Инвестициялық саясат пен басқару
КІРІСПЕ
1 ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТ ПЕН БАСҚАРУДЫҢ ЖАЛПЫ
ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1 Инвестиция саясатының мазмұны, инвестицияларды мемлекеттік
басқару жүйесі
1.2 Қазақстанда инвестициялық саясаттың қалыптасуы
1.3 АҚШ.тағы инвестициялық саясаттың тәжірибесі
2 ҚАЗАҚСТАННЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТЫ
2.1 Мемлекеттік инвестициялық заңнамалары
2.2 Қазақстан кәсіпорындарындағы инвестициялық ахуалды талдау
2.3 Шығыс Қазақстан өңірінің инвестициялық саясатын бағалау
3 ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТТЫ ЖЕТІЛДІРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ
ОНЫ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Инвестициялық саясатты дамытудағы мәселелер
3.2 Инвестициялық саясатты жетілдіру жолдары
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТ ПЕН БАСҚАРУДЫҢ ЖАЛПЫ
ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1 Инвестиция саясатының мазмұны, инвестицияларды мемлекеттік
басқару жүйесі
1.2 Қазақстанда инвестициялық саясаттың қалыптасуы
1.3 АҚШ.тағы инвестициялық саясаттың тәжірибесі
2 ҚАЗАҚСТАННЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТЫ
2.1 Мемлекеттік инвестициялық заңнамалары
2.2 Қазақстан кәсіпорындарындағы инвестициялық ахуалды талдау
2.3 Шығыс Қазақстан өңірінің инвестициялық саясатын бағалау
3 ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТТЫ ЖЕТІЛДІРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ
ОНЫ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Инвестициялық саясатты дамытудағы мәселелер
3.2 Инвестициялық саясатты жетілдіру жолдары
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Курстық жұмыстың актуалдығы. Қандай да болмасын мемлекеттің тұрақты экономикалық дамуы - инвестициялыќ қатынастардың, жалпы инвестициялық процестің сапасымен анықталады. «Қазақстан - 2030: Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және ел - ауқатының артуы» стратегиясында деңгейі жоғары инвестиция мен ішкі қорларға сүйенген ашық экономика негізінде әлеуметтік-экономикалық өсудің дейекті де, ұлѓаймалы қарқынына жету еліміздің алдында тұрған ең басты басылымдықтардың бірі ретінде айқындалған.
Қазақстанның әлеуметтік, өндірістік потенциалын ќалыптастыру, ұдайы өндірістің үздіксіздігін қамтамасыз ету, жалпы алда тұрѓан әлеуметтік-экономикалық жоспарларды іске асыру инвестицияларсыз мүмкін емес. Сондықтан да, қазіргі кезенде инвестициялық процесті қай жағынан болмасын зерттеу, соның ішінде әлеуметтік салдарын талдау - өмірдің өзі талап етіп отырған заңды ќұбылыс.
Қазақстандағы инвестициялық процестің дамуы алғашқы кезеңде дүниежүзілік шаруашылықтың негізгі элементі болып табылатын шетел инвестициялармен тікелей байланысты болды. Халықаралық капитал ќозғалысының ХХ ғасырдың аяғында қарқындап дамуы дүниежүзілік экономиканың интернационалдандыру процесінің басталуына, халықаралық кәсіпкерлік пен қарыз капиталы кеңістігінің адам айтқысыз кеңеюіне әкелді.
Қазақстанның әлеуметтік, өндірістік потенциалын ќалыптастыру, ұдайы өндірістің үздіксіздігін қамтамасыз ету, жалпы алда тұрѓан әлеуметтік-экономикалық жоспарларды іске асыру инвестицияларсыз мүмкін емес. Сондықтан да, қазіргі кезенде инвестициялық процесті қай жағынан болмасын зерттеу, соның ішінде әлеуметтік салдарын талдау - өмірдің өзі талап етіп отырған заңды ќұбылыс.
Қазақстандағы инвестициялық процестің дамуы алғашқы кезеңде дүниежүзілік шаруашылықтың негізгі элементі болып табылатын шетел инвестициялармен тікелей байланысты болды. Халықаралық капитал ќозғалысының ХХ ғасырдың аяғында қарқындап дамуы дүниежүзілік экономиканың интернационалдандыру процесінің басталуына, халықаралық кәсіпкерлік пен қарыз капиталы кеңістігінің адам айтқысыз кеңеюіне әкелді.
1.Америка экономикасының негіздері.- 2000.- 189 б
2.Бердалиев К.Б.Қазақстан экономикасын басқару негіздері.-Алматы:2001.-421 б.
3.Нұрғалиев К. Қазақстан экономикасы.-Аламы: 2002.-210 б.
4.Осипаов Г.М. Экономика теориясы.-Алматы:2001.-206 б
5.Назарбаев Н.Є. Инвестициялық тартымдылық – бәсекеге қабілеттілік қасиеті // Егемен қазақстан.-2006.-9 маусым.-1-2 б
6.Назарбаев Н.Є. Біз алға қарай - бірақ сарабдалдықпен жүретін боламыз //Егемен Қазақстан.-2006.-7 маусым.-1-2б.
7.Әміренов М. Өскеменде өткен өңірлік инвестициялық форум. Шығыс Қазақстанның экономикалық және негізгі қорларының қуатын паш етті //Дидар.-2005.-7 маусым.-1б
8.Жалғасбаева А. Мұнайгаз кешенінің инвестициялаудың негізгі баѓыттары //Қазақстан жоғары мектебі.- 2004.-№2.-237 б
9.Жалғасбаева А. Қазақстан мұнай газ кешеніне инвестициялық ресурстарды тартудан тиімділікті экономикалық бағалау //Ізденіс.-2004.-№3.-28-34б
10.Жүнүсов Ж. Көптеген шаруашылық формаларын дамыту - экономикалық және әлеуметтік прогресстің маңызды шарты //Ізденіс.-2004.-№ 3.-9-12б
11.Мороз С. Қазіргі кездегі инвестициялар жағдайы //қазақстан жоғары мектебі.-2003.-№ 1.-161 -167 б
12.Шөптібаева Г. Инвестициялық процесс - әлеуметтік жүйе ретінде //Ізденіс.-2004.-№1.-160-164б
13. Өскенбаев Г. Инвестициялық қор //Егемен Қазақстан.-2005.-24 ақпан.-3б
14.Тілекқабыл С. Мұнай-газ саласындағы инвестициялардың игерілуі //Ақиқат.-2006.-№2?-35-36б
15.Түлеутаев М. Инвестиция игілігі //Қаржы - қаражат.-2005.-№2.-14-18б
16.Тастағанов М. Бай қуатты өмір сүруден басқа жол жоқ //Ертіс өңірі.-2005.-9 маусым.-5б.
2.Бердалиев К.Б.Қазақстан экономикасын басқару негіздері.-Алматы:2001.-421 б.
3.Нұрғалиев К. Қазақстан экономикасы.-Аламы: 2002.-210 б.
4.Осипаов Г.М. Экономика теориясы.-Алматы:2001.-206 б
5.Назарбаев Н.Є. Инвестициялық тартымдылық – бәсекеге қабілеттілік қасиеті // Егемен қазақстан.-2006.-9 маусым.-1-2 б
6.Назарбаев Н.Є. Біз алға қарай - бірақ сарабдалдықпен жүретін боламыз //Егемен Қазақстан.-2006.-7 маусым.-1-2б.
7.Әміренов М. Өскеменде өткен өңірлік инвестициялық форум. Шығыс Қазақстанның экономикалық және негізгі қорларының қуатын паш етті //Дидар.-2005.-7 маусым.-1б
8.Жалғасбаева А. Мұнайгаз кешенінің инвестициялаудың негізгі баѓыттары //Қазақстан жоғары мектебі.- 2004.-№2.-237 б
9.Жалғасбаева А. Қазақстан мұнай газ кешеніне инвестициялық ресурстарды тартудан тиімділікті экономикалық бағалау //Ізденіс.-2004.-№3.-28-34б
10.Жүнүсов Ж. Көптеген шаруашылық формаларын дамыту - экономикалық және әлеуметтік прогресстің маңызды шарты //Ізденіс.-2004.-№ 3.-9-12б
11.Мороз С. Қазіргі кездегі инвестициялар жағдайы //қазақстан жоғары мектебі.-2003.-№ 1.-161 -167 б
12.Шөптібаева Г. Инвестициялық процесс - әлеуметтік жүйе ретінде //Ізденіс.-2004.-№1.-160-164б
13. Өскенбаев Г. Инвестициялық қор //Егемен Қазақстан.-2005.-24 ақпан.-3б
14.Тілекқабыл С. Мұнай-газ саласындағы инвестициялардың игерілуі //Ақиқат.-2006.-№2?-35-36б
15.Түлеутаев М. Инвестиция игілігі //Қаржы - қаражат.-2005.-№2.-14-18б
16.Тастағанов М. Бай қуатты өмір сүруден басқа жол жоқ //Ертіс өңірі.-2005.-9 маусым.-5б.
ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТ ПЕН БАСҚАРУ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТ ПЕН БАСҚАРУДЫҢ ЖАЛПЫ
ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1. Инвестиция саясатының мазмұны, инвестицияларды мемлекеттік
басқару жүйесі
2. Қазақстанда инвестициялық саясаттың қалыптасуы
3. АҚШ-тағы инвестициялық саясаттың тәжірибесі
1. ҚАЗАҚСТАННЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТЫ
1. Мемлекеттік инвестициялық заңнамалары
2. Қазақстан кәсіпорындарындағы инвестициялық ахуалды талдау
3. Шығыс Қазақстан өңірінің инвестициялық саясатын бағалау
2. ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТТЫ ЖЕТІЛДІРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ
ОНЫ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ
1. Инвестициялық саясатты дамытудағы мәселелер
2. Инвестициялық саясатты жетілдіру жолдары
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Кіріспе
Курстық жұмыстың актуалдығы. Қандай да болмасын мемлекеттің тұрақты
экономикалық дамуы - инвестициялыќ қатынастардың, жалпы инвестициялық
процестің сапасымен анықталады. Қазақстан - 2030: Барлық
қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және ел - ауқатының артуы
стратегиясында деңгейі жоғары инвестиция мен ішкі қорларға сүйенген ашық
экономика негізінде әлеуметтік-экономикалық өсудің дейекті де, ұлѓаймалы
қарқынына жету еліміздің алдында тұрған ең басты басылымдықтардың бірі
ретінде айқындалған.
Қазақстанның әлеуметтік, өндірістік потенциалын ќалыптастыру, ұдайы
өндірістің үздіксіздігін қамтамасыз ету, жалпы алда тұрѓан әлеуметтік-
экономикалық жоспарларды іске асыру инвестицияларсыз мүмкін емес. Сондықтан
да, қазіргі кезенде инвестициялық процесті қай жағынан болмасын зерттеу,
соның ішінде әлеуметтік салдарын талдау - өмірдің өзі талап етіп отырған
заңды ќұбылыс.
Қазақстандағы инвестициялық процестің дамуы алғашқы кезеңде
дүниежүзілік шаруашылықтың негізгі элементі болып табылатын шетел
инвестициялармен тікелей байланысты болды. Халықаралық капитал ќозғалысының
ХХ ғасырдың аяғында қарқындап дамуы дүниежүзілік экономиканың
интернационалдандыру процесінің басталуына, халықаралық кәсіпкерлік пен
қарыз капиталы кеңістігінің адам айтқысыз кеңеюіне әкелді. Бұл процесс жаңа
нарықта шұғыл игеруге кіріскен жеке кәсіпкерлік пен қарыз капиталының
Қазақстан сияқты өтпелі-транзиттік экономика елдеріне ұмтылысын күшейтті.
Ал , еліміздің қай саласында болмасын жүріп жатқан оңтайлы өзгерістерді
одан әрі дамытуда, экономикамыздың дамуын тұрақтандырып, әлеуметтік
саласын өркендетуге инвестициялардың маңызы зор болатын.
Әрине, бұндай жағымды процесті біртіндеп, Қазақстанның ішкі
мүмкіншіліктерін қоса отырып, дамыта түсу керек. Соңғы кезде ондай
мүмкіндіктер пайда болуда. Дегенмен де ішкі қорлар, қаржылар әлі
жеткіліксіз, сол себепті экономикамызға инвестицияларды тарту маңызды
мәселе болып ќала береді. Тек олардың қызметін заңдардың негізінде дұрыс
реттеп, халқымыздың әл-аухатын көтерудегі ролін арттыра беруіміз ќажет.
Инвестициялар өндірістің экономикалық өсуіне ғана емес, әлеуметтік ортаға
да ықпал ететінің ескере отырып, аймақтың, жергілікті билік пен басқару
орындарының инвестициялық қызметті дамытуға байланысты мәселелерді шешудегі
белсенділігін арттыра беру ќажет.
Қурстық жұмыстың мақсаты – Қазақстандағы инвестициялық саясаттың
жергілікті мәселелерімен және оның басқарылуын теориялық жағынан зерттеп,
ұғыну. Осы мақсатқа жету үшін төмендегідей міндеттерді қарастыру керек:
-инвестициялық саясаттың мазмұнын, инвестицияларды мемлекеттік басқарылу
жүйесін ќарастыру;
- Қазақстанда инвестициялық саясаттың қалыптасуын зерттеу;
- АҚШ-тағы инвестициялық саясаттың ерекшеліктерін қарастыру;
- Қазақстандағы инвестициялық заңнамаларын зерделеу;
- Қазақстан кәсіпорындарындағы инвестициялық ахуалды талдау;
- Шығыс Қазақстан өңірінің инвестициялық саясатын бағалау;
- Қазақстанның инвестициялық саясатын жетілдірудегі проблемаларын және оны
шешу жолдарын қарастыру.
Курстық жұмысты жазғанда авторлар: Нұрғалиев, Бердалиев, Осиповалар
және газет - журнал материалдарын пайдаландым.
Курстық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытынды және пайдаланған
әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТ ПЕН БАСҚАРУДЫҢ ЖАЛПЫ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1. Инвестициялық саясаттың мазмұны, инвестицияларды мемлекеттік басќару
жүйесі
Инвестициялық саясат – инвестициялардың неғұрлым басым бағыттарын
айқындайтын шаралар жүйесі: өндірісті, кәсіпкерлікті дамыту, пайда немесе
басқа да түбегейлі нәтиже алу мақсатында шаруашылық жүргізуші
субъектілерінің (кәсіпорынның, фирманың, компанияның, т.б.), аймақтық,
елдің ішінде де, сондай-ақ одан тысқары жерлерде де қаражат (инвестиция)
салудың көлемін, ќұрылымы мен бағытын белгілейтін шаруашылық шешімдерінің
жүйесі.
Инвестициялық бағдарламаларға сәйкес инвестициялық саясат мынадай
жолдармен жүзеге асырылады мемлекеттік инвестицияларды тікелей басқару
салық жеңілдіктерін беру демеу қаражат бюджеттік несие түрінде қаржылай
көмек беру тиісті несие саясатын, баға белгіленімін амортизациялық саясат
жүргізу нормалар мен стандарттардың қолданылуына, сондай-ақ, міндетті
түрде сертификаттау ережесінің орындалуына бақылау жасау. Қолайлы
инвестициялық ахуал жасаудың арқасында жаңа технологияларды, озық техника
мен ноу-хауды енгізу ішкі рынокты жоғары сапалы тауарлармен және ќызмет
көрсетулермен молықтыру отандық тауар өндірушілерді мемлекеттік қолдау және
ынталандыру Қазақстан Республикасының шикізат базасын ұтымды әрі кешенді
пайдалану менеджмент пен маркетингтің қазіргі әдістерін енгізу жаңа
жұмыс орындарын ашу жергілікті кадрларды оқыту жүйесін енгізу, олардың
біліктілік деңгейін көтеру өндірістің қарқынды дамуын қамтамасыз ету
қоршаған табиғи ортаны жақсарту міндеттері шешіледі.
Республиканың әлеуметтік-экономикалық дамуын басқарудың түпкілікті жаңа
жүйесіне көшу осы процестің басты мәселелерін анықтауға себепші болады.
Олардың бірі болып инвестициялық қамсыздандыру мәселесі табылады. Көшудің
алғашқы кезеңінде заң шығаратын негіздер мен ұйымдық құрылымдарды құру,
сондай-ақ, республиканың қаржылық ресурстарын пайдалану мен шетел
инвестицияларын тарту жөніндегі өзіндік саясатты құру қажет болды.[4,
45]
Қазақстандағы мемлекеттік инвестициялар жүйесін оңтайландыру мақсатымен
инвестицияларды басқарудың заң шығаратын негізі мен органдары құрылды. Осы
мәселе бойынша шаралардың біртұтас кешені қабылдануда. Соның ішінде,
"Шетел инвестициялары туралы" Заң (1991ж); "Инвестициялық жекешелендіру
қорлары жөніндегі ереже" (1993 жыл); "Қазақстан Республикасының шетел
инвестициялары бойынша ұлттық агенттігін құру туралы" ҚР Президентінің
Жарлығы (1992 ж) тағы басқалар және жекелеген жылдарға арналған
инвестициялық бағдарламалар қабылданды.
Инвестицияларды мемлекеттік басқару жүйесіне инвестициялық белсенділікті
қамтамасыз ету кіреді. Бұл елдің экономикасына отандық пен шетелдік
капиталды тарту үшін әсерлі ынталандыруды ќұруды жорамалдайды. Ынталандыру
құрамына келесілер кіру қажет шетел мен отандық инвесторлар үшін қолайлы
климат жасау жалпы ішкі өнімдегі (ЖІӨ) мемлекеттік капитал салымдарының
үлесін ұлғайту, соның ішінде, пайдалы қазба кен орындарын пайдаға
асырудан алынған табысты қайта бөлу есебінен әрбір инвестициялық жобаны
әлеуметтік-экономикалық дамудың мақсаттары мен басымдықтарына сәйкестігін
алдын-ала міндетті сарапшылаудан кейін, жарыс негізінде орталықтандырылған
капитал салымдарын үлестіру халықаралық ұйымдармен бірлескен мемлекеттік-
коммерциялық қаржыландыру мен қайта қаржыландыру практикасын едәуір
кеңейту.
Мемлекеттік инвестицияларды басқару 4 жеке кезеңде жүзеге асырылуы
ќажет: Жоспарлау; Бағдарламалау; Бюджетті дайындау; Орындау.
Жоспарлау кезенінде әлеуметтік-экономикалық дамудың орта мерзімді
бағдарламасы мен оны макроэкономикалық деңгейде, сондай-ақ, әрбір секторға
қатысты алғанда да жүзеге асырудың стратегиясын ќұру мәселесі шешіледі.
Бұл кезеңде инвестицияларды жүзеге асыру бойынша ұсыныстарды таңдау мен
алдын ала бағалауға басты назар аударылады. Бұл үшін салалық
министрліктер жобаларды қаржылық-экономикалық бағалаудың жалпы қабылданған
әдістемесі негізінде ұсынылатын жобалардың сипаттамасы мен бағалануы болуы
қажет, жуырдағы бірнеше жылға арналған инвестициялар бойынша ұсыныстарды
дайындауы керек.
Бағдарламалау кезеңіндегі басты мақсат - жоспарда бекітілген мақсаттарды
қызметтің мемлекеттік бағдарламаларын өзгерту. Мемлекеттік инвестициялар
бағдарламасына (МИБ) инвестициялар бойынша ұсыныстарды ұзарту бюджеттік
процеске арналатын таңдаудың сол бәсекелестік қағидаларына негіздеу қажет.
Қаражат бөлу жөніндегі шешімдер мынадай факторларды ескеруі қажет:
бюджет орындалатын, микроэкономикалық жағдай; инвестициялар бойынша
ұсыныстардың нақты аспектілері, соның ішінде экономикалық аспектілер.
Егер инвестициялық жобаларды жүзеге асыру бюджеттік мекемелердің
міндеті болып табылса, инвестициялық жобаларды қауіпке жиі қойса, әсіресе
қаражатты артық жұмсауда, мәселелерден аулақ болу үшін сақтықтық қосымша
шараларын қабылдау қажет.
Қазақстанға ең алдымен, мемлекеттік инвестицияларды басқарудың тиісті
институционалдық жүйесін құру мен жоғарыда аталған функциялардың ұйымдық
пен тиімді орындалуын қамтамасыз ету қажет.
Шетел инвестицияларын тартудың тарту арналары мен нысандары бар. Шетел
капиталы 3 арна бойынша түседі:
- экспортық несиелер; инвестициялық және тауарлық;
- дамуға ресми көмек қаржылық және техникалық;
- инвестициялық тікелей және портфельдік.
Кредитор (несие беруші) - елден тауарларды немесе қызметтерді сатып алу
шарты бар экспорттық несиелер. Инвесициялық несиелер технологияны, жабдықты
және басқаны жеткізіп беру мақсатымен, ал тауарлық несие - дайын тұтыну
тауарларын жеткізіп беру шартымен беріледі.
1.2 Қазақстанда инвестияциялық саясаттың қалыптасуы
Экономикалық жүйенің бір саласы ретіндегі инвестициялық процесс ішкі
және сыртқы факторлардың күрделі өзара ықпалдастығы жағдайында жүреді.
Өзінің ұзақтығы жөнінен инвестициялық процесс инвестициялық циклдың тууынан
бастап, оның тиімділігінің алдын ала аталған көрсеткіштеріне жеткенге дейін
созылады.
Инвестициялық қызмет – нәтижесіне көптеген факторлар әсер ететін
күрделі, әрі уақыт пен кеңістікте үзіліссіз жүретін процесс. Сол себепті
инвестициялық қызметті уақыттылық, функциялық және аумақтық бағыттағы жүйе
ретінде қарастыру қажет.
Қазақстандағы инвестициядық процестің қазіргі кездегі даму
бағыттарының ерекшеліктеріне, олардың әлеуметтік мазмұнына мынандай
сипаттама беруге болады:
1.Қазақстан посткеңестік кеңістіктегі шетел капиталын (инвестицияның
барлық түрлерін) қабылдаушы негізгі шетел капиталын (инвестицияның барлық
түрлерін) қабылдаушы негізгі мемлекеттердің біріне жатады. Ол Шығыс Европа
мен ТМД елдерінің ішінде бұл салада Венгриядан кейін 5-ші орында тұр.
2. Инвестиция тартудан алдыңғы қатарда тұруына қарамастан сарапшылар
Қазақстанға шетел капиталының келуі әлі де жеткіліксіз деп санайды. ҚР-ның
статистика жөніндегі Агенттігінің мәліметтері бойынша 2002 жылы елімізге
келген шетел инвестицияларының көлемі 2 млрд. доллардай болып, жалпы
инвестиция көлемінің 25%-н құрады. Ал, ұлттық өндірісіміздің капитал
сиымдылығы тұрғысынан талдай отырып, халықаралық сарапшылар Қазақстанға
жылына 10 млрд. доллардан астам инвестиция көлемі қажет деп есептейді.
Әрине, шетел инвестициялары қазіргі уақытта қай елде болмасын
экономиканың жанданып өсуіне себеп болып отыр. Олар Қазақстан экономикасын
демонополизациялау процесінде жоғары роль атқарып, еркін бәсекелестікке,
өндірісті дамытып, реттеу мен ынталандырудың нарықтық механизмдерінің
қалыптасуына әсер етіп және осыған сәйкес жүргізілген шаралардың арқасында
терең инфляциядан шығуға мүмкіндік берді.
3.Келесі бір атап көрсететін жағдай, Қазақстанды тікелей
инвестициялау процесіне негізінен алғанда дамыған шетел резиденттері үлес
қосуда. Мысалы, АҚШ-тың үлесі 36%-дан жоғары, Ұлыбритания - 17
%; Италия -12,8 % . Бұлардан кейін Оңтүстік Корея, Ќытай, Канада,
Нидерланды және тағы басқалар. Ал таяу көршілес мемлекеттердің үлесіне тек
тікелей инвестициялардың 6 пайызы ғана келеді.[3, 123]
4.Республикаға тікелей инвестицияларды тартудың негізгі түрі - мұнай-
газ салаларында қалыптасқан бірлескен кәсіпорындар (БК) мен негізгілерден
бөлініп шыққан кәсіпорындар болды. Осыған орай атап кететін мәселе, ол
салық және басқа да төлемдер бойынша мұнай-газ өндіруші компаниялардың
үлесі мемлекеттік бюджеттің маңызды бөлігін қамтиды. Соған қоса осы
компаниялардан жоспарлардан тыс түсетін табыс салығы, роялти, бонус тағы да
басқа түрлеріндегі түсімдер - ұлттық қорымыздың негізгі бөліктерін
құрайды.
Одан да басқа инвесторлар аймақтардың мұнайлы-газды аумақтарын барлап,
жұмыс жүргізгендері үшін олардың әлеуметтік-экономикалық салаларына
бекітілген келесім-шарт негізінде жұмсайтын арнайы тәсілдері де бар. Мұндай
ірі компаниялар сол аймақтардың тұрғындарына жыл сайын жоспар бойынша
қаржылай да көмек көрсетеді.
Инвестициялық процестің даму тенденцияларының ең басты ерекшелігі-оның
шикізат өндіруге бағыттылығы. Мысалы, 1993-2001 жылдар арасында Қазақстанға
келген шетел инвестицияларының 65,5 пайызы мұнай-газ секторына жұмсалып, ал
өндеуші өнеркәсіптеріне олардың 12,4 пайызы ғана жұмсалған. Сондықтан,
экономикамыздың қазіргі жағдайында халықаралық нарықта шикізатқа сұраныстың
өсуін дұрыс пайдаланып қалуымыз керек.
Экономикамыздың дамуын тек қана мұнай-газ секторындағы кірістерге
тәуелді болмауы үшін ұлттық экономиканың көп векторлығын дамыту қажет. Ол
кезегінде бұл саясат әлеуметтік мәселелерді шешуге мүмкіндік беріп,
әлеуметтік қолайлы орта қалыптасуына қол жетізеді. Отын-шикізат көздерін
өндіру инвесторлар үшін тартымды жағдайда өндеуші өнеркәсіптеріне
инвестиция салымдарының тапшы болуы бұл секторлардың пайдалылығы мен
тиімділігі арасындағы алшақтықты терендете түседі. Өндеуші кәсіпорындарға
инвестициялардың аз жұмсалуы экономиканың құрылымдық жүйесінің
деформациялануына әкеліп, оның бәсекеге қабілеттілігін төмендетеді.
Сондықтан да экономикамыздың тұрақты дамуын, бәсекеге қабілеттілігін
қамтамасыз ету үшін шетел инвестицияларымен қатар отандық инвестицияларды
жандандырып, өңдеуші секторларымызды дамытып, экспортты ұлғайтып, ел
ішіндегі жұмыссыздықты азайтуға, халықтың өмір сүру сапасының жақсаруына
мүмкіндік туғызу қажет.
Инвестициялық процестің қазіргі кездегі жағымды ерекшелігіне соңғы
уақыттардағы шетел инвестицияларының көлемі азайып, отандық ішкі
инвестициялардың өсуін жатқызуға болады. 2001-2002 жылдары негізгі
капиталға жұмсалған ішкі инвесторлардың үлесі 55 және 56 пайызды құрады.
Кен өндіру өнеркәсібінен басқа экономиканың көптеген салаларында ішкі
инвестициялардың көлемі шетелдік салымдардан басым.
Келесі атап көрсететін бағыт - ол инвестициялық қызметті
қаржыландырудағы мемлекеттің ролі артып, үлесінің көбеюі. Дүниежүзілік
тәжірибе көрсетіп отырғандай, дамыған елдерден қай жағынан болса да кейін
қалуды азайтуда мемлекеттің ролі, оның экономиканың маңызды салаларындағы
инвестицияларды реттеу қызметтері ерекше жүйелі болуы қажет. Сонда ғана ел
тұрғындарының мүдделері дұрыс ескеріліп, шешіліп отырады. Сонымен, 2003-
2015 жылдардағы индустриалды-инновациялық даму стратегиясына орай жүзеге
асырылып жатқан инвестициялық процестің жаңа бағыттары дамыту болып
табылады.[4, 145]
Экономиканы тиімді басқару жүйесіне шет елдердің капиталын саналы
тарту жатады. өтпелі кезеңнің тарихи ерекшеліктерінің бірі - шетел
инвестицияларын тарту мен пайдаланудың оңтайлы жолын табу болып табылады.
Шетел капиталы ақша қаражатының жай массасы ретінде ғана қажет емес,
жаңа әлемдік ғылыми-техникалық жетістіктер, технологиялар енетін маңызды
арна ретінде қажет. Олар ірі коммерциялық өміршең инвестициялау негізінде
ұлттық шаруашылық субъектілерінің дамыған тауарлық қатынастарға бейімделу
дәрежесін арттыруға, олардың өндірісітік қызметін өтімді етуге мүмкіндік
туғызады.
Жаңа қазіргі өндірістік қуаттылықтарды құру үшін Қазақстанға ең
алдымен, тікелей өндіруші капитал импорты қажет, бұл шетел инвестицияларын
республикаға тарту бағдарламаларын құруды талап етеді. Бұл процесс
барысында инвестициялық жобалардың мақсатқа лайықтылығын көрсететін,
белгіле бір қағидаларды жетекшілікке алу қажет.
Бұл қағидалар экономикалық мақсатқа сәйкестілік - ол сол немесе басқа
әлеуметтік-экономикалық мәселелерді, инвестиция тапшылығын, ішкі резервтер
мен мүмкіндіктердің шектеулігін, шетел инвесторлары қатысуымен болатын
инвестициялық жобалар шарттарының тартымдылығын шешудің тығыз
қажеттілігінен туындай отырып анықталады; әлеуметтік - экономикалық
тиімділік кез келген нысанда шетел инвестицияларын тартудың бірден-бір
шарты. Бұл қағида шетел компанияларының қатысуымен болатын жобалардың
жоғары табыстылығы мен пайдалылығы, қарыз бен несие беру шарттарының
тиімділігі, жаңа жұмыс орындарын құру мен тұрғын халықтың жұмысбастылығын
арттыруды пайымдайды; экономикалық-экологиялық қауіпсіздік - егемендік
қауіпсіздігінің қағидасы республиканың табиғи байлықтарын айқындықпен
пайдалануға, қоршаған ортаны ластауға, елден тысқары капиталды заңсыз
шығаруға, артта қалған технологиялар мен техниканы қолдануға, отандық тауар
өндірушілерді нарықтан бәсекелестікке қарсы тәсілдермен ығыстыруға жол
беретін жобаларды жүзеге асыруға мүмкіндік бермеуі тиіс. Бұл қағиданы
қолдану ұлттық ресурстардың жекелеген түрлеріне шетел капиталының еркін
кіруін шектеу қажет.
-Шетел инвестияларын тарту барысында өзара тиімділік қағидасы. Бірде бір
мемлекет, бірде бір кәсіпкер өзіне пайдасыз болатын серіктестікке кірмейді,
республика экономикасын инвестицияламайды; экономикаға шетел
инвестияларына басымдықтық салу қағидасы. Бұл Қазақстанда жүргізіліп жатқан
құрылымдық пен инвестициялық саясатқа сәйкес оларды ең мәртебелі
объектілерге бағыттауды білдіреді. Сондықтан Республикада 2000 жылға
дейінгі кезеңге тікелей отандық пен шетел инвестицияларын тарту үшін ең
маңызды өндірістердің тізімі бектілген. Бұл қағиданың енді бір жағының мәні
мынада: ел белгілі бір елдердің, олардың компанияларының, фирмаларының
инвестицияларына олардың экономикалық жағдайын , әлемдік экономикалық
жүйедегі орыны, экономиканың нақты сфералары мен салаларындағы жетекші
жағдайын және басқа да сипаттамаларын ескере отырып, басымдықтар беруі
тиіс;
- Республика үшін маңызды қағида болып, барынша аз коммерциялық тәуекел
қағидасы табылады. Оны жүзеге асырудың негізі - осы процесті басќарудың
толық құқылы органдарын, кәсіпорындарын жетклікті хабардарлығын қамтамасыз
ету болып табылады;
- Ең соңында, шеел инвестицияларын тартудың әлемдік тєжірибесін барынша
ескеру қағидасы маңызды рөл атқарады. Әрбір елдің өзіне ғана тән көптеген
ерекшеліктері бар: экономикалық, технологиялық, қаржылық және басқа да
потенциалдарының жекелеген аспектілерінің жетілгендігінен немесе қалуымен
ерекшеленеді.
Аталған қағидалар инвестиция тартуды басқарудың тәжірибелік негізін
құрайды. Оларды тарту елдің экономикасын жалпы алғанда және өтпелі кезеңде
реформалауда басты сәт болып табылады, әсіресе. Ол халық шаруашылығын
реконструкциялау, құрылымын өзгерту, жаңаландыру мақсаттарына қызмет етеді.
Мемлекеттік инвестицияларды басқару 4 жеке кезеңде жүзеге асырылуы
қажет:.Жоспарлау;.Бағдарламалау;Бюд жетті дайындау;.Орындау.
Жоспарлау кезеңінде әлеуметтік-экономикалық дамудың орта мерзімді
бағдарламасы мен оны макроэкономикалық деңгейде, сондай-ақ, әрбір секторға
қатысты алғанда да жүзеге асырудың стратегиясын құру мәселесі шешіледі. Бұл
кезеңде инвестицияларды жүзеге асыру бойынша ұсыныстарды тандау мен алдын
ала бағалауға басты назар аударылады. Бұл үшін салалық министрліктер
жобаларды қаржылық-экономикалық бағалаудың жалпы қабылданған әдістемесі
негізінде ұсынылатын жобалардың сипаттамасы мен бағалануы болуы қажет,
жуықтағы бірнеше жылға арналған инвестициялар бойынша ұсыныстарды дайындауы
керек.
Бағдарламалау кезеңіндегі басты мақсат - жоспарда бекітілген
мақсаттарды қызметтің мемлекеттік бағдарламаларына өзгерту. Мемлекеттік
инвестициялар бағдарламасына (МИБ) инвестициялар бойынша ұсыныстарды
ұзарту бюджеттік процеске арналатын тандаудың сол бәсекелестік
қағидаларына негізделу ќажет.
1.3 АҚШ - тағы инвестициялық саясатының тәжірибесі
Капитал нарығы АҚШ-тағы капитализмнің өмір сүруін қамтамасыз етеді.
Компаниялар өздерінің зауыттарын және ғимараттарын салуға, ұшақтарды,
поездарды және кемелерді сатып алуға, телефон желілерін орнатуға тағы басқа
түрлі жобаларға қаржы алу үшін осы нарықтың көмегіне сүйенеді және де басқа
түрлі жобаларға қаржы алу үшін, атап айтқанда, зерттеулер мен дамыту
жұмыстарын жүргізуге қажет қаржыны капитал нарығынан алады. Қаржының көп
бөлігі зейнетақы қорларынан, сақтандыру компанияларынан, банктерден, басқа
қорлардан және коллеждер мен университеттерден келеді. Сондай-ақ, жеке
тұлғалардың да қаржылары көбейіп келеді.
Егер өзге мақсатта қаржы керек болып қалған жағдайда өздерінің құнды
қағаздарын және кәсіпорынның акцияларын сатып жіберуге мүмкіндіктері
болмаса, кәсіпорынның акцияларын сатып алушылардың саны аз болар еді. Құнды
қағаз нарығы мен басқа да капитал нарығы инвестициялардың акцияларды
үздіксіз сатып алу және сату барысында жұмыс істейді.
Аталмыш нарықтар Америка экономикасында басқа да қызметтерді атқарады.
Олар инвесторларға пайда әкеледі. Акциялардың немесе басқа да қаржылай
активтердің құны өскен сайын инвесторлар байи түседі; қаражаттарының бір
бөлігін сауданы қолдауға және экономикалық дамуды қамтамасыз етуге
жұмсайды. Инвесторлар болашақта кәсіпорынның қаншалықты пайдалы болатынын
ескере отырып, акцияларын күнделікті сауда-саттыққа салады; сонымен бірге,
акциялардың бағасы корпорация басшыларына инвестициялардың қызығушылығы
жайлы мәлімет береді.
Акциялардың құны инвесторлардың үкімет саясатына көзқарасын
бейнелейді. Егер үкімет экономика және компанияның кіріс әкелуіне зиянын
тигізетін саясатты қабылдаса, инвесторлардың ойынша нарық төмендейді, ал
егер бұл экономиканың өрлеуіне көмектесетін болса, онда нарық өседі. Бұл
орайда кейбір сарапшылар американдық инвесторлардың қысқа мерзімі пайданы
ғана көздейтінін сынайды, олардың айтуынша, компаниялар немесе саясатшылар
ұзаќ мерзімді табыс әкелуге шара қолдануға ықыласты емес және құнды
қағаздардың құнын тоқтататын қысқа мерзімді өзгертулерді талап етулері
мүмкін. [1, 45]
Ашық қорлардың арқасында нарыққа қоғамның араласуына кең жол ашылды, олар
жеке салушылардың атынан қаржыны әртүрлі құнды қағаздарға салады. Қоғамдық
қорлар өздерін толық машықтанған деп сезінбейтін немесе мыңдаған жеке
акциялардың иігінен таңдап алуға уақыты жоқ, өз ақшаларын мамандардың
көмегімен іске қосатын кіші инвесторларға қоғамдық қорлар жағдай жасайды.
Қоғамдық қорлар акцияларын әртүрлі топтарын ұстап тұрғандықтан сол акция
иелерін жеке акциялардың құнына байланысты болатын қатты сілкіністерден
қорғайды.
Ашық қорлардың әртүрлі инвесторлар топтарының қажеттілігін өтейтін көптеген
түрлері бар. Кейбір инвесторлар қаржыларының тез арада пайда әкелуін
қаласа, екіншілері болса капиталдың ұзақ бағалануын күтеді. Кейбіреулер
инвестицияны дәстүрлі консервативті түрде салса, екіншілерінің
мүмкіндіктері жоғары, сондықтан да тез арада пайда әкелетін салаларға
жұмсайды. Кейбір іскерлер тек қана өндірістің нақтылы саласын немесе шет
ел компанияларының акцияларын және нарық стратегиясын ғана қадағалап
отырады.
Инвесторлар акцияларды сатып алу не болмаса сату жөнінде шешімге
келгенде ең алдымен компанияның жалпы іскерлік ахуалына, болашағына,
қаржылық жағдайына және биржадағы акция бағасының тапқан пайдасына
қарағанда нормадан жоғары немесе төмен екендігіне назар аударады. Биржадағы
пайыздық ставкілерінің көтерілуі акция бағасының төмендеуіне әкеледі,
себебі, бір жағынан алғанда, олар бәсенсуін, жалпы пайданың азаюын алдынала
білдіреді. Және де ол қор нарығынан инвесторларды жоғары пайыздық
ставкілерден үміттендіретін жаңа салымдық бағыттарға қызығушылығын
тудырады. Ал, пайыздық мөлшерлемені төмендету,керісінше, акция құнының
көтерілуіне әкеледі, себебі ол оның арқасында компаниялар бекітілген өсімге
және де қарызданудың қарапайым түріне қол жеткізеді, сонымен қатар пайда
көлемінің төмен болуына байланысты инвесторлардың қызығушылығы азаяды.
Көптеген басқа да факторлар жағдайды қиындата түседі. Әдетте
инвесторлар акцияларды сатып алғанда оларды қазіргі жағдайына емес,
болжамды болашақ табысына қарай бағалайды. Күтіп отырған үмітке көптеген
факторлар әсер етуі мүмкін. Олардың есебі ұтымды әрі тиянақталмаған.
Нәтижесінде баға мен табыстьн арасындағы қысқа мерзімді байланыс өте берік
болмайды.
1987 жылы 19 қазанда бүкіл әлемде акциялар құны түсіп кетті. Құлдырау
фактілерін анықтау үшін құрылған президенттік Брэйдли комиссиясы мен SЕС
дағдарыстың 1987 жылы орын алуына әр түрлі факторлардың әсері бар екенін,
соның ішінде инвесторлар психологиясында жағымсыз өзгерістер орын алғанын,
үкімет бюджетіндегі дефицит пен сыртқы қарыздар инвесторлар мүдделеріне
қайшы келгенін, Нью-Йорк биржасы мамандарының қалған ресурстары сатып алу
міндеттерін орындамай қашқақтауы, компьютердегі бағдарламалар үлкен көлемде
акцияларды сатып алу және сату үшін жоспарланғандықтан кейбір нарықта орын
алған шешімі жоқ мәселелердің туындауы сияқты кемшіліктері дағдарыстың
тереңдеуіне себепкер болғаны анықталды.
2 ҚАЗАҚСТАННЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТЫ
2.1 Мемлекеттің инвестициялық заңнамалары
Қазақстан Республикасының инвестициялық заңдары өзінің қалыптасуы мен
даму барысында төрт кезеңнен өтті.
Бірінші кезең - бұл ең әуелі инвестициялық заңдарды қалыптастыру
кезеңі. Бұның негізі 1990 жылы 7 желтоқсанда Қазақ ССР-ның "Қазақ ССР-дегі
шетелдік инвестициялар туралы" Заңының қабылдауымен қаланған.
Басты назар аударатын мәселе, бірінші кезеңде республиканың мұнай-газ
саласын дамытуды құқықтық жағынан қамтамасыз ету. Сол кезеңдегі мұнай-газ
саласын дамытудың басты міндеті - Қазақстанның мұнай-газ тәуелсізідігін
қамтамасыз ету, мұнай мен газ өндіру көлемінің кеміп кетуіне жол бермеу
болды.
Мұнай өнеркәсібінің өндірістік тәуелсіздігін қамтамасыз ету
мақсатымен республиканың мұнай-газ секторын өркендету стратегиясы жасалды,
ол мұнай-газ кешенінің айрықша маңызды басым объектілерін ерекшелеп,
үкіметтің мынадай тиісті қаулыларымен рәсімделді: "Батыс Қазақстан -
Құмкөл мұнай құбырын салу туралы" - 1992 жыл; Атырау мұнай өңдеу зауытын
қайта құру туралы - 1993 жыл, "Жаңажол газ өндеу зауытын кеңейту туралы"-
1993 жыл. Сонымен қатар, қазақстандық мамандар "Мұнай-газ кешенің дамыту
бағдарламасын" жасап, осы саланы дамытуды белгілеген жобалар анықталды. Осы
кезеңде Қазақстан Республикасы шетелдік инвесторлармен жасалаған 15-тен аса
ірі келісімдер мен өзара шарттарға қол қойды, солардың ішінде үкіметтің
қаулыларымен арнайы реттелгендері мыналар: Қазақстан Республикасының Ақтөбе
облысында көмірсутектерін іздеу-барлау мен игеру жөнінде "Эльф мұнай-газ"
фирмасымен (Франция) бекітілген ынтымақтастық туралы шарттар ( 1992 жыл);
"Теңіз шевройл" бірлескен кәсіпорын құру туралы келісімдер мен шарттар
(1993 жыл).
Шетелдік капиталды қатыстыра отырып жеке мен әлемдік практика
негізінде жобаларды өткізу мен келісу процесі заңнамалық және нормативтік-
құқықтық базаны әзірлеу жөнінде белсенді жұмыс атқаруға мүмкіндік берді.
Бұдан алынған тәжірибе жер қойнаулары мен минералдық шикізатты өндеу туралы
Қазақстан Республикасының кодексінде, сондай-ақ кейінірек қабылданып,
шетелдік инвестордың құқықтық мәтебесін айқындап берген заңнамалық
актілерді пайдаланылды.
Осылайша бұл кезең Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастардың
дамуының бастапқы кезеңін және тұтастай тәуелсіз мемлкеттің және жекелей
алғанда Қазақстанның ұлттық инвестициялық заң жүйесінің қалыптасуын
білдіреді.
Инвестициялық заңдар дамуының екінші кезеңі. Қазақстан
Республикасында 1994 жылдың 27 желтоқсанында "Шетелдік инвестициялар
туралы" Заңның қабылдауымен байланысты. Бұл кезеңде мұнай-газ секторында
шетелдік инвестициялар тарту мен жекешелендіруді қықұқтық және нормативтік
жағынан қамтамасыз ету процесі басталды деуге болады. Оның үстіне, 1995
жылы ҚР Президентінің "Мұнай туралы" деп аталатын заңдық күші бар, негіз
қалаушы жарлығы шықты.
Инвестициялық заңдардың дамуы мен жетілуіне, үшінші кезеңнің
басталуына 1997 жылы ҚР-ның "Тікелей инвестицияларды мемлкеттік қолдау
туралы" Заңының қабылдануы себеп болды.
2003 жылды ҚР-ның "Инвестициялар туралы" заңы қабылданды. Оның
негізгі жетістігі инвестициялар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТ ПЕН БАСҚАРУДЫҢ ЖАЛПЫ
ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1. Инвестиция саясатының мазмұны, инвестицияларды мемлекеттік
басқару жүйесі
2. Қазақстанда инвестициялық саясаттың қалыптасуы
3. АҚШ-тағы инвестициялық саясаттың тәжірибесі
1. ҚАЗАҚСТАННЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТЫ
1. Мемлекеттік инвестициялық заңнамалары
2. Қазақстан кәсіпорындарындағы инвестициялық ахуалды талдау
3. Шығыс Қазақстан өңірінің инвестициялық саясатын бағалау
2. ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТТЫ ЖЕТІЛДІРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ
ОНЫ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ
1. Инвестициялық саясатты дамытудағы мәселелер
2. Инвестициялық саясатты жетілдіру жолдары
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Кіріспе
Курстық жұмыстың актуалдығы. Қандай да болмасын мемлекеттің тұрақты
экономикалық дамуы - инвестициялыќ қатынастардың, жалпы инвестициялық
процестің сапасымен анықталады. Қазақстан - 2030: Барлық
қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және ел - ауқатының артуы
стратегиясында деңгейі жоғары инвестиция мен ішкі қорларға сүйенген ашық
экономика негізінде әлеуметтік-экономикалық өсудің дейекті де, ұлѓаймалы
қарқынына жету еліміздің алдында тұрған ең басты басылымдықтардың бірі
ретінде айқындалған.
Қазақстанның әлеуметтік, өндірістік потенциалын ќалыптастыру, ұдайы
өндірістің үздіксіздігін қамтамасыз ету, жалпы алда тұрѓан әлеуметтік-
экономикалық жоспарларды іске асыру инвестицияларсыз мүмкін емес. Сондықтан
да, қазіргі кезенде инвестициялық процесті қай жағынан болмасын зерттеу,
соның ішінде әлеуметтік салдарын талдау - өмірдің өзі талап етіп отырған
заңды ќұбылыс.
Қазақстандағы инвестициялық процестің дамуы алғашқы кезеңде
дүниежүзілік шаруашылықтың негізгі элементі болып табылатын шетел
инвестициялармен тікелей байланысты болды. Халықаралық капитал ќозғалысының
ХХ ғасырдың аяғында қарқындап дамуы дүниежүзілік экономиканың
интернационалдандыру процесінің басталуына, халықаралық кәсіпкерлік пен
қарыз капиталы кеңістігінің адам айтқысыз кеңеюіне әкелді. Бұл процесс жаңа
нарықта шұғыл игеруге кіріскен жеке кәсіпкерлік пен қарыз капиталының
Қазақстан сияқты өтпелі-транзиттік экономика елдеріне ұмтылысын күшейтті.
Ал , еліміздің қай саласында болмасын жүріп жатқан оңтайлы өзгерістерді
одан әрі дамытуда, экономикамыздың дамуын тұрақтандырып, әлеуметтік
саласын өркендетуге инвестициялардың маңызы зор болатын.
Әрине, бұндай жағымды процесті біртіндеп, Қазақстанның ішкі
мүмкіншіліктерін қоса отырып, дамыта түсу керек. Соңғы кезде ондай
мүмкіндіктер пайда болуда. Дегенмен де ішкі қорлар, қаржылар әлі
жеткіліксіз, сол себепті экономикамызға инвестицияларды тарту маңызды
мәселе болып ќала береді. Тек олардың қызметін заңдардың негізінде дұрыс
реттеп, халқымыздың әл-аухатын көтерудегі ролін арттыра беруіміз ќажет.
Инвестициялар өндірістің экономикалық өсуіне ғана емес, әлеуметтік ортаға
да ықпал ететінің ескере отырып, аймақтың, жергілікті билік пен басқару
орындарының инвестициялық қызметті дамытуға байланысты мәселелерді шешудегі
белсенділігін арттыра беру ќажет.
Қурстық жұмыстың мақсаты – Қазақстандағы инвестициялық саясаттың
жергілікті мәселелерімен және оның басқарылуын теориялық жағынан зерттеп,
ұғыну. Осы мақсатқа жету үшін төмендегідей міндеттерді қарастыру керек:
-инвестициялық саясаттың мазмұнын, инвестицияларды мемлекеттік басқарылу
жүйесін ќарастыру;
- Қазақстанда инвестициялық саясаттың қалыптасуын зерттеу;
- АҚШ-тағы инвестициялық саясаттың ерекшеліктерін қарастыру;
- Қазақстандағы инвестициялық заңнамаларын зерделеу;
- Қазақстан кәсіпорындарындағы инвестициялық ахуалды талдау;
- Шығыс Қазақстан өңірінің инвестициялық саясатын бағалау;
- Қазақстанның инвестициялық саясатын жетілдірудегі проблемаларын және оны
шешу жолдарын қарастыру.
Курстық жұмысты жазғанда авторлар: Нұрғалиев, Бердалиев, Осиповалар
және газет - журнал материалдарын пайдаландым.
Курстық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытынды және пайдаланған
әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТ ПЕН БАСҚАРУДЫҢ ЖАЛПЫ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1. Инвестициялық саясаттың мазмұны, инвестицияларды мемлекеттік басќару
жүйесі
Инвестициялық саясат – инвестициялардың неғұрлым басым бағыттарын
айқындайтын шаралар жүйесі: өндірісті, кәсіпкерлікті дамыту, пайда немесе
басқа да түбегейлі нәтиже алу мақсатында шаруашылық жүргізуші
субъектілерінің (кәсіпорынның, фирманың, компанияның, т.б.), аймақтық,
елдің ішінде де, сондай-ақ одан тысқары жерлерде де қаражат (инвестиция)
салудың көлемін, ќұрылымы мен бағытын белгілейтін шаруашылық шешімдерінің
жүйесі.
Инвестициялық бағдарламаларға сәйкес инвестициялық саясат мынадай
жолдармен жүзеге асырылады мемлекеттік инвестицияларды тікелей басқару
салық жеңілдіктерін беру демеу қаражат бюджеттік несие түрінде қаржылай
көмек беру тиісті несие саясатын, баға белгіленімін амортизациялық саясат
жүргізу нормалар мен стандарттардың қолданылуына, сондай-ақ, міндетті
түрде сертификаттау ережесінің орындалуына бақылау жасау. Қолайлы
инвестициялық ахуал жасаудың арқасында жаңа технологияларды, озық техника
мен ноу-хауды енгізу ішкі рынокты жоғары сапалы тауарлармен және ќызмет
көрсетулермен молықтыру отандық тауар өндірушілерді мемлекеттік қолдау және
ынталандыру Қазақстан Республикасының шикізат базасын ұтымды әрі кешенді
пайдалану менеджмент пен маркетингтің қазіргі әдістерін енгізу жаңа
жұмыс орындарын ашу жергілікті кадрларды оқыту жүйесін енгізу, олардың
біліктілік деңгейін көтеру өндірістің қарқынды дамуын қамтамасыз ету
қоршаған табиғи ортаны жақсарту міндеттері шешіледі.
Республиканың әлеуметтік-экономикалық дамуын басқарудың түпкілікті жаңа
жүйесіне көшу осы процестің басты мәселелерін анықтауға себепші болады.
Олардың бірі болып инвестициялық қамсыздандыру мәселесі табылады. Көшудің
алғашқы кезеңінде заң шығаратын негіздер мен ұйымдық құрылымдарды құру,
сондай-ақ, республиканың қаржылық ресурстарын пайдалану мен шетел
инвестицияларын тарту жөніндегі өзіндік саясатты құру қажет болды.[4,
45]
Қазақстандағы мемлекеттік инвестициялар жүйесін оңтайландыру мақсатымен
инвестицияларды басқарудың заң шығаратын негізі мен органдары құрылды. Осы
мәселе бойынша шаралардың біртұтас кешені қабылдануда. Соның ішінде,
"Шетел инвестициялары туралы" Заң (1991ж); "Инвестициялық жекешелендіру
қорлары жөніндегі ереже" (1993 жыл); "Қазақстан Республикасының шетел
инвестициялары бойынша ұлттық агенттігін құру туралы" ҚР Президентінің
Жарлығы (1992 ж) тағы басқалар және жекелеген жылдарға арналған
инвестициялық бағдарламалар қабылданды.
Инвестицияларды мемлекеттік басқару жүйесіне инвестициялық белсенділікті
қамтамасыз ету кіреді. Бұл елдің экономикасына отандық пен шетелдік
капиталды тарту үшін әсерлі ынталандыруды ќұруды жорамалдайды. Ынталандыру
құрамына келесілер кіру қажет шетел мен отандық инвесторлар үшін қолайлы
климат жасау жалпы ішкі өнімдегі (ЖІӨ) мемлекеттік капитал салымдарының
үлесін ұлғайту, соның ішінде, пайдалы қазба кен орындарын пайдаға
асырудан алынған табысты қайта бөлу есебінен әрбір инвестициялық жобаны
әлеуметтік-экономикалық дамудың мақсаттары мен басымдықтарына сәйкестігін
алдын-ала міндетті сарапшылаудан кейін, жарыс негізінде орталықтандырылған
капитал салымдарын үлестіру халықаралық ұйымдармен бірлескен мемлекеттік-
коммерциялық қаржыландыру мен қайта қаржыландыру практикасын едәуір
кеңейту.
Мемлекеттік инвестицияларды басқару 4 жеке кезеңде жүзеге асырылуы
ќажет: Жоспарлау; Бағдарламалау; Бюджетті дайындау; Орындау.
Жоспарлау кезенінде әлеуметтік-экономикалық дамудың орта мерзімді
бағдарламасы мен оны макроэкономикалық деңгейде, сондай-ақ, әрбір секторға
қатысты алғанда да жүзеге асырудың стратегиясын ќұру мәселесі шешіледі.
Бұл кезеңде инвестицияларды жүзеге асыру бойынша ұсыныстарды таңдау мен
алдын ала бағалауға басты назар аударылады. Бұл үшін салалық
министрліктер жобаларды қаржылық-экономикалық бағалаудың жалпы қабылданған
әдістемесі негізінде ұсынылатын жобалардың сипаттамасы мен бағалануы болуы
қажет, жуырдағы бірнеше жылға арналған инвестициялар бойынша ұсыныстарды
дайындауы керек.
Бағдарламалау кезеңіндегі басты мақсат - жоспарда бекітілген мақсаттарды
қызметтің мемлекеттік бағдарламаларын өзгерту. Мемлекеттік инвестициялар
бағдарламасына (МИБ) инвестициялар бойынша ұсыныстарды ұзарту бюджеттік
процеске арналатын таңдаудың сол бәсекелестік қағидаларына негіздеу қажет.
Қаражат бөлу жөніндегі шешімдер мынадай факторларды ескеруі қажет:
бюджет орындалатын, микроэкономикалық жағдай; инвестициялар бойынша
ұсыныстардың нақты аспектілері, соның ішінде экономикалық аспектілер.
Егер инвестициялық жобаларды жүзеге асыру бюджеттік мекемелердің
міндеті болып табылса, инвестициялық жобаларды қауіпке жиі қойса, әсіресе
қаражатты артық жұмсауда, мәселелерден аулақ болу үшін сақтықтық қосымша
шараларын қабылдау қажет.
Қазақстанға ең алдымен, мемлекеттік инвестицияларды басқарудың тиісті
институционалдық жүйесін құру мен жоғарыда аталған функциялардың ұйымдық
пен тиімді орындалуын қамтамасыз ету қажет.
Шетел инвестицияларын тартудың тарту арналары мен нысандары бар. Шетел
капиталы 3 арна бойынша түседі:
- экспортық несиелер; инвестициялық және тауарлық;
- дамуға ресми көмек қаржылық және техникалық;
- инвестициялық тікелей және портфельдік.
Кредитор (несие беруші) - елден тауарларды немесе қызметтерді сатып алу
шарты бар экспорттық несиелер. Инвесициялық несиелер технологияны, жабдықты
және басқаны жеткізіп беру мақсатымен, ал тауарлық несие - дайын тұтыну
тауарларын жеткізіп беру шартымен беріледі.
1.2 Қазақстанда инвестияциялық саясаттың қалыптасуы
Экономикалық жүйенің бір саласы ретіндегі инвестициялық процесс ішкі
және сыртқы факторлардың күрделі өзара ықпалдастығы жағдайында жүреді.
Өзінің ұзақтығы жөнінен инвестициялық процесс инвестициялық циклдың тууынан
бастап, оның тиімділігінің алдын ала аталған көрсеткіштеріне жеткенге дейін
созылады.
Инвестициялық қызмет – нәтижесіне көптеген факторлар әсер ететін
күрделі, әрі уақыт пен кеңістікте үзіліссіз жүретін процесс. Сол себепті
инвестициялық қызметті уақыттылық, функциялық және аумақтық бағыттағы жүйе
ретінде қарастыру қажет.
Қазақстандағы инвестициядық процестің қазіргі кездегі даму
бағыттарының ерекшеліктеріне, олардың әлеуметтік мазмұнына мынандай
сипаттама беруге болады:
1.Қазақстан посткеңестік кеңістіктегі шетел капиталын (инвестицияның
барлық түрлерін) қабылдаушы негізгі шетел капиталын (инвестицияның барлық
түрлерін) қабылдаушы негізгі мемлекеттердің біріне жатады. Ол Шығыс Европа
мен ТМД елдерінің ішінде бұл салада Венгриядан кейін 5-ші орында тұр.
2. Инвестиция тартудан алдыңғы қатарда тұруына қарамастан сарапшылар
Қазақстанға шетел капиталының келуі әлі де жеткіліксіз деп санайды. ҚР-ның
статистика жөніндегі Агенттігінің мәліметтері бойынша 2002 жылы елімізге
келген шетел инвестицияларының көлемі 2 млрд. доллардай болып, жалпы
инвестиция көлемінің 25%-н құрады. Ал, ұлттық өндірісіміздің капитал
сиымдылығы тұрғысынан талдай отырып, халықаралық сарапшылар Қазақстанға
жылына 10 млрд. доллардан астам инвестиция көлемі қажет деп есептейді.
Әрине, шетел инвестициялары қазіргі уақытта қай елде болмасын
экономиканың жанданып өсуіне себеп болып отыр. Олар Қазақстан экономикасын
демонополизациялау процесінде жоғары роль атқарып, еркін бәсекелестікке,
өндірісті дамытып, реттеу мен ынталандырудың нарықтық механизмдерінің
қалыптасуына әсер етіп және осыған сәйкес жүргізілген шаралардың арқасында
терең инфляциядан шығуға мүмкіндік берді.
3.Келесі бір атап көрсететін жағдай, Қазақстанды тікелей
инвестициялау процесіне негізінен алғанда дамыған шетел резиденттері үлес
қосуда. Мысалы, АҚШ-тың үлесі 36%-дан жоғары, Ұлыбритания - 17
%; Италия -12,8 % . Бұлардан кейін Оңтүстік Корея, Ќытай, Канада,
Нидерланды және тағы басқалар. Ал таяу көршілес мемлекеттердің үлесіне тек
тікелей инвестициялардың 6 пайызы ғана келеді.[3, 123]
4.Республикаға тікелей инвестицияларды тартудың негізгі түрі - мұнай-
газ салаларында қалыптасқан бірлескен кәсіпорындар (БК) мен негізгілерден
бөлініп шыққан кәсіпорындар болды. Осыған орай атап кететін мәселе, ол
салық және басқа да төлемдер бойынша мұнай-газ өндіруші компаниялардың
үлесі мемлекеттік бюджеттің маңызды бөлігін қамтиды. Соған қоса осы
компаниялардан жоспарлардан тыс түсетін табыс салығы, роялти, бонус тағы да
басқа түрлеріндегі түсімдер - ұлттық қорымыздың негізгі бөліктерін
құрайды.
Одан да басқа инвесторлар аймақтардың мұнайлы-газды аумақтарын барлап,
жұмыс жүргізгендері үшін олардың әлеуметтік-экономикалық салаларына
бекітілген келесім-шарт негізінде жұмсайтын арнайы тәсілдері де бар. Мұндай
ірі компаниялар сол аймақтардың тұрғындарына жыл сайын жоспар бойынша
қаржылай да көмек көрсетеді.
Инвестициялық процестің даму тенденцияларының ең басты ерекшелігі-оның
шикізат өндіруге бағыттылығы. Мысалы, 1993-2001 жылдар арасында Қазақстанға
келген шетел инвестицияларының 65,5 пайызы мұнай-газ секторына жұмсалып, ал
өндеуші өнеркәсіптеріне олардың 12,4 пайызы ғана жұмсалған. Сондықтан,
экономикамыздың қазіргі жағдайында халықаралық нарықта шикізатқа сұраныстың
өсуін дұрыс пайдаланып қалуымыз керек.
Экономикамыздың дамуын тек қана мұнай-газ секторындағы кірістерге
тәуелді болмауы үшін ұлттық экономиканың көп векторлығын дамыту қажет. Ол
кезегінде бұл саясат әлеуметтік мәселелерді шешуге мүмкіндік беріп,
әлеуметтік қолайлы орта қалыптасуына қол жетізеді. Отын-шикізат көздерін
өндіру инвесторлар үшін тартымды жағдайда өндеуші өнеркәсіптеріне
инвестиция салымдарының тапшы болуы бұл секторлардың пайдалылығы мен
тиімділігі арасындағы алшақтықты терендете түседі. Өндеуші кәсіпорындарға
инвестициялардың аз жұмсалуы экономиканың құрылымдық жүйесінің
деформациялануына әкеліп, оның бәсекеге қабілеттілігін төмендетеді.
Сондықтан да экономикамыздың тұрақты дамуын, бәсекеге қабілеттілігін
қамтамасыз ету үшін шетел инвестицияларымен қатар отандық инвестицияларды
жандандырып, өңдеуші секторларымызды дамытып, экспортты ұлғайтып, ел
ішіндегі жұмыссыздықты азайтуға, халықтың өмір сүру сапасының жақсаруына
мүмкіндік туғызу қажет.
Инвестициялық процестің қазіргі кездегі жағымды ерекшелігіне соңғы
уақыттардағы шетел инвестицияларының көлемі азайып, отандық ішкі
инвестициялардың өсуін жатқызуға болады. 2001-2002 жылдары негізгі
капиталға жұмсалған ішкі инвесторлардың үлесі 55 және 56 пайызды құрады.
Кен өндіру өнеркәсібінен басқа экономиканың көптеген салаларында ішкі
инвестициялардың көлемі шетелдік салымдардан басым.
Келесі атап көрсететін бағыт - ол инвестициялық қызметті
қаржыландырудағы мемлекеттің ролі артып, үлесінің көбеюі. Дүниежүзілік
тәжірибе көрсетіп отырғандай, дамыған елдерден қай жағынан болса да кейін
қалуды азайтуда мемлекеттің ролі, оның экономиканың маңызды салаларындағы
инвестицияларды реттеу қызметтері ерекше жүйелі болуы қажет. Сонда ғана ел
тұрғындарының мүдделері дұрыс ескеріліп, шешіліп отырады. Сонымен, 2003-
2015 жылдардағы индустриалды-инновациялық даму стратегиясына орай жүзеге
асырылып жатқан инвестициялық процестің жаңа бағыттары дамыту болып
табылады.[4, 145]
Экономиканы тиімді басқару жүйесіне шет елдердің капиталын саналы
тарту жатады. өтпелі кезеңнің тарихи ерекшеліктерінің бірі - шетел
инвестицияларын тарту мен пайдаланудың оңтайлы жолын табу болып табылады.
Шетел капиталы ақша қаражатының жай массасы ретінде ғана қажет емес,
жаңа әлемдік ғылыми-техникалық жетістіктер, технологиялар енетін маңызды
арна ретінде қажет. Олар ірі коммерциялық өміршең инвестициялау негізінде
ұлттық шаруашылық субъектілерінің дамыған тауарлық қатынастарға бейімделу
дәрежесін арттыруға, олардың өндірісітік қызметін өтімді етуге мүмкіндік
туғызады.
Жаңа қазіргі өндірістік қуаттылықтарды құру үшін Қазақстанға ең
алдымен, тікелей өндіруші капитал импорты қажет, бұл шетел инвестицияларын
республикаға тарту бағдарламаларын құруды талап етеді. Бұл процесс
барысында инвестициялық жобалардың мақсатқа лайықтылығын көрсететін,
белгіле бір қағидаларды жетекшілікке алу қажет.
Бұл қағидалар экономикалық мақсатқа сәйкестілік - ол сол немесе басқа
әлеуметтік-экономикалық мәселелерді, инвестиция тапшылығын, ішкі резервтер
мен мүмкіндіктердің шектеулігін, шетел инвесторлары қатысуымен болатын
инвестициялық жобалар шарттарының тартымдылығын шешудің тығыз
қажеттілігінен туындай отырып анықталады; әлеуметтік - экономикалық
тиімділік кез келген нысанда шетел инвестицияларын тартудың бірден-бір
шарты. Бұл қағида шетел компанияларының қатысуымен болатын жобалардың
жоғары табыстылығы мен пайдалылығы, қарыз бен несие беру шарттарының
тиімділігі, жаңа жұмыс орындарын құру мен тұрғын халықтың жұмысбастылығын
арттыруды пайымдайды; экономикалық-экологиялық қауіпсіздік - егемендік
қауіпсіздігінің қағидасы республиканың табиғи байлықтарын айқындықпен
пайдалануға, қоршаған ортаны ластауға, елден тысқары капиталды заңсыз
шығаруға, артта қалған технологиялар мен техниканы қолдануға, отандық тауар
өндірушілерді нарықтан бәсекелестікке қарсы тәсілдермен ығыстыруға жол
беретін жобаларды жүзеге асыруға мүмкіндік бермеуі тиіс. Бұл қағиданы
қолдану ұлттық ресурстардың жекелеген түрлеріне шетел капиталының еркін
кіруін шектеу қажет.
-Шетел инвестияларын тарту барысында өзара тиімділік қағидасы. Бірде бір
мемлекет, бірде бір кәсіпкер өзіне пайдасыз болатын серіктестікке кірмейді,
республика экономикасын инвестицияламайды; экономикаға шетел
инвестияларына басымдықтық салу қағидасы. Бұл Қазақстанда жүргізіліп жатқан
құрылымдық пен инвестициялық саясатқа сәйкес оларды ең мәртебелі
объектілерге бағыттауды білдіреді. Сондықтан Республикада 2000 жылға
дейінгі кезеңге тікелей отандық пен шетел инвестицияларын тарту үшін ең
маңызды өндірістердің тізімі бектілген. Бұл қағиданың енді бір жағының мәні
мынада: ел белгілі бір елдердің, олардың компанияларының, фирмаларының
инвестицияларына олардың экономикалық жағдайын , әлемдік экономикалық
жүйедегі орыны, экономиканың нақты сфералары мен салаларындағы жетекші
жағдайын және басқа да сипаттамаларын ескере отырып, басымдықтар беруі
тиіс;
- Республика үшін маңызды қағида болып, барынша аз коммерциялық тәуекел
қағидасы табылады. Оны жүзеге асырудың негізі - осы процесті басќарудың
толық құқылы органдарын, кәсіпорындарын жетклікті хабардарлығын қамтамасыз
ету болып табылады;
- Ең соңында, шеел инвестицияларын тартудың әлемдік тєжірибесін барынша
ескеру қағидасы маңызды рөл атқарады. Әрбір елдің өзіне ғана тән көптеген
ерекшеліктері бар: экономикалық, технологиялық, қаржылық және басқа да
потенциалдарының жекелеген аспектілерінің жетілгендігінен немесе қалуымен
ерекшеленеді.
Аталған қағидалар инвестиция тартуды басқарудың тәжірибелік негізін
құрайды. Оларды тарту елдің экономикасын жалпы алғанда және өтпелі кезеңде
реформалауда басты сәт болып табылады, әсіресе. Ол халық шаруашылығын
реконструкциялау, құрылымын өзгерту, жаңаландыру мақсаттарына қызмет етеді.
Мемлекеттік инвестицияларды басқару 4 жеке кезеңде жүзеге асырылуы
қажет:.Жоспарлау;.Бағдарламалау;Бюд жетті дайындау;.Орындау.
Жоспарлау кезеңінде әлеуметтік-экономикалық дамудың орта мерзімді
бағдарламасы мен оны макроэкономикалық деңгейде, сондай-ақ, әрбір секторға
қатысты алғанда да жүзеге асырудың стратегиясын құру мәселесі шешіледі. Бұл
кезеңде инвестицияларды жүзеге асыру бойынша ұсыныстарды тандау мен алдын
ала бағалауға басты назар аударылады. Бұл үшін салалық министрліктер
жобаларды қаржылық-экономикалық бағалаудың жалпы қабылданған әдістемесі
негізінде ұсынылатын жобалардың сипаттамасы мен бағалануы болуы қажет,
жуықтағы бірнеше жылға арналған инвестициялар бойынша ұсыныстарды дайындауы
керек.
Бағдарламалау кезеңіндегі басты мақсат - жоспарда бекітілген
мақсаттарды қызметтің мемлекеттік бағдарламаларына өзгерту. Мемлекеттік
инвестициялар бағдарламасына (МИБ) инвестициялар бойынша ұсыныстарды
ұзарту бюджеттік процеске арналатын тандаудың сол бәсекелестік
қағидаларына негізделу ќажет.
1.3 АҚШ - тағы инвестициялық саясатының тәжірибесі
Капитал нарығы АҚШ-тағы капитализмнің өмір сүруін қамтамасыз етеді.
Компаниялар өздерінің зауыттарын және ғимараттарын салуға, ұшақтарды,
поездарды және кемелерді сатып алуға, телефон желілерін орнатуға тағы басқа
түрлі жобаларға қаржы алу үшін осы нарықтың көмегіне сүйенеді және де басқа
түрлі жобаларға қаржы алу үшін, атап айтқанда, зерттеулер мен дамыту
жұмыстарын жүргізуге қажет қаржыны капитал нарығынан алады. Қаржының көп
бөлігі зейнетақы қорларынан, сақтандыру компанияларынан, банктерден, басқа
қорлардан және коллеждер мен университеттерден келеді. Сондай-ақ, жеке
тұлғалардың да қаржылары көбейіп келеді.
Егер өзге мақсатта қаржы керек болып қалған жағдайда өздерінің құнды
қағаздарын және кәсіпорынның акцияларын сатып жіберуге мүмкіндіктері
болмаса, кәсіпорынның акцияларын сатып алушылардың саны аз болар еді. Құнды
қағаз нарығы мен басқа да капитал нарығы инвестициялардың акцияларды
үздіксіз сатып алу және сату барысында жұмыс істейді.
Аталмыш нарықтар Америка экономикасында басқа да қызметтерді атқарады.
Олар инвесторларға пайда әкеледі. Акциялардың немесе басқа да қаржылай
активтердің құны өскен сайын инвесторлар байи түседі; қаражаттарының бір
бөлігін сауданы қолдауға және экономикалық дамуды қамтамасыз етуге
жұмсайды. Инвесторлар болашақта кәсіпорынның қаншалықты пайдалы болатынын
ескере отырып, акцияларын күнделікті сауда-саттыққа салады; сонымен бірге,
акциялардың бағасы корпорация басшыларына инвестициялардың қызығушылығы
жайлы мәлімет береді.
Акциялардың құны инвесторлардың үкімет саясатына көзқарасын
бейнелейді. Егер үкімет экономика және компанияның кіріс әкелуіне зиянын
тигізетін саясатты қабылдаса, инвесторлардың ойынша нарық төмендейді, ал
егер бұл экономиканың өрлеуіне көмектесетін болса, онда нарық өседі. Бұл
орайда кейбір сарапшылар американдық инвесторлардың қысқа мерзімі пайданы
ғана көздейтінін сынайды, олардың айтуынша, компаниялар немесе саясатшылар
ұзаќ мерзімді табыс әкелуге шара қолдануға ықыласты емес және құнды
қағаздардың құнын тоқтататын қысқа мерзімді өзгертулерді талап етулері
мүмкін. [1, 45]
Ашық қорлардың арқасында нарыққа қоғамның араласуына кең жол ашылды, олар
жеке салушылардың атынан қаржыны әртүрлі құнды қағаздарға салады. Қоғамдық
қорлар өздерін толық машықтанған деп сезінбейтін немесе мыңдаған жеке
акциялардың иігінен таңдап алуға уақыты жоқ, өз ақшаларын мамандардың
көмегімен іске қосатын кіші инвесторларға қоғамдық қорлар жағдай жасайды.
Қоғамдық қорлар акцияларын әртүрлі топтарын ұстап тұрғандықтан сол акция
иелерін жеке акциялардың құнына байланысты болатын қатты сілкіністерден
қорғайды.
Ашық қорлардың әртүрлі инвесторлар топтарының қажеттілігін өтейтін көптеген
түрлері бар. Кейбір инвесторлар қаржыларының тез арада пайда әкелуін
қаласа, екіншілері болса капиталдың ұзақ бағалануын күтеді. Кейбіреулер
инвестицияны дәстүрлі консервативті түрде салса, екіншілерінің
мүмкіндіктері жоғары, сондықтан да тез арада пайда әкелетін салаларға
жұмсайды. Кейбір іскерлер тек қана өндірістің нақтылы саласын немесе шет
ел компанияларының акцияларын және нарық стратегиясын ғана қадағалап
отырады.
Инвесторлар акцияларды сатып алу не болмаса сату жөнінде шешімге
келгенде ең алдымен компанияның жалпы іскерлік ахуалына, болашағына,
қаржылық жағдайына және биржадағы акция бағасының тапқан пайдасына
қарағанда нормадан жоғары немесе төмен екендігіне назар аударады. Биржадағы
пайыздық ставкілерінің көтерілуі акция бағасының төмендеуіне әкеледі,
себебі, бір жағынан алғанда, олар бәсенсуін, жалпы пайданың азаюын алдынала
білдіреді. Және де ол қор нарығынан инвесторларды жоғары пайыздық
ставкілерден үміттендіретін жаңа салымдық бағыттарға қызығушылығын
тудырады. Ал, пайыздық мөлшерлемені төмендету,керісінше, акция құнының
көтерілуіне әкеледі, себебі ол оның арқасында компаниялар бекітілген өсімге
және де қарызданудың қарапайым түріне қол жеткізеді, сонымен қатар пайда
көлемінің төмен болуына байланысты инвесторлардың қызығушылығы азаяды.
Көптеген басқа да факторлар жағдайды қиындата түседі. Әдетте
инвесторлар акцияларды сатып алғанда оларды қазіргі жағдайына емес,
болжамды болашақ табысына қарай бағалайды. Күтіп отырған үмітке көптеген
факторлар әсер етуі мүмкін. Олардың есебі ұтымды әрі тиянақталмаған.
Нәтижесінде баға мен табыстьн арасындағы қысқа мерзімді байланыс өте берік
болмайды.
1987 жылы 19 қазанда бүкіл әлемде акциялар құны түсіп кетті. Құлдырау
фактілерін анықтау үшін құрылған президенттік Брэйдли комиссиясы мен SЕС
дағдарыстың 1987 жылы орын алуына әр түрлі факторлардың әсері бар екенін,
соның ішінде инвесторлар психологиясында жағымсыз өзгерістер орын алғанын,
үкімет бюджетіндегі дефицит пен сыртқы қарыздар инвесторлар мүдделеріне
қайшы келгенін, Нью-Йорк биржасы мамандарының қалған ресурстары сатып алу
міндеттерін орындамай қашқақтауы, компьютердегі бағдарламалар үлкен көлемде
акцияларды сатып алу және сату үшін жоспарланғандықтан кейбір нарықта орын
алған шешімі жоқ мәселелердің туындауы сияқты кемшіліктері дағдарыстың
тереңдеуіне себепкер болғаны анықталды.
2 ҚАЗАҚСТАННЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ САЯСАТЫ
2.1 Мемлекеттің инвестициялық заңнамалары
Қазақстан Республикасының инвестициялық заңдары өзінің қалыптасуы мен
даму барысында төрт кезеңнен өтті.
Бірінші кезең - бұл ең әуелі инвестициялық заңдарды қалыптастыру
кезеңі. Бұның негізі 1990 жылы 7 желтоқсанда Қазақ ССР-ның "Қазақ ССР-дегі
шетелдік инвестициялар туралы" Заңының қабылдауымен қаланған.
Басты назар аударатын мәселе, бірінші кезеңде республиканың мұнай-газ
саласын дамытуды құқықтық жағынан қамтамасыз ету. Сол кезеңдегі мұнай-газ
саласын дамытудың басты міндеті - Қазақстанның мұнай-газ тәуелсізідігін
қамтамасыз ету, мұнай мен газ өндіру көлемінің кеміп кетуіне жол бермеу
болды.
Мұнай өнеркәсібінің өндірістік тәуелсіздігін қамтамасыз ету
мақсатымен республиканың мұнай-газ секторын өркендету стратегиясы жасалды,
ол мұнай-газ кешенінің айрықша маңызды басым объектілерін ерекшелеп,
үкіметтің мынадай тиісті қаулыларымен рәсімделді: "Батыс Қазақстан -
Құмкөл мұнай құбырын салу туралы" - 1992 жыл; Атырау мұнай өңдеу зауытын
қайта құру туралы - 1993 жыл, "Жаңажол газ өндеу зауытын кеңейту туралы"-
1993 жыл. Сонымен қатар, қазақстандық мамандар "Мұнай-газ кешенің дамыту
бағдарламасын" жасап, осы саланы дамытуды белгілеген жобалар анықталды. Осы
кезеңде Қазақстан Республикасы шетелдік инвесторлармен жасалаған 15-тен аса
ірі келісімдер мен өзара шарттарға қол қойды, солардың ішінде үкіметтің
қаулыларымен арнайы реттелгендері мыналар: Қазақстан Республикасының Ақтөбе
облысында көмірсутектерін іздеу-барлау мен игеру жөнінде "Эльф мұнай-газ"
фирмасымен (Франция) бекітілген ынтымақтастық туралы шарттар ( 1992 жыл);
"Теңіз шевройл" бірлескен кәсіпорын құру туралы келісімдер мен шарттар
(1993 жыл).
Шетелдік капиталды қатыстыра отырып жеке мен әлемдік практика
негізінде жобаларды өткізу мен келісу процесі заңнамалық және нормативтік-
құқықтық базаны әзірлеу жөнінде белсенді жұмыс атқаруға мүмкіндік берді.
Бұдан алынған тәжірибе жер қойнаулары мен минералдық шикізатты өндеу туралы
Қазақстан Республикасының кодексінде, сондай-ақ кейінірек қабылданып,
шетелдік инвестордың құқықтық мәтебесін айқындап берген заңнамалық
актілерді пайдаланылды.
Осылайша бұл кезең Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастардың
дамуының бастапқы кезеңін және тұтастай тәуелсіз мемлкеттің және жекелей
алғанда Қазақстанның ұлттық инвестициялық заң жүйесінің қалыптасуын
білдіреді.
Инвестициялық заңдар дамуының екінші кезеңі. Қазақстан
Республикасында 1994 жылдың 27 желтоқсанында "Шетелдік инвестициялар
туралы" Заңның қабылдауымен байланысты. Бұл кезеңде мұнай-газ секторында
шетелдік инвестициялар тарту мен жекешелендіруді қықұқтық және нормативтік
жағынан қамтамасыз ету процесі басталды деуге болады. Оның үстіне, 1995
жылы ҚР Президентінің "Мұнай туралы" деп аталатын заңдық күші бар, негіз
қалаушы жарлығы шықты.
Инвестициялық заңдардың дамуы мен жетілуіне, үшінші кезеңнің
басталуына 1997 жылы ҚР-ның "Тікелей инвестицияларды мемлкеттік қолдау
туралы" Заңының қабылдануы себеп болды.
2003 жылды ҚР-ның "Инвестициялар туралы" заңы қабылданды. Оның
негізгі жетістігі инвестициялар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz