Автокөліктер тобының двигателдеріне қарай бөлінуі

ЖОСПАР

Кіріспе 1
Автокөлік . атмосфералық ауаны ластаушы негізгі көз. 3
Бензинді қозғалғыштың пайдаланған 4
2СО+О2=2CО2 4
2NO+O2=2NO2 5
NO+O3=NO2+O2 5
4NO2+H2O+O2=4HNO3 5
Әртүрлі двигателдерді пайдаланғанда 5
ауаға шығатын газдар мөлшері 5
Автокөліктер тобының двигателдеріне қарай бөлінуі 5
Автокөліктерден шығарылған зиянды 6
заттардың төлем мөлшерін анықтау. 6
ЖҰМЫС ОРНЫНДАҒЫ ШУЫЛ. 9
Автомобиль кабинасындағы микроклимат. 11
Пайдаланылған газдардың адам мен қоршаған ортаға тигізетін әсері 13
Қазақстан Республикасының Заңы 17
Машиналар мен жабдықтардың қауіпсіздігі туралы 17

Кіріспе

Қоршаған ортаны қорғау адамзат алдындағы маңызды глобальды мәселеге айналып отыр.
Өндірістің қарқындап дамуына және отын түрлерінің кең масштабты жағылуына байланысты атмосферада бос оттегі қоры азайып, көміртегі мөлшері жоғарылауда. Академик Виноградов зерттеулері бойынша атмосферада оның концентрациясы жыл сайын 0,2 %-ға ұлғайып отырады.
Қазіргі кезде қала жолдарындағы автокөліктердің қарқынды түрде дамуы мемлекетіміздің экономикалық дамуына ғана емес, сонымен қатар атмосфералық ауасының ластануына да әсерін тигізеді. Әсіресе урбандалу зоналарындағы қоршаған орта мен автомобилизация арасындағы кез келген жағдай, соның ішінде қоғамдық транспорттың экологиялық әсері зор.Сондықтан да автокөліктердің дамуындағы бағалануы мен жоспарлануы оның сыртқы ортаны деградациялау қасиетіне қарай жүргізілуі қажет.
Жалпы атмосфераның жасанды ластаушы көздерінің ең негізгісі болып осы автокөліктер есептелінеді. Француз ғалымы Детри есептеулері бойынша автокөліктен бөлінетін газдар құрамында: көміртек – 9%, көміртегі оксиді, көмірсутек – 0,5%, оттегі - 4%, сутегі - 4%, алдегидтер – 0,004%, азотоксиді – 0,06%, т. б. 200-ге жуық улы компоненттердің бар екені анықталған. Қоршаған ортаға көмірсутек, күкірт, бензин құрамына кіретін канцерогенді заттар мне қорғасын өте зиянды әсер етеді. Бензин қозғалғыштығымен қамтамасыз етілген көлік әр 15 мың км жүргенде 4350 кг оттегіні жұмсайды. Бұл жағдайда қоршаған ортаға 3250 кг көміртек диоксиді, 530кг көміртек оксиді, 93 кг көмірсутектері, 27 кг азот оксиді шығарылады.
Карбюраторлы және дизельді қозғалтқыштардан шығатын пайдаланылған газда 200-ге жуық химиялық қосылыстар болады. Олардың ішінде улылығы жоғарыларға қорғасын, көміртек оксид оксиді, көмірсутектер, бензапирен жатады. Пайдаланылған газдағы көмірсутектерінің мөлшері қозғалтқыштың жұмыс істеуіне байланысты.
Автокөлік қозғалтқыштарында жану процесінен шығатын ең қауіпті құрауыштың бірі бензиндегі тетраэтилқорғасыннан түзілген пайдаланылған газдағы қорғасын қосылыстары. 1 литр бензинді жаққанда ауаға 200-700 мг қорғасын бөлінеді.
Атмосфераға транспорттардан бөлінетін газдардың құрамыда 25-27% қорғасын болатыны анықталды. Және оның диаметрі 5мкм-ге дейін болатындықтан ауада ұзақ уақыт сақталып, онымен бірге адам организіміне түсетіндігі белгілі болды.
Күкірт қосылыстары ауаға негізінде құрамында күкірті көп көмір мен мазутты жаққанда бөлінеді. Мысалы, электр энергиясын алуға падаланылатын көмірдегі күкірттің мөлшері орта шамамен 2,5%, сондықтан элетростанцияларда 1 млн. тонна көмір жағылғанда 25 мың тоннаға дейін күкірттің диоксиді бөлінеді.
Мұнай өнімдерін отын ретінде қолданғанда қоршаған орта жану процесінің нәтижесінде түзілген күкірт оксидтерімен ластанады. Керосинмен бензинді мұнайды айдау арқылы алғанда да күкірттің біраз мөлшері ауаға тасталады. Мұнаймен көмірге қарағанда газ экологиялық таза болып саналады.
Қазіргі кезде бүкіл әлемде шамамен 500 млн аса автомобиль жүріп тұрса, үлкен қалалардағы атмосфералық ауаның тазалығын сақтау адамзат үшін қаншалықты маңызды екені түсінікті.
Автокөліктердің ауаға шығарындыларды бөлуі оның көптеген көрсеткіштері және жүріс тәртібімен де анықталады. Жүріс тәртібі қалыптасқан және қалыптаспаған қозғалыс болып бөлінеді. Қалыптаспаған жүріс тәртібіне қарқындылық, жылдамдық, жиілік және қозғалыс құрамы деген сияқты көлік ағындығының параметрлері әсер етеді. Көлік ағынының пайдаланылған газы жүріс тәртібіне байланысты оған автокөліктердің жолдарының күйі мен жол қозғалысы сапасы да әлдеқайда зор әсер етеді. Осындай жағдайлар менің курстық жұмысымның аса қажеттілігін дәлелдейді.
Дипломдық жобаның негізгі мақсаты – «таза ауа және автокөлік қатынасын» ескере отырып, автокөліктердің сыртқы ортаға тигізетін зияндылығын көрсету.
Көрсетілген мақсатты жүзеге асыру үшін мен алдыма мынадай міндеттер қойдым:

- Таза атмосфералық ауаның газдық құрамын көрсету және оған әсер етуші факторларды анықтау;
- Автокөлікті негізгі ластаушы көз ретінде алып, оның зияндылығын көрсету;
- Жол жағдайларына және көліктің жүріс тәртібіне байланысты ауаның ластануын қарастыру;
- Атмосфералық ауаға автокөліктерден шығарылған зиянды заттардың төлем мөлшерін анықтау;
- Жұмыс орнындағы шуылды анықтау;
- ҚР Заңына сәйкес талаптарды көрсету

«Автокөлік сән емес, қозғалу жабдығы» деп халық даналығында айтылғандай кез келген адам бұған саналы түрде қарауы қажет. Әрине, ол мемлекеттің тірегі, халықты тасымалдаушы, көшу, жүк тасу, көтеру жүйесінде, яғни өнеркәсіпте, екі ел арасында байланыстырушы сияқты маңызды орын алады. Бірақ қазіргі кезде адам баласы үшін орасан зор пайдалы ауа бассейні соңғы жылдары күрт өзгеріске ұшырап отырғанына байланысты, автокөліктердің экологияға да тигізетін әсерін ескеруіміз қажет.