті түрде Коммерциялық
банктен алады. Банктен алатын заемщиктер қарызды міндетті түрде төлейді. Ал
тауар алушы сатып алушылар ссудагерге тауарды қайтаруы мүмкін, немесе
ссуданы төлей алмауы да ықтимал. Егер кредитор заемщымен сөйлесе алмаса
алдануы мен жаңылысуы артады. Мүндай себептерге қарап Коммерциялық банктер
эрбір келісімді тексеріп, қаржылай қатынасы әлсіз саудагерден сатып алмауға
тырысады.
Коммерциялық банктер қаржылай сауда қағаздарының бірнеше тәсілін
қарастыруда жэне эрбір қағаздың артықшылығы да, кемістігі де бар. Мүның көп
тараған эдісі кері талаптың жоқ болу қүқығы, кері талаптың немесе
төлеу10
құқығының жоқтығы. Бірінші эдіс бойынша саудагер барлық міндеттеме
мен келісімге яғни банкке сатқандарға кепілдік береді. Егер кейбір
вексельді жою қажет жэне де онда саудагер вексельді жою қажет жэне де басқа
да төлеу уақытысына байланысты келісімдер мүмкін. Бүл эдіс банк үшін
тиімді. Барлық келісімге саудагер тікелей сенімді көңіл аударады. Сонымен
бірге келісім шартты жою бақылауы да саудагерге байланысты немесе ол
зияндық шегеді. Одан басқа қарыз сатып алушы қашып болмаса төлем уақытын
үзатса саудагер оны іздестіріп жоюына ықпалын тигізеді. Көптеген
саудагерлер осы эдіске жүгінеді. Өйткені проценті төмен
Кері талаптың немесе өтеу құқығының жоқтығы эдіс таңба жазушыны керек
етпейді. Сондықтанда банкке сатылған қағаздарға байланысты саудагер
ешқандай міндеттемені өзіне артпайды. Бүл жағдайда барлық қауіпті өзіне
алады, сатып алушыны эбден тексереді, ал саудагер қордан өз үлесін ала
алмайды. Осыған байланысты көптеген саугерлер банкке өз міндеттерін сатады.
Ол сенімді жерде болад. Егер саудагердің қаражат жағдайы тұрақты болса,
сатып алу эдісін таңдап алады. Бұл түрі екі эдіске қарағанда жабылмаған
қалдықтарды сатып алуға ссуданы үзартуға жэе банк тауарды алып, оны
саудагерге белгілі мерзімге жеткізіп отырады. Мысалы, үзату мерзімі тоқсан
күн болса ал банк бүл уақытта тауарды алмаса, саудагердің қатысы жоқ.
Осыған байланысты саудагер өзіне деген қаупін азайтады. Саудагер
міндеттемені сатып алуға міндеттеледі жэне де сенімді несие шартына
үмтылады. Сонымен қатар ссуданың дұрыс жойылуын, дү-рыс қадағалайды. Бірақ
қаражат жетіспеушіліктен саудагер операцияны тоқтатса банк қарызды жоя
алмауы мүмкін. Несие факторлары. Жанама қаржылау түсында.
Жанама қаржылау кезінде, несие факторлары тура несиелеу сияқты болады.
Бірақ банкке белгісіз заемшы туралы эңгімелессе банк белгілі-бір жағдайда
несие төленуін, бағалауын тиіс. Сондықтанда түрақты ережелер үстанылады.
Мү_ны міндеттері сатылатын саудагерлер ұстануы тиіс. Ең маңызды ережелер
сатып алушының тауарды төлей алатынын анықтау банктер саудагерлерден
тұрақты жү_мысы бар немесе уақытысында төлей алатын адамдарға міндеттейді.
Көптеген банктер сатушылардан эрбір міндеттерін11 несиелік
анықтамасының қосымшасын қажет етеді, жэне де сатып алушының
несиелік төлей алатын туралы жергілікті жерлерден анықтамасын
алады.банктер тауар сатып алу кезінде аның уақытылы төлеу кезінде төлеуіне
ықпал етеді. Бөліп төлеудің сатылуы мына екі алтын ережеге байланысты.
А) бірінші жарнама үлкен көлемде болуы керек. Яғни сатып алушы өз
тауарының үлкен үлесін төлеу қажет, жэне осы тауардың егесі екенін сезіну
керек;
Б) мүндағы төлемдер сатып алушының тауар бағасының үлесімен
байланысты. Яғни алған зат көп қолданылмай тұрып төленуі керек. Егер 1-ші
жэне эр айлық жарнама төлемі сатып алушыны қанағаттандырмаса, ол уақытылы
ғана алғандай сезінеді. Бөліп төлеу қаржыландыру тэжірибесі кезінде
көптеген келеңсіз жағдай кездеседі. Сондықтан банктер үлкен ақшаны бірден
төлеуін жэне несие уақытысын қысқартады.
Кейбір запастарды несиелеу.
Бүл үзақ мерзімге алынған түтынған, яғни автокөлік, кір жуу жэне
кептіру машинасы, теледидарлар, сатып алушының көзіне көрме ретінде
қойылып, ол тауарлар бағалануы тиіс. Осыған байланысты көрсетілген қаржылар
формасы демонстрациялық немесе қабырға несиесі делінеді. Бүл несие тү_тыну
ссудасы емес, коммерциялық жатады, жэне де қысқа мерзімді несие яғни жанама
несиенің бағдарламасы бойынша делдалдық операцялық қаржыландыруға жатады.
Қабылғалы несие делдалдық банктік несиесінен жалғыз формасы болып
табылмайды. Бүл несие аз кіріс экеліп, үлкен қауіп тудырады. Мүндай бөлім
түтынушы мен келісім алу саудагерге байланысты. Қабырғалы ссудалар бұл
несие запасының формасы, яғни тауарлардың тез таралуына ықпал етеді. Мүндай
тауарлар сериялық фабрикалық несиелерге келеді. Қабырға көрмесіне қымбат
түтыну заты және бағасын оңай түрақтандыратын тауар жатады. Бүл дайын
заттар жэне оларды оңай тұтқындауға болады. Бүл заттарды тез ескереді деуге
болмайды. Запастардың жағдайын бақылау формасы бір қатар қиыншылықтар
экеледі. 1-ші мәселе көрме қабырғасында бірнеше тауар тұруы қажет. Егер
мұндай запас тауарлары аз болса сату көлемі кірісі төмендейді. Содан
саудагердің қаржылай жағдайы нашарлайды. Егер запас көп болса, тауар12
ескіруі мүмкін, сөйтіп жаңа модельдер түсуі мүмкін. Запастың деңгейін
ұстап тұру қиын. Өйткені мезгілді факторлармен экономикалық жағдайы
әсерін тигізеді.
Келесі проблеманың бірі, сатушы банкке сатылған тауарларды төлей
алмауы мүмкін. Мүндай жағдай жиі кездеседі. Саудагер тауар төлеуді үмытады.
Мұндай жағдайда қосарланған қаржы қажет. Мүның ерекшілігі несиеленген тауар
бағасы, запастікімен көлемдес келеді. Мұнда саудагердің қаржысы түспейді де
банктерде қатырылған ссудалар пайда болады. Мүлдай ссудалар берген банктер
көрме қабырғасында бірнеше тексеруден өтіп, олар жеткілікті түрде сатылдыма
немесе дүрыс сақталғанын қадағалайды.
Соңғы түтыну несиесіндегі жаңалықтар. Банктер әр уақытта жаңа
қызметтер табуға үмтылады. Түтынушының жағдайына қарай көбейтеді. Жаңа екі
жарнамалаушы жаңалықтар: чектік несие мен банктік несие карточкалар. Бүл
жаңалықтар несиесі жеке түлғаларға сүранысы бойынша бөліп төлеуге арналған.
3. Несиелік карточкалар түрлері
Бүл несие карточкалық санауға ұсынылған. Бүл несие түрі кассир
карточкаға, сапарлық карточкаға, кепілдік жэне овердрафтикпен ұштасады.
Карточкалық несиенің 2 негізгі түрі бар. Ең тараған түрі, өтпелі бағаның
қолма-қол жэне алдын-ала автоматтық несие қарастырылады. Мүндай карточкалық
несие айтылған лимитті төлеуге, оның қүрылымы 100-ден 500 долларға дейін
болады. Белгілі себептерге байланысты көрсетілген жүйе овердрафтық есептесу
деп аталады. Көптеген жағдайда, несие автоматты түрде беріледі, егерде
карточка есебіндегі қалдақ көбейсе, бірқатар жағдйада жалпы есеп несиеленуі
37 долл. 50 центке тең болғанда 50 долл. Сомасында несие беріледі. Мүндай
судалар несие есебіне салым түскенде өшіріледі, немесе өте кең тараған
арнайы өтем. Кейбір банктерде овердрафты есеппен үйлесетін карточкаларда
сақтандыру карточкалары қолданылады. Олар түтынушы үйлестіру мақсатында
қолданады. Мүндай жүйе карточкаларды қолдануды қолдайды. Сақтандыру
карточкаларында үйлестіру көшірледі, уақытылы жэне түтынушының қолы13
болады. Түлынушының артықшылығы, пайдасына қарай банктер овердрафтар
шартынсыз сақтандыру карточкаларын шығарады.
Несиелік карточканың басқа түрі арнайы каротчка жэне арнайы банк
карточкасымен қолданылу негізінде. Мүндай карточкалар ерекше форманы керек
етеді. Мұлдай карточкамен ақша алу барысында үйлестірілген карточка қажет
етеді.
Ақырында бірқатар банктер тұтынушыны тұрақты карточкамен
қамсыздандырады, яғни олар жолай карточкасымен ұқсас. Мүндай салымшы
банктен ссуда алады, егер карточка банкке түссе. Егер түтынушы карточка
жалпы сомаға қарсы болса, ертерек түрақталған сомма лимит азаяды. Егер
есебіне тлем түссе несиелік лимит қайта түрақтанады.
Несиелік карточка, басқа несиелік мүмкіндік түтыну варианттарымен
салыстырғанда, бірқатар артықшылықтары, дэл сондай кемшіліктер де бар. Ол
өте аз шығыспен жэне де оңай бақыланады. Несие карточкаларына қарағанда, ал
шығын бүл операцияларда өте төмен. Несиелік карточкалық жүйенің алғашқы
шығындары жоғары. Олар: жарнаманы, сауда басқармасының келісімінің
дайындалуы, карточканың жасалуы мен шығуы. Операция кірісті болуы үшін,
несиенің жалпы соммасы көп болуы тиіс. Бүл көптеген түтынушылардың бірнеше
карточкалары жэне де өз тауарларының осыған сэйкес келетіндей сатушы дайын
болуы қажет. Мүлың бэрі өте қымбат болады. Несиелік карточка банкке
байланысты беріледі, яғни банк эрбір несие алушыны мұқияття түрде
бағалайды. Бүл несиелік карточка тұсындағы лимит, несие карточкасына
қарағанда жоғары. Карточкалық несие кіші жэне орташа банкке қолайлы,
өйткені оның ұйымы арзан. Бүл несиелік карточкамен салыстырғанда икемдірек,
яғни егер банк бір уақытта екі немесе одан да көп жүйені ірі жэне майда
салымшыларға тэжірибелесе, несиелік карточкамен салыстырғанда, несиелік
карточка жүйесі аздаған түтынушының шығымына байланысты, өйткені алынатын
ақысы эдетте төмен. Несиелік карточканы қолданған үшін айына 1% бен 1,5%
айына өзгеріс болады. Несиелік чектің артықшылығына қарамастан банктер бү_л
жүйелерде соншама санды түтынушы қызметін қамти алмады несие карточка
беретін банктер сияқты. Несиелік карточка, чектік несиенің қасында14
үлкен артықшылығы, яғни қолайлығы бар. Түрлі несиелік карточкаларда
жарнамалау көптеген американдықтарға әсер етіп, олар төлем қаражаты
сапасында атақ алды. Сонда да чектік несие карточкалармен салыстырғанда көп
банктер жұмыс атқарады, яғни чектік несиенің жалпы сомасы төмен жэне оның
үлесі де төмендеуде. Соңғы мэліметтерге жүгінсек, бүл несиенің жалпы сомасы
% кредиттік карточкаға тең келеді.
Кредиттік карточкалар
Түлыну несиесінің ең маңызды даму ерекшілігі соңғы 20 жылда банктік
несие карточкасының өсімімен болады. Несие банктері 50-ші жылдардың басында
пионер болмай-ақ мүнай компаниялары бірнеше жылдар көлемінде осындай
карточкалар таратты. Олар магазиндер, саяхаттар мен түрлі ойын-сауықтарда
қолданылады. 1959 жылдарға қарай карточкаларды 60 банктерге таяу шығарды.
Кейбір бүл операцияның көлемін қорғай алмай, мөлшері кіріс болмағандықтан
тоқтатылады. Бүл елдердің көптеген банктерде несиелік карточканы
табандылықтың арқасында қол жеткізеді. Бэнк оф Америка. Бұл банк
Калифорнияда несие карточкаларын өркендете ғана қоймай, басқа штаттар мен
кейбір шет елдерде бұл несиелік карточкаларын қолдану қүқығын сату
мүмкіндігіне ие.
Несие карточкалары банктерде жанама қызметтерге эсер етті. Несиелік
карточкалар банктің басқа да қызметін жарнамалауға мүмкіндік береді. Бү_л
шешуші факті болмаса да, көптеген банктер түтыну несиесі формасына жүгінді.
Осыдан барлық операцияны қамту үшін түгендейтін электрондық жүйенің шығуына
әкеп соғады.
Банктің несие карточкалары чектік несиеге қарағанда бірқатар
аспектілер бар. Олар чектік несиеге негізделмей 3 жақты қатысты
қарастырылады: карточканың иесі, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.