Қазіргі байланысты ұйымдастыруды талдау

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында заманға сәйкес телекоммуникациялық желілерді құру үшін байланыс желілері инфрақұрылымын модернизациялауды іске асыру қажет. Бұл үшін, сондай-ақ абоненттердің бүкіл байланыс сапасына және жеке құрылғылардың сапасына абонеттердің өсәп келе жатқан талаптарын қамтамасыз ету үшін цифрлық коммутациялық техниканы, таратудың цифрлық жүйелерін және цифрлық арналарды ендіру керек.

Сонымен бірге толық цифрлыққа көшу байланысты ұйымдастырғандағы экономикалық шығындарды азайтуға қажет. Сондықтан да цифрлық коммутациялық техниканы ендіру ақпараттың қандай да болмасын түрін өңдеуге іс жүзінде мүмкәіндік береді және де абоненттерге көптеген қосымша қызметтерді ұсынады. Бірақ та, осыдан басқа жолдық құрылыстардың реконструкциясы қажет, өйткені оларды модернизацияламай, байланыстың жоғары сапасын қамтамасыз ету мүмкін емес.

Желінің жолдық бөлігін цифрлықтау жоғары жылдамдықты алуды арналардың жақсы өткізгіштік қабілетін өте жоғары сенімділікте қамтамасыз етеді.

Қазақстан Республикасы желілерінде таратудың цифрлық жүйелерін (ТЦЖ) ендіру олардың таратудың аналогтық жүйелеріне қарағандағы артықшылықтарымен түсіндіріледі, олар: бөгеуліктерге жоғары орнықтылық, тарату сапасының байланыс жолы ұзындығына тәуелсіздігі, ТЦЖ арналары көрсеткіштері тұрақтылығы, дискреттік сигналдарды тарату үшін арналар өткізгіштік қабілетін пайдалану тиімділігі, таратылған сигналдарды математикалық жөңдеудің қарапайымдылығы өте жоғары технико-экономикалық көрсеткіштері.

1. ҚАЗІРГІ БАЙЛАНЫСТЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫ ТАЛДАУ

1. 1 Байланыс магистралы сипаттамасы

Қазіргі уақыттағы Байгарин - Қандыағаш байланыс бөлігін қарайық. Мұнда К-60, К-60П аналогтық тарату жүйелері жұмыс істейді, олар таратудың симметриялық кабельдік жолдарын пайдалануға арналған. Жол түрі - симметриялы - қосақты және мысты өзекшелері бар кабельдер - МКС - 4×4×1, 2, МКПАБ-7×4×1, 05; 3КП (3КВ) 1××11, 2; КСПП КСПП5) 1×4×1, 2; ПСПП (КСПП5) 1×4×0, 9 (К-60П-4 типті НУП аппаратураны қолданумен) . Байланыс жүйесі екі кабельді, бір жолақты.

Ақырғы жабдықталу комплектациясы: СВКО - енгізу - кабельдік жабдығы, дистанциялық қоректендіру тағаны СДП, жолдық күшейткіштер және корректорлар тағаны СЛУК-ОП, генераторлық жабдық СУГО-1-5, топтық түрлендіргіштер тағаны СГП, жекелей түрлендіру жабдығы СПП-60, қызметтік байланысқа арналған жабдық ССЕ-7 немесе ССЕ-8, бастапқы топтарды ажыратып - қосу тағаны СКП-1, бастапқы топтар транзиті тағаны СТПГ, телебақылау жабдығы, өлшеу жабдығы.

Бағыттаушы орта ретінде МК САПБ - 4×4×1, 2 типті кабель пайдаланылады, оның талшықтары диаметрі 1, 2 мм төрт симметриялы төрттігі бар. Кабельдің негізгі электрлік көрсеткіштері:

- номиналды толқындық кедергісі ( кГц-те) Ом;

- 1 кГЦ-тегі өшу коэффициенті 0, 38 дБ/км;

- сынақтық кернеуі кВ тұрақты токта.

1. 1. 1 К-60п аппаратурасы туралы қысқаша мәлімет

60-арналы аппаратурасы электронды шамдарға негізделген. Магистралды желілерде қызмет көрсетілмейтін пункттерде К-24-60 типті шамды күшейткіштермен күшейтіледі, ал ішкі зоналық желілерде транзисторлық күшейткіштерге негізделіп шығарылған К-60-2м аппаратурасымен күшейтіледі. К-60п аппаратурасы жартылай өткізгіштер аспаптарға негізделіп шығарылған, ол 12/225 кГц спектрінде жұмыс істеп, тоналды жиіліктегі (ТЖ) 60-арнаны (әр арнада тарату жолағы 300-3400 Гц) қамтамасыз етеді.

ТЖ арналар жүйелері мәліметтерді таратудың тоналды телеграфтау жүйелері көмегімен екінші ретті тығыздау үшін қолдана алады. Ал 2 немесе 3 ТЖ арнаны біріктіру арқасында телебейне сигналдарын тарату үшін қолдалынуы мүмкін. Байланыс арақашықтығы 12500 км түзеді. Бұл қашытықта әр 2500 км сайын ТЖ бойынша 4 күре жолды ұйымдастыруға болады.

К-60 станциясы мынадай бес бағаналардан тұрады: 60-арнаға жеке дара жабдық бағанасы (СИП-60 және СТВ-ДС-60) ; Топтық түрлендіру бағанасы (СГП), СУГО және сызықты күшейткіштер мен тексеруші жиіліктер (СЛУК-ОП) бағанасы.

СТВ-ДС-60 бағанасының көмегімен 2 ТЖ өткізгіш арналарын ұйымдастыруға болады. Бұл бағана тек екі өткізгіш арналарына қолмен қызмет көрсетуге ғана қажет. Арналарды жартылай автоматты және автоматты қызмет көрсету үшін СТВ-ДС-60 бағанасын қолданудың қажеті жоқ.

СИП-60 бағанасы тарату пунктінде 12 телеграф арналарды стандартты 60-108 кГц біріншілік топтар спектріне түрлендіру үшін және 5 бірінішілік топтарды алу үшін, сонымен қатар қабылдағышта кері түрлендіру үшін арналған. Бұл түрлендірулер жеке дара тасушы жиіліктердің көмегімен жүзеге асады. Тасушы жиіліктер СУГО- генераторлы жабдық бағанасынан беріледі. СИП-60 бағанасында біріншілік топтың 84, 14 кГц топтық тексеруші жиілігі енгізіледі.

СИП-60 аппаратурасында арналық фильтрлер қолданылады.

СГП бағанасы таратушы аппаратурасында 5 бірінішілік топты (60-108 кГц) негізгі екіншілік топқа (312-552 кГц) түрлендіру үшін және содан кейін сызықты 12-252 кГц спектрге түрлендіру үшін арналған, ал қабылдағышта кері үрдіс жүргізіледі. СГП бағанасында екіншілік топтың 411, 86 кГц топтық тексеруші жиілігі енгізіледі.

СГП аппаратурасы 2-вариантты сызықты спектрді алуға мүмкіндік береді. Олар негізгі және инверсті вариант болып табылады. Негізгі және инверсті варианттар К-60п жүйелердің кабелдің біртөрттігінде болатын өзара ауыспалы сөйлесулерден қорғанысты қамтамасыз етеді.

Генераторлы жабдық ретінде унификацияланған генераторлы жабдық СУГО қолданылады. СУГО барлық кабельді байланысты (симметриялы, коаксиалды, радиорелейлі байланыс жолдарында) тығыздаушы аппаратурасында қолданылады.

СЛУК-ОУП станциялары үшжиілікті АРУ (Басқарудың автоматикалық реттегіші) және екіжиілікті АРУ болып шығарылады. Магистраль бойымен АРУ-мен жабдықталған күшейткіштер былай орналастырылады: жердегі АРУ-мен әр НУП-та, екіжиілікті АРУ-мен әр ОУП (қызмет көрсетілетін пунт) 250-300 км сайын және де үшжиілікті АРУ-мен әр ОУП-та 500-600 км сайын.

Күре жолдың амплитудалы-жиіліктік сипаттамаларын теңестірілуі сызықты теңестіргіштермен жүзеге асырылады. Олар НУП-тардың кірісінде орналастырылады. К-60п күшейткіштері үшін әр 60-80 км сайын, ал ОУП-тар үшін күре жолдың АЖС-н косинусты түзеткіштер қолданылады. Олар әр 250-300 км сайын ОУП-ң кірісіне орналастырылады.

НУП-дың күшейткіштерін қоректтендіру «сым-жер» сұлбасы бойынша жүзеге асырылуы мүмкін. Екі ОУП аралығында, яғни бір алыстан қоректендіру секциясында «сым-жер» сұлбасы бойынша К-60п жүйесінің 12 НУП-қа дейін бола алады. Кейбір жағдайда бір алыстан қоректендіру секцияда НУП-тардың саны 14-ке дейін болуы мүмкін. Бірақ мынадай шарт орындалуы қажет, әр күшйту учаскесінде электрленген темір жолдардан келетін айнымалы токтың ЭҚК-і 70 В -тен аспауы тиіс. НУП-та бір жүйенің күшейткіштері тізбектеліп қосылады. НУП күшейткіштерінің қысқыштарында қоректену кернеулігі 36 В құрауы қажет. Егер де алыстан қоректендіру «сым-сым» сұлбасы бойынша орындалатын болса, шеткі станцияларда: кіріс-кабелді құрылғысы, алыстан қоректендіру бағанасы (СПДМ), қызмет көрсетуші байланысының унификацияланған коммутациялы-шақырушы аппаратурасы (УКВСС), телемеханика құрылғысы, телебақылау құрылғысы, біріншілік топтың коммутациялау бағанасы (СКП-1 50 біріншілік топ үшін) және екіншілік топтың коммутациялау бағанасы (СКВК-30 екіншілік топ үшін) орналасады.

ОУП қызмет көрсетілетін күшейту пункттерде екіжиілікті немесе үшжиілікті АРУ-сы бар қызмет көрсетілетін күшейту станция бағанасынан (СЛУК-ОУП) тұрады. Осы пункттерде сондай-ақ қосымша құрылғылар орналастырылады, олар: кіріс-кабелді құрылғысы, алыстан қоректендіру бағанасы, қызмет көрсетуші байланысының унификацияланған коммутациялы-шақырушы аппаратурасы (УКВСС), телемеханика құрылғысы, телебақылау құрылғысы.

НУП-тар 2 немесе 4 жүйеге арналған аралық қызмет көрсетілмейтін күшейткіш бағаналарынан, кіріс-каблді құрылғысынан және қолға алып жүретін телефонды аппараттан тұрады. Қызметкерлерге арналған байланысының күшейткіштері СПУН-К-60п-ге кіреді. Телемеханика және телебақылау құрылғылары да СПУН-К-60п станциясының құрамына кіреді.

СЛУК (Сызықты күшейту және түзету бағанасы) тексеруші жиіліктерді беру РВЧС-160 кабелі арқылы іске асады, кабель ұзындығы 50 м-ден аспауы қажет.

СГП мен СЛУК-ОП таратушы күре жолының кірісіне және СГП қабылдауыш күре жолының кірісіне тегіс сатылы деңгейді реттеуіш алдын алған, (1, 7 дб аралығында) . СИП-60 пен СГП аралығындағы СГП мен транзиттік құрылғылар арасындағы байланыстырушы кабелдердің өшулілігі 0, 3-0, 4 дб-ден артық емес және ол таратушы мен қабылдаушының күшейткіштерімен күшейтіліп компенсацияланады.

1. 1. 2 ТОБЖ-ны жүргізу үшін арнажолды таңдау

Бәрінен бұрын, жол арнажолын таңдау, араларында байланыс қамтамасыз етілуге тиіс байланыс орындарының орналасуымен анықталады. Әдетте арнажолдардың бірнеше варианттары қарастырылады және техника - экономикалық салыстыру негізінде ең ыңғайлысы (оптималдысы) таңдап алынады.

Арнажолды таңдай алғанда қамтамасыз ету керек:

• арнажолдың ең қысқа ұзындығы;
• құрылыстың бағасын (нарқын) күрделендіретін және өсіретін кедергілердің (өзендер, карьерлер, жүргін жолдар және басқа кедергілер) ең аз саны;
• құрылысты салғанда механизацияны максималды қолдану;
• эксплуатациялық қызмет көрсетудегі ең жақсы қолайлықты (жайлылықты) жасау;
• күшті токтар қондырғылары мен атмосфералық электренуден қорғануды жүзеге асыруда ең аз шығындар;

Осы талаптарға талаптарға байланысты автомобильдік жолдар боймен кабельді жүргізуге қолайлы деп табылды. Осы арқылы кабель жүргізілетін жерлерге тән қызмет көрсетілетін регенерациялық орындарға (НРП) техникалық персоналдық келіп-кету жолдары қамтамасыз етіледі де, байланыс желісі істен шыққанда жолдағы бұзылысты оперативті жөндеу мүмкіндігі бар.

Арнажол жүргізілетін жол үстінде елді мекендердің болуы қызмет көрсетілмейтін мүмкіндігін және бұрыннан істеп тұрған телекоммуникация бөлімдерін пайдалану мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Бұл өз кезегінде құрылыс жұмыстары көлемін магистрал құрылысына шығындардың азаюына әкеледі. 1. 1 - суретте Байганин және Қандыағаш елді мекені арасында автожол мен жобаланатын арнажол сұлбасы көрсетілген.

1. 1 - сурет. Байганин - Шұбарқұдық - қандыағаш арнажолы

Оптикалық кабельдің жерасты салыну тереңдігі электрлік кабельдердікі сияқты 1, 2 м-ге тең. Суы бар кедергілер арқылы кабельдік өтпелерді су асты арқылы өткізіп салу, көмір үстімен немесе тіректерге іліп қою арқылы жасауға болады. Ең сіңімдісі су асты арқылы өткізіп салу.

Құрылысты және смета қаржылық есептеулерді ұйымдастыру жоспарын жасау үшін құрылысқа керекті жүктердің келіп түсу жолдарын дәлелдейді, бұрыннан тұрған қоймаларды мүмкіндіктерін жүкті түсіру аймақтарын, жаңа аудандар мен қоймаларды орналастыру, қоймаларға затты жеткізу әдістері мен оған дейінгі қашықтықтарды, жергілікті материалдар бағаларын қарастырады.

Мекенді ел картасына қарасақ (1. 1 - сурет) арнажолдың көңілге қонымды тек бір варианты көрініс тұр. Ол Байганин мекені, Шұбарқұдық мекені, Қандыағаш мекендерін жалғап тұрған автожол боймен кабельді жүргізу варианты. Магистралдың жалпы ұзындығы 138 шақырым, әрбір жол бөлігінде қашықтықтар: Байганин - Шұбарқұдық - 68 км; Шұбарқұдық - Қандыағаш - 70 км; Байганин - Жарқамыс - 85 км; Байганин - Тасқопа - 35 км; Шұбарқұдық - Болгарко - 36 км. Магистраль арнажолы автомобильдік жол өсінен 30-60 м қашықтықта салынады.

Ақтөбе облысының жер беті рельефі жазықты болып табылады, бұл кабельді негізінен механизацияланған әдіспен салуға мүмкіндік береді. Толығынан арнажолдың салу ұйымдастыру мәселесі, теміржол өтпелерін ескеру және де кабельді механикалық әдіспен жүргізіп салу әрі қарайғы бөлімдерде қаралған.

1. 2 Критикалық талдау

Алдында айтып өткендей, берілген байланыс бөлігінде қосымша байланыс арналарына қатты қажеттілік туындады, яғни байланыс жолының өткізгіштік қабілетін арттыру. Сонымен қатар, айта кететін нәрсе осы байланыс бөлігінде байланыс сапасы ойдағыдай болмай тұр.

Сондықтан, осы жобада келесі мәселелерді қарастырған жөн:

Талшықты оптикалық байланыс жолын (ТОБЖ) жүргізу үшін арна жолды (трассаны) таңдау; табылатын ТОБМ-да байланыс арналарына сұранысты анықтау; тарату аппаратурасын таңдау; оптикалық талшық пен оптикалық кабель маркасын таңдау; оптикалық талшықтың дисперсиялық қасиеттерін есептеу және нақты дисперсия мен жолдағы сигнал өтуін анықтау, осы деректер бойынша регенерациялық бөлік ұзындығын анықтау.

1. 3 Байланыс саласының ғылыми және техникалың дамуы

Байланыс саласының дамуы халық шаруашылығында тиімді басқару үшін, мемлекеттік аппаратың нақты жұмыс істеу үшін, халықтың барлық мәдени-тұрмыстық мұқтаждықтарын өтеу үшін үлкен және мемлекеттік қорғанулығын жоғарлату үшін үлкен маңызды орын алады.

Бірінші байланыс жолдары электрлі телеграфпен бірге ойлап шығарылған, яғни 150 жыл бұрын ойлап табылған. Бірінші байланыс жолдары - кабелді болған. Бірақ жер асты кабелдерінің конструкциясының жетілмегендігінен олардың орнын әуе байланыс жолдары басып алды. Ең тұңғыш, үлкен қашықтыққа созылған әуе байланыс жолы 1854 жылы Петербург пен Варшава қалаларын байланыстырды, XIX ғасырдың 70 жылдардың басында Петербург қаласынан Владивосток қаласына дейін ұзындығы 1 км телеграфтық әуе байланыс жолы салынды, 1939 жылы эксплуатацияға дүниедегі ұзындығы бойынша ең маңызды Мәскеу-Хабаровск жоғарыжиілікті, ұзындығы 8300 км телефонды магистраль салынды.

Бірінші кабелді байланыс жолдарының ойлап шығарылуы орыс ғалымның атымен П. Л. Шиллингпен байланысқан, 1812 жылы Петербургте Шиллинг теңіз миналарын оқшауланған өткізгішті сымды қолданып, жарған.

1851 жылы Мәскеу мен Петербург қалалар арасында темір жол салына басталды, сонымен бірге осы қалаларды байланыстыратын гуттаперчадан жасалған оқшаулағышпен оралған телеграфты кабель салынған. Бірінші су асты кабелдері 1852 жылы «Северная Двина» және 1879 жылы Баку мен Красноводск қалаларын қосып Каспий теңіздің астымен салынған. 1866 жылы Франция мен АҚШ мемлекеттерін байланыстыратын трансатлантиялық магистраль жұмыс істей бастады.

Осыдан 100 жылдан көбірек 1882-1884 жылдарда Ресейдегі тұңғыш қалалық телефонды желілер салына басталды. Олар Мәскеуде, Петроград қаласында, Рига қаласында, Одесса қаласында салынған. 90 жылдарда мәскеу мен Петроград қалаларында әуеге 54 өзекшеге дейін баратын тұңғыш кабелдері ілінген. Ал 1901 жылы жер асты қалалық телефонды желілерінің салынуы басталды. XIX ғасырдың басына жататын бірінші байланыс кабелдердің конструкциясы телефондық сигналдарды кішкентай аралыққа тарата алатын болды. Олар өзекшелері әуе-қағазды әдіспен оқшауланып, жұптық иілген қалалық телефонды кабелдер болған. 1900-1902 жылдарда сигналдарды тарату қашықтығын ұзарту үшін бірнеше сәтті қадамдар жасалған. Бірінші әдісті Пупиннің ойлағаны бойынша жасады. Пупин бойынша кабельдің индуктивтілігін арттыру үшін тізбекке индуктивтілік катушкалары қосылды; екіншісінде Краруп бойынша тоқ өткізгіш өзекшелерді ферромагнитпен орау қарастырылды. Сол кезеңде осындай әдістердің көмегімен телеграф және телефон байланыс сигналдардың қашықтыққа беру ұзындығы бірнеше рет өсті. Электронды шамдардың ойлап шығарылуы, ал 1912-1913 жылдарында өндірілгеніне себепті байланысхникасының дамуында ең маңызды кезең басталды. 1917 жылы В. И. Коваленков ғылымы электронды шамдарының негізінде күшейткішті ойлап шығарды да, оны байланыс жолында тексеріп көрді. 1923 жылы Харьков-Мәскеу-Петроград телефонды байланыс жолында электрошамды күшейткіштер көмегімен жұмыс істей бастады.

ХХ ғасырдың 30-шы жылдарында көпарналы тарату жүйелердің дамуы басталды. Кейінірек тарату жиіліктердің спектрін арттыру үшін және байланыс жолдарының қабілеттілігін арттыру үшін жаңа типті кабельдер ойлап шығарылған, олар коаксиалды кабелдер деп аталды. Бірақ оларды жаппай өндіріп шығаруды тек 1935 жзылы ғана бастады, оның себебі, сол жылы жаңа жоғарысапалы диэлектриктердің ойлап шығарылуы болды. Олар: эскапон типті диэлектрик, жоғарысапалы керамика, полистироль, стирофлекс және т. б. Осы кабельдер (коаксиалды) электромагнитті энергияны токтың жиілігі бірнеше миллион герцке дейін тарата алады және өз бойымен үлкен қашықтықтарға теледидар бағдарламаларын тарата алады. 1936 жылы жоғарыжиілікті телефондау үшін 240 арнаға арналған коаксиалды кабель байланыс жолы салынған. 1856 жылы салынған бірінші трансатлантиялық су асты кабелмен тек телеграфты байланысты ғана жүзеге асыраған болатын, тек 1400 жыл өткеннен соң 1956 жылы Еуропа мен АҚШ-ты байланыстыратын теңіз астымен өтетін коаксиалды кабель салынғаннан кейін, осы екі материк арасында көпарналы телефондық байланыс пайда болды.

1965-1967 жылдарда кеңжолақты ақпараттарды таратуда бірінші толқын өткізгішті (волновод) байланыс жолдары және жоғарыөткізгішті криогенді кабелді байланыс жолдары ойлап табылған. Олардың өшуліктері өте кішкентай болды.

1970 жылдан бастап жарық өткізгіштері мен оптикалық кабелдер активті түрде ойлап шығарыла басталды. Олар көзге көрінетін және инфрақызыл сәуле шығарушы толқын диапазондарын пайдаланды.

Бұл ғылымның бағыты және техникасы енді ғана дамуда болды, бірақ 80 жылдарына таман осы даму үрдісінің нәтижесінде оптикалы-талшықтық байланыс жүйелері шығарылып, реалды жағдайларда тексерілді.

Оптикалы-талшықты кабелдерді өндіру өте актуалды болып табылады. Оның себебі, мыс пен қорғасын ресурстары әлемдік өндіру балансында шектеулі болып табылады. Ортақ мыс ресурстарының 50 %, ал қорғасынның 25 % кабелді өндіріске жұмсалады. Ал оптикалы кабелдер мыстан жасалған электрлік кабелдерден ерекшелігі дефицит материалдар мен металдарды керек етпейді, қымбат емес шыны мен пластмассадан жасалынады.

Оптикалық кабелдердің электрлік кабелдерге қарағанда мыстың экономиясынан басқа мынадай артықшылықтары бар:

• ақпараттың үлкен ағындарын тарату және кеңжолақтылық;
• өшуліктің аздылығы және үлкен жиілік диапазондарында жиілікке тәуелсіздігі;
• сыртқы электромагниттік өрістерден қорғанулығы;
• кішігабариттылығы және жеңілдігі (оптикалы кабелдердің массалары электрлік кабелдерден 10. . 12 есе кіші)
• қауіпсіздік техникасының сенімділігі (қысқа тұйықталудың жоқтығы, жанбайтындығы)

Ақпараттың әр түрін қашықтыққа беру үшін адамзат бұрыңғы заманнан жарықтың көмегімен пайдаланып тарататын. Ақпаратты қашықтыққа беру ұзындығын үлкейту үшін қабылдап-қайта таратушы посттарының тізбектерін пайдаланған. Осылайша ХIX ғасырдың басында Петербург пен Варшава арасында 1200 км семафорлық байланыс тізбегі қолданылған. Әр 40 км сайын биік бағаналарда құрылғылар орналасқан, олар таратылған жарық жарық сигналдарын ретрансляциялаған. Осындай тізбекпен кішігірім ақпаратты тасымалдау үшін бірнеше сағат күту керек болған. Содан басқа ақпаратты тарату ауа райына тәуелді болды (тура көрініс болмағанда тізбек жұмысын жалғастыра алмады) және бөгеулік пен рұқсатсыз пайдаланудан қорғанулығы болған жоқ.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс