Электрондық оқулық құру
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1 Электрондық оқулық туралы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1.1 Электрондық оқулықты пайдалану саласы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
1.2 Электрондық оқулық және оның құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
1.3 Электрондық оқулыққа қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
2 Flash анимациялық ортасымен танысу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
2.1 Flash ортасында батырма жасау жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
2.2 Flash ортасында жоба құру сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
3 “Берілгендер қорын басқару жүйесі” электрондық оқулығын құру ... ...23
3.1 HTML ортасымен танысу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
3.2 HTML тілінде құжат жасау негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
3.3 HTML ортасында кесте мен тізімдер құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .31
3.4 HTML тілінде форма жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..36
3.5 HTML құжатта графикалық кескінмен жұмыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... .39
3.6 Web бетте анимациялық кескiндердi бейнелеу технологиясы ... ... ... .43
3.7 Visual FoxPro ортасында лабораториялық сабаққа кесте құру ... ... ... .44
3.8 Кестелер арасында байланыс құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..47
3.9 Сұраныс құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .48
3.10 Форма құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 50
3.11 Есеп құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...52
4 Бизнес.жоспарлау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .53
4.1 Аннотация ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...53
4.2 Түйін ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...53
5.3 Кәсіпорын сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 54
5.4 Өнімнің сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 55
5.5 Маркетинг жоспар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .55
5.6 Өндірістік жоспар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...56
5.7 Ұйымдастырушылық жоспар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 56
5.8 Қаржылық жоспар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..57
5.9 Жұмыстардың орындалу тізбесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...57
5.10 Жобаның тәуелділігін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..58
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..59
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...61
Қосымша А. Негізгі тегтер мен элементтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..62
Қосымша Б. Арнайы символдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .66
1 Электрондық оқулық туралы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1.1 Электрондық оқулықты пайдалану саласы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
1.2 Электрондық оқулық және оның құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
1.3 Электрондық оқулыққа қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
2 Flash анимациялық ортасымен танысу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
2.1 Flash ортасында батырма жасау жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
2.2 Flash ортасында жоба құру сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
3 “Берілгендер қорын басқару жүйесі” электрондық оқулығын құру ... ...23
3.1 HTML ортасымен танысу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
3.2 HTML тілінде құжат жасау негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
3.3 HTML ортасында кесте мен тізімдер құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .31
3.4 HTML тілінде форма жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..36
3.5 HTML құжатта графикалық кескінмен жұмыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... .39
3.6 Web бетте анимациялық кескiндердi бейнелеу технологиясы ... ... ... .43
3.7 Visual FoxPro ортасында лабораториялық сабаққа кесте құру ... ... ... .44
3.8 Кестелер арасында байланыс құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..47
3.9 Сұраныс құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .48
3.10 Форма құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 50
3.11 Есеп құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...52
4 Бизнес.жоспарлау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .53
4.1 Аннотация ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...53
4.2 Түйін ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...53
5.3 Кәсіпорын сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 54
5.4 Өнімнің сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 55
5.5 Маркетинг жоспар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .55
5.6 Өндірістік жоспар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...56
5.7 Ұйымдастырушылық жоспар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 56
5.8 Қаржылық жоспар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..57
5.9 Жұмыстардың орындалу тізбесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...57
5.10 Жобаның тәуелділігін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..58
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..59
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...61
Қосымша А. Негізгі тегтер мен элементтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..62
Қосымша Б. Арнайы символдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .66
Қазіргі кезде қоғам әрекеттерінің барлық саласында компьютер көмегімен ақпараттық ресурстар орын алады. Яғни, ХХІ асыр бүкіл дүние жүзі ақпараттық қоғамға көшіріле басталды деуге болады. Оған қоғамдағы барлық білім, ғылым, экономика және басқару салалары арқылы ақпараттандыру белгісіне қол жеткізуге болатындығы.
Қазіргі таңда негізінен білім жүйесінің барлық сатыларын үшін электрондық оқулықтар жасаумен шұғылданып келеді. Электрондық оқулық студент үшін ақпарат көзі болып, сонымен қоса электрондық оқулықтармен жұмыс істеу әрбір студенттің өз мүмкіндігін есепке ала отырып, оқып үйрену ісін жеке дара жүргізу болып саналады.
Ақпараттық көптеген мәселе, әсіресе оның ішінде ең негізгісі білім беру (оқыту) мәселесі болып табылады . Біздің негізге алған мәселеміз оқытуды автоматтандырумен байланысты. Демек білім беру мен пайдаланушы білімінің бақылау сұрағына қажетті нәтижелерді өңдеуі үшін қолданады. Білім беру компьютерлік техналогиямен жүзеге асыру ақпарат алушының сұранысын қанағаттандыра тын оқу құралының басылымымен қатар тұрады. Мұндағы негізгі таралымдар оқулық шығару, оқу процестерінің бірігуін қамтамасыз ету және жоғарғы сапалы, иннавациялық ғылыми зерттеулердің, яғни жаңа ақпараттық технологиялардың қолданылу мақсатында оқу процестеріне және сонымен қатар, әртүрлі «электрондық оқулықтардың» түбі бір дәл осылай аталатындығы.
Қазіргі таңда негізінен білім жүйесінің барлық сатыларын үшін электрондық оқулықтар жасаумен шұғылданып келеді. Электрондық оқулық студент үшін ақпарат көзі болып, сонымен қоса электрондық оқулықтармен жұмыс істеу әрбір студенттің өз мүмкіндігін есепке ала отырып, оқып үйрену ісін жеке дара жүргізу болып саналады.
Ақпараттық көптеген мәселе, әсіресе оның ішінде ең негізгісі білім беру (оқыту) мәселесі болып табылады . Біздің негізге алған мәселеміз оқытуды автоматтандырумен байланысты. Демек білім беру мен пайдаланушы білімінің бақылау сұрағына қажетті нәтижелерді өңдеуі үшін қолданады. Білім беру компьютерлік техналогиямен жүзеге асыру ақпарат алушының сұранысын қанағаттандыра тын оқу құралының басылымымен қатар тұрады. Мұндағы негізгі таралымдар оқулық шығару, оқу процестерінің бірігуін қамтамасыз ету және жоғарғы сапалы, иннавациялық ғылыми зерттеулердің, яғни жаңа ақпараттық технологиялардың қолданылу мақсатында оқу процестеріне және сонымен қатар, әртүрлі «электрондық оқулықтардың» түбі бір дәл осылай аталатындығы.
1. «Информатика негіздері» журналы 2006 жылы, 4-шілде
2. «Информатика негіздері» журналы 2005 жылы, 2-қатар
3. «Информатика негіздері» журналы 2006 жылы, 16-қазан
4.Журнал «Информатика и образование» Москва, 2001 - 2004 г.
5. П.Лапин «Самоучитель Flash МХ» Москва - Санкт-Петербург, 2003г.
6.С.Каратягин, Л.Тихонова «Самоучитель Flash МХ» Москва: 2001г.
7. П.Лапин «Самоучитель Flash МХ» Москва - Санкт-Петербург, 2003г.
8. Action Script – Flash Group E – Documentation ,2001 г.
9.Современный самоучитель работы в сети Интернет.: Практ.пособ. – М.:Издательство ТРИУМФ, 1999 – 368с.:ил.
10. www. mail. ru
11. www. rambler.ru
12. Нэд Снелл. Internet. Пер. с англ. –М.: «Вильямс», 2002, -384с.:ил.
13. Комягин В.Б., Печников В.Н. Создание Web-страниц и Web-сайтов. Учебное пособие. –М.: Триумф, 2003.
14. www.google.ru
15.Т.В.Мусина. Visual FoxPro 8.0. Учебный курс. Второе издание. Киев «Век+» Санкт-Петербург «Корона принт» Киев «НТИ».2004 г.
16.Т.В.Мусина. Visual FoxPro 8.0. Учебный курс. Первое издание. Киев «Век+» Санкт-Петербург «Корона принт» Киев «НТИ».2004 г.
17.Агафонова Татьяна, Вычеслав Клепинин Visual FoxPro 9.0 Первое издание. Москва. 2006 г.
18. Вычеслав Клепинин. Visual FoxPro 7.0. Учебный курс. Второе издание. Киев «Век+» Санкт-Петербург «Корона принт» Киев «НТИ».2000 г.
2. «Информатика негіздері» журналы 2005 жылы, 2-қатар
3. «Информатика негіздері» журналы 2006 жылы, 16-қазан
4.Журнал «Информатика и образование» Москва, 2001 - 2004 г.
5. П.Лапин «Самоучитель Flash МХ» Москва - Санкт-Петербург, 2003г.
6.С.Каратягин, Л.Тихонова «Самоучитель Flash МХ» Москва: 2001г.
7. П.Лапин «Самоучитель Flash МХ» Москва - Санкт-Петербург, 2003г.
8. Action Script – Flash Group E – Documentation ,2001 г.
9.Современный самоучитель работы в сети Интернет.: Практ.пособ. – М.:Издательство ТРИУМФ, 1999 – 368с.:ил.
10. www. mail. ru
11. www. rambler.ru
12. Нэд Снелл. Internet. Пер. с англ. –М.: «Вильямс», 2002, -384с.:ил.
13. Комягин В.Б., Печников В.Н. Создание Web-страниц и Web-сайтов. Учебное пособие. –М.: Триумф, 2003.
14. www.google.ru
15.Т.В.Мусина. Visual FoxPro 8.0. Учебный курс. Второе издание. Киев «Век+» Санкт-Петербург «Корона принт» Киев «НТИ».2004 г.
16.Т.В.Мусина. Visual FoxPro 8.0. Учебный курс. Первое издание. Киев «Век+» Санкт-Петербург «Корона принт» Киев «НТИ».2004 г.
17.Агафонова Татьяна, Вычеслав Клепинин Visual FoxPro 9.0 Первое издание. Москва. 2006 г.
18. Вычеслав Клепинин. Visual FoxPro 7.0. Учебный курс. Второе издание. Киев «Век+» Санкт-Петербург «Корона принт» Киев «НТИ».2000 г.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 53 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 53 бет
Таңдаулыға:
Электрондық оқулық құру
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1. Электрондық оқулық туралы
түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1.1 Электрондық оқулықты пайдалану
саласы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..12
1.2 Электрондық оқулық және оның
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
1.3 Электрондық оқулыққа қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
2. Flash анимациялық ортасымен танысу
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
2.1 Flash ортасында батырма жасау
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
2.2 Flash ортасында жоба құру
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
3 “Берілгендер қорын басқару жүйесі” электрондық оқулығын құру ... ...23
3.1 HTML ортасымен
танысу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 23
3.2 HTML тілінде құжат жасау
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... 25
3.3 HTML ортасында кесте мен тізімдер
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
3.4 HTML тілінде форма
жасау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
6
3.5 HTML құжатта графикалық кескінмен жұмыс
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..39
3.6 Web бетте анимациялық кескiндердi бейнелеу технологиясы ... ... ... .43
3.7 Visual FoxPro ортасында лабораториялық сабаққа кесте
құру ... ... ... .44
3.8 Кестелер арасында байланыс
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...47
3.9 Сұраныс
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .48
3.10 Форма
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 50
3.11 Есеп
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...52
4 Бизнес-
жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..53
4.1
Аннотация ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 53
4.2
Түйін ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .53
5.3 Кәсіпорын
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...54
5.4 Өнімнің
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...55
5.5 Маркетинг
жоспар ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...55
5.6 Өндірістік
жоспар ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .56
5.7 Ұйымдастырушылық
жоспар ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 56
5.8 Қаржылық
жоспар ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 57
5.9 Жұмыстардың орындалу
тізбесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 57
5.10 Жобаның тәуелділігін
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..58
Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..59
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...61
Қосымша А. Негізгі тегтер мен
элементтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .62
Қосымша Б. Арнайы
символдар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..66
Кіріспе
Қазіргі кезде қоғам әрекеттерінің барлық саласында компьютер көмегімен
ақпараттық ресурстар орын алады. Яғни, ХХІ асыр бүкіл дүние жүзі ақпараттық
қоғамға көшіріле басталды деуге болады. Оған қоғамдағы барлық білім, ғылым,
экономика және басқару салалары арқылы ақпараттандыру белгісіне қол
жеткізуге болатындығы.
Қазіргі таңда негізінен білім жүйесінің барлық сатыларын үшін электрондық
оқулықтар жасаумен шұғылданып келеді. Электрондық оқулық студент үшін
ақпарат көзі болып, сонымен қоса электрондық оқулықтармен жұмыс істеу әрбір
студенттің өз мүмкіндігін есепке ала отырып, оқып үйрену ісін жеке дара
жүргізу болып саналады.
Ақпараттық көптеген мәселе, әсіресе оның ішінде ең негізгісі білім беру
(оқыту) мәселесі болып табылады . Біздің негізге алған мәселеміз
оқытуды автоматтандырумен байланысты. Демек білім беру мен пайдаланушы
білімінің бақылау сұрағына қажетті нәтижелерді өңдеуі үшін қолданады.
Білім беру компьютерлік техналогиямен жүзеге асыру ақпарат алушының
сұранысын қанағаттандыра тын оқу құралының басылымымен қатар тұрады.
Мұндағы негізгі таралымдар оқулық шығару, оқу процестерінің бірігуін
қамтамасыз ету және жоғарғы сапалы, иннавациялық ғылыми зерттеулердің,
яғни жаңа ақпараттық технологиялардың қолданылу мақсатында оқу процестеріне
және сонымен қатар, әртүрлі электрондық оқулықтардың түбі бір дәл
осылай аталатындығы.
Компьютерлік техникалар құралдарын қолданудың жақсы тиімділігіне маман
иесі пәндік облыста ақпаратты ұсынулардың құралдарын шектемей,
коммуникациялардың және жұмыстың базалары мен білімдердің нәтижесінде қол
жеткізуі мүмкін.
Менің дипломдық жұмысымның тақырыбы: Берілгендер қорын басқару жүйесі
пәнінен электронды оқулық құру
Менің дипломдық жұмысымның мақсаты – ЖОО мекемелерінің студенттеріне
арналған берілгендер қорын басқару жүйесінен ең жақсы электрондық оқулық
жасау, аспаптық құралмен тәжірибені игеру, мультимедиалық технологиясымен
таныстыру, сонымен қоса өзге программаларды қосу арқылы электрондық оқулық
құру.
Дипломдық жұмыста HTML гипермәтіндік тілінің технологиялар мүмкіндіктерін
және принциптерін электрондық оқулық жасауда қарастырдым, сонымен қоса
электрондық оқулықты, өзге бағдарламалармен (Flash MX) байланыстырып жаңа
бір үлгідегі электрондық әдістемелік құрал жасадым.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі: Мұндай құрылған бағдарлама әсіресе
Интернетте электрондық оқулық құру технологиясын жетiлдiруге және көптеген
пайдаланушыға білімін көтеруге көмектеседі.
Дипломдық жұмыс бес бөлімнен тұрады:
Бірінші бөлімде, электрондық оқулық туралы түсінік, электрондық оқулықты
пайдалану саласы, электрондық оқулықтың құрылымдық жолдары, электрондық
оқулық жасау құралдардың топтастырылуы, электрондық оқулыққа қойылатын
талаптар қарастырылған.
Екінші бөлімге Maсromedia Flash анимациялық ортасымен танысу, оның
принциптері мен мүмкіншіліктері туралы , сонымен қоса Flash анимациялық
ортасында жоба құру сипаттамасы қаралған.
Үшінші бөлімде, HTML гипермәтіндік ортаымен танысу, HTML тілінде құжат
жасау негіздері, кесте және тізімдер жасау, формалар және графикалық
кескіндермен жұмыс жасау жолдары қарастырылады.
Төртінші бөлімде, жеке тапсырма бойынша Microsoft Visual FoxPro
ортасында лабораториялық жұмыс қарастырдым.
Бесінші бөлімде, бизнес – жоспарлау, маркетинг жоспар, өндірістік жоспар,
ұйымдастырушылық жоспар, қаржылық жоспар қарастырылған.
1. Электрондық оқулық туралы түсінік
Аса жоғарғы сападағы графикалық схемаларды, формулаларды, берілгендерді
безендіру, динамикалық суреттеудің жүйелі немесе тармақталу түріндегі
мүмкіндіктерді түрлі түсті компьютерлік анимациасында қолдануға, және
оларды жоғары деңгейде ұсыну қарастыруға болады.. Электрондық оқулықтар
барынша ыңғайлы және көрнекті дидактикалық материал беруге немесе оқуға
назар аударылады және білім алуда қиындықтарды жоюға мүмкіндік береді.
Сондай–ақ, оларға ұқсас оқулықтарды бағалау, нәтижелі құралдарымен, тиісті
жабдықталу және білімдердің бақылау процесін меңгеру және дағдыларды
қалыптастыруды қамтамасыз етеді..
Электрондық оқулықтарды жасаудағы маңызды ролі оқулықты әдістемелік
қамтамасыз етуді жобалау алады. Электрондық оқулықтармен оқытудың (білім
берудің) барлық негізгі кезеңдерін автоматтандыру - оқу материалдарының
мазмұнын бақылауға және қорытынды бағалаулардың ұсынысын жасауға дейін
көздеген . Соның арқасында барлық міндетті оқулық материалдары жарқын,
қызықты, ақылдың үлесімен ойындық жүріске ,яғни кең қолданысқа ие
мультимедиалық түрін графиктерде, соның ішінде интерактивтік және дауыс
жүргізу арқылы ауыстырылады.
Сондықтан, тиімді оқулықтан электрондық оқулық жасауға оның
жабдықталуымен ( гипермәтінін жасау) және көрнекілік жағынан жақсы
материалмен (мультимедиалық құралмен қоса) және компьютер экранында іске
асыру жеткіліксіз. Электрондық оқулықты мәтіндік суреттерге, анықтамаға
айналдыру емес, оның негізгі принципіне мән беріледі.
Электрондық оқулық өз кезегінде оқытушыларға, бақылаушыларға, үлгі
жасаушыларға және тағы басқаларға бағдарламалардың жинағының ПЭВМ магниттік
сақтаушыларда (қатты немесе жұмсақ дискілерде)қондырылуын, мазмұны негізгі
ғылыми оқулық тәртібін ұстауды ұсынады. Әдеттегі электрондық оқулық жиі
толықтырылады, ал егер неғұрлым нәтижелі болсын десек,онда ол: практикалық
кері байланысты шапшаң қамсыздандырады; қажетті хабарды жылдам табуға
көмектеседі (соған қоса контекстік іздеу), әдеттегі күрделі оқулықтан
қайсысын іздеуді; маңызды гипермәтіндік түсіндірулерге аз сұрай беріп
уақытты үнемдейді, сонымен қатар қысқаша мәтінмен - көрсетеді, айтып
береді, үлгі жасайды және т.б. оның түсініктемесі жеке адамға лайықтап
жасалған, білімдерді тексеру арнайы бөлімде қарастырылады [1].
Электрондық оқулықтың жұмыс тәртіптері
Электрондық оқулықтардың жұмыс тәртібінің ерекшелеп көрсетуге болады:
• бақылаусыз оқыту;
• бақылаумен оқыту, оқытылған әрбір тарау (параграфтың) бойынша арнайы
бақылау сұрақтарымен қортылады;
• қорытынды бақылау тест арқылы бітеді.
Оқулықтың электрондық нұсқасы бақылау құралдарына кедергі келтіруде, дәл
осы бақылау сияқты оқуда білімдерді бақылау негізгі мәселе болып келеді.
Ұзақ уақыт бойы білім берудің дәстүрлі жүйесінде білім бақылауы ереже
сияқты, ауызша түрде өткізілген еді. Қазіргі кезеңде тестілеудің әртүрлі
әдістері қолданылуда. Көбісі, бұл позицияларды бөлмейді, сондай тесттер
қажетті дағдыларды қалай талдау керектігін және мәселенің шешімін табуды
шектейді. Жаңа технологияларды қолдану арқылы қашықтықтан оқыту
жүйелерінде сапалы және жаңаша мүмкіндікпен шешуге болады. Біз электрондық
оқулық түрін құрдық, сайып келгенде жаңа ақпараттық технологияларды
қолдану оқу нәтижелілігін жоғарылауына жағдай жасайтындығына үміттенуге
болады, сонымен қатар білім алушының дербес дайындалуына таптырмас құралы
деуге болады.
Электрондық оқулық білім алушының дербес жұмысы үшін, күндізгі оқуда
және әсіресе қашықтықтан оқытуда қажетті:
• оқулық баспа әдебиеттері болғандықтан, материалдардың қарқында дамуы,
есту және оның жадымызға әсері және т.б. оқулық материалдарды түсіну
жеңіл түседі;
• дайындаудың оның білім алушының қажеттіліктерімен, деңгейімен сәйкес
бейімделуді, ойдың мүмкіндіктеріне және шымдануға рұқсат етеді;
• көптеген есептеулерден және өзгертулерден азат етеді, пәннің мәніне
оймен шоғырлануға, үлгілердің үлкен санын қарап шығуға және көбірек
тапсырмаларды шешуге рұқсат ете білу;
• барлық жұмыс кезеңдерінде өзін-өзі тексеруге арналған өте кең
мүмкіншіліктерді пайдалануыға мүмкіндік беру;
• жұмысты көрнекі және ұқыпты формаға келтіруге және файлдық немесе
баспадан шығару (распечатка) түрінде оқытушыға тапсыруға мүмкіндік
туғызады;
• шексіз шыдамды жетекшінің рөлін атқарады, түсіндірулердің практикалық
шектелмеген санын береді, қайталанатын және қайталанатын басқа да
сөздерді пайдалану.
Мұндай жетістікке жету үшін студент өз білімін жетік игере білу қажет.
Электрондық оқулық оқытушы үшін ыңғайлы, себебі ол :
• лекцияларға және практикалық жұмыстары өзінің қалауына бағытталады,
яғни аз көлемді, бірақ ең мазмұнын есепке алу және ЭО-мен дәрісханалық
жұмыстардың дербес жұмысы үшін рұқсат етеді;
• арақатынастардың мөлшерін үнемдеуді, үлгілерін ұстауы және мақсаттарды
ықшамдауға, дәрісханада қарастырылатын және үйге берілген тапсырманы
нәтижелеуге рұқсат етеді; студенттермен жұмыс жасағанда, әсіресе үй
тапсырмалардың және бақылау іс-шараларына тиісті бөлімінде дербестікке
мүмкіндік береді.
1.1 Электрондық оқулықты пайдалану саласы
2006 жылдың 1 наурызындағы Қазақстан Республикасының Президенті
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауында Электрондық үкімет жүйесін шұғыл енгізу
қажеттілігін әдейі басқа көрсеткім келеді деп нақты атап көрсеткен. Біз
электрондық үкіметпен ел басқарамыз, мемлекеттік органдарды тиімді
пайдаланамыз.
Электрондық оқулық пен оқытудың негізгі мақсаты: Оқыту процесін үздіксіз
және толық деңгейін бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс қабілетін
дамыту. Білім берудің кез келген саласында ойлау жүйесін қалыптастыруға
шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды.
Қазіргі уақытта электрондық WEB оқулықтың қандай екендігі туралы біртұтас
ой жоқ. Электрондық оқулық дегеніміз- мултимедиялық оқулық, сондықтан
электрондық оқулықтың құрылымы сапалы жаңа деңгейде болуға тиіс.
Электрондық оқулық оқушының уақытын үнемдейді, оқу материалдарын іздеп
отырмай, өтілген және оқушының ұмытып қалған материалдарын еске түсіруге
зор ықпал етеді. Себебі, оқушының өзіне көрнекілік қолданған тиімді қажет
элементінің жанында жазуы болады.мазмұны қиындау бір үлкен тақырыптың
бөліктерін өткенде қосымша бейнехабар және клиптер қажетті элемент болып
табылады. Бейнеклиптер уақыт масштабын өзгертуге және көріністерді тез
немесе жәй түрде көрсетуге пайдалы. Электрондық оқулық таңдап алынған
хабарды көшіруге мүмкіншілік туғызады. Электрондық оқулықтың ең қажет
элементі-аудиохабарлар. Мысалы: құстардың дауыстарына қарай құс екенін
ажырата білу,жүрек қағысын байқау.
Бір жағынан, электрондық оқулықтың келеңсіз жақтарыда бар. Бұл
психология- педагогикалық талаптардың, пәнаралық байланыстардың жоқтығы
сияқты. Тағы да бір ең үлкен кемшілігі –фрагменттік бағдарлама. Ол
материалды толық қамтуы немесе оқулықтарды толық аудару, берілген
материалдағы санитарлық, гигеналық нормалардың сақталмауы, компьютердің
графикалық мүмкіншілігінің қолданылуының нашарлығы және әлсіздігі[2].
Электрондық оқулықтарды қолданылу барысында оқушылардың сабаққа деген
қызығушылығының күрт артқандығы байқалады. Сондай-ақ мұғалімдерге де
өздеріне қажетті әдістемелік, дидактикалық көмекші құралдарды молынан ала
алады. Заман талабына сай жас ұрпаққа сапалы білім беруде элекрондық
оқулықтарды сабаққа пайдалану-оқытудың жаңа технологиясының бір түрі
ретінде қарастыруға болады. Ой-өрісі дамыған, шетелдік білім жүйесінен
қалыспайтын жас ұрпаққа білім беру жолындағы ортақ міндетті өз мәнінде
жүргізу үшін, бір-бірімізден тәжірибе алмасып, кемшілік-жетістіктерді айтып
отырсақ жұмысымыз өнімді болады деп ойлаймын.
1.2 Электрондық оқулық және оның құрылымы
▪ Орта бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың мемлекеттiк
бағдарламасының негiзгi бағыттарының бiрi – оқыту процесiн
ақпараттандыру. Аталған бағытты жүзеге асыру үшiн жаңа буын
оқулықтарын электрондық түрге аудару қажет.
▪ Электрондық оқулықтың мазмұны пайдаланушылардың интелектуальдық
ойлау қабiлетiн дамытуға бағытталуы қажет және оның мына қасиеттердi
қанағаттандыруы жеткiлiктi: жинақтылық, жүйелiлiк, эстетикалық
көркемдiлiгi, жылдамдылығы және т.б.
▪ Электрондық оқулықтар ара қашықтықтан оқыту формасына негiзделiп
жасақталады және оны жүзеге асыру үшiн қолданылады.
▪ Осы уақытқа дейiн бақылаушы, жаттықтырушы, модельдеушi, дидактикалық
ойындар сияқты қолданбалы программалар қолданылып келдi. Бұл
программалар пайдаланушының өздiгiнен оқып-үйренуiне және өзiндiк
жұмыс жасау қабiлетiн дамытуға мүмкiндiк бередi[3].
▪ Электрондық оқулықты құрастырған кезде оның мәтiндiк ақпараттан гөрi
графиктiк ақпарат көбiрек қамтылуы керек, себебi ол пайдаланушының
ақпаратты тез, әрi көрнекi түрде қабылдауына жағдай жасайды.
1.3 Электрондық оқулыққа қойылатын талаптар
• Жан-жақтылығы.
• Iзгiлiктiлiк. Онда кез келген орындаушы өзiне қажеттi бiлiмдi ала
алады.
• Бейiмдiлiгi. Ұсынылып отырған оқу материалы барлық орындаушылар үшiн
бiрмәндi болуы керек. Бiрақ оқу материалы әр түрлi формада берiлуi
мүмкiн.
• Модульдiк. Кез келген электрондық оқулықты дәстүрлi оқулықтар
негiзiнде құрылымын жасақтау.
• Экономикалық тиiмдiлiгi. Аталған оқулыққа сұраныс көп болуы қажет және
сәйкес түсетiн пайданы да қарастыру қажет.
• Тұтынушыға бағдарлау.
• Электрондық оқулықтың құрамы:
• Аннотация;
• Пән туралы қысқаша ақпарат;
• Жұмыс бағдарламалары;
• Электрондық оқулықпен және оның бөлiктерiмен жұмыс жасау туралы
әдiстемелiк нұсқаулар;
• Ұсынылатын бiлiм беру бағдарламалары;
• Теориялық материалдар (лекция конспектiлерi);
• Теориялық материалдарға негiзделген оқу құралы;
• Лабораториялық жұмыстарды орындауға негiзделген әдiстемелiк құрал;
• Лабораториялық жұмыс пен бақылау жұмыстарының тапсырмаларының тiзiмi;
• Бақылау тапсырмалары;
• Лабораториялық жұмыстардың әдiстемелiк нұсқалары;
• Бiлiмдi бағалау критерийлерiн айқындайтын тапсырмалар;
• Бақылау тестiлерiнiң жинағы;
• Телекоммуникациялық құрылғыларды қолдану арқылы консультация түрлерi
мен графигi;
• әдебиеттер тiзiмi және Интернеттiң ақпараттық ресурстарына сiлтемелер;
• Озат мұғалiмдердiң жасақтаған қосымша авторлық материалдары;
• Үйренушiнiң жұмыс папкасы;
• Мұғалiмнiң жұмыс папкасы.
• Аталған құрам арқылы электрондық оқулықтың құрылымы тұрғызылады [4].
2 Maсromedia FLASH анимациялық ортасымен танысу
Flash технологиясы алғашқы нұсқасы Future Splash Animator атауымен
белгілі болды. Алғашқыда векторлық графикада анимация түрінде танылды.
Сөйтіп, 1997 жылы Macromedia компаниясы Future Splash өңдеп, жаңа атау
беріп Flash деп атады, және бағдарламаның мүмкіндіктерін арттырып Web
парақтарына графикалық анимацияларды жасауға да жол ашты. Осыдан бастап
Flash-тің алғашқы нұсқасы Web парақтарын құрушы дизайнер ретінде қолданды,
сондай-ақ мұндағы барлық құралдар мен жасалынатын түстің узелдері өте
тартымды болды. Сонымен қоса, анимацияларды жасап оның HTML кодында
қолдануға үлкен мүмкіндік туды. Flash-тің әр бір сонғы нұсқасының құрамы
жаңарып және функцияларды толықтырылып мүмкіндіктері артылып отырды.
Алғашқыда Flash ортасы тек вектордың графикалық анимацияларын ғана
шығаруға қолданса, ендігі жерде оның мүмкіндіктері артырылып Интернет
ортасында (Rich Internet Application - RIA) қолданды. RIA кез келген
ақпарат болуы мүмкін, Интернет-дүкендерінен бастап корпоративті
модульдерге дейін.
Macromedia Flash 8 бағдарламасында алғашқы жоба жасау үшін ондағы
пакеттерді қарастырамыз, өйткені келешекте оның басқа да компоненттерін тез
табу үшін және олармен жылдам жұмыс жасау бағытында.
Сонымен, Flash технологиясы қосымша анимациялық роликтерді, ойындар
және мобильді құрылғылар үшін құруға мүмкіндік береді, мысалы ұялы
семтетіктер үшін. Барлық қосымшаларды Интернетке, аймақтық дискке жазуға,
аймақтық желіден және компьютерлерді қосуға болады. Flash-тің кеңейтіліп
қойылған құралдарының арқасында Web түйіндерін құрудағы ерекше құрал болып
саналады, сонымен қоса, HTML тіліндеде мүмкіндіктер жеткілікті болды.
Сонымен қатар Flash технологиясымен толық қосымшалар жасауға болады,
Интернет желісінде жұмыс істей алатын пайдаланушылар үшін.
Macromedia Flash 8 пакеті негізінен дизайн және программалар жиынтығы
болып табылады. Flash программасы екі бөліктен тұрады:
Бірінші редакторлеу ортасы, қандай да бір қосымшалар құруға арналған.
Ал, екінші бөлігінде – бұл Flash ойнатқышы, қандай да қосымшаларды көрсету,
ойнату SWF (Small Web File-үлкен емес Web файл немесе Web –қосымшаларын қою
үшін қолданады) және файл түрінде жазуға да болады. Бұл SWF форматты файлды
пайдалану үшін Flash бағдарламасы орнатылу керек[5].
Flash технологиясы Shoсkwave Flash (SWF) форматты векторлық графикасын
қолдануға негізделген. Алайда бұл векторлық формат ең алғашқысы
болмағанымен, SWF-ны жасаушылар графикалық бейнелеу мүмкіндіктері, онымен
жұмыс істеуге арналған аспаптық құралдары және нәтижені Web-бетке қосу
механизмі арасында жақсы үйлесімділік таба білді. Қосымша SWF-ның
жарамдылығы жағынан артықшылығы бар, яғни бұл формат кезкелген аппараттық-
программалық платформада қолданыла береді (көбінесе операциялық жүйесінің
бақарумен жұмыс істейтін Macintosh компьютерлерінде, және Windows
операциялық жүйесіндегі IBM компьютерлерінде). Және тағы бір ерекшелігі:
оның негізінде жаслған бейнелер тек анимациаланып қана қоймайды, сонымен
қатар энтерактивті элементтер мен дыбыспен жүргізумен жетілдірілген.
Жарамдылығы және интерактивті мультимедиялық программалар жасау
мүмкіндігі Web-дизайнерлер ортасында SWF форматының танымалдығының тез
өсуіне көмектесті. Кім біледі, егер Macromedia фирмасы қарапайым әрі
ыңғайлы инструменттер қосып ойлап шығармағанда SWF форматы осыншама
паклонниктерді жаулап ала алар ма еді. Мұндай аспаптардың бір бөлігі
мультимедиялық призентациялар (Macromedia Director Shokwafe Studio) құруға
бағытталған, басқалары графикалық бейнелер (Macromedia FreeHand және
Macromedia Fireworks) дайындауға арналған, ал үшінші бір бөлігі
интерактивті оқыту курсын (Macromedia uthorware және Macromedia
CourseBuilder) жасауды қамтамасыз етеді. Алайда Web-публикация өңдеушілері
арасында басым қолданысқа Macromedia Flash ие. Ол сайттардың танымалдығына
өте үлкен септігін тигізеді. Сонымен Flash-технологиясының құрайтындар :
• векторлық графика;
• бірнеше анимация түрлері;
• импортталатын графикалық форматтармен ара-қатынасы;
• синхрондық дыбыстар қосу мүмкіндігі;
• Flash фильмдерді HTML форматында, сонымен қатар Интернетте
қолданылатын кезкелген графикалық форматтарда экспорттауды қамтамасыз
етуі;
• платформдық тәуелсіздіг;
• Flash-фильмді автономдық режимде, Web-броузер құралдарында көру
мүмкіндігі;
• Flash-фильм жасаушыны көптеген ескіше операциялардан, сондай-ақ Flash-
технологиясын реализациялау техникалық аспектілерін детальдап оқу
қиындығынан құтқарады.
Flash 8 нұсқасының жұмыс ортасымен жасау кезінде бастапқы мәзірлер (SWF
файл), бірнеше деңгейге бөлінген – Open Recent Item (Соңғы құжатты ашу ),
Create New (Жаңа құжат құру) және Create From Template (Шаблан ретінде
құжат құру)(сурет1).Төменгі бөлігінде бірнеше редактрлерді енгізу
сілтемелер бар, сілтеме соңғы қосылған бағдарлама немесе Macromedia
компаниясының узелдерінде қатысқан бағдарламалар болады .
Сурет 1 - Бастапқы меню
Бұл бастапқы мәзір жаңа парақ ашуға және сақталған құжаттарды ашуға
көмектеседі. Flash 8 бағдарламасының ашылуына келсек басындағы келесі іс-
қимылдарды орындау арқылы жүзеге асады және ондағы құрамдарды өзгертуге
болады.
1. Бастапқы мәзірден Edit-Preferences (Түзету-Құрамды) командасын
таңдап. Диалогтық терезе ашылады Preferences (Құрам) . Ол екі бөлікке
бөлінген, сол жақта әртүрлі категорияның құрамы, ал оң жақта – құрамның
өзі. Үнсіз келісім бойынша General (Барлық) категориясы ашылады. (сурет 2).
Сурет 2 - Preferences сұхбаттық терезе
2. On Launch (ашылу кезінде) келесі бір пунктін таңдау арқылы орындалады.
● No Document (Құжатсыз). Мәзір қатары мен панель ашу.
● New Document (Жаңа құжат). Жаңа құжат құру.
● Last Document Open (Соңғы құжатты ашу). Соңғы бағдарламаны аяқтау
кезіндегі соңғы істелген жұмыс құжатты ашады.
● Show Start Page (Бастапқы парақты көрсету). Берілген командаға
орнатылған бастапқы келісім. Бұнда бастапқы парақ ашылады, егер
бағдарламаны жіберіп барлық ағымдық терезелерді жасауға.
Flash бағдарламасының жұмыс ортасы (оның сонымен бірге авторлық орта деп
те атайды) бірнеше панельдерден тұрады. Flash файлдары уақыт шкаласына
байланысқан, бөлектенген барлық визуальды объектілер және ActionScript
сценарилері орналасқан. Кей кезде Flash ойнатқыштары кино бірнеше кадрмен
көрсететін болса, уақыт шкаласы бойынша жылжыйды.. Flash 8-дің жұмыс
ортасы келесі сурет бойынша көруге болады[6].
Сурет 4 - Flash 8 –дің жұмыс ортасы
Flash пакет мәзірі негізі басқа қосымшалар сияқты келесі командалардан
тұрады: Save (сақтау), Copy(көшіру), Paste(Қою) және т.б. арнаулы
командалар.
♦ Уақыт шкаласы. Уақыт шкаласының құрамында қатардағы кілттік кадрлер
және аралық жиынтықтар бар. Сонымен қоса, керекті арақашықтықтар роликтер,
анимациялар құруға керекті арнаулы іс-қимыл береді, мысалы бағдарламадағы
келесі бетке өткен кезде орындалатын анимациялық түрде.
♦ Панельдер. Flash бағдарламасында панельдермен жұмыс жасау барлық
қосымшаларда басқаруға болады. Олардың қатарына – ActionScript қосымшасын
құру үшін және түстерді таңдауға болады.
♦ Редакторлеу және құжаттардың реттеу. Әр бір Flash бағдарламасын ашқанда
құжаттар реттеледі, сол реттелген құжаттарды пайдаланушы сол сақталған
құжатты тез табуға мүмкіндік береді.
♦ Инспектор құрамы. Инспектор құрамы – бұл панель таңдалған кез келген
объектідегі ақпараттарды көрсетеді: сахна тәрізді, текст, батырма, немесе
т.б. құралдар. Сонымен қатар, көптеген құрамдарды өзгертуге болады,
берілген х және у мәнді, ұзындығ мен ені сияқты, символдар мен батырма
атауларының көшірмесі, кез-келген жасалған құжаттарды айтуға болады.
2.1 Flash ортасында батырма жасау жолдар
Flash ортасында батырма ( кнопка) арқылы жұмыс жасайды.
Батырма – бұл Flash ортасының видео клипі әртүрлі кадрлер мен жұмыс
жасайтын батырмаларды айтады. Қарапайым символдық батырма үш кадрдан
тұрады: белгіленбеген (Up), курсорға бағытталған (Over), белгіленген
(Down), және батырманың ағымдық ортасын анықтайтын кадр. Өте қарапайым
батырманы жасау үшін, қарапайым фигураны алуға болады, түсін өзгерту
немесе қосу үшін, ішкі элементтердің құрамын өзгертуге . Осы мәндер
өзгертілгеннен кейін орындауға жіберуге болады.. Құжаттың редактирлеу
орындалған соң, мына символдық Library (Кітапхана) панелін сахнаға
орналастыру керек[6].
Символдық батырманы құру үшін келесі қадамдар орындалады:
1. Flash құжатын ашып, батырма қою.
2. Бастапқы мәзірден келесі команданы орындау Insert-New Symbol
(Символдарды-Қою) немесе мына пернелер комбинациясын орындау
Ctrl+F8.
Create New Symbol (Символ құру) диологтық терезесі шығады.
3. Name (Атау) өрісін белгілеп, Type (Тип) ауыстыру қосқышын орнатып
ондағы Button (Батырма) жалаушаны белгілеп OK батырмасын шертіңіз (1-
сурет).
Сурет 5 - Create New Symbol cұхбаттық терезе
Library (Кітапхана) панелінде жаңа символ пайда болады, символдардың
редактирлеу режиміне жіберіледі. Уақыт шкаласы төрт кадрдан тұрады, олар
батырманың қандай да бір күйін анықтайды: Up, Over, Down және Hit.
Up бұл кадрлық кілттік болып табылады. Сізге кілттік кадрға қалған
қосымшалар кадрлар Over, Down және Hit мәндері болады. Батырмалардың
жұмыс істеу пайдаланушыға түсінікті болуы үшін, әрбір кадр үшін батырманың
әрбір қасиетін пайдалану келесі суретте көрсетілген.
Сурет 6 - Батырма кадры
2.2 Flash ортасында жоба құру сипаттамасы
Электрондық оқулық құру кезінде мәліметтердің үлкен көлемімен жұмыс
істеу үшін мәліметтер базаларын пайдаланып жүзеге асыру тиімді.
Берілгендерді құру кезінде – ең алдымен әрбір тарауды қарастыру жиынтығы.
Бірақ, берілгендер қорында басқа да объектілер болуы мүмкін. Әрбір батырма
Flash сілтемесі арқылы жасалып, берілген мәліметтерге атау бере отырып
сілтемелер жасауға болады. Берілгендер қорын басқару жүйесінен электрондық
оқулық бағдарламасын құру үшін алдымен оның негізгі бас терезесін
қарастырамыз. Онда негізінен оқу бағдарламасы мен орындаушының қызметі
қарастырылады. Осылай терезелерді құрып алып бір-бірімен
байланыстырамыз[7,8]:
1. Action Frame – мәтін алдындағы Stop қасиеті арқылы орындалады;
2. Action Frame- мәтін қатарындағы сұраныс жасау үшін GetUrl мәзірін
екі рет шерту арқылы орындалады.
Енді негізгі бас терезені келесі кесте арқылы көре аламыз:
Сурет 7 – Бас терезе
Осыдан келіп оқу-бағдарламасын таңдаймыз.
Сурет 8 – Электрондық оқу бағдарламасы
Одан кейінгі орындаушы қызметін таңдаймыз:
Сурет 9 – Орындаушы құрамы
Бағдарлама бойынша келесі формаға өтеміз, онда қарастырылған жоба
тілдерді таңдау арқылы құрылған.
Сурет 10 – Негізгі терезе
3 “Берілгендер қорын басқару жүйесі” электрондық оқулығын құру
3.1 HTML ортасымен танысу
Алғашқы HTML(Hyper Text Maker Language) нұсқасын 1989 жылы Тим Бенерс-
Ли Mosaic браузері үшін жасады. Бірақ ол уақытта браузер де, тіл де кең
қолданысқа ие бола алмады. 1993 жылда HTML+ нұсқасы пайда болды. Бірақ ол
да практикада жүзінде қолданысқа ие бола алмады. Гипермәтіннің кең
қолданысқа енуіне 2.0 нұсқасы тиімді болды, ол 1994 жылы ұсынылған. Бұл жыл
WWW дүниеге кең тараған жыл еді. 2.0нұсқасындағы элементтер әлі күнге дейін
өз сенімділігін жойған жоқ. Бір жылдан кейін пайда болған HTML 3.0
нұсқасында тілдің элементтері көмегімен математикалық символдардың
(интервал, шексіздік, бөлшек, жақша және т.б. белгілер) жазылуы енгізілді.
Осы нұсқаға лайықтап Arena браузері ойлап табылды, бірақ бұл жоба одан әрі
дамымады. 1996 жылда HTML 3.2 нұсқасын құрастыру барысында тілге фреймдерді
енгізгеннен кейін ол Web-беттерін жасаушыларды кеңінен таралды. Қазіргі
кезде браузерлердің көбісі 3.2 нұсқасымен жұмыс істейді. Ресми түрде HTML
4.0 1997 жылы пайда болды деп жарияланды. Сол кезде жетістікке ие болған
браузерлерде (Microsoft Internet Explorer және Netscape Navigator) қолданып
дами бастады. HTML-дың маңызды ерекшелігі - құжатты Web-браузердің әр түрлі
типтерінде және әр түрлі платформаларда көрсетілуі мүмкін [9].
Ақпараттық қоғам заманында Интернет ақпараттарды жеткізудің негізгі
құралына айналып отыр. Интернет - барлық жүйелері хаттама деп аталатын
бірыңғай стандартпен, яғни ережемен жұмыс істейтін ауқымды (глобальды)
компьютерлік желі.
Интернеттің дамуы мен таралуы 3 бағытта жүргізіледі:
• техникалық немесе аппараттық компонент;
• программалық компонент;
• ақпараттық компонент.
Аппараттық компонент компьютерлердің түрлі модельдері мен жүйелерінен,
физикалық негізі әртүрлі болып келетін байланыс арналарынан, компьютерлер
мен байланыс арналары арасындағы механикалық, әрі электрлік үйлесімді
қамтамасыз ететін құрылғылардан тұрады. Ал ондағы мәліметті тасымалдау ісі
байланыстың кабельдік және спутниктік арналарынан, радио жүйелерінен,
теледидарға арналған кабельдік арналардан тұрады.
Бағдарламалық компонент интернеттегі түрлі типтегі компьютерлер мен
құрылғылардың үйлесімді жұмыс істеуін қамтамасыз етеді. Ал оның негізгі
функциялары төмендегідей:
▪ ақпаратты сақтау, іздеу, жинақтау, қарау немесе тыңдау;
▪ желідегі ақпарат қауіпсіздігін сақтау;
аппаратураның функциональдық сәйкестіктерін қамтамасыз ету.
Программалық жабдықтар екі топқа бөлінеді:
▪ сервер-программалар;
▪ клиент-программалар.
Сервер-программалар – тұтынушылар компьютерлеріне қызмет ететін желі
торабында орналасады; клиент-программалар – тұтынушы компьютерлерінде
орналасып, сервердің қызметін пайдаланады.
Ақпараттық компонент желідегі компьютерлерде сақталатын түрлі құжаттар
арқылы өрнектеледі. Желідегі құжаттар бір-бірімен сілтеме адрестер арқылы
беріледі .
Интернеттегі мәліметтерді бейнелеу HTML тілінде жазылады. Бірақ ол
программалауға ұқсас болғанмен программалау тілі емес, гипермәтінді
белгілеу тілі. Сонымен қатар, ол мәтіндерді Web-беттер түрінде бейнелеуге
арналған ережелер жиынын анықтайды.
Web-құжаттарды қарап шығу үшін арнайы браузер-программалар қажет. Қазіргі
кезде кеңінен таралған браузерлер қатарына Internet Explorer (Microsoft
фирмасының өнімі) және Netscape Navigator (Netscape Communications Corp.
фирмасының өнімі) программалары жатады. Браузерлер WWW-тен басқа
Интернеттің басқа да ресурстарымен (Usenet, FTP) де байланыса алады.
Қазіргі уақытта Интернеттің ресурстарымен қатар операциялық жүйелердің
функциясын орындайтын Web-браузерлер жасау жоспарлануда. Мысалға, Netscape
Communications Corp. компаниясы өзінің шығарған Netscape Navigator
браузеріне операциялық жүйелерге ғана тән мүмкіндіктер қосуда. Ал Microsoft
компаниясы Internet Explorer өнімін Windows операциялық жүйесімен
біріктірген. Нәтижесінде пайдаланушы жұмыс үстелін Web-парақ режимінде
шығарып жұмыс істей алады және Web-парақтардың жарлықтарын жұмыс үстеліне
шығарып қоя алады. Бұл режимде Windows-тың жұмыс үстелі Active Desktop
(екпінді күйдегі жұмыс үстелі) деп аталады, оның құрамына Web-элементтер
мен дәстүрлі ақпараттарды біріктіретін Outlook программасы кіреді.
HTML термині (Hyper Text Maker Language) ағылшын тілінен аударғанда
гипермәтінді бейнелеу тілі деген мағына береді. HTML Web ортасында
гипермәтіндік құжаттарды даярлайтын стандартты тіл. HTML-құжаттар Web-
браузерлердің әр түрлі типтерінде көрініс табуы мүмкін. HTML – мамандар
ғана білетін қиын программалар тіліне қарағанда оңай барша меңгере алатын
тілдердің бірі. Барлық Web-парақтарға тән бір жері – олар HTML тілінің
көмегімен жасалған. HTML программалау тілі ретінде ғана өмірімізге енген
жоқ. Осы тілді меңгерген адам қиын нәрселерді оңай және тез арада істеу
мүмкіндігіне ие болады, ал бұл компьютер әлемінде аз емес. Дәстүрлі
құжаттарға мультимедиа элементтерін қолдану гипермәтінге тән қасиет.
Гипермәтіннің дамуына байланысты, тұтынушылар өздерінің мультимедиалық
өнімдерін жасауға және оларды компакт-дискілер арқылы тарату мүмкіндігі
ашылды. Осындай ақпараттық жүйелер HTML-беттерінің жиынтығы ретінде
жазылған болса, онда олар қосымша программалық оңдеуді қажет етпейді,
себебі, Web-браузерлермен жұмыс істеуге арналған қажетті жабдықтардың
барлығы дербес компьютерлердің стандартты бағдарламаның құрамына енеді.
Тұтынушыдан тек қана: мәтінді жазу, суреттерді салу, HTML-беттерін
дайындап, олардың бір-бірімен байланысын көрсетіп қою қажет. HTML Web-
беттерді құрастырудың негізі бола тұра, тікелей бейнелеу өнерінің жаңа
бағытына Web-дизайнға байланысты. Суретшіге Интернетте көркем суреттерді
салып қою мен жаңа фирмалық стильді құрастырып қою аз, ол өз жұмысын желіге
орналастырып қою керек. Тұтынушы оны көргенде өзінің де сондай көркем
жұмыстарын жасауға деген ынтасы туындауы қажет .
Web-құжат файлдары .html немесе .htm кеңеймесі бар мәтіндік файлдар.
Оларды құруда қарапайым мәтіндік редакторлардан пайдалануға болады. Мысалы:
MS Windows ортасында Notepad (Блокнот) редакторы.
Мұнда негізінен құрылған Web-құжатты келесі сурет арқылы көре аламыз.
Сурет 11 – HTML гипермәтіндік ортасы
HTML-құжаттарын кез келген мәтінік редакторда жасауға болады немесе
арнайы HTML-редакторларында және конвертерлерде. HTML-құжаттарды
дайындайтын редакторларды таңдау пайдаланушының өзіне байланысты.
3.2 Html тілінде құжат жасау негіздері
HTML қабықшасы. HTML қабықша– беттiң тақырыбы (HEAD) және негiзгi
тегтерден тұратын денесi (BODY) орналасқан қарапайым тегтер. Тақырыбы және
денесi бар HTML тегтердің жазылу үлгiсi[10]:
HTML
HEAD
TITLE TITLE
HEAD
BODY
BODY
HTML
мұндағы, TITLETITLE жолы құжат тақырыбын бередi. Құжат тақырыбы
келесi мәлiметтердi қамтиды:
Беттің аталуы. TITLE және TITLE тегтер беттiң аталуын анықтайды. Ол
HTML құжат денесiнiң құрамына кiрмейдi.
Стиль. HTML құжатты басқару элементтерi мен стильдерiн тақырыпға енгiзу
қажет болған жағдайда қолданылады.
Метаинформация. МЕТА тегтері құжат авторы, кiлттiк сөздер, арнайы іс-
әрекеттер қажет болған жағдайда қолданылады.
Кез келген құжатты қарағанда оның басқару элементтерi мен стильдерi,
авторы, кiлттiк сөздер жайлы мәлiметтер онша қажет бола бермейтiндiктен
аталған тегтердің барлығы бiрдей жиi қолданыста емес. Дегенмен әрбiр
құжаттың атауы болуы тиiс, сондықтан TITLE тегтер жиi қолданылады.
Құжат денесінің құрылымы. HTML құжаттың денесi орналасатын негiзгi
бөлiгi BODY және BODY тегтері арқылы iске асырылады. Құжат денесiне
енгiзiлетiн ақпарат келесiдей болуы мүмкiн.
Мәтiн. Құжат құрамында кездесетiн мәтiндер. Олар қосылуы жеңiл әрi
түсiнiктi болу үшiн форматталуы да мүмкiн.
Графикалық кескiн. Құжатта жылжуға немесе ақпаратт көрнекі түрде беру
үшiн енгiзiлетiн графикалық ақпарат.
Сiлтеме. Web түйіннің iшiнде оңай жылжуға және желінің басқа да тұстарына
жылдам өтуге арналған сiлтемелер.
Мультимедиа және арнайы бағдарламалар. Видеороликтер, Java аплеттерiмен,
Flash программаларымен жұмысты басқаратын тегтер құжат денесiнде орналасуы
тиiс.
Түсiнiктемелер. Құжатта қолданылып жатқан тегтер мен іс-әрекеттерге
берiлетiн құжат денесiнiң кез - келген тұсына енгiзуге болады. Түсiнiктеме
үлкен HTML-беттерге қарағанда өте тиiмдi. Түсiнiктеме !-- -- тегтер
арқылы жазылады.
Форматтау элементтерi.
Мәтiндi форматтау – HTML тiлiнiң ең қарапайым және ең қуатты құралы.
Себебi Web-бет форматталған мәтiннен тұрғанда ғана түсінікті әрi көрнекі
болып келеді. Мәтiндi форматтауда келесi тегтер қолданылады:
• H1..H1-H6..H1. Тегтер диапазоны тақырыптар мен тақырып
мазмұнына қолданылады;
• BR. Каретканы қайтару тегі;
• P..P. Абзацты ашужабу тегі;
• B..B. Мәтiндi жартылай қалың ету;
• I..I. Мәтінді көлбеу ету;
• U..U. Мәтiн астын сызу.
Осы аталған тегтерді пайдаланып алғашқы HTML құжатты жазайық:
1. Құжат мәтінін енгізу:
HTML
HEAD
TITLE Негiзгi HTML-бет TITLE
HEAD
BODY
H1 Мәтінді форматтау H1
BR
P B Реляциялық жүйе тез арада анау айтқандай үлкен жетістікке жете
қойған жоқ. Алайда негізгі теориялық жағынан 70-ші жылдардын басында пайда
болған. Бірақ ұзақ уақыт бойы өзінің жүйесіне ие бола алмай келді. 80-ші
жылдардын басына қараай бұл жүйе өзіндік әдістерін және алгоритмдік түрде
басқарылып әлемдік деңгейге пратикалық жүйеде шықты. B Реляциялық
модель негізінен математикалық принципте кездестіреді. Бұл принцип алғаш
1970 ж. доктор Е.Ф.Коддом модельдеу түрінде қарастырды. Доктор Е.Ф.Коддом
техника жүзінде "Реляциялық модель үшін әртүрлі банк мәліметтеріне бөлді
", бұл 1970ж. Бұны қарапайым бастапқы реляциялық теория деп атады. Сөйтіп,
Доктор Кодд өзінің дұрыс анықталған реляциялық моделін ұсынды:I
Реляциялық БҚБЖ толығымен берілгендер қорының реляциялық мүмкіндігімен
басқара білу қажет. IU P
li
p Реляциялық БҚБЖ толығымен берілгендер қорының реляциялық
мүмкіндігімен басқара білу қажет.a
li
p Ақпараттық деңгей- барлық ақпаратты БҚ реляциялық кестеде түрінде
анықтау.a
li
p Келісімдік байланыс- Кез-келегн белгіні БҚ реляциялық келісім
байланыс үшін қолданылатын комбинациялық кесте атымен берілген
қатарлар.a
li
p Бос белгілерді қабылдау- БҚБЖ бос қалған белгілермен жұмыс жасау
белгісі, доменге тәуелсіз.a
li
p Жаңа онлайн каталогы- БҚ жазу және мазмұндарын кесте деңгейін
логикалық түрінде ұсыну.a
li
p Өшірілген тілдегі мәліметтерді басқару- ақырғы деңгейдегі, синтаксис
және түсінікті түрде анықталған тілде қолдануға ие.a
li
p Қайталау деңгейдегі ұсыныс-барлық теориялардын жүйе арқылы қайталауды
айтады. a
li
p Орнату, өңдеу және өшіру- БҚБЖ жасалған сұраныстарды ғана қолдамай,
орнату мен өшіру жолдарында қарастырады. a
li
p Тауелсіз логикалық мәлімет- бағдарлама және логикалық үрдіс бойынша
кесте структурасын өзгерту.a
p Осы принциптерді ұстана отырып доктор Кодд келесідей терминдер
қарастырды: байланыс, атрибуттар, домен және сущность. Бұл реляциялық
модель концептуальдық деңгейде жазылады. a
li
p Атрибут- кестедегі қатар бойынша байланысты айтады. Мысал, Экзамен,
атрибутты-дицсиплина, күні-айы пән мұғалімі,аудитория және т.б. a
li
pДомен- бұл барлық атрибуттық белгідегі байланысты ұстап тұрады.Домен
кейде мәліметтік типте түсінуге болады.Бірақ бұлар екі деңгейде
түсіндіреді. Мәліметтік тип- бұл физикалық концепция түрінде болады.Мысал,
көптеген сандар- бұл тип, ал жасы- домен.a
li
pБайланыс- Кестелер арасындағы бір-біріне байланысын айтады. Мысалы,
сатып алушы мен сатушының арасындағы байланысты айтуға болады. aP
BODY
HTML
Мұндағы құжат атауынан кейiнгi .html кеңейтпесi құрылған құжаттың HTML-
құжаты екенiн бiлдiредi. Мәтінді келесі сурет арқылы көруге болады.
Сурет 12 - Негiзгi HTML-бет
Абзацтармен жұмыс. Абзац мәтіннің бетте орналасуы тегтердің align
атрибутына меншiктелетiн мәндерге байланысты болады. Align атрибуты төрт
түрлi мәннің бiрiне ие болуы мүмкiн: left (сол жақ шетi бойынша), right
(оң жақ шетi бойынша), center (бет ортасына), justify (мәтiн енi бойынша).
Мысалы, жоғарыда келтiрiлген “Негiзгi HTML-бет” құжатындағы мәтін беттiң
ортасына орналастыру үшiн HTML кодтың абзац дескрипторының align
атрибутына center мәнiн меншiктеу арқылы орындалады[11,12]
Абзацтармен жұмыс iстеудiң тағы бiр ерекшелiгi мәтiн жолдарының
интервалын беруге болады. Мәтiн жолдарының арасындағы интервалдар style
атрибуты арқылы анықталады. Жазылу үлгiсi: P style= “line-height: 27pt”,
мұндағы pt – интервал өлшем бiрлiгi – пункт арқылы орындауға да болады.
Мәтін түсін style атрибуты арқылы берiледi. Мысалы, P style=
“color:#FFFFFF; background:#008000”, мұндағы color – мәтiн шрифтiнiң түсi ,
ал background – фон түсi.
Шрифттермен жұмыс. Web-беттiң дизайн тиiмдiлiгi оның қаншалықты деңгейде
дайындалғанын анықтайды. Шрифттермен жұмыс iстей бiлу осы дизайн
тиiмдiлiгiне сол жеткiзудiң негiзгi шарттарының бiрi. Сондықтан әрбiр Web
-бет құрушы шрифттермен жұмыс iстеу тәсілдерін толық меңгеруі тиiс.
Қазiргi кезде шрифттер өте көп болғандықтан оларды, белгiлi бiр
топтастырып алған жөн. Негiзiнен мұндай үш түрлі топ бар:
• Категория – шрифттердiң негiзгi класы. Ол шрифті аты. Гарнитура –
белгiлi бiр қасиетіне байланысты топтастырылған шрифттер класы. Мұны
шрифттiң “фамилиясы” деп түсiнуге болады.
• Кескiн – әрбiр шрифттiң қайталанбайтын өзіндік ерекшелігі.
Кесте 1 - Негiзгi шрифт категориялары, гарнитуралары
Категориялар Гарнитуралар
Serif Times, Century Schoolbook, Garamond
Sans-Serif Hevletica, Arial, Verdana
Monospaced Courier, Courier New
Script Nuptical Script, Boulevard, Signature
Decorative Whimsy, Arriba!, Bergel
Кесте 2 - Гарнитуралар және кескiндер
Гарнитура Кескiн
Times Roman (тiк), Italic (көлбеу)
Arial Regular (кёдiмгi), Bold Italic (жартылай қалың
Courier көлбеу)
Whimsy Regular, Oblique (қиғаш)
Regular, Bold (жартылай қалың)
HTML-де шрифттермен жұмыс iстеу FONT элементiмен жұмыс iстеуге
негiзделген. FONT тегтердің негiзгi үш атрибуты бар:
• size (өлшем) – мәтін таңбаларының биiктiгi;
• color (түс) – шрифт түсi. Шрифт түсі көп жағдайда оналтылық кодта
берiледi. В қосымшасы бойынша қараңыз;
• face (гарнитура) – қажетті шрифтті таңдау.
1-мысалдағы мәтiнге FONT тегтерді пайдалану:
BODY
!—Мәтін шрифт атауы Times New Roman, өлшемі 2, түсi – көгілдір
FONT face=" Times New Roman " size="3" color="#0000FF"
H1 Мәтінді форматтау H1 BR
P align=“center” B FONT size="4" color="#FF0000"
!—Мәтін шрифттің өлшемі 4, түсi – жасыл --
World Wide Web FONT
B жүйесінің негiзгi қызметі қажетті ақпараттарды I
iздеу, жинау, экранға шығару. IОны экранға шығаратын мәлiметтерi
Web-беттер түрiнде сақталған BU электрондық құжаттар B U P
FONT
BODY
Сурет 13 - Шриф, өлшемi, түсi берiлген HTML құжат
3. HTML ортасында кесте мен тізімдер құру
Кесте. Кестелердiң HTML құжаттарға енгiзiлуi кестелiк берiлгендердi
экранға шығару мақсатында пайда болды. Кесте пайдаланушыға көптеген
жеңiлдiктер бередi. Онда берілген мәтіндермен қатар графикалық
берiлгендердi де орналастыруға болады. Кестемен жұмыс iстеу тегтері[11]:
• TABLE..TABLE - кестенi басы мен аяғын бiлдiретiн негiзгi
тегтер. Бұл тег көптеген атрибуттарға ие:
Кесте 3 - TABLE тегтердің негiзгi атрибуттары
Атрибут және оның мәнi Сипаттамасы
align=“x” Ұяшың iшiндегiсiн орналастыруға арналған:
мүмкiн болатын мәндерi: left (сол жақ
шетiне), right (оң жақ шетiне), middle
border=“x” (ортасына);
cellspacing=“x” Кесте қабырға жуандығын анықтайды;
Кестенiң көршi ұяшықтар арасындағы ара
cellpadding=“x” қашықтықты анықтайды
Кестенiң ұяшығының қабырғасы мен ондағы
ақпарат арасындағы ара қашықтықты анықтайды
width= “x%” не width= Кесте енiнiң өлшемiн анықтайды.
“x”
• TR..TR - кесте қатарын ашатын және жабатын тегтер атрибуты бар:
align – ұяшықтағы мәліметтің көлденеңнен орналасуы; valign -
ұяшықтағы мәліметтің тiгiнен орналасуы. Бұл атрибуттарды TABLE,
TD дескрипторына қолдануға да болады;
• TD..TD - кестенiң жеке ұяшығын басқаратын тег.
Тегтерді пайдаланып кесте құрайық:
HTML HEAD TITLE Кесте 1 TITLE
BODY
TABLE BORDER="2" WIDTH="750"
BGCOLOR="#eeaaaa"
TR
TDОбъект атауыTD
TDКеңейтілуіTD
TR
TR
TDПроектTD
TDPRJ, FPC, CAT, PJX, PJTTD
TR
TR
TDБерілгендер қорыTD
TDDBCTD
TR
TR
TD Visual FoxPro кестесіTD
TDDBFTD
TR
TR
TDИндекстік файлTD
TDCDXTD
TR
TR
TDMEMO-өріс және өріс типі GENERALTD
TDFRTTD
TR
TR
TDФормаTD
TDsexTD
TR
TR
TDСұранысTD
TDSQRTD
TR
TR
TDЕсепTD
TDFRX, FRMTD
TR
TR
TDПочтаTD
TDLBX, LBLTD
TR
TR
TDМенюTD
TDMNXTD
TR
TR
TDКітапхана классыTD
TDVCXTD
TR
TR
TDБағдарлама, текст мәзірі, текст сұранысTD
TDPRG, FXP, MPR, QPRTD
TR
TR
TDСуретTD
TDBMP, JPG, GIF, ICO, DIB, CUR, ANITD
TR
TR
TDДыбысTD
TDWAVTD
TR
TABLE
Сурет 14 - Кесте құру
Кей жағдайларда кесте ұяшықтарының параметрлерi бiр-бiрiмен сәйкес келе
бермейдi, яғни ұяшықтардың енi, биiктiктерi, iшiндегi ақпараттардың
орналасуы т.с.с. түрліше болуы мүскін. Мұндай жағдайда ұяшық атрибуттары
қолданылады. Келесі кесте бойынша келтірілген:
Кесте 4 - TABLE тегінің негiзгi атрибуттары
Атрибут және Сипаттамасы
оның мәнi
width= “x%” не Ұяшықтың енінін ұзындығын анықтайды.
width= “x” Ұяшықтың ішіндегі мәліметтің көлденең орналасу
түрiн анықтайды.
align=“x” Ұяшықтың ішіндегі мәліметтің тiгiнен орналасу түрiн
анықтайды.
colspan=”x” Кесте қатарының х ұяшығын бiрiктiру;
rowspan=”x” Кесте бағанының х ұяшығын бiрiктiру;
bgcolor=”x” Ұяшықтың фон түсiн анықтайды;
background=”url” Ұяшықтың фоны ретiнде сурет алынады;
height=”x” ҰяшыҚ биiктiгiн анықтайды.
Кесте ұяшығының атрибуттарын қолданып HTML- құжатын құрамыз:
HTML HEAD
TITLE Кесте ұяшықтары TITLE HEAD
BODY
TABLE border=“1” width= “525” cellpadding=”5”
cellspacing="5"
TR
TD width=”200” valign=”top” align=”middle”
bgcolor=”808080”
Кесте қатарының 1-ші ұяшығы TD
TD width=”200” valign=”top” align=”middle”
Кесте қатарының 2-ші ұяшығы TD
TD width=”200” valign=”top” align=”middle”
background=”backgrnd.gif”
Кесте қатарының 3-ші ұяшығы TD
TR
TR
TD width=”200” valign=”top” align=”middle”
Кесте қатарының 3-ші ұяшығы TD
TD width=”400” valign=”top” align=”middle” colspan=”2”
Кесте қатарының 4-ші ұяшығы TD
TR
TABLE BODY HTML
Сурет 15 - Біріктірелген ұяшықтар
HTML-де енi шектелген ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1. Электрондық оқулық туралы
түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1.1 Электрондық оқулықты пайдалану
саласы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..12
1.2 Электрондық оқулық және оның
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
1.3 Электрондық оқулыққа қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
2. Flash анимациялық ортасымен танысу
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
2.1 Flash ортасында батырма жасау
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
2.2 Flash ортасында жоба құру
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
3 “Берілгендер қорын басқару жүйесі” электрондық оқулығын құру ... ...23
3.1 HTML ортасымен
танысу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 23
3.2 HTML тілінде құжат жасау
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... 25
3.3 HTML ортасында кесте мен тізімдер
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
3.4 HTML тілінде форма
жасау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
6
3.5 HTML құжатта графикалық кескінмен жұмыс
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..39
3.6 Web бетте анимациялық кескiндердi бейнелеу технологиясы ... ... ... .43
3.7 Visual FoxPro ортасында лабораториялық сабаққа кесте
құру ... ... ... .44
3.8 Кестелер арасында байланыс
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...47
3.9 Сұраныс
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .48
3.10 Форма
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 50
3.11 Есеп
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...52
4 Бизнес-
жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..53
4.1
Аннотация ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 53
4.2
Түйін ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .53
5.3 Кәсіпорын
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...54
5.4 Өнімнің
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...55
5.5 Маркетинг
жоспар ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...55
5.6 Өндірістік
жоспар ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .56
5.7 Ұйымдастырушылық
жоспар ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 56
5.8 Қаржылық
жоспар ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 57
5.9 Жұмыстардың орындалу
тізбесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 57
5.10 Жобаның тәуелділігін
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..58
Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..59
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...61
Қосымша А. Негізгі тегтер мен
элементтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .62
Қосымша Б. Арнайы
символдар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..66
Кіріспе
Қазіргі кезде қоғам әрекеттерінің барлық саласында компьютер көмегімен
ақпараттық ресурстар орын алады. Яғни, ХХІ асыр бүкіл дүние жүзі ақпараттық
қоғамға көшіріле басталды деуге болады. Оған қоғамдағы барлық білім, ғылым,
экономика және басқару салалары арқылы ақпараттандыру белгісіне қол
жеткізуге болатындығы.
Қазіргі таңда негізінен білім жүйесінің барлық сатыларын үшін электрондық
оқулықтар жасаумен шұғылданып келеді. Электрондық оқулық студент үшін
ақпарат көзі болып, сонымен қоса электрондық оқулықтармен жұмыс істеу әрбір
студенттің өз мүмкіндігін есепке ала отырып, оқып үйрену ісін жеке дара
жүргізу болып саналады.
Ақпараттық көптеген мәселе, әсіресе оның ішінде ең негізгісі білім беру
(оқыту) мәселесі болып табылады . Біздің негізге алған мәселеміз
оқытуды автоматтандырумен байланысты. Демек білім беру мен пайдаланушы
білімінің бақылау сұрағына қажетті нәтижелерді өңдеуі үшін қолданады.
Білім беру компьютерлік техналогиямен жүзеге асыру ақпарат алушының
сұранысын қанағаттандыра тын оқу құралының басылымымен қатар тұрады.
Мұндағы негізгі таралымдар оқулық шығару, оқу процестерінің бірігуін
қамтамасыз ету және жоғарғы сапалы, иннавациялық ғылыми зерттеулердің,
яғни жаңа ақпараттық технологиялардың қолданылу мақсатында оқу процестеріне
және сонымен қатар, әртүрлі электрондық оқулықтардың түбі бір дәл
осылай аталатындығы.
Компьютерлік техникалар құралдарын қолданудың жақсы тиімділігіне маман
иесі пәндік облыста ақпаратты ұсынулардың құралдарын шектемей,
коммуникациялардың және жұмыстың базалары мен білімдердің нәтижесінде қол
жеткізуі мүмкін.
Менің дипломдық жұмысымның тақырыбы: Берілгендер қорын басқару жүйесі
пәнінен электронды оқулық құру
Менің дипломдық жұмысымның мақсаты – ЖОО мекемелерінің студенттеріне
арналған берілгендер қорын басқару жүйесінен ең жақсы электрондық оқулық
жасау, аспаптық құралмен тәжірибені игеру, мультимедиалық технологиясымен
таныстыру, сонымен қоса өзге программаларды қосу арқылы электрондық оқулық
құру.
Дипломдық жұмыста HTML гипермәтіндік тілінің технологиялар мүмкіндіктерін
және принциптерін электрондық оқулық жасауда қарастырдым, сонымен қоса
электрондық оқулықты, өзге бағдарламалармен (Flash MX) байланыстырып жаңа
бір үлгідегі электрондық әдістемелік құрал жасадым.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі: Мұндай құрылған бағдарлама әсіресе
Интернетте электрондық оқулық құру технологиясын жетiлдiруге және көптеген
пайдаланушыға білімін көтеруге көмектеседі.
Дипломдық жұмыс бес бөлімнен тұрады:
Бірінші бөлімде, электрондық оқулық туралы түсінік, электрондық оқулықты
пайдалану саласы, электрондық оқулықтың құрылымдық жолдары, электрондық
оқулық жасау құралдардың топтастырылуы, электрондық оқулыққа қойылатын
талаптар қарастырылған.
Екінші бөлімге Maсromedia Flash анимациялық ортасымен танысу, оның
принциптері мен мүмкіншіліктері туралы , сонымен қоса Flash анимациялық
ортасында жоба құру сипаттамасы қаралған.
Үшінші бөлімде, HTML гипермәтіндік ортаымен танысу, HTML тілінде құжат
жасау негіздері, кесте және тізімдер жасау, формалар және графикалық
кескіндермен жұмыс жасау жолдары қарастырылады.
Төртінші бөлімде, жеке тапсырма бойынша Microsoft Visual FoxPro
ортасында лабораториялық жұмыс қарастырдым.
Бесінші бөлімде, бизнес – жоспарлау, маркетинг жоспар, өндірістік жоспар,
ұйымдастырушылық жоспар, қаржылық жоспар қарастырылған.
1. Электрондық оқулық туралы түсінік
Аса жоғарғы сападағы графикалық схемаларды, формулаларды, берілгендерді
безендіру, динамикалық суреттеудің жүйелі немесе тармақталу түріндегі
мүмкіндіктерді түрлі түсті компьютерлік анимациасында қолдануға, және
оларды жоғары деңгейде ұсыну қарастыруға болады.. Электрондық оқулықтар
барынша ыңғайлы және көрнекті дидактикалық материал беруге немесе оқуға
назар аударылады және білім алуда қиындықтарды жоюға мүмкіндік береді.
Сондай–ақ, оларға ұқсас оқулықтарды бағалау, нәтижелі құралдарымен, тиісті
жабдықталу және білімдердің бақылау процесін меңгеру және дағдыларды
қалыптастыруды қамтамасыз етеді..
Электрондық оқулықтарды жасаудағы маңызды ролі оқулықты әдістемелік
қамтамасыз етуді жобалау алады. Электрондық оқулықтармен оқытудың (білім
берудің) барлық негізгі кезеңдерін автоматтандыру - оқу материалдарының
мазмұнын бақылауға және қорытынды бағалаулардың ұсынысын жасауға дейін
көздеген . Соның арқасында барлық міндетті оқулық материалдары жарқын,
қызықты, ақылдың үлесімен ойындық жүріске ,яғни кең қолданысқа ие
мультимедиалық түрін графиктерде, соның ішінде интерактивтік және дауыс
жүргізу арқылы ауыстырылады.
Сондықтан, тиімді оқулықтан электрондық оқулық жасауға оның
жабдықталуымен ( гипермәтінін жасау) және көрнекілік жағынан жақсы
материалмен (мультимедиалық құралмен қоса) және компьютер экранында іске
асыру жеткіліксіз. Электрондық оқулықты мәтіндік суреттерге, анықтамаға
айналдыру емес, оның негізгі принципіне мән беріледі.
Электрондық оқулық өз кезегінде оқытушыларға, бақылаушыларға, үлгі
жасаушыларға және тағы басқаларға бағдарламалардың жинағының ПЭВМ магниттік
сақтаушыларда (қатты немесе жұмсақ дискілерде)қондырылуын, мазмұны негізгі
ғылыми оқулық тәртібін ұстауды ұсынады. Әдеттегі электрондық оқулық жиі
толықтырылады, ал егер неғұрлым нәтижелі болсын десек,онда ол: практикалық
кері байланысты шапшаң қамсыздандырады; қажетті хабарды жылдам табуға
көмектеседі (соған қоса контекстік іздеу), әдеттегі күрделі оқулықтан
қайсысын іздеуді; маңызды гипермәтіндік түсіндірулерге аз сұрай беріп
уақытты үнемдейді, сонымен қатар қысқаша мәтінмен - көрсетеді, айтып
береді, үлгі жасайды және т.б. оның түсініктемесі жеке адамға лайықтап
жасалған, білімдерді тексеру арнайы бөлімде қарастырылады [1].
Электрондық оқулықтың жұмыс тәртіптері
Электрондық оқулықтардың жұмыс тәртібінің ерекшелеп көрсетуге болады:
• бақылаусыз оқыту;
• бақылаумен оқыту, оқытылған әрбір тарау (параграфтың) бойынша арнайы
бақылау сұрақтарымен қортылады;
• қорытынды бақылау тест арқылы бітеді.
Оқулықтың электрондық нұсқасы бақылау құралдарына кедергі келтіруде, дәл
осы бақылау сияқты оқуда білімдерді бақылау негізгі мәселе болып келеді.
Ұзақ уақыт бойы білім берудің дәстүрлі жүйесінде білім бақылауы ереже
сияқты, ауызша түрде өткізілген еді. Қазіргі кезеңде тестілеудің әртүрлі
әдістері қолданылуда. Көбісі, бұл позицияларды бөлмейді, сондай тесттер
қажетті дағдыларды қалай талдау керектігін және мәселенің шешімін табуды
шектейді. Жаңа технологияларды қолдану арқылы қашықтықтан оқыту
жүйелерінде сапалы және жаңаша мүмкіндікпен шешуге болады. Біз электрондық
оқулық түрін құрдық, сайып келгенде жаңа ақпараттық технологияларды
қолдану оқу нәтижелілігін жоғарылауына жағдай жасайтындығына үміттенуге
болады, сонымен қатар білім алушының дербес дайындалуына таптырмас құралы
деуге болады.
Электрондық оқулық білім алушының дербес жұмысы үшін, күндізгі оқуда
және әсіресе қашықтықтан оқытуда қажетті:
• оқулық баспа әдебиеттері болғандықтан, материалдардың қарқында дамуы,
есту және оның жадымызға әсері және т.б. оқулық материалдарды түсіну
жеңіл түседі;
• дайындаудың оның білім алушының қажеттіліктерімен, деңгейімен сәйкес
бейімделуді, ойдың мүмкіндіктеріне және шымдануға рұқсат етеді;
• көптеген есептеулерден және өзгертулерден азат етеді, пәннің мәніне
оймен шоғырлануға, үлгілердің үлкен санын қарап шығуға және көбірек
тапсырмаларды шешуге рұқсат ете білу;
• барлық жұмыс кезеңдерінде өзін-өзі тексеруге арналған өте кең
мүмкіншіліктерді пайдалануыға мүмкіндік беру;
• жұмысты көрнекі және ұқыпты формаға келтіруге және файлдық немесе
баспадан шығару (распечатка) түрінде оқытушыға тапсыруға мүмкіндік
туғызады;
• шексіз шыдамды жетекшінің рөлін атқарады, түсіндірулердің практикалық
шектелмеген санын береді, қайталанатын және қайталанатын басқа да
сөздерді пайдалану.
Мұндай жетістікке жету үшін студент өз білімін жетік игере білу қажет.
Электрондық оқулық оқытушы үшін ыңғайлы, себебі ол :
• лекцияларға және практикалық жұмыстары өзінің қалауына бағытталады,
яғни аз көлемді, бірақ ең мазмұнын есепке алу және ЭО-мен дәрісханалық
жұмыстардың дербес жұмысы үшін рұқсат етеді;
• арақатынастардың мөлшерін үнемдеуді, үлгілерін ұстауы және мақсаттарды
ықшамдауға, дәрісханада қарастырылатын және үйге берілген тапсырманы
нәтижелеуге рұқсат етеді; студенттермен жұмыс жасағанда, әсіресе үй
тапсырмалардың және бақылау іс-шараларына тиісті бөлімінде дербестікке
мүмкіндік береді.
1.1 Электрондық оқулықты пайдалану саласы
2006 жылдың 1 наурызындағы Қазақстан Республикасының Президенті
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауында Электрондық үкімет жүйесін шұғыл енгізу
қажеттілігін әдейі басқа көрсеткім келеді деп нақты атап көрсеткен. Біз
электрондық үкіметпен ел басқарамыз, мемлекеттік органдарды тиімді
пайдаланамыз.
Электрондық оқулық пен оқытудың негізгі мақсаты: Оқыту процесін үздіксіз
және толық деңгейін бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс қабілетін
дамыту. Білім берудің кез келген саласында ойлау жүйесін қалыптастыруға
шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды.
Қазіргі уақытта электрондық WEB оқулықтың қандай екендігі туралы біртұтас
ой жоқ. Электрондық оқулық дегеніміз- мултимедиялық оқулық, сондықтан
электрондық оқулықтың құрылымы сапалы жаңа деңгейде болуға тиіс.
Электрондық оқулық оқушының уақытын үнемдейді, оқу материалдарын іздеп
отырмай, өтілген және оқушының ұмытып қалған материалдарын еске түсіруге
зор ықпал етеді. Себебі, оқушының өзіне көрнекілік қолданған тиімді қажет
элементінің жанында жазуы болады.мазмұны қиындау бір үлкен тақырыптың
бөліктерін өткенде қосымша бейнехабар және клиптер қажетті элемент болып
табылады. Бейнеклиптер уақыт масштабын өзгертуге және көріністерді тез
немесе жәй түрде көрсетуге пайдалы. Электрондық оқулық таңдап алынған
хабарды көшіруге мүмкіншілік туғызады. Электрондық оқулықтың ең қажет
элементі-аудиохабарлар. Мысалы: құстардың дауыстарына қарай құс екенін
ажырата білу,жүрек қағысын байқау.
Бір жағынан, электрондық оқулықтың келеңсіз жақтарыда бар. Бұл
психология- педагогикалық талаптардың, пәнаралық байланыстардың жоқтығы
сияқты. Тағы да бір ең үлкен кемшілігі –фрагменттік бағдарлама. Ол
материалды толық қамтуы немесе оқулықтарды толық аудару, берілген
материалдағы санитарлық, гигеналық нормалардың сақталмауы, компьютердің
графикалық мүмкіншілігінің қолданылуының нашарлығы және әлсіздігі[2].
Электрондық оқулықтарды қолданылу барысында оқушылардың сабаққа деген
қызығушылығының күрт артқандығы байқалады. Сондай-ақ мұғалімдерге де
өздеріне қажетті әдістемелік, дидактикалық көмекші құралдарды молынан ала
алады. Заман талабына сай жас ұрпаққа сапалы білім беруде элекрондық
оқулықтарды сабаққа пайдалану-оқытудың жаңа технологиясының бір түрі
ретінде қарастыруға болады. Ой-өрісі дамыған, шетелдік білім жүйесінен
қалыспайтын жас ұрпаққа білім беру жолындағы ортақ міндетті өз мәнінде
жүргізу үшін, бір-бірімізден тәжірибе алмасып, кемшілік-жетістіктерді айтып
отырсақ жұмысымыз өнімді болады деп ойлаймын.
1.2 Электрондық оқулық және оның құрылымы
▪ Орта бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың мемлекеттiк
бағдарламасының негiзгi бағыттарының бiрi – оқыту процесiн
ақпараттандыру. Аталған бағытты жүзеге асыру үшiн жаңа буын
оқулықтарын электрондық түрге аудару қажет.
▪ Электрондық оқулықтың мазмұны пайдаланушылардың интелектуальдық
ойлау қабiлетiн дамытуға бағытталуы қажет және оның мына қасиеттердi
қанағаттандыруы жеткiлiктi: жинақтылық, жүйелiлiк, эстетикалық
көркемдiлiгi, жылдамдылығы және т.б.
▪ Электрондық оқулықтар ара қашықтықтан оқыту формасына негiзделiп
жасақталады және оны жүзеге асыру үшiн қолданылады.
▪ Осы уақытқа дейiн бақылаушы, жаттықтырушы, модельдеушi, дидактикалық
ойындар сияқты қолданбалы программалар қолданылып келдi. Бұл
программалар пайдаланушының өздiгiнен оқып-үйренуiне және өзiндiк
жұмыс жасау қабiлетiн дамытуға мүмкiндiк бередi[3].
▪ Электрондық оқулықты құрастырған кезде оның мәтiндiк ақпараттан гөрi
графиктiк ақпарат көбiрек қамтылуы керек, себебi ол пайдаланушының
ақпаратты тез, әрi көрнекi түрде қабылдауына жағдай жасайды.
1.3 Электрондық оқулыққа қойылатын талаптар
• Жан-жақтылығы.
• Iзгiлiктiлiк. Онда кез келген орындаушы өзiне қажеттi бiлiмдi ала
алады.
• Бейiмдiлiгi. Ұсынылып отырған оқу материалы барлық орындаушылар үшiн
бiрмәндi болуы керек. Бiрақ оқу материалы әр түрлi формада берiлуi
мүмкiн.
• Модульдiк. Кез келген электрондық оқулықты дәстүрлi оқулықтар
негiзiнде құрылымын жасақтау.
• Экономикалық тиiмдiлiгi. Аталған оқулыққа сұраныс көп болуы қажет және
сәйкес түсетiн пайданы да қарастыру қажет.
• Тұтынушыға бағдарлау.
• Электрондық оқулықтың құрамы:
• Аннотация;
• Пән туралы қысқаша ақпарат;
• Жұмыс бағдарламалары;
• Электрондық оқулықпен және оның бөлiктерiмен жұмыс жасау туралы
әдiстемелiк нұсқаулар;
• Ұсынылатын бiлiм беру бағдарламалары;
• Теориялық материалдар (лекция конспектiлерi);
• Теориялық материалдарға негiзделген оқу құралы;
• Лабораториялық жұмыстарды орындауға негiзделген әдiстемелiк құрал;
• Лабораториялық жұмыс пен бақылау жұмыстарының тапсырмаларының тiзiмi;
• Бақылау тапсырмалары;
• Лабораториялық жұмыстардың әдiстемелiк нұсқалары;
• Бiлiмдi бағалау критерийлерiн айқындайтын тапсырмалар;
• Бақылау тестiлерiнiң жинағы;
• Телекоммуникациялық құрылғыларды қолдану арқылы консультация түрлерi
мен графигi;
• әдебиеттер тiзiмi және Интернеттiң ақпараттық ресурстарына сiлтемелер;
• Озат мұғалiмдердiң жасақтаған қосымша авторлық материалдары;
• Үйренушiнiң жұмыс папкасы;
• Мұғалiмнiң жұмыс папкасы.
• Аталған құрам арқылы электрондық оқулықтың құрылымы тұрғызылады [4].
2 Maсromedia FLASH анимациялық ортасымен танысу
Flash технологиясы алғашқы нұсқасы Future Splash Animator атауымен
белгілі болды. Алғашқыда векторлық графикада анимация түрінде танылды.
Сөйтіп, 1997 жылы Macromedia компаниясы Future Splash өңдеп, жаңа атау
беріп Flash деп атады, және бағдарламаның мүмкіндіктерін арттырып Web
парақтарына графикалық анимацияларды жасауға да жол ашты. Осыдан бастап
Flash-тің алғашқы нұсқасы Web парақтарын құрушы дизайнер ретінде қолданды,
сондай-ақ мұндағы барлық құралдар мен жасалынатын түстің узелдері өте
тартымды болды. Сонымен қоса, анимацияларды жасап оның HTML кодында
қолдануға үлкен мүмкіндік туды. Flash-тің әр бір сонғы нұсқасының құрамы
жаңарып және функцияларды толықтырылып мүмкіндіктері артылып отырды.
Алғашқыда Flash ортасы тек вектордың графикалық анимацияларын ғана
шығаруға қолданса, ендігі жерде оның мүмкіндіктері артырылып Интернет
ортасында (Rich Internet Application - RIA) қолданды. RIA кез келген
ақпарат болуы мүмкін, Интернет-дүкендерінен бастап корпоративті
модульдерге дейін.
Macromedia Flash 8 бағдарламасында алғашқы жоба жасау үшін ондағы
пакеттерді қарастырамыз, өйткені келешекте оның басқа да компоненттерін тез
табу үшін және олармен жылдам жұмыс жасау бағытында.
Сонымен, Flash технологиясы қосымша анимациялық роликтерді, ойындар
және мобильді құрылғылар үшін құруға мүмкіндік береді, мысалы ұялы
семтетіктер үшін. Барлық қосымшаларды Интернетке, аймақтық дискке жазуға,
аймақтық желіден және компьютерлерді қосуға болады. Flash-тің кеңейтіліп
қойылған құралдарының арқасында Web түйіндерін құрудағы ерекше құрал болып
саналады, сонымен қоса, HTML тіліндеде мүмкіндіктер жеткілікті болды.
Сонымен қатар Flash технологиясымен толық қосымшалар жасауға болады,
Интернет желісінде жұмыс істей алатын пайдаланушылар үшін.
Macromedia Flash 8 пакеті негізінен дизайн және программалар жиынтығы
болып табылады. Flash программасы екі бөліктен тұрады:
Бірінші редакторлеу ортасы, қандай да бір қосымшалар құруға арналған.
Ал, екінші бөлігінде – бұл Flash ойнатқышы, қандай да қосымшаларды көрсету,
ойнату SWF (Small Web File-үлкен емес Web файл немесе Web –қосымшаларын қою
үшін қолданады) және файл түрінде жазуға да болады. Бұл SWF форматты файлды
пайдалану үшін Flash бағдарламасы орнатылу керек[5].
Flash технологиясы Shoсkwave Flash (SWF) форматты векторлық графикасын
қолдануға негізделген. Алайда бұл векторлық формат ең алғашқысы
болмағанымен, SWF-ны жасаушылар графикалық бейнелеу мүмкіндіктері, онымен
жұмыс істеуге арналған аспаптық құралдары және нәтижені Web-бетке қосу
механизмі арасында жақсы үйлесімділік таба білді. Қосымша SWF-ның
жарамдылығы жағынан артықшылығы бар, яғни бұл формат кезкелген аппараттық-
программалық платформада қолданыла береді (көбінесе операциялық жүйесінің
бақарумен жұмыс істейтін Macintosh компьютерлерінде, және Windows
операциялық жүйесіндегі IBM компьютерлерінде). Және тағы бір ерекшелігі:
оның негізінде жаслған бейнелер тек анимациаланып қана қоймайды, сонымен
қатар энтерактивті элементтер мен дыбыспен жүргізумен жетілдірілген.
Жарамдылығы және интерактивті мультимедиялық программалар жасау
мүмкіндігі Web-дизайнерлер ортасында SWF форматының танымалдығының тез
өсуіне көмектесті. Кім біледі, егер Macromedia фирмасы қарапайым әрі
ыңғайлы инструменттер қосып ойлап шығармағанда SWF форматы осыншама
паклонниктерді жаулап ала алар ма еді. Мұндай аспаптардың бір бөлігі
мультимедиялық призентациялар (Macromedia Director Shokwafe Studio) құруға
бағытталған, басқалары графикалық бейнелер (Macromedia FreeHand және
Macromedia Fireworks) дайындауға арналған, ал үшінші бір бөлігі
интерактивті оқыту курсын (Macromedia uthorware және Macromedia
CourseBuilder) жасауды қамтамасыз етеді. Алайда Web-публикация өңдеушілері
арасында басым қолданысқа Macromedia Flash ие. Ол сайттардың танымалдығына
өте үлкен септігін тигізеді. Сонымен Flash-технологиясының құрайтындар :
• векторлық графика;
• бірнеше анимация түрлері;
• импортталатын графикалық форматтармен ара-қатынасы;
• синхрондық дыбыстар қосу мүмкіндігі;
• Flash фильмдерді HTML форматында, сонымен қатар Интернетте
қолданылатын кезкелген графикалық форматтарда экспорттауды қамтамасыз
етуі;
• платформдық тәуелсіздіг;
• Flash-фильмді автономдық режимде, Web-броузер құралдарында көру
мүмкіндігі;
• Flash-фильм жасаушыны көптеген ескіше операциялардан, сондай-ақ Flash-
технологиясын реализациялау техникалық аспектілерін детальдап оқу
қиындығынан құтқарады.
Flash 8 нұсқасының жұмыс ортасымен жасау кезінде бастапқы мәзірлер (SWF
файл), бірнеше деңгейге бөлінген – Open Recent Item (Соңғы құжатты ашу ),
Create New (Жаңа құжат құру) және Create From Template (Шаблан ретінде
құжат құру)(сурет1).Төменгі бөлігінде бірнеше редактрлерді енгізу
сілтемелер бар, сілтеме соңғы қосылған бағдарлама немесе Macromedia
компаниясының узелдерінде қатысқан бағдарламалар болады .
Сурет 1 - Бастапқы меню
Бұл бастапқы мәзір жаңа парақ ашуға және сақталған құжаттарды ашуға
көмектеседі. Flash 8 бағдарламасының ашылуына келсек басындағы келесі іс-
қимылдарды орындау арқылы жүзеге асады және ондағы құрамдарды өзгертуге
болады.
1. Бастапқы мәзірден Edit-Preferences (Түзету-Құрамды) командасын
таңдап. Диалогтық терезе ашылады Preferences (Құрам) . Ол екі бөлікке
бөлінген, сол жақта әртүрлі категорияның құрамы, ал оң жақта – құрамның
өзі. Үнсіз келісім бойынша General (Барлық) категориясы ашылады. (сурет 2).
Сурет 2 - Preferences сұхбаттық терезе
2. On Launch (ашылу кезінде) келесі бір пунктін таңдау арқылы орындалады.
● No Document (Құжатсыз). Мәзір қатары мен панель ашу.
● New Document (Жаңа құжат). Жаңа құжат құру.
● Last Document Open (Соңғы құжатты ашу). Соңғы бағдарламаны аяқтау
кезіндегі соңғы істелген жұмыс құжатты ашады.
● Show Start Page (Бастапқы парақты көрсету). Берілген командаға
орнатылған бастапқы келісім. Бұнда бастапқы парақ ашылады, егер
бағдарламаны жіберіп барлық ағымдық терезелерді жасауға.
Flash бағдарламасының жұмыс ортасы (оның сонымен бірге авторлық орта деп
те атайды) бірнеше панельдерден тұрады. Flash файлдары уақыт шкаласына
байланысқан, бөлектенген барлық визуальды объектілер және ActionScript
сценарилері орналасқан. Кей кезде Flash ойнатқыштары кино бірнеше кадрмен
көрсететін болса, уақыт шкаласы бойынша жылжыйды.. Flash 8-дің жұмыс
ортасы келесі сурет бойынша көруге болады[6].
Сурет 4 - Flash 8 –дің жұмыс ортасы
Flash пакет мәзірі негізі басқа қосымшалар сияқты келесі командалардан
тұрады: Save (сақтау), Copy(көшіру), Paste(Қою) және т.б. арнаулы
командалар.
♦ Уақыт шкаласы. Уақыт шкаласының құрамында қатардағы кілттік кадрлер
және аралық жиынтықтар бар. Сонымен қоса, керекті арақашықтықтар роликтер,
анимациялар құруға керекті арнаулы іс-қимыл береді, мысалы бағдарламадағы
келесі бетке өткен кезде орындалатын анимациялық түрде.
♦ Панельдер. Flash бағдарламасында панельдермен жұмыс жасау барлық
қосымшаларда басқаруға болады. Олардың қатарына – ActionScript қосымшасын
құру үшін және түстерді таңдауға болады.
♦ Редакторлеу және құжаттардың реттеу. Әр бір Flash бағдарламасын ашқанда
құжаттар реттеледі, сол реттелген құжаттарды пайдаланушы сол сақталған
құжатты тез табуға мүмкіндік береді.
♦ Инспектор құрамы. Инспектор құрамы – бұл панель таңдалған кез келген
объектідегі ақпараттарды көрсетеді: сахна тәрізді, текст, батырма, немесе
т.б. құралдар. Сонымен қатар, көптеген құрамдарды өзгертуге болады,
берілген х және у мәнді, ұзындығ мен ені сияқты, символдар мен батырма
атауларының көшірмесі, кез-келген жасалған құжаттарды айтуға болады.
2.1 Flash ортасында батырма жасау жолдар
Flash ортасында батырма ( кнопка) арқылы жұмыс жасайды.
Батырма – бұл Flash ортасының видео клипі әртүрлі кадрлер мен жұмыс
жасайтын батырмаларды айтады. Қарапайым символдық батырма үш кадрдан
тұрады: белгіленбеген (Up), курсорға бағытталған (Over), белгіленген
(Down), және батырманың ағымдық ортасын анықтайтын кадр. Өте қарапайым
батырманы жасау үшін, қарапайым фигураны алуға болады, түсін өзгерту
немесе қосу үшін, ішкі элементтердің құрамын өзгертуге . Осы мәндер
өзгертілгеннен кейін орындауға жіберуге болады.. Құжаттың редактирлеу
орындалған соң, мына символдық Library (Кітапхана) панелін сахнаға
орналастыру керек[6].
Символдық батырманы құру үшін келесі қадамдар орындалады:
1. Flash құжатын ашып, батырма қою.
2. Бастапқы мәзірден келесі команданы орындау Insert-New Symbol
(Символдарды-Қою) немесе мына пернелер комбинациясын орындау
Ctrl+F8.
Create New Symbol (Символ құру) диологтық терезесі шығады.
3. Name (Атау) өрісін белгілеп, Type (Тип) ауыстыру қосқышын орнатып
ондағы Button (Батырма) жалаушаны белгілеп OK батырмасын шертіңіз (1-
сурет).
Сурет 5 - Create New Symbol cұхбаттық терезе
Library (Кітапхана) панелінде жаңа символ пайда болады, символдардың
редактирлеу режиміне жіберіледі. Уақыт шкаласы төрт кадрдан тұрады, олар
батырманың қандай да бір күйін анықтайды: Up, Over, Down және Hit.
Up бұл кадрлық кілттік болып табылады. Сізге кілттік кадрға қалған
қосымшалар кадрлар Over, Down және Hit мәндері болады. Батырмалардың
жұмыс істеу пайдаланушыға түсінікті болуы үшін, әрбір кадр үшін батырманың
әрбір қасиетін пайдалану келесі суретте көрсетілген.
Сурет 6 - Батырма кадры
2.2 Flash ортасында жоба құру сипаттамасы
Электрондық оқулық құру кезінде мәліметтердің үлкен көлемімен жұмыс
істеу үшін мәліметтер базаларын пайдаланып жүзеге асыру тиімді.
Берілгендерді құру кезінде – ең алдымен әрбір тарауды қарастыру жиынтығы.
Бірақ, берілгендер қорында басқа да объектілер болуы мүмкін. Әрбір батырма
Flash сілтемесі арқылы жасалып, берілген мәліметтерге атау бере отырып
сілтемелер жасауға болады. Берілгендер қорын басқару жүйесінен электрондық
оқулық бағдарламасын құру үшін алдымен оның негізгі бас терезесін
қарастырамыз. Онда негізінен оқу бағдарламасы мен орындаушының қызметі
қарастырылады. Осылай терезелерді құрып алып бір-бірімен
байланыстырамыз[7,8]:
1. Action Frame – мәтін алдындағы Stop қасиеті арқылы орындалады;
2. Action Frame- мәтін қатарындағы сұраныс жасау үшін GetUrl мәзірін
екі рет шерту арқылы орындалады.
Енді негізгі бас терезені келесі кесте арқылы көре аламыз:
Сурет 7 – Бас терезе
Осыдан келіп оқу-бағдарламасын таңдаймыз.
Сурет 8 – Электрондық оқу бағдарламасы
Одан кейінгі орындаушы қызметін таңдаймыз:
Сурет 9 – Орындаушы құрамы
Бағдарлама бойынша келесі формаға өтеміз, онда қарастырылған жоба
тілдерді таңдау арқылы құрылған.
Сурет 10 – Негізгі терезе
3 “Берілгендер қорын басқару жүйесі” электрондық оқулығын құру
3.1 HTML ортасымен танысу
Алғашқы HTML(Hyper Text Maker Language) нұсқасын 1989 жылы Тим Бенерс-
Ли Mosaic браузері үшін жасады. Бірақ ол уақытта браузер де, тіл де кең
қолданысқа ие бола алмады. 1993 жылда HTML+ нұсқасы пайда болды. Бірақ ол
да практикада жүзінде қолданысқа ие бола алмады. Гипермәтіннің кең
қолданысқа енуіне 2.0 нұсқасы тиімді болды, ол 1994 жылы ұсынылған. Бұл жыл
WWW дүниеге кең тараған жыл еді. 2.0нұсқасындағы элементтер әлі күнге дейін
өз сенімділігін жойған жоқ. Бір жылдан кейін пайда болған HTML 3.0
нұсқасында тілдің элементтері көмегімен математикалық символдардың
(интервал, шексіздік, бөлшек, жақша және т.б. белгілер) жазылуы енгізілді.
Осы нұсқаға лайықтап Arena браузері ойлап табылды, бірақ бұл жоба одан әрі
дамымады. 1996 жылда HTML 3.2 нұсқасын құрастыру барысында тілге фреймдерді
енгізгеннен кейін ол Web-беттерін жасаушыларды кеңінен таралды. Қазіргі
кезде браузерлердің көбісі 3.2 нұсқасымен жұмыс істейді. Ресми түрде HTML
4.0 1997 жылы пайда болды деп жарияланды. Сол кезде жетістікке ие болған
браузерлерде (Microsoft Internet Explorer және Netscape Navigator) қолданып
дами бастады. HTML-дың маңызды ерекшелігі - құжатты Web-браузердің әр түрлі
типтерінде және әр түрлі платформаларда көрсетілуі мүмкін [9].
Ақпараттық қоғам заманында Интернет ақпараттарды жеткізудің негізгі
құралына айналып отыр. Интернет - барлық жүйелері хаттама деп аталатын
бірыңғай стандартпен, яғни ережемен жұмыс істейтін ауқымды (глобальды)
компьютерлік желі.
Интернеттің дамуы мен таралуы 3 бағытта жүргізіледі:
• техникалық немесе аппараттық компонент;
• программалық компонент;
• ақпараттық компонент.
Аппараттық компонент компьютерлердің түрлі модельдері мен жүйелерінен,
физикалық негізі әртүрлі болып келетін байланыс арналарынан, компьютерлер
мен байланыс арналары арасындағы механикалық, әрі электрлік үйлесімді
қамтамасыз ететін құрылғылардан тұрады. Ал ондағы мәліметті тасымалдау ісі
байланыстың кабельдік және спутниктік арналарынан, радио жүйелерінен,
теледидарға арналған кабельдік арналардан тұрады.
Бағдарламалық компонент интернеттегі түрлі типтегі компьютерлер мен
құрылғылардың үйлесімді жұмыс істеуін қамтамасыз етеді. Ал оның негізгі
функциялары төмендегідей:
▪ ақпаратты сақтау, іздеу, жинақтау, қарау немесе тыңдау;
▪ желідегі ақпарат қауіпсіздігін сақтау;
аппаратураның функциональдық сәйкестіктерін қамтамасыз ету.
Программалық жабдықтар екі топқа бөлінеді:
▪ сервер-программалар;
▪ клиент-программалар.
Сервер-программалар – тұтынушылар компьютерлеріне қызмет ететін желі
торабында орналасады; клиент-программалар – тұтынушы компьютерлерінде
орналасып, сервердің қызметін пайдаланады.
Ақпараттық компонент желідегі компьютерлерде сақталатын түрлі құжаттар
арқылы өрнектеледі. Желідегі құжаттар бір-бірімен сілтеме адрестер арқылы
беріледі .
Интернеттегі мәліметтерді бейнелеу HTML тілінде жазылады. Бірақ ол
программалауға ұқсас болғанмен программалау тілі емес, гипермәтінді
белгілеу тілі. Сонымен қатар, ол мәтіндерді Web-беттер түрінде бейнелеуге
арналған ережелер жиынын анықтайды.
Web-құжаттарды қарап шығу үшін арнайы браузер-программалар қажет. Қазіргі
кезде кеңінен таралған браузерлер қатарына Internet Explorer (Microsoft
фирмасының өнімі) және Netscape Navigator (Netscape Communications Corp.
фирмасының өнімі) программалары жатады. Браузерлер WWW-тен басқа
Интернеттің басқа да ресурстарымен (Usenet, FTP) де байланыса алады.
Қазіргі уақытта Интернеттің ресурстарымен қатар операциялық жүйелердің
функциясын орындайтын Web-браузерлер жасау жоспарлануда. Мысалға, Netscape
Communications Corp. компаниясы өзінің шығарған Netscape Navigator
браузеріне операциялық жүйелерге ғана тән мүмкіндіктер қосуда. Ал Microsoft
компаниясы Internet Explorer өнімін Windows операциялық жүйесімен
біріктірген. Нәтижесінде пайдаланушы жұмыс үстелін Web-парақ режимінде
шығарып жұмыс істей алады және Web-парақтардың жарлықтарын жұмыс үстеліне
шығарып қоя алады. Бұл режимде Windows-тың жұмыс үстелі Active Desktop
(екпінді күйдегі жұмыс үстелі) деп аталады, оның құрамына Web-элементтер
мен дәстүрлі ақпараттарды біріктіретін Outlook программасы кіреді.
HTML термині (Hyper Text Maker Language) ағылшын тілінен аударғанда
гипермәтінді бейнелеу тілі деген мағына береді. HTML Web ортасында
гипермәтіндік құжаттарды даярлайтын стандартты тіл. HTML-құжаттар Web-
браузерлердің әр түрлі типтерінде көрініс табуы мүмкін. HTML – мамандар
ғана білетін қиын программалар тіліне қарағанда оңай барша меңгере алатын
тілдердің бірі. Барлық Web-парақтарға тән бір жері – олар HTML тілінің
көмегімен жасалған. HTML программалау тілі ретінде ғана өмірімізге енген
жоқ. Осы тілді меңгерген адам қиын нәрселерді оңай және тез арада істеу
мүмкіндігіне ие болады, ал бұл компьютер әлемінде аз емес. Дәстүрлі
құжаттарға мультимедиа элементтерін қолдану гипермәтінге тән қасиет.
Гипермәтіннің дамуына байланысты, тұтынушылар өздерінің мультимедиалық
өнімдерін жасауға және оларды компакт-дискілер арқылы тарату мүмкіндігі
ашылды. Осындай ақпараттық жүйелер HTML-беттерінің жиынтығы ретінде
жазылған болса, онда олар қосымша программалық оңдеуді қажет етпейді,
себебі, Web-браузерлермен жұмыс істеуге арналған қажетті жабдықтардың
барлығы дербес компьютерлердің стандартты бағдарламаның құрамына енеді.
Тұтынушыдан тек қана: мәтінді жазу, суреттерді салу, HTML-беттерін
дайындап, олардың бір-бірімен байланысын көрсетіп қою қажет. HTML Web-
беттерді құрастырудың негізі бола тұра, тікелей бейнелеу өнерінің жаңа
бағытына Web-дизайнға байланысты. Суретшіге Интернетте көркем суреттерді
салып қою мен жаңа фирмалық стильді құрастырып қою аз, ол өз жұмысын желіге
орналастырып қою керек. Тұтынушы оны көргенде өзінің де сондай көркем
жұмыстарын жасауға деген ынтасы туындауы қажет .
Web-құжат файлдары .html немесе .htm кеңеймесі бар мәтіндік файлдар.
Оларды құруда қарапайым мәтіндік редакторлардан пайдалануға болады. Мысалы:
MS Windows ортасында Notepad (Блокнот) редакторы.
Мұнда негізінен құрылған Web-құжатты келесі сурет арқылы көре аламыз.
Сурет 11 – HTML гипермәтіндік ортасы
HTML-құжаттарын кез келген мәтінік редакторда жасауға болады немесе
арнайы HTML-редакторларында және конвертерлерде. HTML-құжаттарды
дайындайтын редакторларды таңдау пайдаланушының өзіне байланысты.
3.2 Html тілінде құжат жасау негіздері
HTML қабықшасы. HTML қабықша– беттiң тақырыбы (HEAD) және негiзгi
тегтерден тұратын денесi (BODY) орналасқан қарапайым тегтер. Тақырыбы және
денесi бар HTML тегтердің жазылу үлгiсi[10]:
HTML
HEAD
TITLE TITLE
HEAD
BODY
BODY
HTML
мұндағы, TITLETITLE жолы құжат тақырыбын бередi. Құжат тақырыбы
келесi мәлiметтердi қамтиды:
Беттің аталуы. TITLE және TITLE тегтер беттiң аталуын анықтайды. Ол
HTML құжат денесiнiң құрамына кiрмейдi.
Стиль. HTML құжатты басқару элементтерi мен стильдерiн тақырыпға енгiзу
қажет болған жағдайда қолданылады.
Метаинформация. МЕТА тегтері құжат авторы, кiлттiк сөздер, арнайы іс-
әрекеттер қажет болған жағдайда қолданылады.
Кез келген құжатты қарағанда оның басқару элементтерi мен стильдерi,
авторы, кiлттiк сөздер жайлы мәлiметтер онша қажет бола бермейтiндiктен
аталған тегтердің барлығы бiрдей жиi қолданыста емес. Дегенмен әрбiр
құжаттың атауы болуы тиiс, сондықтан TITLE тегтер жиi қолданылады.
Құжат денесінің құрылымы. HTML құжаттың денесi орналасатын негiзгi
бөлiгi BODY және BODY тегтері арқылы iске асырылады. Құжат денесiне
енгiзiлетiн ақпарат келесiдей болуы мүмкiн.
Мәтiн. Құжат құрамында кездесетiн мәтiндер. Олар қосылуы жеңiл әрi
түсiнiктi болу үшiн форматталуы да мүмкiн.
Графикалық кескiн. Құжатта жылжуға немесе ақпаратт көрнекі түрде беру
үшiн енгiзiлетiн графикалық ақпарат.
Сiлтеме. Web түйіннің iшiнде оңай жылжуға және желінің басқа да тұстарына
жылдам өтуге арналған сiлтемелер.
Мультимедиа және арнайы бағдарламалар. Видеороликтер, Java аплеттерiмен,
Flash программаларымен жұмысты басқаратын тегтер құжат денесiнде орналасуы
тиiс.
Түсiнiктемелер. Құжатта қолданылып жатқан тегтер мен іс-әрекеттерге
берiлетiн құжат денесiнiң кез - келген тұсына енгiзуге болады. Түсiнiктеме
үлкен HTML-беттерге қарағанда өте тиiмдi. Түсiнiктеме !-- -- тегтер
арқылы жазылады.
Форматтау элементтерi.
Мәтiндi форматтау – HTML тiлiнiң ең қарапайым және ең қуатты құралы.
Себебi Web-бет форматталған мәтiннен тұрғанда ғана түсінікті әрi көрнекі
болып келеді. Мәтiндi форматтауда келесi тегтер қолданылады:
• H1..H1-H6..H1. Тегтер диапазоны тақырыптар мен тақырып
мазмұнына қолданылады;
• BR. Каретканы қайтару тегі;
• P..P. Абзацты ашужабу тегі;
• B..B. Мәтiндi жартылай қалың ету;
• I..I. Мәтінді көлбеу ету;
• U..U. Мәтiн астын сызу.
Осы аталған тегтерді пайдаланып алғашқы HTML құжатты жазайық:
1. Құжат мәтінін енгізу:
HTML
HEAD
TITLE Негiзгi HTML-бет TITLE
HEAD
BODY
H1 Мәтінді форматтау H1
BR
P B Реляциялық жүйе тез арада анау айтқандай үлкен жетістікке жете
қойған жоқ. Алайда негізгі теориялық жағынан 70-ші жылдардын басында пайда
болған. Бірақ ұзақ уақыт бойы өзінің жүйесіне ие бола алмай келді. 80-ші
жылдардын басына қараай бұл жүйе өзіндік әдістерін және алгоритмдік түрде
басқарылып әлемдік деңгейге пратикалық жүйеде шықты. B Реляциялық
модель негізінен математикалық принципте кездестіреді. Бұл принцип алғаш
1970 ж. доктор Е.Ф.Коддом модельдеу түрінде қарастырды. Доктор Е.Ф.Коддом
техника жүзінде "Реляциялық модель үшін әртүрлі банк мәліметтеріне бөлді
", бұл 1970ж. Бұны қарапайым бастапқы реляциялық теория деп атады. Сөйтіп,
Доктор Кодд өзінің дұрыс анықталған реляциялық моделін ұсынды:I
Реляциялық БҚБЖ толығымен берілгендер қорының реляциялық мүмкіндігімен
басқара білу қажет. IU P
li
p Реляциялық БҚБЖ толығымен берілгендер қорының реляциялық
мүмкіндігімен басқара білу қажет.a
li
p Ақпараттық деңгей- барлық ақпаратты БҚ реляциялық кестеде түрінде
анықтау.a
li
p Келісімдік байланыс- Кез-келегн белгіні БҚ реляциялық келісім
байланыс үшін қолданылатын комбинациялық кесте атымен берілген
қатарлар.a
li
p Бос белгілерді қабылдау- БҚБЖ бос қалған белгілермен жұмыс жасау
белгісі, доменге тәуелсіз.a
li
p Жаңа онлайн каталогы- БҚ жазу және мазмұндарын кесте деңгейін
логикалық түрінде ұсыну.a
li
p Өшірілген тілдегі мәліметтерді басқару- ақырғы деңгейдегі, синтаксис
және түсінікті түрде анықталған тілде қолдануға ие.a
li
p Қайталау деңгейдегі ұсыныс-барлық теориялардын жүйе арқылы қайталауды
айтады. a
li
p Орнату, өңдеу және өшіру- БҚБЖ жасалған сұраныстарды ғана қолдамай,
орнату мен өшіру жолдарында қарастырады. a
li
p Тауелсіз логикалық мәлімет- бағдарлама және логикалық үрдіс бойынша
кесте структурасын өзгерту.a
p Осы принциптерді ұстана отырып доктор Кодд келесідей терминдер
қарастырды: байланыс, атрибуттар, домен және сущность. Бұл реляциялық
модель концептуальдық деңгейде жазылады. a
li
p Атрибут- кестедегі қатар бойынша байланысты айтады. Мысал, Экзамен,
атрибутты-дицсиплина, күні-айы пән мұғалімі,аудитория және т.б. a
li
pДомен- бұл барлық атрибуттық белгідегі байланысты ұстап тұрады.Домен
кейде мәліметтік типте түсінуге болады.Бірақ бұлар екі деңгейде
түсіндіреді. Мәліметтік тип- бұл физикалық концепция түрінде болады.Мысал,
көптеген сандар- бұл тип, ал жасы- домен.a
li
pБайланыс- Кестелер арасындағы бір-біріне байланысын айтады. Мысалы,
сатып алушы мен сатушының арасындағы байланысты айтуға болады. aP
BODY
HTML
Мұндағы құжат атауынан кейiнгi .html кеңейтпесi құрылған құжаттың HTML-
құжаты екенiн бiлдiредi. Мәтінді келесі сурет арқылы көруге болады.
Сурет 12 - Негiзгi HTML-бет
Абзацтармен жұмыс. Абзац мәтіннің бетте орналасуы тегтердің align
атрибутына меншiктелетiн мәндерге байланысты болады. Align атрибуты төрт
түрлi мәннің бiрiне ие болуы мүмкiн: left (сол жақ шетi бойынша), right
(оң жақ шетi бойынша), center (бет ортасына), justify (мәтiн енi бойынша).
Мысалы, жоғарыда келтiрiлген “Негiзгi HTML-бет” құжатындағы мәтін беттiң
ортасына орналастыру үшiн HTML кодтың абзац дескрипторының align
атрибутына center мәнiн меншiктеу арқылы орындалады[11,12]
Абзацтармен жұмыс iстеудiң тағы бiр ерекшелiгi мәтiн жолдарының
интервалын беруге болады. Мәтiн жолдарының арасындағы интервалдар style
атрибуты арқылы анықталады. Жазылу үлгiсi: P style= “line-height: 27pt”,
мұндағы pt – интервал өлшем бiрлiгi – пункт арқылы орындауға да болады.
Мәтін түсін style атрибуты арқылы берiледi. Мысалы, P style=
“color:#FFFFFF; background:#008000”, мұндағы color – мәтiн шрифтiнiң түсi ,
ал background – фон түсi.
Шрифттермен жұмыс. Web-беттiң дизайн тиiмдiлiгi оның қаншалықты деңгейде
дайындалғанын анықтайды. Шрифттермен жұмыс iстей бiлу осы дизайн
тиiмдiлiгiне сол жеткiзудiң негiзгi шарттарының бiрi. Сондықтан әрбiр Web
-бет құрушы шрифттермен жұмыс iстеу тәсілдерін толық меңгеруі тиiс.
Қазiргi кезде шрифттер өте көп болғандықтан оларды, белгiлi бiр
топтастырып алған жөн. Негiзiнен мұндай үш түрлі топ бар:
• Категория – шрифттердiң негiзгi класы. Ол шрифті аты. Гарнитура –
белгiлi бiр қасиетіне байланысты топтастырылған шрифттер класы. Мұны
шрифттiң “фамилиясы” деп түсiнуге болады.
• Кескiн – әрбiр шрифттiң қайталанбайтын өзіндік ерекшелігі.
Кесте 1 - Негiзгi шрифт категориялары, гарнитуралары
Категориялар Гарнитуралар
Serif Times, Century Schoolbook, Garamond
Sans-Serif Hevletica, Arial, Verdana
Monospaced Courier, Courier New
Script Nuptical Script, Boulevard, Signature
Decorative Whimsy, Arriba!, Bergel
Кесте 2 - Гарнитуралар және кескiндер
Гарнитура Кескiн
Times Roman (тiк), Italic (көлбеу)
Arial Regular (кёдiмгi), Bold Italic (жартылай қалың
Courier көлбеу)
Whimsy Regular, Oblique (қиғаш)
Regular, Bold (жартылай қалың)
HTML-де шрифттермен жұмыс iстеу FONT элементiмен жұмыс iстеуге
негiзделген. FONT тегтердің негiзгi үш атрибуты бар:
• size (өлшем) – мәтін таңбаларының биiктiгi;
• color (түс) – шрифт түсi. Шрифт түсі көп жағдайда оналтылық кодта
берiледi. В қосымшасы бойынша қараңыз;
• face (гарнитура) – қажетті шрифтті таңдау.
1-мысалдағы мәтiнге FONT тегтерді пайдалану:
BODY
!—Мәтін шрифт атауы Times New Roman, өлшемі 2, түсi – көгілдір
FONT face=" Times New Roman " size="3" color="#0000FF"
H1 Мәтінді форматтау H1 BR
P align=“center” B FONT size="4" color="#FF0000"
!—Мәтін шрифттің өлшемі 4, түсi – жасыл --
World Wide Web FONT
B жүйесінің негiзгi қызметі қажетті ақпараттарды I
iздеу, жинау, экранға шығару. IОны экранға шығаратын мәлiметтерi
Web-беттер түрiнде сақталған BU электрондық құжаттар B U P
FONT
BODY
Сурет 13 - Шриф, өлшемi, түсi берiлген HTML құжат
3. HTML ортасында кесте мен тізімдер құру
Кесте. Кестелердiң HTML құжаттарға енгiзiлуi кестелiк берiлгендердi
экранға шығару мақсатында пайда болды. Кесте пайдаланушыға көптеген
жеңiлдiктер бередi. Онда берілген мәтіндермен қатар графикалық
берiлгендердi де орналастыруға болады. Кестемен жұмыс iстеу тегтері[11]:
• TABLE..TABLE - кестенi басы мен аяғын бiлдiретiн негiзгi
тегтер. Бұл тег көптеген атрибуттарға ие:
Кесте 3 - TABLE тегтердің негiзгi атрибуттары
Атрибут және оның мәнi Сипаттамасы
align=“x” Ұяшың iшiндегiсiн орналастыруға арналған:
мүмкiн болатын мәндерi: left (сол жақ
шетiне), right (оң жақ шетiне), middle
border=“x” (ортасына);
cellspacing=“x” Кесте қабырға жуандығын анықтайды;
Кестенiң көршi ұяшықтар арасындағы ара
cellpadding=“x” қашықтықты анықтайды
Кестенiң ұяшығының қабырғасы мен ондағы
ақпарат арасындағы ара қашықтықты анықтайды
width= “x%” не width= Кесте енiнiң өлшемiн анықтайды.
“x”
• TR..TR - кесте қатарын ашатын және жабатын тегтер атрибуты бар:
align – ұяшықтағы мәліметтің көлденеңнен орналасуы; valign -
ұяшықтағы мәліметтің тiгiнен орналасуы. Бұл атрибуттарды TABLE,
TD дескрипторына қолдануға да болады;
• TD..TD - кестенiң жеке ұяшығын басқаратын тег.
Тегтерді пайдаланып кесте құрайық:
HTML HEAD TITLE Кесте 1 TITLE
BODY
TABLE BORDER="2" WIDTH="750"
BGCOLOR="#eeaaaa"
TR
TDОбъект атауыTD
TDКеңейтілуіTD
TR
TR
TDПроектTD
TDPRJ, FPC, CAT, PJX, PJTTD
TR
TR
TDБерілгендер қорыTD
TDDBCTD
TR
TR
TD Visual FoxPro кестесіTD
TDDBFTD
TR
TR
TDИндекстік файлTD
TDCDXTD
TR
TR
TDMEMO-өріс және өріс типі GENERALTD
TDFRTTD
TR
TR
TDФормаTD
TDsexTD
TR
TR
TDСұранысTD
TDSQRTD
TR
TR
TDЕсепTD
TDFRX, FRMTD
TR
TR
TDПочтаTD
TDLBX, LBLTD
TR
TR
TDМенюTD
TDMNXTD
TR
TR
TDКітапхана классыTD
TDVCXTD
TR
TR
TDБағдарлама, текст мәзірі, текст сұранысTD
TDPRG, FXP, MPR, QPRTD
TR
TR
TDСуретTD
TDBMP, JPG, GIF, ICO, DIB, CUR, ANITD
TR
TR
TDДыбысTD
TDWAVTD
TR
TABLE
Сурет 14 - Кесте құру
Кей жағдайларда кесте ұяшықтарының параметрлерi бiр-бiрiмен сәйкес келе
бермейдi, яғни ұяшықтардың енi, биiктiктерi, iшiндегi ақпараттардың
орналасуы т.с.с. түрліше болуы мүскін. Мұндай жағдайда ұяшық атрибуттары
қолданылады. Келесі кесте бойынша келтірілген:
Кесте 4 - TABLE тегінің негiзгi атрибуттары
Атрибут және Сипаттамасы
оның мәнi
width= “x%” не Ұяшықтың енінін ұзындығын анықтайды.
width= “x” Ұяшықтың ішіндегі мәліметтің көлденең орналасу
түрiн анықтайды.
align=“x” Ұяшықтың ішіндегі мәліметтің тiгiнен орналасу түрiн
анықтайды.
colspan=”x” Кесте қатарының х ұяшығын бiрiктiру;
rowspan=”x” Кесте бағанының х ұяшығын бiрiктiру;
bgcolor=”x” Ұяшықтың фон түсiн анықтайды;
background=”url” Ұяшықтың фоны ретiнде сурет алынады;
height=”x” ҰяшыҚ биiктiгiн анықтайды.
Кесте ұяшығының атрибуттарын қолданып HTML- құжатын құрамыз:
HTML HEAD
TITLE Кесте ұяшықтары TITLE HEAD
BODY
TABLE border=“1” width= “525” cellpadding=”5”
cellspacing="5"
TR
TD width=”200” valign=”top” align=”middle”
bgcolor=”808080”
Кесте қатарының 1-ші ұяшығы TD
TD width=”200” valign=”top” align=”middle”
Кесте қатарының 2-ші ұяшығы TD
TD width=”200” valign=”top” align=”middle”
background=”backgrnd.gif”
Кесте қатарының 3-ші ұяшығы TD
TR
TR
TD width=”200” valign=”top” align=”middle”
Кесте қатарының 3-ші ұяшығы TD
TD width=”400” valign=”top” align=”middle” colspan=”2”
Кесте қатарының 4-ші ұяшығы TD
TR
TABLE BODY HTML
Сурет 15 - Біріктірелген ұяшықтар
HTML-де енi шектелген ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz