Қаржылық инвестициялардың сипатының теориялық аспектілері
КІРІСПЕ
1 ҚАРЖЫЛЫҚ ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫҢ СИПАТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Бағалы қағаздар және бағалы қағаздар табыстығының түсінігі
1.2 Акцияның және облигацияның табыстығы
1.3 Бағалы қағаздарды инвестициялаудың шетел тәжірибесі
2 ҚАЗАҚСТАНДЫҚ БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАРДЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ БЕЛГІЛЕРІ
2.1 Қазақстанның бағалы қағаздарының инвестициялық
тартымдылығының ерекшеліктері
2.2 «КазТрансОйл» акционерлік қоғамының инвестициялық
белгілері
2.3 2004 . 2006 жылдардағы Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар инвестицияларын талдау
3 БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАРДЫ ИНВЕСТИЦИЯЛАУ ПРОБЛЕМАЛАРЫ ЖӘНЕ ОНЫ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Бағалы қағаздарды инвестициялауды реттеу және дамыту жолдары
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 ҚАРЖЫЛЫҚ ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫҢ СИПАТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Бағалы қағаздар және бағалы қағаздар табыстығының түсінігі
1.2 Акцияның және облигацияның табыстығы
1.3 Бағалы қағаздарды инвестициялаудың шетел тәжірибесі
2 ҚАЗАҚСТАНДЫҚ БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАРДЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ БЕЛГІЛЕРІ
2.1 Қазақстанның бағалы қағаздарының инвестициялық
тартымдылығының ерекшеліктері
2.2 «КазТрансОйл» акционерлік қоғамының инвестициялық
белгілері
2.3 2004 . 2006 жылдардағы Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар инвестицияларын талдау
3 БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАРДЫ ИНВЕСТИЦИЯЛАУ ПРОБЛЕМАЛАРЫ ЖӘНЕ ОНЫ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Бағалы қағаздарды инвестициялауды реттеу және дамыту жолдары
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Бағалы қағаздар нарығының дамуы оң тенденциялармен және ұзақ мерзімді базалық факторлар жүйесінің бірқалыпты жағдайының сақталуының фонында, оның ішінде курс айырбастаудың тұрақты динамикасында және инфляцияның төменгі дәрежесінде болады.
Бүгін бәріне түсінікті экономиканың негізгі салаларын дамытпай Қазақстанның болашағы жоқ. Инвестициясыз экономиканы дамыту мүмкін емес. Инвестициялық сұранысты белсендіру, экономиканың құрылымын қайта құру, оны түбегей техникалық жаңарту, тиімді техникалық институттарды жасау, ішкі нарықты қорғау, экспортқа көмек беру – бұның бәрі жасалатын реформаның негізі болуы керек.
Көптеген онжылдар бойы Қазақстанда негізінен қаржылық нарықта, оның инфрақұрылымы да: коммерциялық және инвестициялық банктер, биржалар, сақтандыру қорлары және т.б. болған жоқ. Елімізде өнім шығарушылар арасында бәсеке болған жоқ, оның ішінде қоғамдық прогрессті қозғаушы қаржылық бәсекеде болған жоқ. Нарықтық экономика, оның өсуінің көзі болып табылатын қаржылық нарықтың потенциалды мүмкіндіктерін пайдалануды қажет етеді. Құрылымы бойынша еліміздің қаржылық нарығы өзара байланысқан және бірін-бірі толықтыратын үш нарықтан тұрады: ақшалық, несиелік және бағалы қағаздар нарығы .
Бүгін бәріне түсінікті экономиканың негізгі салаларын дамытпай Қазақстанның болашағы жоқ. Инвестициясыз экономиканы дамыту мүмкін емес. Инвестициялық сұранысты белсендіру, экономиканың құрылымын қайта құру, оны түбегей техникалық жаңарту, тиімді техникалық институттарды жасау, ішкі нарықты қорғау, экспортқа көмек беру – бұның бәрі жасалатын реформаның негізі болуы керек.
Көптеген онжылдар бойы Қазақстанда негізінен қаржылық нарықта, оның инфрақұрылымы да: коммерциялық және инвестициялық банктер, биржалар, сақтандыру қорлары және т.б. болған жоқ. Елімізде өнім шығарушылар арасында бәсеке болған жоқ, оның ішінде қоғамдық прогрессті қозғаушы қаржылық бәсекеде болған жоқ. Нарықтық экономика, оның өсуінің көзі болып табылатын қаржылық нарықтың потенциалды мүмкіндіктерін пайдалануды қажет етеді. Құрылымы бойынша еліміздің қаржылық нарығы өзара байланысқан және бірін-бірі толықтыратын үш нарықтан тұрады: ақшалық, несиелік және бағалы қағаздар нарығы .
1. Аналитическая информация о состоянии рынка ценных бумаг Республики Казах¬стан // Рынок ценных бумаг Казахстана, N 1, 2000. С. 19 - 28.
2. Аналитическая информация о состоянии рынка ценных бумаг Республики Казах¬стан // Рынок ценных бумаг Казахстана, N 1, 2000. С. 19 - 28.
3. Аналитическая информация о состоянии рынка ценных бумаг Республики Казах¬стан // Рынок ценных бумаг Казахстана, N 1, 2000. С. 19 - 28.
4. Бексултанова А.Ж. Рынок ценных бумаг Казахстана, Алматы: Атамура, 2000, с.41-53.
5. Берзон Н.И., Булкова Е.А., Кожевников Н.А., Чаленко А.В. Фондовый рынок. М., Вита-пресс. 1998.
6. Галанов В. А., Басова А. И. Рынок ценных бумаг, Алматы, Данкер, 1996.
7. Государственные ценные бумаги. Итоги 2000 года. «Рынок ценных бумаг Казахстана». 2001. № 2. С. 22-27.
8. Джолдасбеков А., Аягузов К. Краткий обзор развития фондового рынка Республики Казахстан в 1991 - 1994 гг. // Рынок ценных бумаг Казахстана. №12, 1999, с. 19-23
9. Джолдасбеков А., Иванова A. Историческая справка о системе государственного регулирования рынка ценных бумаг Peспyблики Казахстан // Рынок ценных бумаг Казахстана. N 6, 1999. С. 30.
10. Есенов Б. Проблемы и перспективы развития фондового рынка в Казахстане//Саясат. N 6, 1999. С. 72.
11. Ильясов К.К. . Финансово-кредитные проблемы развития экономики Казахстана /Под ред.– Алматы: Бiлiм, с. 11-112.
12. Инвестиционные возможности Казах¬стана. А., 1997. С. 112.
13. Информационное сообщение Националь¬ной комиссии // Рынок и право: приложение к журналу "Рынок ценных бумаг Казахстана". N5(6), 1999. С.З.
14. Каленова С.О. О развитии рынка ценных бумаг в Казахстане. // Рынок ценных бумаг Казахстана. №6, 1999. с. 4-5
15. Карагузов Ф. Ценные бумаги и регулирование их обращения в Республике Казахстан. А.: Каржы-Каражат, 1995. С.50-53.
16. Омаров Ж.Ж. Регулирование рынка ценных бумаг // Саясат. №1, 2000. с. 4-8.
17. Основы формирования рынка государственных ценных бумаг // Рынок ценных бу¬маг Казахстана. N9, 1999.С. 3.
18. Привлекательны ли акции ?// Каржы-Каражат. N 5, 1999. С. 68.
19. Рынок ценных бумаг / Под ред. В Л. Галанова, А.И. Басова. М.: Финансы и статистика, 1998. С. 160.
20. Рынок ценных бумаг / Под ред. В Л. Галанова, А.И. Басова. М.: Финансы и статистика, 1998. С. 160.
21. Рынок ценных бумаг Казахстана: проблемы формирования и развития / Под ред. М.Б. Кенжегузина. А., 1998. С. 5.
22. Сейткасимов Г.С., Ильясов Л.А. Ценные бумаги и фондовый рынок. А..- Эконо¬мика, 1998. С. 4-40, 166.
23. Статистический бюллетень Национального банка Республики Казахстан. Алматы, 1998. № 1.
24. Ценные бумаги. Учебник / Под ред. В И Колесникова, B.C. Торкановского. М.: Финансы и статистика, 1998. С. 69.
2. Аналитическая информация о состоянии рынка ценных бумаг Республики Казах¬стан // Рынок ценных бумаг Казахстана, N 1, 2000. С. 19 - 28.
3. Аналитическая информация о состоянии рынка ценных бумаг Республики Казах¬стан // Рынок ценных бумаг Казахстана, N 1, 2000. С. 19 - 28.
4. Бексултанова А.Ж. Рынок ценных бумаг Казахстана, Алматы: Атамура, 2000, с.41-53.
5. Берзон Н.И., Булкова Е.А., Кожевников Н.А., Чаленко А.В. Фондовый рынок. М., Вита-пресс. 1998.
6. Галанов В. А., Басова А. И. Рынок ценных бумаг, Алматы, Данкер, 1996.
7. Государственные ценные бумаги. Итоги 2000 года. «Рынок ценных бумаг Казахстана». 2001. № 2. С. 22-27.
8. Джолдасбеков А., Аягузов К. Краткий обзор развития фондового рынка Республики Казахстан в 1991 - 1994 гг. // Рынок ценных бумаг Казахстана. №12, 1999, с. 19-23
9. Джолдасбеков А., Иванова A. Историческая справка о системе государственного регулирования рынка ценных бумаг Peспyблики Казахстан // Рынок ценных бумаг Казахстана. N 6, 1999. С. 30.
10. Есенов Б. Проблемы и перспективы развития фондового рынка в Казахстане//Саясат. N 6, 1999. С. 72.
11. Ильясов К.К. . Финансово-кредитные проблемы развития экономики Казахстана /Под ред.– Алматы: Бiлiм, с. 11-112.
12. Инвестиционные возможности Казах¬стана. А., 1997. С. 112.
13. Информационное сообщение Националь¬ной комиссии // Рынок и право: приложение к журналу "Рынок ценных бумаг Казахстана". N5(6), 1999. С.З.
14. Каленова С.О. О развитии рынка ценных бумаг в Казахстане. // Рынок ценных бумаг Казахстана. №6, 1999. с. 4-5
15. Карагузов Ф. Ценные бумаги и регулирование их обращения в Республике Казахстан. А.: Каржы-Каражат, 1995. С.50-53.
16. Омаров Ж.Ж. Регулирование рынка ценных бумаг // Саясат. №1, 2000. с. 4-8.
17. Основы формирования рынка государственных ценных бумаг // Рынок ценных бу¬маг Казахстана. N9, 1999.С. 3.
18. Привлекательны ли акции ?// Каржы-Каражат. N 5, 1999. С. 68.
19. Рынок ценных бумаг / Под ред. В Л. Галанова, А.И. Басова. М.: Финансы и статистика, 1998. С. 160.
20. Рынок ценных бумаг / Под ред. В Л. Галанова, А.И. Басова. М.: Финансы и статистика, 1998. С. 160.
21. Рынок ценных бумаг Казахстана: проблемы формирования и развития / Под ред. М.Б. Кенжегузина. А., 1998. С. 5.
22. Сейткасимов Г.С., Ильясов Л.А. Ценные бумаги и фондовый рынок. А..- Эконо¬мика, 1998. С. 4-40, 166.
23. Статистический бюллетень Национального банка Республики Казахстан. Алматы, 1998. № 1.
24. Ценные бумаги. Учебник / Под ред. В И Колесникова, B.C. Торкановского. М.: Финансы и статистика, 1998. С. 69.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 ҚАРЖЫЛЫҚ ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫҢ СИПАТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Бағалы қағаздар және бағалы қағаздар табыстығының түсінігі
1.2 Акцияның және облигацияның табыстығы
1.3 Бағалы қағаздарды инвестициялаудың шетел тәжірибесі
2 ҚАЗАҚСТАНДЫҚ БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАРДЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ БЕЛГІЛЕРІ
2.1 Қазақстанның бағалы қағаздарының инвестициялық
тартымдылығының ерекшеліктері
2.2 КазТрансОйл акционерлік қоғамының инвестициялық
белгілері
2.3 2004 – 2006 жылдардағы Қазақстан Республикасындағы бағалы
қағаздар инвестицияларын талдау
3 БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАРДЫ ИНВЕСТИЦИЯЛАУ ПРОБЛЕМАЛАРЫ ЖӘНЕ ОНЫ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Бағалы қағаздарды инвестициялауды реттеу және дамыту жолдары
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
Бағалы қағаздар нарығының дамуы оң тенденциялармен және ұзақ мерзімді
базалық факторлар жүйесінің бірқалыпты жағдайының сақталуының фонында, оның
ішінде курс айырбастаудың тұрақты динамикасында және инфляцияның төменгі
дәрежесінде болады.
Бүгін бәріне түсінікті экономиканың негізгі салаларын дамытпай
Қазақстанның болашағы жоқ. Инвестициясыз экономиканы дамыту мүмкін емес.
Инвестициялық сұранысты белсендіру, экономиканың құрылымын қайта құру, оны
түбегей техникалық жаңарту, тиімді техникалық институттарды жасау, ішкі
нарықты қорғау, экспортқа көмек беру – бұның бәрі жасалатын реформаның
негізі болуы керек.
Көптеген онжылдар бойы Қазақстанда негізінен қаржылық нарықта, оның
инфрақұрылымы да: коммерциялық және инвестициялық банктер, биржалар,
сақтандыру қорлары және т.б. болған жоқ. Елімізде өнім шығарушылар арасында
бәсеке болған жоқ, оның ішінде қоғамдық прогрессті қозғаушы қаржылық
бәсекеде болған жоқ. Нарықтық экономика, оның өсуінің көзі болып табылатын
қаржылық нарықтың потенциалды мүмкіндіктерін пайдалануды қажет етеді.
Құрылымы бойынша еліміздің қаржылық нарығы өзара байланысқан және бірін-
бірі толықтыратын үш нарықтан тұрады: ақшалық, несиелік және бағалы
қағаздар нарығы[1].
Қазақстанның қатты орталықтандырылған жоспарлы экономикадан,
мемлекетпен реттелетін нарықтық экономикаға өтуі Қазақстанда орнаған
экономикалық жағдай тез және ғылыми дәлелденген қаржылық нарық жасауды
талап етеді, оның негізгі бөлімі – халық шаруашылық құрылымын тез реттеу,
өндіріс құлдырауын тоқтататын, тиімді өндірістер салаларын дамытатын
қабілеті бар бағалы қағаздар нарығы.
Бағалы қағаздар нарығының негізгі рөлі Қазақстанның ұлттық валютасын
тұрақтандыруға, инфляция темпін төмендетуге бағытталған. Бағалы қағаздар
нарығы – бұл өзіндік жүйе емес, ал нарықтық экономиканың жан жақты
дамуынсыз жұмыс істей алмайтын нарық сегменті. Қаржылық нарықтың жағдайы
бір қатар факторларға тәуелді, оның ішінде негізгі рөлді инфляция атқарады.
Себебі, өнім шығару кезінде және инфляцияның өсуі кезінде нарықтық қордың
мүмкіншілігі жинақтаулардың көмегімен инфляциядан қорғаушы болып табылады
[2].
Бағалы қағаздар нарығы – нарықтық экономикадағы өтіп жатқан
процесстердің реттеушісі. Бұл көбінесе капиталды инвестициялау процесіне
қатысты. Бағалы қағаздар нарығы капиталдың нақты формаларына несие
берушілермен, қарыз алушылардың орнататын құндары бойынша нақты проектерді
жүзеге асыру үшін тиімді шоғырлануға және керекті қаражаттарды сатуға
мүмкіндік береді.
Бағалы қағаздар негізгі салалық өндірістер үшін капиталдың қажетті
көзі болып табылады. Инвестициялық портфельді тиімді қалыптастыру және
стратегиялық басқару қазіргі инвестиция теориясында ең негізгі проблема
болып тұр.
Қаражаттарды бағалы қағазға салған кезде инвестор максимальды табыс
табуды көздейді, бірақ та табыс үнемі тәуекелдікке тура пропорционал.
Сондықтан инвесторға осы екі факторға тиімді сәйкестік табу.
Ақырғы онжылдықта нарықтық экономиканың дамуына байланысты еліміздің
бағалы қағаздар нарығы біршама өзгерді.
Курстық жұмыстың мақсаты Қазақстандағы бағалы қағаздар нарығының және
бағалы қағаздарды инвестициялау жағдайын зерттеу.
Мақсатқа жету үшін келесі мәселелерді қойып оны шешу керек:
- Бағалы қағаздардың мәні және түрлерін анықтау керек, сонымен қатар
Қазақстандағы бағалы қағаздар нарығының пайда болуы мен дамуын
қарастыру керек
- Бағалы қағаздар нарығын және оны инвестициялау жағдайын және нарықтық
қорда банктердің қызметін зерттеу керек.
- Бағалы қағаздар нарығының проблемалары және оның мүмкіншіліктерін
зерттеу керек.
1 ҚАРЖЫЛЫҚ ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫҢ СИПАТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Бағалы қағаздар және бағалы қағаздар табыстығының түсінігі
Қаржылық инвестиция – бұл болашақта пайда табу мақсатында қаржылық
құралдарға салынған қаражаттар, онда басты рөлді бағалы қағаздар
атқарады.[3]
Қаржы құралдарын мынаған бөледі:
- Қаржылық активтер: ақшалық қаражаттар, пайдалануға шектелмеген оның
теңбе-теңдері,; дебиторлық берешекҒ қаржылық инвестиция; қайта
сатуға арналған қаржылық активтер; басқа да қаржылық активтер;
- Қаржылық міндеттемелер – қайта сатуға арналған және басқа да
қаржылық міндеттемелерді орындауға арналған қаржылық міндеттемелер;
- өзіндік капиталдың құралдары – бұл қарапайым акциялар мен басқада
өзіндік капитал;
- бос қаржылық құралдар – фьючерлік келісімдер, форвардық келісімдер
және де бос бағалы қағаздар.
Негізгі қаржылық құрал бұл бағалы қағаз. Бұл эмитентке қатысты
меншіктік немесе қарыз құқығын көрсететін документ, ол нарықта еркін
қозғала алады және сатып алу – сату объектісі бола алады. Бағалы қағаздар
қолдан қолға берілмейді, немесе индоссамент жолы арқылы беріледі.
Көрсетушіге бағалы қағаздар еркін айналады.
Бағалы қағаздың документсіз формасы – бұл бағалы қағазға меншік
құқығын дәлелдейтін есеп жазуы.
Бағалы қағаздың документті формасы – бұл бағалы қағаздың қағазды
формасы, онда нақты эмиссияның бағалы қағаз түрінің сәйкес реквизиттары
бар. Бағалы қағаздарды документті формада шығару сертификаттарды жасау
арқылы эмитент жолымен жүргізіледі. Олар бағалы қағаздар және нарықтық қор
бойынша мемлекеттік комиссия талабының есебімен шығарылады.
Қазақстандағы жұмыс істейтін заң бойынша нарықтық қорда бағалы
қағаздардың мынандай түрлері шығып, айналымға түсуі мүмкін:
1. Негізгілер (ұзақ мерзімді және меншік құқықты):
- акциялар;
- ішкі және сыртқы мемлекеттік қарыздардың облигациялары;
- кәсіпорынның облигациялары;
- республиканың казначейлық міндеттемелері;
- жинақтауыш сертификаттар;
- инвестициялық сертификаттар;
- векселдер.
2. Еркін бағалы қағаздар:
- форвардық (фьючерлік) келісімдер;
- опциондар (варранттар);
- депозиттік келісімдер (куәлік).
Акция — бұл акционерлік қоғамның капиталының бөлігіне салынған салымды
куәләндіратын және одан пайда алынатын құқық – дивидент немесе акционерлік
қоғамды басқару құқығы туралы бағалы қағаз. Акция аттақ немесе арнайы болуы
мүмкін. Азаматтар атты акциялардың меншік иесі болуға құқылы.
Арнайы акциялар меншік иесіне дивидент алуға және акционерлік қоғамның
меншіктерін таратуға немесе толық жабуға құқық береді.Арнайы акцияларды
ұстаушылар акционерлік қоғамның жұмысына араласуға құқылы емес. Арнайы
акциялар акционерлік қоғамның салмақты қорының 10 пайыз мөлшерінде
шығарылады. Ақционерлік қоғамның шаруашылық жағдайындағы өз қарыздарын өтеу
үшін акция шығаруға рұқсат берілмейді. Акция бөлінбейтін болады. Акция
бойынша дивиденттер жылына бір рет төленеді.
Облигация – бұл оны иемденушінің ақша қаражатын керек уақытта салуды
дәлелдеуші және уақытында осы бағалы қағаздың номинальды бағасын қайтару
міндетін дәлелдейтін бағалы қағаз.
Облигацияның мынадай түрлері шығарылады:
а) ішкі және аудандық қарыздар облигациясы;
б) кәсіпорын облигациясы.
Ішкі және аудандық қарыздар облигациясын шығару туралы шешімді
Қазақстанның министрлігі қабылдайды. Кәсіпорынның облигациясын шығару
шешімін эмитент қабылдайды және ол протоколға енгізіледі.
Акционерлік қоғам өзінің салмақтық қорының 25 пайызынан кем емес
соммада және облигацияның толық құнын төлегеннен кейін облигацияларды
шығара алады.
Облигацияның барлық түрлері азаматтармен өзінің қаражаттарына алынады,
ал кәсіпорындар салық және банктік несие пайыздары төленгеннен кейінгі
пайдаға алынады.
Облигацияның барлық түрлері теңгемен төленеді, керек жағдайда шетел
валютасында төленеді.
Қазақстанның казначейлық міндеттемелер — бұл арнайы азаматқа арналған
бағалы қағаз, олар халық арасында еркін негізде таратылады және қаржылық
табыс алу үшін меншік иелерінің өзіндік қаражаттарын салуды қажет етеді.
Казначейлық міндеттемелердің мынадай түрлері шығарылады:
а) ұзақ мерзімді — 5-тен 10 жылға дейін;
б) орта мерзімді — 1-ден 5 жылға дейін;
в) қысқа мерзімді — бір жылға дейін.
Ұзақ және орта мерзімді казначейлық міндеттемелерді шығару шешімін
Қазақстанның үкіметі қабылдайды. Ал қысқа мерзімді казначейлық
міндеттемелерді шығару шешімін қаржы министрлігі қабылдайды.
Жинақтаушы сертификат – бұл ақша қаражаттарын депозитке алу туралы
банктің жазбаша куәлігі, ол салымшының қандайда бір уақыт өткеннен кейін
пайыз мөлшерін алу мүмкіндігін береді. Жинақтаушы сертификаттар жылдам және
талап етуге дейін, аттық және арнайы болып бөлінеді.
Инвестициялық сертификат – бұл инвестициялық қор немесе инвестициялық
компания жығаратын, дивиденд түрінде табыс беретін бағалы қағаз. [3, c.56]
Инвестициялық сертификаттар оның кез келген иесіне бірдей құқық береді
және ашық сату жолдарымен қойылуы мүмкін.
Пайлық инвестициялық қордың инвестициялық сертификаттарының қойылуы
және айналымға түсуі Жалпы инвестиция жасау туралы заңмен орнатылады.
Вексель – бұл уақыты келгенде вексель иесіне қандайда бір ақша төлеуді
дәлелдейтін ақшалы міндеттемелердің бағалы қағазы.
Коммерциялық, қаржылық және белгіленген вексельдер болып бөлінеді.
Бағалы қағаздардың ерекше тобы болып заңмен орнатылған реквизиттар
және міндеттемелерді дәлелдейтін, оларды орындағанда меншік құқығы базалық
активке айналатын еркін бағалы қағаздар табылады.
1.2 Акцияның және облигацияның табыстығы
Табыс – ақшалық бірлікпен өлшенетін, түскен табыспен шығыс арасындағы
айырым. Табыстылық – пайызбен бағаланатын, табыстың шығысқа қатынасы.
Акцияны инвестициялау қаржылық инвестицияның бір түрі болып табылады,
яғни табыс алу үшін ақшыны қаржылық активке салу. Акцияға салымдар табысты
деп есептеледі, егер табыс ортанарықтықтан жоғары болса. Бұл табыстың
құрылымы дивидендтер және құнның өсу курсы болып табылады.
Бағалы қағазды ұстаушы бола тұрып, инвестор акция бойынша дивиденд
алуды ғана күтеді, яғни бағалы қағаз бойынша ағымды төлемдер. Дивиденд
мөлшерін анықтаушы факторлар оның төлем шарттары, директорлар советінің
шешімі немесе акционерлерді жиналысының шешімі бойынша таза пайданың
салмағы және оны тарату пропорциясы.акцияны жүзеге асырғаннан кейін оны
ұстаушы екінші құраушы табысты ала алады, яғни құнның курстың өсуін. Бұл
табыс сату құнымен сатып алу құнының айырымы ретінде есептеледі.
Акция бойынша табыс инвестициондық периодқа тәуелді.
Егер А инвестор ұзақ мерзімді инвестиция жасаса және акцияның
табыстылығы бағаланатын инвестициялық периодқа оны сату кірмейді, яғни
ағымды пайда төленетін дивиденд мөлшерімен анықталады. Мұндай уақытта
ағымды табыстылық қарастырылады, яғни акцияны жүзеге асыру есебінсіз, ол
алынған дивидендтің акцияны алған бағаға қатынасы арқылы есептеледі. (1).
(1)
мұндағы, В – бағалы қағаз бойынша ағымды төлемдер; Ц – акцияны алу бағасы;
Дх – табыстылық.
Сонымен қатар, нарықтық ағымдық табыстылықты есептеуге болады, ол
әрбір уақыт мезетінде болатын баға деңгейіне тәуелді болады(2):
(2)
мұндағы, Цр – нарықта қазіргі уақыттағы баға; Дхр – ағымды нарықтық
табыстылық.
Егер акцияны бағалайтын инвестициялық период дивиденд бойынша төлемді
және оны сатумен аяқталса, онда табыс құнның өзгеруін есепке ала
отырғандағы дивидендтердің жиынтығы, яғни
Д = Σ В+ (Ц1 – Ц),
мұндағы Ц1 – сату бағасы; Д – табыс.
Егер инвестор өзінің бағалы қағазын сатып жіберсе, онда инвестициялық
период мына формула бойынша есептеледі (3):
(3)
ал егер инвестициялық период бір жылдан артық болса, онда табыстылықтың
соңғы формуласы мынандай болады:
(4)
мұндағы, Дхк – соңғы табыстылық; Т1 – инвесторда акцияның болған уақыты.
Егер инвестициялық период дивидендтерді төлеуді қарастырмаса, онда
табыс сатып алу және сату айырымымен есептеледі. Сонымен,
Д = Ц1 – Ц
және ол кез келген шама болуы мүмкін: теріс, оң және нөлдік.
Мұндай жағдайда акцияның табыстылығы сатып алу бағасының сату және
сатып алу айырымының қатынасымен анықталады:
(5)
Акцияның табыстылығына әсер ететін негізгі факторларға мынаны
жатқызуға болады:
- дивиденд төлемдерінің мөлшері;
- нарық бағаларының тербелуі;
- инфляция деңгейі;
Акцияны табыстылығы бойынша бірнеше категорияға бөледі:
- жоғары өтемшілдігі бар акция, ол бойынша белсенді келісімдер
жүргізіледі және ол аз тербеліс кезінде де табыс әкеледі;
- құндық курсының өсуі бойынша көсбасшы саналатын акция, премиальды
деп аталады.
Келесі топқа нарықтық баға тербелісі жоқ акциялар жатады, яғни
олардың табыстылығы бірінші топқа қарағанда төмен, бірақта онда тұрақты
дивиденд сипаттайды. Ондай операцияларға көбінесе мыналар жатады:
- "орталықты" – бүкіл топқа әсер ететін акциялар тобының көсбасшысы;
- "көк фишкалар" – нарықта тұрақты болып есептелетін мықты
компаниялардың, несиелік ұйымдардың акциялары;
- "екінші эшалон акциялары" ірі, бірақ жас компанияларға жататын
акциялар. Бұлар инвесторлардың сенімділігін көп арттырмайды;
- "қорғаушы" жоғары инвестициялық белгілері бар, егер нарықта баға құны
түссе де, курсты төмен түсірмейтін ірі компанияның акциялары. Мұнда
жоғары тұрақты дивидендтер. Бұл топтың акциялары үшін қысқа және орта
мерзімді инвестициялар жасау мүмкін.
Акцияны алған кезде инвестор бүгінгі күнгі табысты ғана күтпейді,
сонымен қатар болашақтағы курстың өсуі мен жоғары дивидендті күтеді. Бұл
үміттерді ұйқылы акциялар - белсенсіз анықтауға мүмкіндік береді.
Табысты төлеу купондық және дисконттық облигациялар болып бөлінеді.
Облигацияның түріне байланысты ол екі тәсілмен табыс әкелуі мүмкін:
Біріншіден, қарыз бойынша пайыздық ставка формасында, ол көп жағдайда
белгілі жылдық қосындыны береді, ол жарты жылда немесе жылына бір рет
төленуі мүмкін.
Екіншіден, капиталдың өсуі бойынша. Ол облигацияны сатып алу бағасымен
және инвестор сататын бағаның айырымы ретінде өрнектеледі.
Купон сандық проценттік ставкасы көрсетілген кесілген талоннан тұрады.
Купондық табыс төлеу бойынша облигациялар былай бөлінеді: белгіленген
купондық ставкалы облигациялар, еркін купондық ставкалы облигациялар,
бірқалыпты купондық ставкасы өсетін облигациялар. Купондық ставка
номиналдан төмен сатылады – дисконттық, немесе номиналдан жоғары –
премиямен. Мұндай жағдайда облигациядан толық табыс төленген купондар
бойынша сату және сатып алу бағасының айырымы ретінде плюс-минус болып
табылады.
Облигацияның курстық бағасын қалыптастыру үшін принципиалды мән, яғни
оның табыстылығ банктік депозиттің деңгейі бойынша есептеледі. Себебі
инвестордың көз қарасы бойынша банктік депозит табысты активтер салымы
болып табылады.
Облигацияның бағасы оның номиналымен тығыз байланысты, себебі
номиналды құн бойынша жабылады. Сондықтан күрделі процент болғандықтан
келесі формуламен есептеледі:
- дисконттық облигация бойынша
Цк =
Мұндағы, Цк – облигацияның курстық бағасы; Н – облигация номиналы; r –
пайыздық ставка.
Демек бұл облигация үшін табыстылық формуласы мына түрде болады:
мұндағы Д - табыстылық
- белгіленген купондық облигация үшін
мұндағы, К – купондық ставка.
Купондық облигацияның табыстылығын есептеудің бірнеше түрі бар. Бұл
курстық жұмыста ең қарапайымы қарастырылады. Бұл әдісте де ағымды табысқа
капиталдың өсуі қосылады және ол мына формуламен есептеледі:
1.3 Бағалы қағаздарды инвестициялаудың шетел тәжірибесі
Бағалы қағаздар нарығы Ресейде 10-12 жыл бұрын қалыптаса бастады. РФ
БҚН пайда болуы экономикалық емес жағдайлардан туды, бұл оның батыстық
модельде құрылуын әкелді. Бірақта әлемдік бағалы қағаздар нарығының бір
құраушы бөлігі болғандықтан, РФ нарықтық қорының өзінің ерекшеліктері бар.
Біріншіден, ресейдің бағалы қағаздар нарығы ұзақ уақыт бойы
спекулятивтік операцияларды жүзеге асырушы механизм болды, сондықтан қазір
сату көлемінің құрылымының мәнді бөлігі таза спекулятивті болып отыр.
Сонымен қатар, ресейлік бағалы қағаздардың өте төмен өтемшілдігін айта
кету керек, яғни оның екінші нарығы мүлдем жоқ. Сонда да, екінші нарықта
акцияларды сату көлемі үнем, қарқынды өсуде. Ресейдің өтемшіл бағалы
қағаздары болып өндірістік сферадағы, экспортқа бағытталған кәсіпорындардың
акциялары табылады. Ұйымдастырылған нарықта 200 ресейлік компаниялардың
акциялары айналымда жүрседе тұрақты келісімдер бірнеше эмитетнт шеңберінде
ғана жүргізіледі.
Ресейлік нарықта барлық акцияларды екі топқа бөлуге болады: өтемшіл
акциялар (көк фишкалар) және басқа қалған акциялар. "Көк фишкалылыарды"
саусақпен санарлай - бұл РАО ЕЭС, "Газпром", "Сургутнефтегаз", Сбербанк,
"Ростелеком" және тағы басқа. Қалған мыңдағаны биржада айналымда және
олармен келсімдер өте аз жүргізіледі. Акцияның өтемшілдігі олар қалай
белсенді сатылатынын көрсетеді.
Акцияның өтемшілдіктің негізгі сипаты оның биржадағы күндізгі айналымы.
Акцияның күндізгі айналымы қаншама көп болса, соншама бағасындағы
айырмашылық төмен болады. ММВБ-дағы күндізгі айналымда РАО ЕАС-тің
акциялары, ал одан кейін Лукойл.
Соңғы уақытта ресейлік бағалы қағаздар нарығында біршама оң
өзгерістер бар, мысалы ресей компанияларының 30 – 40 пайыз акциялары ішкі
нарықта. Сонымен қатар ресей компанияларының АДР, ГДР-3 деген қаржылық
инструменттерді шығару қызығушылықтары туып отыр, оның мақсаты шетел
капиталын тарту. 2006 жылдың нәтижесі бойынша акция инвестордың ең табысты
салымы болып табылатындығы көрсетілді. РТС индексі – акция нарығының
негізгі индикаторы – бір жылдың ішінде 57,3% өсті. Басқаша айтқанда 59
акциядан тұратын портфель бір жарым есе өсті. Акциялардың өсуінің негізі
2006 жылғы ІВТ-тың 6,8% өсу болды.
2 ҚАЗАҚСТАНДЫҚ БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАРДЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ БЕЛГІЛЕРІ
2.1 Қазақстанның бағалы қағаздарының инвестициялық тартымдылығының
ерекшеліктері
Бірақта әлемдік бағалы қағаздар нарығының бір құраушы бөлігі
болғандықтан, Қазақсатан республикасының нарықтық қорының өзінің
ерекшеліктері бар.
Біріншіден, қазақстандық бағалы қағаздар нарығы ұзақ уақыт бойы
спекулятивтік операцияларды жүзеге асырушы механизм болды, сондықтан қазір
сату көлемінің құрылымының мәнді бөлігі таза спекулятивті болып отыр.
Сонымен қатар, қазақстандық бағалы қағаздардың өте төмен өтемшілдігін
айта кету керек, яғни оның екінші нарығы мүлдем жоқ. Оған қарамастан,
екінші нарықта акцияларды сату көлемі үнем, қарқынды өсуде. Қазақстандық
өтемшіл бағалы қағаздары болып өндірістік сферадағы, экспортқа бағытталған
кәсіпорындардың акциялары табылады. Ұйымдастырылған нарықта 50 қазақстандық
компаниялардың акциялары айналымда жүрседе тұрақты келісімдер бірнеше
эмитент шеңберінде ғана жүргізіледі.
Қазақстандық нарықта барлық акцияларды екі топқа бөлуге болады:
өтемшіл акциялар (көк фишкалар) және басқа қалған акциялар. "Көк
фишкалылыарды" саусақпен санарлай - бұл Қазақмыс, "КазТрансОйл",
"КазТрансГаз", ТұранӘлемБанк, "Казахтелеком" және тағы басқалар. Өтемшілдік
рейтингтің бірінші орындарында осы көк фишкалы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
1 ҚАРЖЫЛЫҚ ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫҢ СИПАТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Бағалы қағаздар және бағалы қағаздар табыстығының түсінігі
1.2 Акцияның және облигацияның табыстығы
1.3 Бағалы қағаздарды инвестициялаудың шетел тәжірибесі
2 ҚАЗАҚСТАНДЫҚ БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАРДЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ БЕЛГІЛЕРІ
2.1 Қазақстанның бағалы қағаздарының инвестициялық
тартымдылығының ерекшеліктері
2.2 КазТрансОйл акционерлік қоғамының инвестициялық
белгілері
2.3 2004 – 2006 жылдардағы Қазақстан Республикасындағы бағалы
қағаздар инвестицияларын талдау
3 БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАРДЫ ИНВЕСТИЦИЯЛАУ ПРОБЛЕМАЛАРЫ ЖӘНЕ ОНЫ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Бағалы қағаздарды инвестициялауды реттеу және дамыту жолдары
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
Бағалы қағаздар нарығының дамуы оң тенденциялармен және ұзақ мерзімді
базалық факторлар жүйесінің бірқалыпты жағдайының сақталуының фонында, оның
ішінде курс айырбастаудың тұрақты динамикасында және инфляцияның төменгі
дәрежесінде болады.
Бүгін бәріне түсінікті экономиканың негізгі салаларын дамытпай
Қазақстанның болашағы жоқ. Инвестициясыз экономиканы дамыту мүмкін емес.
Инвестициялық сұранысты белсендіру, экономиканың құрылымын қайта құру, оны
түбегей техникалық жаңарту, тиімді техникалық институттарды жасау, ішкі
нарықты қорғау, экспортқа көмек беру – бұның бәрі жасалатын реформаның
негізі болуы керек.
Көптеген онжылдар бойы Қазақстанда негізінен қаржылық нарықта, оның
инфрақұрылымы да: коммерциялық және инвестициялық банктер, биржалар,
сақтандыру қорлары және т.б. болған жоқ. Елімізде өнім шығарушылар арасында
бәсеке болған жоқ, оның ішінде қоғамдық прогрессті қозғаушы қаржылық
бәсекеде болған жоқ. Нарықтық экономика, оның өсуінің көзі болып табылатын
қаржылық нарықтың потенциалды мүмкіндіктерін пайдалануды қажет етеді.
Құрылымы бойынша еліміздің қаржылық нарығы өзара байланысқан және бірін-
бірі толықтыратын үш нарықтан тұрады: ақшалық, несиелік және бағалы
қағаздар нарығы[1].
Қазақстанның қатты орталықтандырылған жоспарлы экономикадан,
мемлекетпен реттелетін нарықтық экономикаға өтуі Қазақстанда орнаған
экономикалық жағдай тез және ғылыми дәлелденген қаржылық нарық жасауды
талап етеді, оның негізгі бөлімі – халық шаруашылық құрылымын тез реттеу,
өндіріс құлдырауын тоқтататын, тиімді өндірістер салаларын дамытатын
қабілеті бар бағалы қағаздар нарығы.
Бағалы қағаздар нарығының негізгі рөлі Қазақстанның ұлттық валютасын
тұрақтандыруға, инфляция темпін төмендетуге бағытталған. Бағалы қағаздар
нарығы – бұл өзіндік жүйе емес, ал нарықтық экономиканың жан жақты
дамуынсыз жұмыс істей алмайтын нарық сегменті. Қаржылық нарықтың жағдайы
бір қатар факторларға тәуелді, оның ішінде негізгі рөлді инфляция атқарады.
Себебі, өнім шығару кезінде және инфляцияның өсуі кезінде нарықтық қордың
мүмкіншілігі жинақтаулардың көмегімен инфляциядан қорғаушы болып табылады
[2].
Бағалы қағаздар нарығы – нарықтық экономикадағы өтіп жатқан
процесстердің реттеушісі. Бұл көбінесе капиталды инвестициялау процесіне
қатысты. Бағалы қағаздар нарығы капиталдың нақты формаларына несие
берушілермен, қарыз алушылардың орнататын құндары бойынша нақты проектерді
жүзеге асыру үшін тиімді шоғырлануға және керекті қаражаттарды сатуға
мүмкіндік береді.
Бағалы қағаздар негізгі салалық өндірістер үшін капиталдың қажетті
көзі болып табылады. Инвестициялық портфельді тиімді қалыптастыру және
стратегиялық басқару қазіргі инвестиция теориясында ең негізгі проблема
болып тұр.
Қаражаттарды бағалы қағазға салған кезде инвестор максимальды табыс
табуды көздейді, бірақ та табыс үнемі тәуекелдікке тура пропорционал.
Сондықтан инвесторға осы екі факторға тиімді сәйкестік табу.
Ақырғы онжылдықта нарықтық экономиканың дамуына байланысты еліміздің
бағалы қағаздар нарығы біршама өзгерді.
Курстық жұмыстың мақсаты Қазақстандағы бағалы қағаздар нарығының және
бағалы қағаздарды инвестициялау жағдайын зерттеу.
Мақсатқа жету үшін келесі мәселелерді қойып оны шешу керек:
- Бағалы қағаздардың мәні және түрлерін анықтау керек, сонымен қатар
Қазақстандағы бағалы қағаздар нарығының пайда болуы мен дамуын
қарастыру керек
- Бағалы қағаздар нарығын және оны инвестициялау жағдайын және нарықтық
қорда банктердің қызметін зерттеу керек.
- Бағалы қағаздар нарығының проблемалары және оның мүмкіншіліктерін
зерттеу керек.
1 ҚАРЖЫЛЫҚ ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫҢ СИПАТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Бағалы қағаздар және бағалы қағаздар табыстығының түсінігі
Қаржылық инвестиция – бұл болашақта пайда табу мақсатында қаржылық
құралдарға салынған қаражаттар, онда басты рөлді бағалы қағаздар
атқарады.[3]
Қаржы құралдарын мынаған бөледі:
- Қаржылық активтер: ақшалық қаражаттар, пайдалануға шектелмеген оның
теңбе-теңдері,; дебиторлық берешекҒ қаржылық инвестиция; қайта
сатуға арналған қаржылық активтер; басқа да қаржылық активтер;
- Қаржылық міндеттемелер – қайта сатуға арналған және басқа да
қаржылық міндеттемелерді орындауға арналған қаржылық міндеттемелер;
- өзіндік капиталдың құралдары – бұл қарапайым акциялар мен басқада
өзіндік капитал;
- бос қаржылық құралдар – фьючерлік келісімдер, форвардық келісімдер
және де бос бағалы қағаздар.
Негізгі қаржылық құрал бұл бағалы қағаз. Бұл эмитентке қатысты
меншіктік немесе қарыз құқығын көрсететін документ, ол нарықта еркін
қозғала алады және сатып алу – сату объектісі бола алады. Бағалы қағаздар
қолдан қолға берілмейді, немесе индоссамент жолы арқылы беріледі.
Көрсетушіге бағалы қағаздар еркін айналады.
Бағалы қағаздың документсіз формасы – бұл бағалы қағазға меншік
құқығын дәлелдейтін есеп жазуы.
Бағалы қағаздың документті формасы – бұл бағалы қағаздың қағазды
формасы, онда нақты эмиссияның бағалы қағаз түрінің сәйкес реквизиттары
бар. Бағалы қағаздарды документті формада шығару сертификаттарды жасау
арқылы эмитент жолымен жүргізіледі. Олар бағалы қағаздар және нарықтық қор
бойынша мемлекеттік комиссия талабының есебімен шығарылады.
Қазақстандағы жұмыс істейтін заң бойынша нарықтық қорда бағалы
қағаздардың мынандай түрлері шығып, айналымға түсуі мүмкін:
1. Негізгілер (ұзақ мерзімді және меншік құқықты):
- акциялар;
- ішкі және сыртқы мемлекеттік қарыздардың облигациялары;
- кәсіпорынның облигациялары;
- республиканың казначейлық міндеттемелері;
- жинақтауыш сертификаттар;
- инвестициялық сертификаттар;
- векселдер.
2. Еркін бағалы қағаздар:
- форвардық (фьючерлік) келісімдер;
- опциондар (варранттар);
- депозиттік келісімдер (куәлік).
Акция — бұл акционерлік қоғамның капиталының бөлігіне салынған салымды
куәләндіратын және одан пайда алынатын құқық – дивидент немесе акционерлік
қоғамды басқару құқығы туралы бағалы қағаз. Акция аттақ немесе арнайы болуы
мүмкін. Азаматтар атты акциялардың меншік иесі болуға құқылы.
Арнайы акциялар меншік иесіне дивидент алуға және акционерлік қоғамның
меншіктерін таратуға немесе толық жабуға құқық береді.Арнайы акцияларды
ұстаушылар акционерлік қоғамның жұмысына араласуға құқылы емес. Арнайы
акциялар акционерлік қоғамның салмақты қорының 10 пайыз мөлшерінде
шығарылады. Ақционерлік қоғамның шаруашылық жағдайындағы өз қарыздарын өтеу
үшін акция шығаруға рұқсат берілмейді. Акция бөлінбейтін болады. Акция
бойынша дивиденттер жылына бір рет төленеді.
Облигация – бұл оны иемденушінің ақша қаражатын керек уақытта салуды
дәлелдеуші және уақытында осы бағалы қағаздың номинальды бағасын қайтару
міндетін дәлелдейтін бағалы қағаз.
Облигацияның мынадай түрлері шығарылады:
а) ішкі және аудандық қарыздар облигациясы;
б) кәсіпорын облигациясы.
Ішкі және аудандық қарыздар облигациясын шығару туралы шешімді
Қазақстанның министрлігі қабылдайды. Кәсіпорынның облигациясын шығару
шешімін эмитент қабылдайды және ол протоколға енгізіледі.
Акционерлік қоғам өзінің салмақтық қорының 25 пайызынан кем емес
соммада және облигацияның толық құнын төлегеннен кейін облигацияларды
шығара алады.
Облигацияның барлық түрлері азаматтармен өзінің қаражаттарына алынады,
ал кәсіпорындар салық және банктік несие пайыздары төленгеннен кейінгі
пайдаға алынады.
Облигацияның барлық түрлері теңгемен төленеді, керек жағдайда шетел
валютасында төленеді.
Қазақстанның казначейлық міндеттемелер — бұл арнайы азаматқа арналған
бағалы қағаз, олар халық арасында еркін негізде таратылады және қаржылық
табыс алу үшін меншік иелерінің өзіндік қаражаттарын салуды қажет етеді.
Казначейлық міндеттемелердің мынадай түрлері шығарылады:
а) ұзақ мерзімді — 5-тен 10 жылға дейін;
б) орта мерзімді — 1-ден 5 жылға дейін;
в) қысқа мерзімді — бір жылға дейін.
Ұзақ және орта мерзімді казначейлық міндеттемелерді шығару шешімін
Қазақстанның үкіметі қабылдайды. Ал қысқа мерзімді казначейлық
міндеттемелерді шығару шешімін қаржы министрлігі қабылдайды.
Жинақтаушы сертификат – бұл ақша қаражаттарын депозитке алу туралы
банктің жазбаша куәлігі, ол салымшының қандайда бір уақыт өткеннен кейін
пайыз мөлшерін алу мүмкіндігін береді. Жинақтаушы сертификаттар жылдам және
талап етуге дейін, аттық және арнайы болып бөлінеді.
Инвестициялық сертификат – бұл инвестициялық қор немесе инвестициялық
компания жығаратын, дивиденд түрінде табыс беретін бағалы қағаз. [3, c.56]
Инвестициялық сертификаттар оның кез келген иесіне бірдей құқық береді
және ашық сату жолдарымен қойылуы мүмкін.
Пайлық инвестициялық қордың инвестициялық сертификаттарының қойылуы
және айналымға түсуі Жалпы инвестиция жасау туралы заңмен орнатылады.
Вексель – бұл уақыты келгенде вексель иесіне қандайда бір ақша төлеуді
дәлелдейтін ақшалы міндеттемелердің бағалы қағазы.
Коммерциялық, қаржылық және белгіленген вексельдер болып бөлінеді.
Бағалы қағаздардың ерекше тобы болып заңмен орнатылған реквизиттар
және міндеттемелерді дәлелдейтін, оларды орындағанда меншік құқығы базалық
активке айналатын еркін бағалы қағаздар табылады.
1.2 Акцияның және облигацияның табыстығы
Табыс – ақшалық бірлікпен өлшенетін, түскен табыспен шығыс арасындағы
айырым. Табыстылық – пайызбен бағаланатын, табыстың шығысқа қатынасы.
Акцияны инвестициялау қаржылық инвестицияның бір түрі болып табылады,
яғни табыс алу үшін ақшыны қаржылық активке салу. Акцияға салымдар табысты
деп есептеледі, егер табыс ортанарықтықтан жоғары болса. Бұл табыстың
құрылымы дивидендтер және құнның өсу курсы болып табылады.
Бағалы қағазды ұстаушы бола тұрып, инвестор акция бойынша дивиденд
алуды ғана күтеді, яғни бағалы қағаз бойынша ағымды төлемдер. Дивиденд
мөлшерін анықтаушы факторлар оның төлем шарттары, директорлар советінің
шешімі немесе акционерлерді жиналысының шешімі бойынша таза пайданың
салмағы және оны тарату пропорциясы.акцияны жүзеге асырғаннан кейін оны
ұстаушы екінші құраушы табысты ала алады, яғни құнның курстың өсуін. Бұл
табыс сату құнымен сатып алу құнының айырымы ретінде есептеледі.
Акция бойынша табыс инвестициондық периодқа тәуелді.
Егер А инвестор ұзақ мерзімді инвестиция жасаса және акцияның
табыстылығы бағаланатын инвестициялық периодқа оны сату кірмейді, яғни
ағымды пайда төленетін дивиденд мөлшерімен анықталады. Мұндай уақытта
ағымды табыстылық қарастырылады, яғни акцияны жүзеге асыру есебінсіз, ол
алынған дивидендтің акцияны алған бағаға қатынасы арқылы есептеледі. (1).
(1)
мұндағы, В – бағалы қағаз бойынша ағымды төлемдер; Ц – акцияны алу бағасы;
Дх – табыстылық.
Сонымен қатар, нарықтық ағымдық табыстылықты есептеуге болады, ол
әрбір уақыт мезетінде болатын баға деңгейіне тәуелді болады(2):
(2)
мұндағы, Цр – нарықта қазіргі уақыттағы баға; Дхр – ағымды нарықтық
табыстылық.
Егер акцияны бағалайтын инвестициялық период дивиденд бойынша төлемді
және оны сатумен аяқталса, онда табыс құнның өзгеруін есепке ала
отырғандағы дивидендтердің жиынтығы, яғни
Д = Σ В+ (Ц1 – Ц),
мұндағы Ц1 – сату бағасы; Д – табыс.
Егер инвестор өзінің бағалы қағазын сатып жіберсе, онда инвестициялық
период мына формула бойынша есептеледі (3):
(3)
ал егер инвестициялық период бір жылдан артық болса, онда табыстылықтың
соңғы формуласы мынандай болады:
(4)
мұндағы, Дхк – соңғы табыстылық; Т1 – инвесторда акцияның болған уақыты.
Егер инвестициялық период дивидендтерді төлеуді қарастырмаса, онда
табыс сатып алу және сату айырымымен есептеледі. Сонымен,
Д = Ц1 – Ц
және ол кез келген шама болуы мүмкін: теріс, оң және нөлдік.
Мұндай жағдайда акцияның табыстылығы сатып алу бағасының сату және
сатып алу айырымының қатынасымен анықталады:
(5)
Акцияның табыстылығына әсер ететін негізгі факторларға мынаны
жатқызуға болады:
- дивиденд төлемдерінің мөлшері;
- нарық бағаларының тербелуі;
- инфляция деңгейі;
Акцияны табыстылығы бойынша бірнеше категорияға бөледі:
- жоғары өтемшілдігі бар акция, ол бойынша белсенді келісімдер
жүргізіледі және ол аз тербеліс кезінде де табыс әкеледі;
- құндық курсының өсуі бойынша көсбасшы саналатын акция, премиальды
деп аталады.
Келесі топқа нарықтық баға тербелісі жоқ акциялар жатады, яғни
олардың табыстылығы бірінші топқа қарағанда төмен, бірақта онда тұрақты
дивиденд сипаттайды. Ондай операцияларға көбінесе мыналар жатады:
- "орталықты" – бүкіл топқа әсер ететін акциялар тобының көсбасшысы;
- "көк фишкалар" – нарықта тұрақты болып есептелетін мықты
компаниялардың, несиелік ұйымдардың акциялары;
- "екінші эшалон акциялары" ірі, бірақ жас компанияларға жататын
акциялар. Бұлар инвесторлардың сенімділігін көп арттырмайды;
- "қорғаушы" жоғары инвестициялық белгілері бар, егер нарықта баға құны
түссе де, курсты төмен түсірмейтін ірі компанияның акциялары. Мұнда
жоғары тұрақты дивидендтер. Бұл топтың акциялары үшін қысқа және орта
мерзімді инвестициялар жасау мүмкін.
Акцияны алған кезде инвестор бүгінгі күнгі табысты ғана күтпейді,
сонымен қатар болашақтағы курстың өсуі мен жоғары дивидендті күтеді. Бұл
үміттерді ұйқылы акциялар - белсенсіз анықтауға мүмкіндік береді.
Табысты төлеу купондық және дисконттық облигациялар болып бөлінеді.
Облигацияның түріне байланысты ол екі тәсілмен табыс әкелуі мүмкін:
Біріншіден, қарыз бойынша пайыздық ставка формасында, ол көп жағдайда
белгілі жылдық қосындыны береді, ол жарты жылда немесе жылына бір рет
төленуі мүмкін.
Екіншіден, капиталдың өсуі бойынша. Ол облигацияны сатып алу бағасымен
және инвестор сататын бағаның айырымы ретінде өрнектеледі.
Купон сандық проценттік ставкасы көрсетілген кесілген талоннан тұрады.
Купондық табыс төлеу бойынша облигациялар былай бөлінеді: белгіленген
купондық ставкалы облигациялар, еркін купондық ставкалы облигациялар,
бірқалыпты купондық ставкасы өсетін облигациялар. Купондық ставка
номиналдан төмен сатылады – дисконттық, немесе номиналдан жоғары –
премиямен. Мұндай жағдайда облигациядан толық табыс төленген купондар
бойынша сату және сатып алу бағасының айырымы ретінде плюс-минус болып
табылады.
Облигацияның курстық бағасын қалыптастыру үшін принципиалды мән, яғни
оның табыстылығ банктік депозиттің деңгейі бойынша есептеледі. Себебі
инвестордың көз қарасы бойынша банктік депозит табысты активтер салымы
болып табылады.
Облигацияның бағасы оның номиналымен тығыз байланысты, себебі
номиналды құн бойынша жабылады. Сондықтан күрделі процент болғандықтан
келесі формуламен есептеледі:
- дисконттық облигация бойынша
Цк =
Мұндағы, Цк – облигацияның курстық бағасы; Н – облигация номиналы; r –
пайыздық ставка.
Демек бұл облигация үшін табыстылық формуласы мына түрде болады:
мұндағы Д - табыстылық
- белгіленген купондық облигация үшін
мұндағы, К – купондық ставка.
Купондық облигацияның табыстылығын есептеудің бірнеше түрі бар. Бұл
курстық жұмыста ең қарапайымы қарастырылады. Бұл әдісте де ағымды табысқа
капиталдың өсуі қосылады және ол мына формуламен есептеледі:
1.3 Бағалы қағаздарды инвестициялаудың шетел тәжірибесі
Бағалы қағаздар нарығы Ресейде 10-12 жыл бұрын қалыптаса бастады. РФ
БҚН пайда болуы экономикалық емес жағдайлардан туды, бұл оның батыстық
модельде құрылуын әкелді. Бірақта әлемдік бағалы қағаздар нарығының бір
құраушы бөлігі болғандықтан, РФ нарықтық қорының өзінің ерекшеліктері бар.
Біріншіден, ресейдің бағалы қағаздар нарығы ұзақ уақыт бойы
спекулятивтік операцияларды жүзеге асырушы механизм болды, сондықтан қазір
сату көлемінің құрылымының мәнді бөлігі таза спекулятивті болып отыр.
Сонымен қатар, ресейлік бағалы қағаздардың өте төмен өтемшілдігін айта
кету керек, яғни оның екінші нарығы мүлдем жоқ. Сонда да, екінші нарықта
акцияларды сату көлемі үнем, қарқынды өсуде. Ресейдің өтемшіл бағалы
қағаздары болып өндірістік сферадағы, экспортқа бағытталған кәсіпорындардың
акциялары табылады. Ұйымдастырылған нарықта 200 ресейлік компаниялардың
акциялары айналымда жүрседе тұрақты келісімдер бірнеше эмитетнт шеңберінде
ғана жүргізіледі.
Ресейлік нарықта барлық акцияларды екі топқа бөлуге болады: өтемшіл
акциялар (көк фишкалар) және басқа қалған акциялар. "Көк фишкалылыарды"
саусақпен санарлай - бұл РАО ЕЭС, "Газпром", "Сургутнефтегаз", Сбербанк,
"Ростелеком" және тағы басқа. Қалған мыңдағаны биржада айналымда және
олармен келсімдер өте аз жүргізіледі. Акцияның өтемшілдігі олар қалай
белсенді сатылатынын көрсетеді.
Акцияның өтемшілдіктің негізгі сипаты оның биржадағы күндізгі айналымы.
Акцияның күндізгі айналымы қаншама көп болса, соншама бағасындағы
айырмашылық төмен болады. ММВБ-дағы күндізгі айналымда РАО ЕАС-тің
акциялары, ал одан кейін Лукойл.
Соңғы уақытта ресейлік бағалы қағаздар нарығында біршама оң
өзгерістер бар, мысалы ресей компанияларының 30 – 40 пайыз акциялары ішкі
нарықта. Сонымен қатар ресей компанияларының АДР, ГДР-3 деген қаржылық
инструменттерді шығару қызығушылықтары туып отыр, оның мақсаты шетел
капиталын тарту. 2006 жылдың нәтижесі бойынша акция инвестордың ең табысты
салымы болып табылатындығы көрсетілді. РТС индексі – акция нарығының
негізгі индикаторы – бір жылдың ішінде 57,3% өсті. Басқаша айтқанда 59
акциядан тұратын портфель бір жарым есе өсті. Акциялардың өсуінің негізі
2006 жылғы ІВТ-тың 6,8% өсу болды.
2 ҚАЗАҚСТАНДЫҚ БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАРДЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ БЕЛГІЛЕРІ
2.1 Қазақстанның бағалы қағаздарының инвестициялық тартымдылығының
ерекшеліктері
Бірақта әлемдік бағалы қағаздар нарығының бір құраушы бөлігі
болғандықтан, Қазақсатан республикасының нарықтық қорының өзінің
ерекшеліктері бар.
Біріншіден, қазақстандық бағалы қағаздар нарығы ұзақ уақыт бойы
спекулятивтік операцияларды жүзеге асырушы механизм болды, сондықтан қазір
сату көлемінің құрылымының мәнді бөлігі таза спекулятивті болып отыр.
Сонымен қатар, қазақстандық бағалы қағаздардың өте төмен өтемшілдігін
айта кету керек, яғни оның екінші нарығы мүлдем жоқ. Оған қарамастан,
екінші нарықта акцияларды сату көлемі үнем, қарқынды өсуде. Қазақстандық
өтемшіл бағалы қағаздары болып өндірістік сферадағы, экспортқа бағытталған
кәсіпорындардың акциялары табылады. Ұйымдастырылған нарықта 50 қазақстандық
компаниялардың акциялары айналымда жүрседе тұрақты келісімдер бірнеше
эмитент шеңберінде ғана жүргізіледі.
Қазақстандық нарықта барлық акцияларды екі топқа бөлуге болады:
өтемшіл акциялар (көк фишкалар) және басқа қалған акциялар. "Көк
фишкалылыарды" саусақпен санарлай - бұл Қазақмыс, "КазТрансОйл",
"КазТрансГаз", ТұранӘлемБанк, "Казахтелеком" және тағы басқалар. Өтемшілдік
рейтингтің бірінші орындарында осы көк фишкалы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz